Portal Orzeczeń Sądu Apelacyjnego w Krakowie

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 28 sierpnia 2013 r.

Sąd Apelacyjny w Krakowie Wydział III Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący:	SSA Ewa Drzymała
Sędziowie:	SSA Iwona Łuka-Kliszcz SSA Marta Fidzińska - Juszczak (spr.)
Protokolant:	sekr. sądowy Barbara Dudzik

po rozpoznaniu w dniu 28 sierpnia 2013 r. w Krakowie

sprawy z wniosku D. C.i (...)Sp. z o.o. w B.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddziałowi w T.

o podleganie ubezpieczeniom społecznym

na skutek apelacji organu rentowego Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w T.

od wyroku Sądu Okręgowego w Tarnowie Wydział IV Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

z dnia 19 września 2012 r. sygn. akt IV U 460/12

o d d a l a apelację.

Sygn. akt III AUa 1553/12

UZASADNIENIE

Wyrokiem z dnia 19 września 2012 r. Sąd Okręgowy – Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Tarnowie zmienił zaskarżoną decyzję Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w T. z dnia 5 kwietnia 2012 r. i stwierdził, że D. C. jako pracownik płatnika składek (...) Sp. z o.o. w B. podlega obowiązkowo ubezpieczeniu emerytalnemu, rentowemu, chorobowemu i wypadkowemu począwszy od dnia 1 grudnia 2011 r.

Sąd Okręgowy ustalił, że w dniu 4 marca 2008 r. J. N. (1) i H. N. zawarli umowę spółki z ograniczoną odpowiedzialnością – (...) w B.. Zarząd jest jednoosobowy i składa się z Prezesa. Na to stanowisko wspólnicy powołali swoją córkę D. N. (obecnie: C.). Spółka zajmuje się działalnością związaną z ochroną osób i mienia, utrzymania czystości, konwojowaniem wartości. W dniu 1 grudnia 2011 r. Nadzwyczajne Zgromadzenie Wspólników Spółki w osobach J. N. (1) i H. N. podjęło uchwałę w sprawie udzielenia upoważnienia do zawarcia umowy o pracę z Prezesem Zarządu Spółki, umowę której pełnomocnikami do powyższej czynności zostali J. N. (1) i H. N.. W tym samym dniu Spółka reprezentowana przez pełnomocników zawarła umowę menedżerską z Prezesem Spółki – D. C.. Powodem zawarcia tej umowy przez wspólników Spółki ze swoją córką D. C. było zwiększenie się ilości pracy w związku z pojawieniem się nowych kontrahentów, m.in. Spółdzielnia (...) w B. zleciła ( od września) Spółce konwojowanie wartości. Do czasu podpisania umowy D. C. jako Prezes Spółki reprezentowała ją na zewnątrz, podpisywała dokumenty, składała oferty itp. Od momentu zawarcia umowy zaczęła świadczyć pracę od godziny 8 -16 zajmując się również konwojowaniem, ustalaniem harmonogramu pracy pracowników, oraz rozmowami z kontrahentami. W dniu 26 lipca 2012 r. wnioskodawczyni D. C. urodziła dziecko.

Stan faktyczny ustalił Sąd na podstawie: umowy Spółki, uchwały z dnia 1 grudnia 2012 r., odpisu pełnego z KRS dotyczącego (...) Sp. z o.o., akt osobowych wnioskodawczyni, zeznań świadka J. N. (1), zeznań wnioskodawczyni oraz dokumentacji medycznej przebiegu jej ciąży.

Jako bezsporne w sprawie Sąd przyjął, iż na podstawie umowy zawartej w dniu 1 grudnia 2011 r. D. C. świadczyła pracę. Umowa nie została zawarta dla pozoru, czy też w celu obejścia przepisów ustawy. Powyższe stanowisko miało oparcie w twierdzeniach pełnomocnika organu rentowego na rozprawie w dniu 19 września 2012 r., który na stosowne pytanie przewodniczącego stwierdził, że jedyną okolicznością stanowiącą podstawę do wydania zaskarżonej decyzji jest naruszenie art. 210 k.s.h.

