Portal Orzeczeń Sądu Apelacyjnego w Krakowie

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 23 października 2024 r.

Sąd Apelacyjny w Krakowie – I Wydział Cywilny

w składzie:

Przewodniczący:

SSA Wojciech Żukowski

po rozpoznaniu w dniu 23 października 2024 r. w Krakowie na posiedzeniu niejawnym

sprawy z powództwa (...) Bank S.A. w W.

przeciwko G. D.

o zapłatę

na skutek apelacji pozwanej

od wyroku Sądu Okręgowego w Tarnowie

z dnia 28 czerwca 2022 r. sygn. akt I C 120/20

1.  zmienia pkt III zaskarżonego wyroku w ten sposób, że nadaje mu treść:

„III. przyznaje od Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w Tarnowie na rzecz adw. B. P., Kancelaria Adwokacka w B. kwotę 5400 zł (pięć tysięcy czterysta złotych), obejmującą podatek od towarów i usług, tytułem wynagrodzenia za pomoc prawną świadczoną pozwanej z urzędu.”,

2.  oddala apelację w dalej idącym zakresie,

3.  odstępuje od obciążania pozwanej obowiązkiem zwrotu stronie powodowej kosztów postępowania apelacyjnego,

4.  przyznaje od Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w Tarnowie na rzecz adwokat B. P. kwotę 4981,50 zł (cztery tysiące dziewięćset osiemdziesiąt jeden złotych pięćdziesiąt groszy), w tym kwotę 931,51 zł podatku od towarów i usług, tytułem kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu pozwanej w postępowaniu apelacyjnym.

Sygn. akt I ACa 1246/22

UZASADNIENIE

Strona powodowa (...) Bank S.A. z siedzibą w W. w pozwie wniesionym w elektronicznym postępowaniu upominawczym domagała się zasądzenia od pozwanej G. D. na swoją rzecz kwoty 83.965,37 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty, a nadto zwrotu kosztów sądowych wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm prawem przepisanych. Uzasadniając swoje roszczenie strona powodowa podała, że w dniu 20 kwietnia 2016 r. pomiędzy pozwaną a (...) Bank S.A. została zawarta umowa o kredyt konsolidacyjny nr (...) w ramach, której pozwana otrzymała kwotę w wysokości 102.200,69 zł i zgodnie z harmonogramem spłaty winna była regulować zadłużenie, z czego jednak się nie wywiązała, w związku, z czym całość świadczenia stała się wymagalna z dniem 13 listopada 2019 r. Pismem z dnia 14 listopada 2019 r. pozwana została wezwany do zapłaty wymaganego zobowiązania, jednakże wezwanie do zapłaty nie odniosło oczekiwanego skutku, gdyż zadłużenie nie zostało przez pozwaną spłacone. Na kwotę objęta pozwem składa się: kwota 79.729,86 zł tytułem niespłaconego kapitału, kwota 3.730,52 zł tytułem odsetek umownych i kwota 504,99 zł z tytułu odsetek umownych za opóźnienie.

Postanowieniem z dnia 8 stycznia 2020 r. Referendarz sądowy w Sądzie Rejonowym (...) w L., z uwagi na brak podstaw do wydania nakazu zapłaty, przekazał sprawę do Sądu Okręgowego w T..

W odpowiedzi na pozew pozwana wniosła o oddalenie powództwa oraz zasądzenie od strony powodowej na swoją rzecz kosztów procesu według norm przepisanych wraz z ustawowymi odsetkami w wysokości odsetek ustawowych za opóźnienie w spełnieniu świadczenia pieniężnego za czas od dnia uprawomocnienia się orzeczenia do dnia zapłaty oraz o przyznanie od Skarbu Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej jej z urzędu przez adwokata. W uzasadnieniu pozwana zarzuciła stronie powodowej nieudowodnienie istnienia roszczenia oraz jego wysokości. Wskazała, że w jej ocenie strona powodowa nie wykazała swojej legitymacji czynnej w procesie, jak również faktu wydania pozwanej środków finansowych należnych z tytułu umowy kredytu oraz nie uzasadniła sposobu wyliczenia kwoty roszczenia głównego i odsetek. Pozwana podniosła także wystąpienie w treści umowy kredytowej klauzuli abuzywnej z uwagi na brak dokładnego przedstawienia kosztów składających się na kwotę prowizji.

Pismem z dnia 14 sierpnia 2020 r. strona powodowa podtrzymała wniesione powództwo, przedstawiając szereg dokumentów na jego poparcie.

