Portal Orzeczeń Sądu Apelacyjnego w Krakowie

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 23 maja 2013 r.

Sąd Apelacyjny w Krakowie Wydział III Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 23 maja 2013 r. w Krakowie

sprawy z wniosku P. T.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddziałowi w C.

o podleganie ubezpieczeniom społecznym

na skutek apelacji organu rentowego Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału

w C.

od wyroku Sądu Okręgowego w Krakowie Wydziału VIII Ubezpieczeń Społecznych

z dnia 12 września 2012 r. sygn. akt VIII U 759/12

oddala apelację.

Sygnatura akt: III AUa 1596/12

UZASADNIENIE

Wyroku z dnia 23 maja 2013 r.

Wyrokiem z dnia 12 września 2012 r. Sąd Okręgowy w Krakowie VIII Wydział Ubezpieczeń Społecznych zmienił zaskarżoną decyzję Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w C. z dnia 14 lutego 2012 r. i ustalił, że P. T. nie podlega obowiązkowo ubezpieczeniu społecznemu emerytalnemu, rentowemu, wypadkowemu i chorobowemu w okresie od 12 czerwca 2002 r. do 31 grudnia 2003 r. z tytułu prowadzenia działalności gospodarczej.

Bezspornym w sprawie było, że wnioskodawca P. T. figurował w ewidencji działalności gospodarczej jako osoba prowadząca pozarolniczą działalność gospodarczą od dnia 1 lutego 2001 r. i wpis ten został wykreślony z dniem 7 grudnia 2010 r. Wnioskodawca nie zgłaszał zawieszenia działalności, a w ewidencji brak jest innych wpisów dotyczących jego działalności. Zgłoszenia do obowiązkowego ubezpieczenia zdrowotnego wnioskodawca dokonał w okresie od 1 marca 2001 r. do dnia 31 grudnia 2003 r. W tym dniu też zawiadomił Naczelnika Urzędu Skarbowego w W. o likwidacji działalności gospodarczej. Wnioskodawca w okresie od 19 lutego 2001 r. do 11 czerwca 2002 r. pozostawał w stosunku pracy i z tego tytułu podlegał ubezpieczeniom społecznym, a podstawa wymiaru składek wynosiła co najmniej kwotę najniższego wynagrodzenia. P. T. do dnia 27 września 2001 r. świadczył usługi pośrednictwa ubezpieczeniowego na rzecz (...) S.A. w W.. Odwołujący się złożył w Urzędzie Skarbowym w W. za 2002 r. Pit – 37, w którym wykazał przychód z wynagrodzenia za pracę oraz działalności wykonywanej osobiście (w tym umowy o dzieło i zlecenia), a za lata 2003 – 2004 nie złożył zeznań podatkowych o wysokości uzyskanych dochodów.

Ustalił Sąd Okręgowy, że wnioskodawca P. T. do dnia 27 września 2001 r. prowadził pozarolniczą działalność gospodarczą w zakresie usług pośrednictwa ubezpieczeniowego i doradztwa finansowego, w ramach umowy o świadczenie usług z (...) S. A. z siedzibą w W.. Wymogiem podjęcia współpracy z wym. wyż. Spółką było posiadanie przymiotu osoby prowadzącej pozarolniczą działalność gospodarczą. Po rozwiązaniu umowy o świadczenie usług ze Spółką wnioskodawca zaprzestał prowadzenia działalności gospodarczej, wobec czego w spornym okresie, tj. od 12 czerwca 2002 r. do 31 grudnia 2003 r., jej nie prowadził. Sąd pierwszej instancji uznał za wiarygodne zeznania wnioskodawcy co do okoliczności i okresu prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej, gdyż ocenił je za spójne, logiczne i korespondujące z pozostałym materiałem dowodowym, w szczególności z wypowiedzeniem umowy o świadczenie usług z dnia 27 sierpnia 2001 r. oraz zaświadczenia Urzędu Skarbowego w W. z dnia 16 lutego 2012 r. Stwierdził Sąd, że podane przez odwołującego powody zaprzestania działalności gospodarczej miały racjonalne uzasadnienie gospodarcze i są zgodne z zasadami doświadczenia życiowego oraz tzw. „zdrowego rozsądku”.