W tak ustalonym stanie faktycznym Sąd pierwszej instancji uznał, że odwołania D. C. oraz Spółki (...) Sp. z o.o. w B. w których domagano się zmiany decyzji i objęcia D. C. przedmiotowym ubezpieczeniem, gdyż umowa na podstawie której świadczyła pracę została zawarta przez pełnomocników Spółki powołanych zgodnie z art. 210 k.s.h., na podstawie uchwały Zgromadzenia Wspólników z dnia 1 grudnia 2011 r. – zasługują na uwzględnienie. Sąd podniósł, że podstawowe znaczenie w konkretnym stanie faktycznym ma treść art. 210 § 1 k.s.h., zgodnie z którym w umowie między spółką a członkiem zarządu oraz w sporze z nim spółkę reprezentuje rada nadzorcza lub pełnomocnik powołany uchwałą zgromadzenia wspólników. Sąd zgodził się z organem rentowym, że treść przepisu nie dopuszcza reprezentacji spółki przez samo zgromadzenie wspólników, co więcej umowa o pracę zawarta z członkiem zarządu spółki z ograniczoną odpowiedzialnością przez zgromadzenie wspólników, a nie przez pełnomocnika powołanego uchwałą zgromadzenia wspólników jest bezwzględnie nieważna ( art. 58 § 1 k.c. w zw. z art. 300 k.p. i art. 210 k.s.h.). Nadto uchybienie wymaganiu formalnemu określonemu w art. 210 k.s.h. w żadnym razie nie może być konwalidowane przez jakiekolwiek inne czynności dorozumiane. Powyższy pogląd wynika z orzecznictwa Sądu Najwyższego (wyroki: z dnia 15.06.2005 r., II PK 276/04, OSNP 2006/3-4/42; oraz z dnia 24.09.2004 r., II UK 463/03). Jednakże stwierdził Sąd, że za ugruntowane należy uzanć stanowisko judykatury zaprezentowane w wyroku Sądu Najwyższego z dnia 22.01.2010 r. ( II PK 178/09), które wprost dopuszcza możliwość zawarcia ważnej i skutecznej umowy o pracę pomiędzy spółką z ograniczoną odpowiedzialnością i członkiem jej zarządu, przez przystąpienie do jej faktycznego wykonywania, jeżeli spółka jako pracodawca wyraziła przez właściwy do jej reprezentacji organ w sposób niebudzący wątpliwości, wolę zatrudnienia członka zarządu spółki, a jednocześnie z czynności faktycznych podjętych przez strony wynika, że miało miejsce zobowiązanie się pracownika do wykonywania pracy określonego rodzaju na rzecz pracodawcy i pod jego kierownictwem oraz zobowiązanie się pracodawcy do zatrudnienia pracownika za wynagrodzeniem (art. 22 § 1 k.p.). Pogłębiając powyższą argumentację wywiódł Sąd – ze wskazaniem na wyrok Sądu Najwyższego z dnia 06.10.2004 r., I PK 488/03, OSNP 2005/ 10/145) – że jeżeli praca była faktycznie wykonywana według przymiotów stosunku pracy ( art. 22 § 1 k.p.) zgodnie z wolą pracodawcy i pracownika (art. 11 k.p.), to wadliwości towarzyszące zawieraniu pisemnej umowy o pracę same przez się nie stanowią przeszkody do przyjęcia, że doszło do nawiązania przez strony stosunku pracy, przy czym nie chodzi przy tym o konwalidowanie pierwszej umowy, gdyż ta jest bezwzględnie nieważna, lecz zawarcie w sposób dorozumiany nowej umowy. Ostatecznie – w konkretnym stanie faktycznym – nie ma to większego znaczenia wobec podjęcia przez Zgromadzenie Wspólników uchwały udzielającej pełnomocnictwa wspólnikom ( będącym jednocześnie jedynymi członkami Zgromadzenia Wspólników ) do zawarcia umowy o pracę z Prezesem Spółki – jedynym członkiem jej Zarządu. Wobec powyższego dla Sądu pierwszej instancji istotne stało się, czy zgodnie z art. 210 § 1 k.s.h. dopuszczalne jest by pełnomocnicy powołani przez Zgromadzenie Wspólników mogli być członkami Zgromadzenia Wspólników ( aby – jak w omawianym stanie faktycznym – były to te same osoby). Za istotne uznał Sąd rozgraniczenie pojęcia organu osoby prawnej od jej pełnomocnika i stwierdził, że udzielenie przez Zgromadzenie Wspólników pełnomocnictwa do reprezentacji Spółki w umowie z członkami zarządu (Prezesem) Wspólnikom wchodzącym w skład tego Zgromadzenia nie powoduje, że spółka jest reprezentowana przez Zgromadzenie Wspólników, gdyż z prawnego punktu widzenia wchodzenie przez wspólnika w skład Zgromadzenia Wspólników Spółki pozostaje bez wpływu na jego zdolność do bycia pełnomocnikiem Spółki, jako że każda osoba mająca zdolność do czynności prawnych może być powołana jako pełnomocnik na podstawie art. 210 k.s.h. Powyższe rozważania przywiodły Sąd Okręgowy do wniosku, że J. N. (1) i H. N. mogli zostać powołani przez Zgromadzenie Wspólników pełnomocnikami do zawarcia umowy o pracę z prezesem Spółki. Na koniec rozważań podkreślił Sąd, że odwołująca się D. C. faktycznie świadczyła pracę na podstawie zawartej ze Spółką umowy – organ rentowy nie kwestionował bowiem, aby umowa została zawarta dla pozoru , czy też w celu obejścia prawa, lub by była niezgodna z zasadami współżycia społecznego.