Pismem z dnia 8 października 2020 r. pozwana podtrzymała swoje dotychczasowe stanowisko zawarte w odpowiedzi na pozew i podniosła dodatkowo zarzut nieważności przedmiotowej umowy z uwagi na brak świadomości w powzięciu i wyrażeniu przez nią woli podczas jej zawierania. Na uzasadnienie powyższego wskazała, że cierpi na chorobę psychiczną, depresję, zaburzenia paranoidalne z komponentą afektywną dwubiegunową, na które to schorzenia leczy się od około 25 lat, wskutek czego, z uwagi na wynikającą z choroby łatwowierność, nieporadność, brak rozeznania, niemożność zrozumienia własnego działania i niezdawania sobie sprawy z własnego postępowania, pracownik banku, działając w stosunku do niej w sposób rażąco niekorzystny, wykorzystał jej sytuację zdrowotną i nakłonił ją do zaciągnięcia kolejnego kredytu.

Pismem z dnia 23 października 2020 r. strona powodowa oświadczyła, że podtrzymuje w całości powództwo oraz dotychczas przedstawione twierdzenia, wskazując, iż w jej ocenie pozwana działała w sposób świadomy, a zawarcie umowy było co najwyżej przyjęciem lekkomyślnej postawy przez pozwaną z uwagi na podpisanie dokumentów bez zapoznawania się z ich treścią, co nie wyklucza jednak skuteczności zawarcia umowy. Ponadto strona powodowa wskazała, że choroba psychiczna albo innego rodzaju zaburzenia nie powodują automatycznie, że osoba, która złożyła oświadczenie woli, powinna być uważana za składającą to oświadczenie w stanie wyłączającym świadome albo swobodne powzięcie decyzji i wyrażenie woli, gdyż nie jest wykluczone, że mimo choroby psychicznej lub występowania innych zaburzeń oświadczenie złożone zostało świadomie i swobodnie. W konkluzji strona powodowa zaznaczyła, że powoływana przez pozwaną okoliczność nie została przez nią wykazana.

Na rozprawie w dniu 16 lutego 2021 r. pozwana oświadczyła, że wnosi o oddalenie powództwa powołując się na nieważność umowy o kredyt konsolidacyjny zawartej pomiędzy stronami w dniu 20 kwietnia 2016 r., z uwagi na brak świadomości po stronie pożyczkobiorcy i swobody w powzięciu decyzji o wyrażeniu woli z powodu choroby psychicznej zdiagnozowanej u niej ponad 25 lat temu. W razie nieuwzględnienia powyższego żądania pozwana wniosła o oddalenie powództwa z uwagi na zastosowanie w umowie przez stronę powodową klauzul niedozwolonych w zakresie jednostronnego ustalenia wysokości prowizji. Nadto pozwana zarzuciła, że strona powodowa nie wykazała, aby przekazała na jej rzecz świadczenie wynikające z umowy kredytowej oraz że nie udowodniła rodzajów ani terminów zawarcia z nią innych umów kredytowych.

Pismem z dnia 7 kwietnia 2022 r. strona powodowa oświadczyła, że nie zgłasza zarzutów do opinii sądowo – psychiatrycznej sporządzonej przez biegłego A. W..

Do powołanej opinii biegłego sądowego z zakresu psychiatrii zarzutów nie zgłosiła również pozwana.

Wyrokiem z dnia 28 czerwca 2022 r. Sąd Okręgowy w Tarnowie:

I. zasądził od pozwanej G. D. na rzecz strony powodowej (...) Bank S.A. z siedzibą w W. kwotę 83.965,37 zł (osiemdziesiąt trzy tysiące dziewięćset sześćdziesiąt pięć złotych 37/100) wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 29 listopada 2019 r. do dnia zapłaty,

II. odstąpił od obciążania pozwanej kosztami postępowania, w tym kosztami zastępstwa procesowego strony powodowej,

III. przyznał od Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w Tarnowie na rzecz adw. B. P., Kancelaria Adwokacka w B. kwotę 4.428,00 zł (cztery tysiące czterysta dwadzieścia osiem złotych 00/100), w tym 828 zł (osiemset dwadzieścia osiem złotych 00/100) podatku VAT tytułem wynagrodzenia za pomoc prawną świadczoną pozwanej z urzędu.