W tak ustalonym stanie faktycznym Sąd pierwszej instancji zważył, że odwołanie P. T. zasługuje na uwzględnienie.

Zacytował Sąd treść art. 6 ust. 1 pkt 5 oraz art. 12 ust. 1 i art. 13 pkt 4 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (tekst jednol. Dz. U. z 2009 r., nr 205, poz. 1585 ze zm.) i stwierdził, że w świetle powołanych przepisów zasadnicze znaczenie dla rozstrzygnięcia sporu, który sprowadzał się do kwestii, czy w okresie od 12 czerwca 2002 r. do 31 grudnia 2003 r. wnioskodawca prowadził pozarolniczą działalność gospodarczą i z tego tytułu podlegał obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym, miało dokonanie wykładni terminu „prowadzenie działalności gospodarczej”. Dokonując analizy cytowanych przepisów w powiązaniu z art. 2 ust. 1 ustawy z dnia 19 listopada 1999 r. Prawo działalności gospodarczej (Dz. U. nr 101, poz. 1178 ze zm.) stwierdził Sąd, że ocena, czy wykonywana jest działalność gospodarcza należy przede wszystkim do sfery ustaleń faktycznych, a dopiero następnie do ich kwalifikacji prawnej. Stwierdził Sąd, że ze stanu faktycznego sprawy wynika, iż w spornym okresie wnioskodawca nie prowadził działalności gospodarczej, gdyż zaprzestał jej prowadzenia najpóźniej w dniu 27 września 2001 r., gdy została rozwiązana umowy z (...) S. A. Powodem rozpoczęcia działalności gospodarczej była chęć podjęcia współpracy z powyższą Spółką celem uzyskiwania z tego tytułu dodatkowych dochodów do wynagrodzenia za pracę. Z dniem rozwiązania umowy o świadczenie usług ustała przyczyna prowadzenia działalności gospodarczej. Nadto na tle art. 7 ust. 2 cyt. wyż. ustawy z dnia 19 listopada 1999 r. dodał Sąd, że istnienie wpisu do ewidencji działalności gospodarczej nie przesądza o faktycznym prowadzeniu tej działalności, ale prowadzi do domniemania prawnego (art. 234 kpc), według którego osoba wpisana w ewidencji jest traktowana jako osoba prowadząca działalność gospodarczą. Uznał Sąd, że domniemanie to może być obalone, co w niniejszym postępowaniu przeprowadził odwołujący i w tym stanie rzeczy na zasadzie art. 477 ¹⁴ §2 kpc, orzekł jak w sentencji wyroku.

Apelację od powyższego wyroku wywiódł organ rentowy. Zarzucając naruszenie prawa materialnego tj. art. 6 ust. 1 pkt 5, art. 12 ust. 1, art. 8 ust. 6 i 13 ust. 4 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (cyt. wyż.) apelujący wniósł o zmianę wyroku i oddalenie odwołania. Wywiódł, że ze zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego wynika, że P. T. dokonał zgłoszenia do ubezpieczenia zdrowotnego z tytułu prowadzonej działalności gospodarczej od dnia 1 marca 2001 r. do 31 grudnia 2003 r. Niesporne jest, że od 19 lutego 2001 r. do 11 czerwca 2002 r. był zatrudniony na podstawie umowy o pracę i z tego tytułu podstawa wymiaru składek wynosiła co najmniej kwotę najniższego wynagrodzenia, natomiast od 12 czerwca 2002 r. do 31 grudnia 2003 r. nie stwierdzono innych tytułów rodzących obowiązek ubezpieczenia społecznego. Wpis z ewidencji działalności gospodarczej został wykreślony z urzędu z dniem 7 grudnia 2010 r., ponieważ zawierał dane niezgodne z rzeczywistym stanem rzeczy.