Apelację od powyższego wyroku złożył Zakład Ubezpieczeń Społecznych. Zaskarżając wyrok w całości zarzucił:

- naruszenie przepisów prawa materialnego poprzez: błędną wykładnię przepisu art. 210 k.s.h. i przyjęcie, że nawiązanie stosunku pracy z członkiem zarządu spółki z ograniczoną odpowiedzialnością może być dokonane w sposób konkludentny, mimo że analogiczne czynności były uprzednio wykonywane poza stosunkiem pracy; niezastosowanie art. 58 § 1 k.c. w sytuacji, gdy oczywistym i wynikającym z postępowania dowodowego było to, że jedyną intencją osób podpisujących umowę menedżerską w dniu 1 grudnia 2011 r. było umożliwienie D. C. skorzystania ze świadczeń w ramach ubezpieczenia społecznego;

- sprzeczność istotnych ustaleń Sądu z treścią zebranego w sprawie materiału, wynikłą z naruszenia art. 233 § 1 kpc, poprzez dokonanie oceny dowodów w sposób sprzeczny z zasadami doświadczenia życiowego oraz logiki i uznanie, że umowa z dnia 1 grudnia 2011 r. podpisana została przez pełnomocników ustanowionych przez zgromadzenie wspólników.

Wskazując na powyższe apelujący wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku i oddalenie odwołania w całości. W uzasadnieniu apelacji odwołujący przede wszystkim zwrócił uwagę, że nawiązanie stosunku pracy per facta concludentia może dotyczyć osób, które nie miały wcześniej obowiązku wykonywania określonych czynności. W przypadku członków zarządu spółki z o.o. zarządzanie sprawami spółki nie musi być realizowane na podstawie pracowniczego zatrudnienia, jeśli było ono uprzednio wykonywane poza stosunkiem pracy, bowiem trudno przyjąć – bez zaistnienia dodatkowych okoliczności – nawiązanie tego stosunku przez dopuszczenie danej osoby do pracy tożsamej z czynnościami wcześniej wykonywanymi poza pracowniczym zatrudnieniem. Skarżący konsekwentnie stał na stanowisku, iż umowa zawarta w dniu 1 grudnia 2011 r. – z braku należytego umocowania – jest bezwzględnie nieważna, i nie może być konwalidowana.