Sąd Okręgowy ustalił, że W dniu 20 kwietnia 2016 r. strona powodowa (...) Bank Spółka Akcyjna z siedzibą w W. zawarła z pozwaną G. D. umowę o kredyt konsolidacyjny nr (...), na mocy której Bank udzielił kredytobiorcy kredytu w wysokości 102.200,69 zł. Kredyt miał był przeznaczony na:

1. potrzeby konsumpcyjne kredytobiorcy w wysokości 5.500,00 zł,

2. spłatę zobowiązań kredytowych kredytobiorcy z tytułu:

a) umowy kredytu Limit debetowy w ROR nr (...) na rachunek prowadzony w (...) Bank S.A. wysokości 1.003,84 zł,

b) umowy kredytu Kredyt niecelowy oraz studencki nr (...) na rachunek prowadzony w (...) Bank S.A. w wysokości 90.597,04 zł,

3. zapłatę kosztów kredytu, tj.:

a) prowizji od udzielonego kredytu w wysokości 5.099,81 zł (§1 ust. 1 umowy).

Kwotę udzielonego kredytu pozwana zobowiązała się spłacać wraz z odsetkami umownymi w 120 równych ratach kapitałowo – odsetkowych płatnych nie później niż do 6 dnia miesiąca na zasadach i warunkach określonych w umowie (§1 ust. 4 umowy). Spłaty rat kapitałowo odsetkowych kredytobiorca miał dokonywać zgodnie z terminami i w wysokości określonej w aktualnym harmonogramie spłat (§ 4 ust. 1).

Oprocentowanie kredytu było liczone według stopy zmiennej. Oprocentowanie w całym okresie kredytowania stanowiło sumę stawki WIBOR 3M i marży w wysokości 8,32%, stałej w trakcie trwania umowy. Oprocentowanie kredytu na dzień zawarcia umowy o kredyt konsolidacyjny, tj. na dzień 20 kwietnia 2016 r. wyniosło 9,99% w stosunku rocznym (§ 2 ust. 1-3).

Całkowita kwota kredytu wyniosła 97.100,88 zł. Całkowita kwota do zapłaty przez kredytobiorcę na dzień zawarcia umowy wyniosła 161.401,74 zł, na którą składała się całkowita kwota kredytu w wysokości 102.200,69 zł oraz całkowity koszt kredytu, który na dzień zawarcia umowy, naliczony szacunkowo wyniósł 64.300,86 zł. Na tę należność złożyły się należne odsetki umowne w wysokości 59.201,05 zł oraz prowizja od udzielonego kredytu w wysokości 5.099,81 zł. Roczna rzeczywista stopa oprocentowania (RRSO) na dzień zawarcia umowy wyniosła 11,83% (§ 5 umowy).

Zgodnie z treścią umowy o kredyt, kredytobiorca, tj. pozwana G. D. zobowiązała się dokonywać spłat pożyczki wraz z odsetkami oraz należnymi opłatami i prowizjami zgodnie z zasadami określonymi w treści ww. umowy i na rachunek (...) Bank S.A. nr (...) (§ 4 ust. 6 pkt a umowy).

Niespłacenie raty pożyczki w terminie lub wysokości ustalonej w umowie powodowało, że niespłacona kwota stawała się zadłużeniem przeterminowanym. Od zadłużenia przeterminowanego z tytułu pożyczki Bank miał prawo pobierać odsetki, które były naliczane od dnia, w którym spłata należności miała nastąpić do dnia poprzedzającego jego spłatę. Oprocentowanie zadłużenia przedterminowego ustalono jako zmienne i równe wysokości odsetek maksymalnych za opóźnienie w rozumieniu art. 481 § 2[1] k.c. W dniu zawarcia umowy wysokość oprocentowania z tytułu zadłużenia przedterminowego wyniosła 0% (§ 3 ust. 2-5 umowy).

Uruchomienie kredytu następowało zgodnie z dyspozycją kredytobiorcy określoną w umowie, po zaakceptowaniu przez Bank spełnienia warunków określonych w umowie. Datą uruchomienia kredytu była data obciążenia rachunku kredytowego Banku kwotą kredytu (§ 4 ust. 1 i 2 regulaminu).

Bank miał prawo wypowiedzieć umowę z 30-dniowym okresem wypowiedzenia, m.in. w sytuacji, gdy kredytobiorca dopuścił się rażących naruszeń postanowień umowy lub regulaminu udzielania pożyczek/kredytu dla osób fizycznych. Jeżeli kredytobiorca opóźniał się ze spłatą zobowiązania z tytułu udzielonego kredytu Bank był uprawniony wezwać go do dokonania spłaty zaległości w terminie 14 dni roboczych od daty otrzymania wezwania. Jeżeli należności nie zostały uregulowane w całości w wyznaczonym terminie, jak również w sytuacji, w której złożony przez kredytobiorcę wniosek o restrukturyzację zadłużenia został odrzucony, Bank miał prawo wypowiedzieć umowę kredytu (§ 9 ust. 1-3 umowy).

