Portal Orzeczeń Sądu Apelacyjnego w Krakowie

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 6 listopada 2024 r.

Sąd Apelacyjny w Krakowie – I Wydział Cywilny

w składzie:

Przewodniczący: SSA Marek Boniecki

Sędziowie: SSA Regina Kurek

SSA Izabella Dyka

po rozpoznaniu w dniu 6 listopada 2024 r. w Krakowie na posiedzeniu niejawnym

sprawy z powództwa P. B.

przeciwko (...) S.A. w W.

o ochronę dóbr osobistych

na skutek apelacji powoda

od wyroku Sądu Okręgowego w Krakowie

z dnia 6 maja 2022 r., sygn. akt I C 1896/20

I.  oddala apelację;

II.  zasądza od powoda ma rzecz strony pozwanej tytułem kosztów postępowania apelacyjnego kwotę 1215 zł (jeden tysiąc dwieście piętnaście złotych) wraz z odsetkami w wysokości odsetek ustawowych za opóźnienie w spełnieniu świadczenia pieniężnego za czas od uprawomocnienia się orzeczenia, którymi je zasądzono, do dnia zapłaty;

III.  przyznaje od Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w Krakowie na rzecz adwokat E. S. kwotę 1494,45 zł (jeden tysiąc czterysta dziewięćdziesiąt cztery złote i czterdzieści pięć groszy), w tym podatek od towarów i usług, tytułem wynagrodzenia za pomoc prawną udzieloną z urzędu powodowi w postępowaniu apelacyjnym.

Sygn. akt I ACa 1096/22

Uzasadnienie wyroku Sądu Apelacyjnego w Krakowie

z 6 listopada 2024 r.

Wyrokiem z 6 maja 2022 r. Sąd Okręgowy w Krakowie oddalił skierowane przeciwko (...) S.A. w W. powództwo P. B., który domagał się: 1) nakazania stronie pozwanej złożenia wniosku o usunięcie powoda z Rejestru Dłużników; 2) zasądzenie od strony pozwanej na swoją rzecz kwoty 5.000 zł z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od 12 sierpnia 2019 r. - tytułem zadośćuczynienia za naruszenie dóbr osobistych w postaci czci i dobrego imienia; 3) nakazania stronie pozwanej przeproszenia powoda poprzez przesłanie na adres powoda przeprosin o treści: Do Szanownego Pana P. B.. (...) S.A. z siedzibą w W. przeprasza Pana za bezpodstawne umieszczenie Pana danych w Krajowym Rejestrze Dłużników. Sąd orzekł także o kosztach procesu i wynagrodzeniu dla ustanowionego z urzędu adwokata.

Sąd pierwszej instancji poczynił ustalenia faktyczne zaprezentowane w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku (k. 117-119), które Sąd Apelacyjny podzielił i przyjął za własne.

Wyrok powyższy w części oddalającej powództwo i rozstrzygającej o kosztach procesu zaskarżył apelacją powód, wnosząc o jego zmianę poprzez uwzględnienie powództwa
w całości.