Strona tej umowy – (...) Sp. z o.o. reprezentowana była przez udziałowców J. N. (1) i H. N., z treści samej umowy wynika, że osoby te nie były pełnomocnikami powołanymi uchwałą zgromadzenia wspólników, a późniejsze dostarczenie uchwały budzi poważne wątpliwości co do okoliczności jej podjęcia biorąc pod uwagę ewidentne braki formalne tego dokumentu. Organ zatem nie kwestionował możliwości ustanowienia samych wspólników jako pełnomocników, ale zarzucał, że w dniu 1 grudnia 2011 r. spółkę reprezentowali wspólnicy nie zaś pełnomocnicy. Końcowo organ rentowy podniósł, iż biorąc pod uwagę stosunek najbliższego pokrewieństwa pomiędzy osobami podpisującymi umowę w dniu 1 grudnia 2011 r. nie może budzić wątpliwości, że wszystkie te osoby, rodzice i córka miały wiedzę co do stanu ciąży, a nawiązanie stosunku pracy w pełnym wymiarze czasu pracy miało na celu jedynie zapewnienie uzyskania świadczeń z ubezpieczeń społecznych, zwłaszcza że nie zaistniały w tym dniu żadne okoliczności, uzasadniające to zatrudnienie w pełnym wymiarze czasu pracy i z wynagrodzeniem przewyższającym łączne wynagrodzenie trzech pozostałych pracowników spółki – w tym samych wspólników. Jedyną taką okolicznością był stan ciąży i zamiar skorzystania przez D. C. ze świadczeń w ramach ubezpieczenia.

Z tych względów organ rentowy uznał apelację za zasadną.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja jest nieuzasadniona.

Sąd pierwszej instancji dokonał prawidłowych ustaleń faktycznych znajdujących uzasadnienie w zgromadzonym materiale dowodowym, które Sąd Apelacyjny w pełni podziela i uznając je za własne, nie znajduje potrzeby powielania ich w uzasadnieniu wyroku. Sąd Apelacyjny akceptuje również ocenę prawną wyrażoną przez Sąd pierwszej instancji w zaskarżonym wyroku.

Pogłębiając argumentację prawną rozstrzygnięcia należy w pierwszym rzędzie zwrócić uwagę, że istota sporu sprowadzona została do rozważenia czy i jakie skutki dla wnioskodawczyni, będącej Prezesem Zarządu Spółki (...), wynikały z umowy menedżerskiej zawartej z Spółką w dniu 1 grudnia 2011 r., a w szczególności, czy przy zawarciu tej umowy doszło do naruszenia zasad reprezentacji określonych w art. 210 § 1 ustawy z dnia września 2000 r. Kodeks Spółek Handlowych (Dz. U. z 2000 r. Nr 94 poz. 1037 z późn. zm.). Zgodnie z tym przepisem w umowie między spółką a członkiem zarządu oraz w sporze z nim spółkę reprezentuje rada nadzorcza lub pełnomocnik powołany uchwałą zgromadzenia wspólników. Nadzwyczajne Zgromadzenie Wspólników (...) Sp. z o.o. podjęło w dniu 1 grudnia 2011 r. uchwałę o udzieleniu upoważnienia do zawarcia umowy o pracę z Prezesem Zarządu, w której ustanowiono pełnomocników do powyższej czynności w osobach J. N. (2) i H. N.. Kwestia czy udzielenie przez Zgromadzenie Wspólników pełnomocnictwa do reprezentacji Spółki w umowie z członkiem zarządu (Prezesem) Wspólnikom wchodzącym w skład tego Zgromadzenia ( z czym mamy do czynienia w konkretnym wypadku) – nie była sporna. Sąd trafnie wywiódł, iż takie działanie nie powoduje, że spółka jest reprezentowana przez Zgromadzenie Wspólników. Możliwości ustanowienia samych wspólników jako pełnomocników spółki nie kwestionował również organ rentowy, jakkolwiek z faktu nie przedstawienia mu w dniu 13 marca 2012 r. uchwały w oparciu o posiadane dokumenty wywiódł wówczas niewątpliwie słuszny wniosek, że zawarta z D. C. umowa jest bezwzględnie nieważna, jako zawarta z naruszeniem normy art. 210 § 1 k.s.h. w świetle art. 58 § k.c. w zw. z art. 300 k.p. (wyroki Sądu Najwyższego z dnia 15.06.2005r. II PK 276/04, OSNP 2006 nr 3-4 poz. 42, z dnia 4.08.2009 r., I PK 42/09, Lex nr 528156). W związku z tym w judykaturze wyrażono pogląd, iż uchybienie wymaganiu formalnemu określonemu w art. 210 k.s.h. nie może być konwalidowane przez jakiekolwiek czynności dorozumiane (por. wyrok SN z dnia 24.09.2004 r. II UK 463/03).