Pozwana oświadczyła, że zapoznała się z ryzykiem zmiennej stopy procentowej oraz z ryzykiem zmiennej stopy procentowej limitu kredytowego na Karcie Kredytowej, jak również z wykazem opłat i prowizji stosowanych podczas udzielania kredytu.

Dyspozycją uruchomienia kredytu nr (...) podpisaną przez pozwaną w dniu 20 kwietnia 2016 r. wystąpiła ona z prośbą o uruchomienie przedmiotowego kredytu w kwocie 102.200,69 zł w formie przelewu na wskazane w niej rachunki bankowe. Środki pieniężne zostały wypłacone przez powodowy Bank zgodnie z treścią dyspozycji uruchomienia kredytu w dniu 20 kwietnia 2016 r.

Pozwana spłacała raty pożyczki do kwietnia 2019 r., a następnie uiściła jeszcze część raty w kwocie 70,00 zł w sierpniu 2019 r. Później całkowicie zaprzestała spłaty i już więcej nic nie spłaciła. G. D. na poczet zawartej umowy pożyczki dokonała spłaty zadłużenia w wysokości 45.317,36 zł.

Z uwagi na zaległości w spłacaniu rat kredytu powodowy Bank wystosował do pozwanej wezwanie do zapłaty z dnia 24 lipca 2019 r. informując ją, że na dzień sporządzenia tego pisma zadłużenie z tytułu umowy o kredyt konsolidacyjny nr (...) wynosi 995,70 zł, a kwota zaległości będzie powiększana o odsetki wynoszące wówczas 14%. Pozwana została poinformowana o możliwości złożenia wniosku o restrukturyzację zadłużenia.

Z powodu niedotrzymania warunków umowy kredytowej i nieuregulowania zadłużenia pismem z dnia 30 sierpnia 2019 r. strona powodowa wezwała pozwaną do dokonania, w terminie 14 dni roboczych, licząc od dnia otrzymania wezwania, spłaty zadłużenia przeterminowanego, które na dzień przygotowania pisma, tj. 30 sierpnia 2019 r. wyniosło 1.921,40 zł. Bank poinformował ponownie o możliwości złożenia w terminie 14 dni roboczych od dnia otrzymania pisma wniosku o restrukturyzację zadłużenia.

Z powodu niedotrzymania warunków umowy i nieuregulowania zaległości przez pozwaną, pomimo wezwania do zapłaty, pismem z dnia 7 października 2019 r. strona powodowa wypowiedziała pozwanej umowę o kredyt konsolidacyjny nr (...) zawartej w dniu 20 kwietnia 2016 r. z zachowaniem 30-dniowego okresu wypowiedzenia, licząc od daty doręczenia pisma. Kwota zadłużenia na dzień sporządzenia wypowiedzenia umowy, tj. 7 października 2019 r. wyniosła 2.920,82 zł. Powyższe pismo pozwana odebrała w dniu 11 października 2019 r.

Z powodu dalszego nieuregulowania należności, pismem z dnia 14 listopada 2019 r. strona powodowa wezwała pozwaną do zapłaty wymagalnego zadłużenia z tytułu umowy o kredyt konsolidacyjny, które na dzień 13 listopada 2019 r. wyniosło 83.506,67 zł. Powodowy Bank wezwał pozwaną do uregulowania powyższej kwoty w terminie 7 dni od daty pisma, a w przypadku braku spłaty zadłużenia w określonym terminie poinformował o konieczności wystąpienia na drogę postępowania sądowego. Pozwana należności tych nie uregulowała.

W dniu 1 czerwca 2019 r. pozwana złożyła oświadczenie o uchyleniu się od skutków prawnych oświadczenia złożonego pod wpływem błędu, tj. w dniu 20 kwietnia 2016 r. w czasie podpisywania czterech aneksów do umów kredytowych konsolidacyjnych.

G. D., oprócz przedmiotowej umowy o kredyt konsolidacyjny, jest zobowiązana do spłaty innych kredytów i pożyczek, które zaciągnęła w ubiegłych latach. Ich liczba jest bliżej nieokreślona.