Na tle przepisów art. 6 ust. 1 pkt 5, art. 12 ust. 1 oraz 13 ust. 4 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, wywiódł skarżący m. in., że istnienie wpisu do ewidencji działalności gospodarczej nie przesądza wprawdzie o faktycznym jej prowadzeniu, ale tworzy domniemanie prawne, według którego osoba wpisana do ewidencji traktowana jest jako prowadząca działalność gospodarczą. Przy czym dla obalenia tego domniemania wymagane jest prowadzenie przeciwdowodu, z tym jednakże zastrzeżeniem, że faktycznie niewykonanie działalności gospodarczej w okresie oczekiwania na kolejne zamówienia lub w czasie ich poszukiwania nie jest przerwą w prowadzeniu działalności gospodarczej równoznaczną z okresem zaprzestania jej wykonywania i nie powoduje ustania przymusu ubezpieczenia. Dodał przy tym skarżący, że stan prawny w spornym okresie nie znał pojęcia zawieszenia działalności gospodarczej, dlatego bez znaczenia dla charakteru takiej działalności były (oraz są nadal) ewentualne przerwy w faktycznym wykonywaniu tej działalności, bez równoczesnego zgłoszenia tego faktu w ewidencji działalności gospodarczej. Stwierdził apelujący, że wnioskodawca powziął wolę zaprzestania działalności gospodarczej w dacie 31 grudnia 2003 r., skoro wówczas zawiadomił Naczelnika Urzędu Skarbowego w W. o likwidacji działalności gospodarczej. Ciężar dowodu przeciwnego spoczywał zatem na odwołującym, a w ocenie organu rentowego tej przesłanki nie wykazał. Nadto organ rentowy dodał, że powstanie obowiązku ubezpieczenia społecznego osoby prowadzącej działalność gospodarczą jest niezależne od tego, czy przynosi ona prowadzącemu ją dochody. Nawet pozarolnicza działalność prowadzona ze stratą nie zwalnia osoby ją wykonującej z obowiązku ubezpieczeń społecznych i ubezpieczenia zdrowotnego.

W tym stanie rzeczy organ rentowy uznał apelację za zasadną i konieczną.

Sąd Apelacyjny zważył co następuje.

Apelacja jest nieuzasadniona.

Sąd Apelacyjny uznał za prawidłowe ustalenia Sądu pierwszej instancji oraz podzielił jego pogląd prawny.

Zaskarżone rozstrzygnięcie Sądu Okręgowego sprowadza się do uznania, że wnioskodawca P. T. w spornym okresie tj. od 12 czerwca 2002 r. do 31 grudnia 2003 r. nie prowadził działalności gospodarczej, której zaprzestał najpóźniej w dniu 27 września 2001 r. z chwilą rozwiązania umowy o świadczenie usług dla Spółki (...) z siedzibą w W., a więc z tego tytułu nie podlegał obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym, którymi objął go organ rentowy. Innymi słowy wnioskodawca obalił domniemanie prawne, według którego osoba wpisana w ewidencji jest traktowana jako prowadząca działalność gospodarczą. Nie sposób jest nie zgodzić się z tym rozstrzygnięciem. W szczególności chybiony jest zarzut naruszenia art. 6 ust. 1 pkt 5 i art. 13 pkt 4 ustawy o sus. Z mocy art. 6 ust. 1 pkt 5 tej ustawy osoby prowadzące pozarolniczą działalność gospodarczą obowiązkowo podlegają ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym, natomiast – stosownie do jej art. 11 ust. 3 – osoby te na swój wniosek, podlegają dobrowolnemu ubezpieczeniu chorobowemu, a zgodnie z art. 13 pkt 4 tejże ustawy, obowiązek ubezpieczeń istnieje od dnia rozpoczęcia wykonywania pozarolniczej działalności gospodarczej do dnia zakończenia jej wykonywania. I choć należy podzielić pogląd wyrażony w postanowieniu Sądu Najwyższego z 17 lipca 2003 r. II UK 111/03 (Prok. I Pr. Dodatek 2004, nr 1, poz. 44), iż „nie może budzić wątpliwości, że osoby prowadzące pozarolniczą działalność gospodarczą podlegają obowiązkowemu ubezpieczeniu społecznemu od dnia rozpoczęcia wykonywania takiej działalności i ubezpieczenie to trwa do dnia zaprzestania jej wykonywania stosownie do art. 13 pkt 4 ustawy o sus”, to dla dokonania rzetelnej oceny trzeba wziąć pod uwagę, iż obowiązkowi ubezpieczenia nie podlegają osoby, które wprawdzie zadeklarowały zamiar prowadzenia działalności gospodarczej przez uzyskanie wpisu do ewidencji działalności gospodarczej i zgłoszenie do ubezpieczenia lecz działalności tej faktycznie nie podjęły, bądź jak w konkretnym wypadku nie prowadziły.