Apelujący zarzucił naruszenie: 1) art. 28 §1 ustawy z dnia 22 maja 2003 r.
o ubezpieczeniach obowiązkowych, ubezpieczeniowym funduszu gwarancyjnym i polskim biurze ubezpieczycieli komunikacyjnych - poprzez jego błędną wykładnię, polegającą na przyjęciu, że skoro P. B. był Ubezpieczającym to należy domniemywać, że był on również posiadaczem pojazdu, a zatem zgodnie ww. przepisem, w razie niewypowiedzenia umowy był zobligowany ją kontynuować, gdzie ustawa wyraźnie rozróżnia te dwa pojęcia;
2) art. 366 k.p.c. - poprzez jego błędne zastosowanie i przyjęcie, iż w niniejszej sprawie zachodzi powaga rzeczy osądzonej, w sytuacji gdy wyrok nakazowy nie dotyczył dóbr osobistych powoda; 3) art. 233 §1 k.p.c. - poprzez przekroczenie granic swobodnej oceny dowodów przeprowadzonych w sprawie, dokonanej wybiórczo, niekompletnie, wbrew zasadom logicznego rozumowania i doświadczenia życiowego, a w konsekwencji wyprowadzenie błędnych wniosków, a to: a) że powód miał inne zadłużenia z innych tytułów, pozwany nie naruszył jego dóbr osobistych, gdzie z przedłożonych do akt sprawy dokumentów jednoznacznie wynika, iż odmowa zawarcia umowy pożyczki wiązała się z faktem wpisu powoda na listę dłużników, a nie posiadania innych zobowiązań finansowych; b) że uprawomocnienie się wyroku nakazowego nie czynni zachowania pozwanego bezprawnym, gdzie w pierwszej kolejności wskazać należy, iż umieszczenie powoda w BIG nastąpiło przed wniesieniem pozwu, a wyrok uprawomocnił się dlatego, że powód się od niego skutecznie nie odwołał; c) że skoro pozwany dochował procedury związanej z wpisaniem powoda na listę BIG, to jego zachowania nie można uznać za bezprawne, gdzie procedura od początku była wadliwa, albowiem korespondencja kierowana była nie do posiadacza pojazdu; d) że skoro powód nie sprzeciwił się umieszczeniu jego danych w BIG, pozwany działał zgodnie z prawem, gdzie bezprawności działań pozwanego należy upatrywać w jego zachowaniu, a nie zachowaniu powoda, który to jest konsumentem i miał prawo nie znać swych praw; e) że skoro na druku pozwanego nie było danych właściciela ani posiadacza, to należy domniemywać, że posiadaczem był ubezpieczający - co nie wynika z żadnego przepisu ani nawet twierdzeń drugiej strony; f) pominięcie dowodu z dowodu rejestracyjnego pojazdu, a w konsekwencji błędne przyjęcie, że powód był posiadaczem pojazdu, gdzie z ww. dokumentu wynika, że posiadaczem był G. B. i właścicielem również był G. B..

W odpowiedzi na apelację pozwany wniósł o jej oddalenie i zasądzenie kosztów postępowania apelacyjnego.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje.

Apelacja nie zasługuje na uwzględnienie.

Sąd pierwszej instancji prawidłowo, z poszanowaniem reguł wyrażonych w przepisie art. 233 §1 k.p.c. ustalił stan faktyczny sprawy, co sprawiło, że Sąd Apelacyjny przyjął go za własny.

Jakkolwiek skarżący podniósł w apelacji szereg zarzutów dotyczących obrazy art. 233 §1 k.p.c., to w istocie dotyczyły one nie tyle ustaleń faktycznych, które w istocie były niesporne, ile wyciągniętych z tych ustaleń wniosków, które podlegały ocenie poprzez pryzmat przepisów prawa materialnego, o czym niżej. Pominięcie z kolei jakiegokolwiek dowodu nie mogło stanowić o naruszeniu art. 233 §1 k.p.c., a jedynie art. 235 ² k.p.c. Zauważyć w tym miejscu należy jednak, że Sąd Okręgowy nie uczynił elementem stanu faktycznego ustalenia, że powód był posiadaczem ubezpieczanego pojazdu. Okoliczność ta jedna, w ocenie Sądu odwoławczego okazała się dla rozstrzygnięcia nieistotna.

Sąd Okręgowy nie naruszył także art. 366 k.p.c. Oczywistym jest, że prawomocny nakaz zapłaty nie dotyczył sfery dóbr osobistych powoda, niemniej wiązał Sądy obu instancji
w zakresie istnienia zobowiązania do zapłaty przez powoda na rzecz pozwanego.

Powiązanie przepisów art. 6 k.c. z art. 24 §1 k.c. prowadzi do konstatacji, że w sprawie o naruszenie dóbr osobistych to powód powinien wykazać, że pozwany naruszenia takiego się dopuścił. Jeżeli fakt taki zostanie udowodniony, na pozwanego przechodzi ciężar wykazania, że jego działanie nie było bezprawne.

Dobra osobiste, ujmowane w kategoriach obiektywnych, stanowią pewne wartości idealne i niemajątkowe, ściśle związane z osobowością człowieka. Obejmują jego fizyczną
i psychiczną integralność, indywidualność, godność i pozycję w społeczeństwie. Stanowią one przesłankę samorealizacji osoby ludzkiej. Naturę i granice poszczególnych dóbr osobistych wyznaczają przeważające w danym społeczeństwie zapatrywania prawne, moralne
i obyczajowe. Nie wszystkie „wartości idealne” stanowią dobra osobiste jednostki, a jedynie te, które porządek prawny za takie uznaje. W prezentowanym kontekście nie można zaliczyć do katalogu dóbr osobistych „wiarygodności kredytowej” (zob. wyrok Sądu Apelacyjnego
w Warszawie z 18.09.2019 r., VI ACa 254/18). Sam fakt zatem, że powód nie mógł uzyskać kredytu poprzez rzekomo bezzasadne zamieszczenie go w rejestrze dłużników, nie stanowił
o naruszeniu dóbr osobistych powoda. Trudno także w takiej sytuacji mówić o naruszeniu godności czy dobrego imienia skarżącego, albowiem sam fakt bycia czyimś dłużnikiem nie jest okolicznością deprecjonującą daną jednostkę.