Pozwana jest leczona w Poradni (...) w B. od 1995 r. do chwili obecnej. Leczenie psychiatryczne rozpoczęła z powodu depresji, która objawiała się przez złe samopoczucie, płaczliwość, chęć zamknięcia i przebywania w ciemnych pomieszczeniach, brak sił do działania, otępienie. Zostały u niej zdiagnozowane zaburzenia paranoidalne z komponentą afektywną dwubiegunową. Na stan psychiczny pozwanej wpłynął szereg traumatycznych sytuacji rodzinnych, w tym samobójcza śmierć jej męża oraz śmierć zięcia. Ojciec pozwanej chorował psychicznie, przebywał kilka lat na detencji i zmarł w Domu Pomocy Społecznej. Pozwana zgłaszała się do Poradni(...) w stanach obniżonego nastroju. Przebywała w oddziale psychiatrycznym od dnia 30 kwietnia 2007 r. do dnia 22 maja 2007 r. i wypisała się na własne żądanie przez ukończeniem obserwacji. W oddziale obserwowano, poza obniżeniem nastroju, stan dysforii i wzmożenia. W czasie wizyt w Poradni przeważały zaburzenia depresyjne, upośledzone zdolności adaptacyjne i kontrolujące emocje, duża ekscentryczność przeżyć, nastawienia ksobne. Z powodu choroby psychicznej pozwana była kilkukrotnie hospitalizowana. Z uwagi na schorzenia psychiczne pozwana przyjmuje codziennie lekarstwa: A., T., N., S., D. i O..

Pozwana G. D. urodziła się w(...) r., pochodzi z rodziny pełnej. Ma siostrę, która jest od niej 2 lata młodsza. Wychowywała się w domu, w którym panowała zła atmosfera z uwagi na chorobę alkoholową jej ojca. Posiada wykształcenie średnie ogólnokształcące. Zdała egzamin maturalny. Jest wdową, mąż zmarł w (...) r. Ma dwoje dorosłych dzieci. Obecnie pracuje jako telefonistka w (...)w B. w wymiarze pełnego etatu. Średnie wynagrodzenie miesięczne netto jakie otrzymuje z tytułu pracy opiewa na kwotę 1.851,97 zł. Wynagrodzenie jest obciążone z tytułu pożyczki z KZP w wysokości 350,00 zł. Tytułem renty otrzymuje także świadczenie z Z. (...)w wysokości 1.814,80 zł. Pozwana mieszka razem ze swoją matką, w domu który należy do matki. Pozwana płaci rachunki i kupuje żywność. Do tych wydatków dokłada się jej matka. Z powodu zadłużeń jej konto bankowe zostało zajęte przez komornika w ramach toczącego się postępowania egzekucyjnego.

Przyczyną zaciągania kolejnych kredytów była chęć poprawienia własnego samopoczucia. Kiedy źle się czuła, była w złym nastroju, myślała, że nie ma w nikim oparcia zgłaszała się do banku w celu próby zaciągnięcia kolejnej pożyczki, które kończyły się powodzeniem. Za pieniądze uzyskane z kredytu powódka kupowała ubrania lub przedmioty do domu, np. zasłony, firanki czy dywaniki. W czasie zaciągania kolejnych kredytów i pożyczek miała świadomość tego, że będzie musiała je spłacać. Pozwana nie czytała umów kredytów, które zawierała. Podpisywała je tylko i otrzymywała pieniądze na wskazane konto bankowe przelewem. Pozwana jak oświadczyła mogłaby spłacać raty kredytów, gdyby nie były zbyt wysokie, np. około 500 zł.

Pozwana podczas badania przez biegłego sądowego była prawidłowo zorientowana zarówno autopsychicznie jak i allopsychicznie. Jej świadomość była jasna. Bez trudności nawiązywała kontakt słowny, odpowiadała na temat zadanego pytania. Wypowiedzi jej były adekwatne do poziomu intelektualnego i do statusu socjospołecznego. Myślenie konkretne jest dobrze rozwinięte. Posiada zdolność do myślenia abstrakcyjnego, która jest prawidłowa do intelektu. Pod względem klinicznym pozwana nie przejawia wyraźnych zaburzeń funkcji poznawczych. Nie stwierdzono występowania u niej objawów zaburzeń omamowo – urojeniowych, nie występują objawy patologicznego zaburzenia nastroju, nie stwierdzono występowania zjawiska patologicznego lęku.

W dniu podpisywania umowy o kredyt konsolidacyjny, tj. dnia 20 kwietnia 2016 r. miała pełną świadomość podejmowania decyzji. Była też w pełni świadoma czynności prawnych, jakich dokonuje, a pozostawanie w leczeniu psychiatrycznym nie miało wpływu na zdolność do świadomego powzięcia decyzji i wyrażenia woli w postaci podpisania umowy. Poziom zaburzeń u pozwanej nigdy nie był znaczny, nie wymagał nasilonych ani długotrwałych oddziaływań farmakologicznych.