Jednocześnie nie można pominąć w okolicznościach konkretnej sprawy faktu, że wnioskodawczyni przystąpiła i wykonywała obowiązki wynikające z umowy menedżerskiej zawartej w dniu 1 grudnia 2011 r. Prawdą jest, na co słusznie zwrócił uwagę Sąd Okręgowy, że w sytuacji zawarcia umowy o pracę z członkiem zarządu spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z naruszeniem przepisów Kodeksu Spółek Handlowych judykatura dopuszcza możliwość nawiązania przez strony stosunku pracy przez dopuszczenie pracownika do wykonywania pracy w warunkach umowy o pracę przez podmiot kompetentny do reprezentacji spółki. Podkreśla się przy tym, iż nie jest to konwalidacja poprzedniej, wadliwej umowy o pracę, lecz zawarcie w sposób dorozumiany nowej umowy.(wyroki Sądu Najwyższego z dnia: 12.01.2005 r., sygn. I PK 123/04, Lex 152382; z dnia 20.01.2010 r., sygn. II PK 178/09;).

Co prawda Sąd pierwszej instancji w stanie faktycznym niniejszej sprawy uznał, że stanowisko judykatury dotyczące zawarcia w sposób dorozumiany nowej umowy o pracę nie ma większego znaczenia wobec podjęcia uchwały z dnia 1 grudnia 2011 r. to dokonał ustaleń, że wnioskodawczyni podjęła pracę po podpisaniu umowy, którą świadczyła od godziny 8 – 16, przy czym o ile jako Prezes Spółki reprezentowała ją na zewnątrz podpisując dokumenty, oferty itp., to od przystąpienia do pracy zajmowała się również konwojowaniem, ustalaniem harmonogramu pracy pracowników, rozmowami z kontrahentami, co znalazło potwierdzenie w jej uzupełniających zeznaniach, oraz zeznaniach J. N. (1) i H. N..

Dokonując zatem oceny materiału dowodowego zebranego w sprawie w tym zakresie Sąd Apelacyjny za nieuzasadniony uznał zarzut, iżby nie doszło do nawiązania stosunku pracy w sposób konkludentny, a zwłaszcza, że analogiczne czynności D. C. wykonywała przed 1 grudnia 2011 r. poza stosunkiem pracy. Obecnie kwestionowanie zakresu wykonywanej przez wnioskodawczynię pracy, w sytuacji gdy organ rentowy w toku postępowania przed Sądem pierwszej instancji nie tylko nie zgłaszał powyższego zarzutu, ale wręcz nie kwestionował, że: odwołująca świadczyła pracę, umowa została zawarta dla pozoru, czy w celu obejścia przepisów ustawy lub jest niezgodna z zasadami współżycia społecznego – jest niezasadne.