Działanie pozwanego nie było także bezprawne. Pomijając w tym miejscu kwestię istnienia prawomocnego nakazu zapłaty, zauważyć wypada, że wykładnia przepisu art. 28 §1 ustawy z dnia 22 maja 2003 r. o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych (t. jedn. Dz. U. z 2023 r. poz. 2500 ze zm.) dokonana przez Sąd Okręgowy była prawidłowa. Wykładnia przywoływanego przepisu może w praktyce wzbudzać istotne kontrowersje, szczególnie kiedy posiadacz pojazdu nie jest jednocześnie ubezpieczającym, ale jedynie ubezpieczonym (umowa zawarta na rzecz posiadacza pojazdu), co może wpływać na negatywną interpretację uprawnienia posiadacza pojazdu do wypowiedzenia umowy ubezpieczenia. W literaturze wskazuje się, że językowa wykładnia art. 28 i 28a u.u.o. w tym zakresie pozostaje w kolizji
z istotą ubezpieczenia na cudzy rachunek, wobec czego w drodze wykładni systemowej należałoby przyjąć, że uprawnienia i obowiązki wynikające z komentowanego przepisu odnoszą się do ubezpieczającego, a nie ubezpieczonego (zob. G. Dybała, K. Szpyt [w:] A. Kubiak-Cyrul, M. Maliszewska, M. A. Plakwicz, J. J. Szczerbowski, G. Urbanik, M. P. Ziemiak, M. Zygo, G. Dybała, K. Szpyt, Ustawa o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych. Komentarz, Warszawa 2022, art. 28 i poglądy tam przywołane). Interpretacja powyższa ściśle koresponduje z uregulowaniami zawartymi w art. 805 §1 k.c.
i art. 808 §2 k.c., w których osobą wyłącznie zobowiązaną do uiszczenia składki jest ubezpieczający, którym w rozpoznawanej sprawie niespornie był powód.

Wobec stwierdzenia, że nie doszło do naruszenia dóbr osobistych powoda,
a zachowanie pozwanego znajdowało podstawę prawną w art. 28 u.u.o., jako nieistotne dla rozstrzygnięcia uznać należało okoliczności: istnienia zadłużenia powoda z innych tytułów, przyczyn uprawomocnienia się nakazu zapłaty, istnienia po stronie skarżącego przymiotu posiadacza pojazdu, sprzeciwu powoda wobec wpisania go na listę dłużników, statusu konsumenta, a także przyczyn, dla których apelujący opłacił składkę ubezpieczeniową za brata.

Sąd odwoławczy nie dostrzegł także, aby Sąd pierwszej instancji uchybił prawu materialnemu w zakresie nie objętym zarzutami apelacji.

Biorąc pod uwagę powyższe okoliczności, Sąd Apelacyjny na podstawie art. 385 k.p.c. oddalił apelację jako bezzasadną.

Za podstawę rozstrzygnięcia o kosztach postępowania apelacyjnego, które po stronie pozwanej ograniczyły się do wynagrodzenia radcy prawnego przyjęto art. 98 §1 k.p.c. w zw.
z art. 391 §1 k.p.c. oraz §2 pkt 3, §8 ust. 1 pkt 2 i §8 ust. 2 w zw. z §10 ust. 1 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz. U. z 2015 r., poz. 1804 ze zm.).

O wynagrodzeniu ustanowionego dla powoda z urzędu pełnomocnika orzeczono na podst. art. 29 ust. 1 ustawy z dnia z dnia 26 maja 1982 r. - Prawo o adwokaturze (t. jedn. Dz. U. z 2024 r., poz. 1564) oraz §4 ust. 3, §8 ust. 3, §14 ust. 1 pkt 2 i ust. 2 i §16 ust. 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 14 maja 2024 r. w sprawie ponoszenia przez Skarb Państwa albo jednostki samorządu terytorialnego kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez adwokata z urzędu (Dz. U. poz. 763).