W oparciu o tak ustalony stan faktyczny Sąd Okręgowy zważył, że roszczenie strony powodowej wobec pozwanej o zapłatę wynika z łączącej strony umowy pożyczki. Podstawę żądania pozwu stanowi art. 720 § 1 k.c. i ta podstawa prawna nie budzi żadnych wątpliwości Sądu. Biorący pożyczkę jest mianowicie zobowiązany do zwrotu jej kwoty po zakończeniu umowy. Zgodnie z treścią przepisu art. 720 § 1 k.c. przez umowę pożyczki dający pożyczkę zobowiązuje się przenieść na własność biorącego określoną ilość pieniędzy albo rzeczy oznaczonych tylko co do gatunku, a biorący zobowiązuje się zwrócić tę samą ilość pieniędzy albo tę sama ilość rzeczy tego samego gatunku i tej samej jakości. Umowa pożyczki jest umową konsensualną, a więc dochodzącą do skutku przez sam fakt jej zawarcia. Niewątpliwie do essentialia negotii umowy pożyczki należy oznaczenie stron i określenie ilości pieniędzy albo rzeczy oznaczonych co do gatunku oraz zobowiązanie się do ich przeniesienia a nadto obowiązek zwrotu przedmiotu pożyczki. Wymaga przy tym podkreślenia, że zgodnie z rozkładem ciężaru dowodu (art. 6 k.c.) w procesie związanym z wykonaniem umowy pożyczki powód jest zobowiązany udowodnić, że strony zawarły umowę tej kategorii, a także, że przeniósł na własność biorącego pożyczkę określoną w umowie ilość pieniędzy albo rzeczy oznaczonych co do gatunku, winien również wykazać ewentualnie czy zastrzeżone były odsetki i w jakiej wysokości. Zastrzeżenie odsetek nie jest bowiem koniecznym składnikiem umowy pożyczki, lecz jedynie fakultatywnym. Biorący pożyczkę powinien zaś wykazać wykonanie swego świadczenia w postaci zwrotu tej samej ilości pieniędzy albo tej samej ilości rzeczy tego samego gatunku i tej samej jakości, przy czym strony są obowiązane wskazywać dowody dla stwierdzenia faktów, z których wywodzą skutki prawne (art. 232 k.p.c.).

Odnosząc się z pierwszej kolejności do zarzutu nieważności oświadczenia woli w postaci braku świadomości i swobody, w ocenie Sądu w/w zarzut nie zasługuje na uwzględnienie.

Zgodnie z treścią art. 82 k.c. nieważne jest oświadczenie woli złożone przez osobę, która z jakichkolwiek powodów znajdowała się w stanie wyłączającym świadome albo swobodne powzięcie decyzji i wyrażenie woli. Dotyczy to w szczególności choroby psychicznej, niedorozwoju umysłowego albo innego, chociażby nawet przemijającego, zaburzenia czynności psychicznych.

Brak świadomości to stan rozumiany jako brak rozeznania, niemożność zrozumienia zachowań własnych i cudzych, niezdawanie sobie sprawy ze znaczenia i skutków własnego postępowania. Stan braku świadomości nie musi być całkowity i zupełny, jednakże częściowe wyłączenie świadomości musi być znaczne. Stan wyłączający swobodę jest równoznaczny ze stanem wykluczającym możliwość podejmowania jakiejkolwiek samodzielnej decyzji. Jeżeli występuje ograniczenie w stopniu mniejszym niż znaczny, a więc w stopniu, który pozwala na rozeznanie, czego składający oświadczenie chce dokonać (powzięcie woli) oraz na dokonanie tego zgodnie z wolą składającego oświadczenie (wyrażenie woli) – np. stan po spożyciu alkoholu niepowodujący jednak głębokiego upojenia alkoholowego – nie występuje wada oświadczenia woli w postaci braku świadomości lub swobody (Ciszewski Jerzy (red.), Nazaruk Piotr (red.), Kodeks cywilny. Komentarz aktualizowany, opublikowano: LEX/el. 2022). Art. 82 k.c. wymienia przykładowe stany patologiczne, z tym iż z jednej strony stwierdzenie np. choroby psychicznej nie przesądza o braku świadomości w chwili składania oświadczenia, lecz z drugiej strony - może ułatwiać takie ustalenie. Właściwe rozumienie treści i znaczenia art. 82 k.c. jest konieczne do określenia zakresu wymaganych ustaleń (wyrok Sądu Apelacyjnego w Krakowie z dnia 9 stycznia 2020 r., I ACa 1129/19, LEX nr 2978888). Dokonanie prawidłowej oceny, czy choroba psychiczna miała wpływ na wyłączenie możliwości osoby nią dotkniętej świadomego powzięcia decyzji wymaga wiadomości specjalnych. Zatem, jeżeli jest to okoliczność relewantna z punktu widzenia mających zastosowanie w sprawie przepisów prawa materialnego, powinna zostać ustalona w postępowaniu sądowym przez sąd po zasięgnięciu opinii biegłego (biegłych) sądowego, zgodnie z art. 278 § 1 k.p.c. (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 12 kwietnia 2019 r., I CSK 166/18, LEX nr 2647531).