Oceny wymaga także zasadność zarzutu niezastosowania przez Sąd art. 58 § 1 k.c., że jedyną intencją osób podpisujących umowę menedżerską w dniu 1 grudnia 2011 r. było umożliwienie D. C. skorzystania ze świadczeń w ramach ubezpieczenia społecznego. W pierwszej kolejności należy zaakcentować, że wnioskodawczyni ewidentnie mija się z prawdą, gdy podaje, że „ o ciąży dowiedziała się pod koniec grudnia 2011 r.” (k.36 a.s.) gdyż przeczy temu wynik badania USG z dnia 3 grudnia 2011 r. ( k. 57 a.s.), w którym stwierdzono 4 tyg. + 5 d. ciąży. Co prawda kwestionowana umowa pochodzi z dnia 1 grudnia 2011 r., ale biorąc pod uwagę stosunek najbliższego pokrewieństwa pomiędzy osobami ją podpisującymi, nie można wykluczyć, że miały one wiedzę co do stanu ciąży Prezes Spółki i chciały jej zapewnić uzyskanie świadczeń z ubezpieczenia społecznego. Mimo to Sąd Apelacyjny wskazuje na orzecznictwo Sądu Najwyższego, który przyjmuje, że zasadniczo cel zawarcia umowy o pracę w postaci uzyskania świadczeń ubezpieczenia społecznego nie jest sprzeczny z ustawą (wyrok z dnia 25.01.2005 r. II UK 141/01, OSNP 2005r., Nr 15, poz. 235 z dnia 4.08.2005 r., II UK 320/04, OSNP 2006r., Nr 7 - 8, poz. 122). Równocześnie podkreśla się, że wprawdzie dążenie kobiety ciężarnej do uzyskania przez zawarcie umowy o pracę ochrony gwarantowanej pracowniczym ubezpieczeniem społecznym nie może być uznane za zmierzające do dokonania czynności sprzecznej z prawem, albo mającej na celu obejście prawa, jednak nie wyklucza to w szczególnych przypadkach uznania takiej umowy za nieważną ze względu na sprzeczność zasadami współżycia społecznego. W myśl stanowiska Sądu Najwyższego wyrażonego w wyroku z dnia 9.08.2005 r. (III UK 89/05, OSNP 2006 nr 11-12, poz. 192) ustalenie w umowie o pracę rażąco wysokiego wynagrodzenia za pracę może być w konkretnych okolicznościach uznane za nieważne jako dokonane z naruszeniem zasad współżycia społecznego, polegającym na świadomym osiąganiu nieuzasadnionych korzyści z systemu ubezpieczeń społecznych kosztem innych uczestników tego systemu (art. 58 § 3 k.c. w związku z art. 300 k.p.) Zwracając obecnie w uzasadnieniu apelacji uwagę, że wynagrodzenie ubezpieczonej przewyższało łącznie wynagrodzenie trzech pozostałych pracowników Spółki, organ rentowy zdaje się pragnie zwrócić uwagę na ukształtowany w judykaturze pogląd, iż obowiązująca w prawie ubezpieczeń społecznych zasada solidaryzmu wymaga, aby płaca – stanowiąca jednocześnie podstawę wymiaru składki – nie była ustalana ponad granicę pacy słusznej, a stanowiła wynagrodzenie odpowiednie, rzetelne, uczciwe, zachowujące cechy ekwiwalentności do pracy.

W ramach art. 41 ust. 12 i 13 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (tekst jednolity Dz. U. z 2009 r. Nr 205, poz. 1585) Zakład Ubezpieczeń Społecznych jest uprawniony do kontroli wynagrodzenia za pracę zarówno w zakresie zgodności z prawem jak i zasadami współżycia społecznego. Podstawy do kontroli wysokości wynagrodzenia będącego podstawą wymiaru składki dostarcza mu także art. 86 ust. 2 ustawy (cyt. wyż.) mimo to – co wynika z treści zaskarżonej decyzji – analizy ustalonego odwołującej wynagrodzenia przy zastosowaniu opisanych wyżej kryteriów, nie przeprowadzono, a organ rentowy kwestionował jedynie istnienie tytułu ubezpieczenia. W niniejszym postępowaniu przesądzono, iż D. C. – jako pracownik u płatnika składek (...) Sp. z o.o. podlega od dnia 1 grudnia 2011 r. obowiązkowo ubezpieczeniu emerytalnemu, rentowemu, chorobowemu i wypadkowemu. Natomiast zarzuty odnoszące się do jej wynagrodzenia z uwagi na zakres orzeczenia Sądu pierwszej instancji wyznaczony treścią decyzji z dnia 5 kwietnia 2012 r. nie zawierającej rozstrzygnięcia w tej kwestii – w niniejszym postępowaniu nie miały racji bytu.

Mając powyższe na uwadze stwierdzić należy, że zaskarżony wyrok oparty został na niewadliwych ustaleniach faktycznych i jest zgodny z prawem, a apelacja jako nie zawierająca usprawiedliwionych zarzutów podlegała oddaleniu na zasadzie art. 385 k.p.c.

BD