W orzecznictwie (por. wyrok SN z 25 listopada 2005 r., I UK 80/05, OSNP 2006, nr 19 – 20, poz. 309) podkreśla się, że istnienie samego wpisu do ewidencji działalności gospodarczej nie przesądza o faktycznym prowadzeniu tej działalności (wpis ma charakter deklaratoryjny, tak uch. SN z 26 stycznia 1996 r., III CZP 111/95, OSNC 1996, nr 5, poz. 63 i inne). Kardynalne znaczenie dla sporu w niniejszej sprawie ma okoliczność, że zarówno wpis, jak i jego wykreślenie (co miało miejsce 7 grudnia 2010 r.) nie mają znaczenia prawnego dla bytu wnioskodawcy jako przedsiębiorcy, gdyż jego istnienie w tym charakterze zależy od prowadzenia działalności gospodarczej. Z ustaleń Sądu pierwszej instancji wynika, że wnioskodawca był agentem ubezpieczeniowym Spółki (pośrednictwo ubezpieczeniowe) i aby uzyskać prowizję za sprzedane polisy, został zobligowany do założenia działalności gospodarczej, w czym pomagał mu menadżer - opiekun Spółki. W dniu 27 sierpnia 2001 r. (...)podjął decyzję o rozwiązaniu z wnioskodawcą umowy o świadczenie usług pośrednictwa ubezpieczeniowego, co wnioskodawca przyjął do wiadomości, pozostając w błędnym jak się okazało – przekonaniu, że przez firmę zostanie wyrejestrowany w ZUS. Mimo, że formalnie nie zostało to dokonane, to faktycznie żadnej działalności po tym dniu nie wykonywał, nawet nie oczekiwał na jakiekolwiek „zlecenia”. I choć jako osoba nadal wpisana w ewidencji działalności gospodarczej, winien być traktowany jako prowadzący taką działalność, to trafnie Sąd pierwszej instancji dokonując oceny zeznań wnioskodawcy, uznał także zgodnie z zasadami doświadczenia życiowego i „zdrowego rozsądku”, że stanowią one wiarygodny środek dowodowy, który obalił powyższe domniemanie. Treść pisma Spółki z dnia 27 sierpnia 2001 r. nie budzi wątpliwości co do tego, że wypowiadając umowę wnioskodawcy zrywa z nim wszelkie więzy żądając ostatecznego rozliczenia się z powierzonego mienia. Zaniedbania wnioskodawcy co do wykreślenia działalności z ewidencji wynikały z niewiedzy, natomiast okoliczność, że wyjaśniał – na żądanie ZUS – w 2003 r. kwestię zaległości w zapłacie składek na ubezpieczenie zdrowotne, które ostatecznie uregulował, wskazuje na to iż chciał mieć „święty spokój” – o czym szczerze i otwarcie zeznał na rozprawie w dniu 12 września 2012 r. (k. 8 a.s.).

Biorąc powyższe pod uwagę, skoro zarzuty apelacyjne nie uzasadniały jej wniosków – na zasadzie art. 385 kpc – Sąd Apelacyjny orzekł jak w sentencji.

MZ