Przeprowadzone w niniejszej sprawie postępowanie dowodowe wykazało, że pozwana, w chwili podpisywania umowy o kredyt konsolidacyjny, tj. dnia 20 kwietnia 2016 r. miała pełną świadomość podejmowanej decyzji. Była też w pełni świadoma czynności prawnych, jakich dokonuje, a pozostawanie w leczeniu psychiatrycznym nie miało wpływu na zdolność do świadomego powzięcia decyzji i wyrażenia woli w postaci podpisania umowy. Poziom zaburzeń u pozwanej nigdy nie był znaczny, nie wymagał nasilonych ani długotrwałych oddziaływań farmakologicznych. Sąd nie znalazł podstawy, aby sporządzoną w sprawie opinię kwestionować. Biegły w sposób pełny, wyczerpujący i nie pozostawiający wątpliwości stwierdził brak wystąpienia przesłanek z art. 82 k.c. Pozwana podczas badania przez biegłego sądowego była prawidłowo zorientowana zarówno autopsychicznie jak i allopsychicznie. Jej świadomość była jasna. Bez trudności nawiązywała kontakt słowny. Wypowiedzi jej były adekwatne do poziomu intelektualnego i do statusu socjospołecznego. Myślenie konkretne jest dobrze rozwinięte. Posiadała zdolność do myślenia abstrakcyjnego, która jest prawidłowa do intelektu. Pod względem klinicznym pozwana nie przejawiała wyraźnych zaburzeń funkcji poznawczych. Nie stwierdzono występowania u niej objawów zaburzeń omamowo – urojeniowych, nie występują objawy patologicznego zaburzenia nastroju, nie stwierdzono występowania zjawiska patologicznego lęku. Omówione okoliczności przemawiają za jej poprawną kondycją psychiczną, która nie wpłynęła na jej postępowanie w taki sposób, by doprowadzić do wyłączenia świadomości i swobody. Za powyższym przemawia także dokumentacja medyczna pozwanej zalegająca w aktach sprawy. Z zapisu z wizyty lekarskiej w dniu 5 kwietnia 2016 r. zanotowano, iż utrzymuje się umiarkowana poprawa. Nastrój jest wyrównany, bez ostrych objawów i myśli samobójczych. Podczas kolejnej wizyty lekarskiej w dniu 3 sierpnia 2018 r. notatka lekarska nie wspomina o żadnym zaostrzeniu się choroby, co przemawia jednoznacznie za stabilnym stanem psychicznym pozwanej, który nie prowadził do wyłączenia swobodnego i świadomego działania. Ponadto jak wskazała w depozycjach sama pozwana zaciągając poszczególne kredyty wiedziała, że będzie musiała je spłacać, ale nie zdawała sobie sprawy, że odsetki będą tak wysokie. Również świadek A. S. w swoich zeznaniach zaznaczyła: „Ja myślę, że matka wiedziała, że trzeba będzie te kredyty spłacać, a przynajmniej powinna wiedzieć, ale chyba nie do końca to rozumiała”. Ponadto należy zwrócić uwagę, że jak zeznała pozwana, nie czytała dokumentów, które dostała przy podpisywaniu umów, bo było tego za dużo. Podpisywała poszczególne umowy bez zapoznawania się w nimi. Zatem, zdaniem Sądu Okręgowego należało z całym przekonaniem uznać, że przesłanki z art. 82 k.c. nie zaistniały, a tym samym oświadczenie woli złożone przez pozwaną było dokonane z pełną świadomością.

Odnosząc się do kolejnych zarzutów zgłoszonych przez pozwaną wskazać należy, że nietrafny jest ten dotyczący braku legitymacji czynnej strony powodowej do występowania w niniejszej sprawie. Sąd podziela w tej kwestii stanowisko strony powodowej, która wskazała, że w chwili zawierania umowy pozwana nie zgłosiła żadnych zarzutów dotyczących braku umocowania osób uczestniczących w procesie udzielania kredytu. Należy zatem wnioskować, że z całą pewnością nie miała ona podstaw, by kwestionować umocowanie osób, które zawierały z nią umowę kredytu w imieniu powodowego Banku. Ponadto, aby rozwiać wszelkie wątpliwości co do uprawienia występowania w niniejszym procesie, strona powodowa załączyła pełnomocnictwo substytucyjne z dnia 6 lipca 2015 r. udzielone S. K. do reprezentacji i działania w imieniu (...) Banku S.A. Pozwana zaś nie zaoferowała na poparcie swoich twierdzeń żadnych dowodów, ograniczając się jedynie do polemiki z dowodami przedstawionymi przez stronę powodową, a to na niej, zgodnie z dyspozycją art. 6 k.c. ciążył obowiązek skutecznego zaprzeczenia twierdzeniom powodowego Banku, jeżeli chciała wykazać fakt przeciwny, czego jednak nie uczyniła.

Powodowy Bank wykazał także fakt wydania środków finansowych pozwanej przedkładając do akt sprawy historię rachunku kredytowego. Z dokumentu tego wynika bezspornie, że w dniu 20 kwietnia 2016 r. strona powodowa uruchomiła kredyt konsolidacyjny przekazując, za pomocą przelewu, środki finansowe na poszczególne rachunki bankowe, zgodnie z postanowieniami umowy nr (...) oraz z dyspozycją uruchomienia pożyczki/kredytu nr (...) podpisanej w dniu 20 kwietnia 2016 r. przez pozwaną. Należy zwrócić uwagę, że wystąpienie z dyspozycją uruchomienia kredytu warunkowało wypłacenie środków finansowych z umowy kredytu konsolidacyjnego. Jeżeli zatem pozwana wystąpiła z takim wnioskiem, nie było podstaw sądzić, że Bank nie wywiązał się z obowiązku wypłacenia pieniędzy na jej rzecz. Ponadto nie można zapominać o tym, że G. D. do kwietnia 2019 r. w sposób regularny spłacała raty tego kredytu, a jeżeli środki pieniężne nie zostałyby jej prawidłowo wypłacone, to z pewnością nie podjęłaby się ich zwrotu. Zarzut ten okazał się więc nietrafny.

Strona powodowa sprostała także zakreślonym powinnościom dowodowym, co do samego faktu udzielenia pozwanej pożyczki oraz wysokości pożyczonej kwoty, jak też aktualnej wysokości zobowiązania pożyczkobiorcy, które determinuje też wysokość odpowiedzialności pozwanej G. D.. Powód przedstawił całe rozliczenie historii umowy, w tym sposób naliczania odsetek umownych, sposób naliczania odsetek za zwłokę oraz wykaz wpłat dokonanych przez pozwaną w czasie obowiązywania umowy, a pozwana twierdzeń tych skutecznie nie zakwestionowała, poza zwykłym zaprzeczeniem faktów, nie oferowała żadnych pozytywnych dowodów, które by umożliwiały ustalenie stanu faktycznego odmiennie niż to przedstawiała strona powodowa. Pozwana winna była wykazać inicjatywę dowodową w kierunku, iż wyliczenia przedstawione przez stronę powodową zostały dokonane wadliwie. Tymczasem zaprzeczenia pozwanej dotyczące wysokości zadłużenia były gołosłowne, gdyż nie zaoferowała żadnych konkretnych środków dowodowych, w tym choćby potwierdzeń dokonanych spłat, by wykazać że wysokość zadłużenia jest w istocie inna. Należy stwierdzić więc, że wysokość dochodzonych przez stronę powodową należności znajduje potwierdzenie w przedłożonych dokumentach rozliczeniowych dotyczących przedmiotowej umowy, wynikają one również z ustaleń umownych stron, w tym także w ustaleniach umownych stron znajdują podstawę dochodzone należności odsetkowe.

Wskazać należy dalej, że wbrew temu co twierdzi pozwana niezasadny był również zarzut, dotyczący stosowania przez stronę powodową w treści umowy będącej źródłem zobowiązania postanowień sprzecznych z przepisami prawa, tzw. klauzul abuzywnych w rozumieniu art. 3851 k.c. W ocenie Sądu postanowienia te nie kształtują praw i obowiązków pozwanej w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami i nie naruszają jej interesów jako konsumenta. W tym miejscu zaznaczenia wymaga, że pozwana określiła, iż za klauzule niedozwolone przedmiotowej umowy uważa koszty składające się na kwotę prowizji w wysokości 5.099,81 zł. Sąd zauważa, że prowizja za udzielenie pożyczki stanowi formę wynagrodzenia za dokonanie czynności prawnej, jak też wynagrodzenia za ryzyko ponoszone przez powodowy Bank w związku z udzieleniem pożyczki. Prowizja ta należy się więc niezależnie od tego, że na wynagrodzenie strony powodowej składają się również naliczone i pobierane od pozwanej odsetki umowne. W ocenie Sądu Okręgowego wysokość prowizji pobieranej przez Bank nie jest kwotą rażąco wysoką, zważywszy na fakt, że pozwana miała spłacać kredyt przez 120 miesięcy, czyli 10 lat. Zarówno okres, na który zawarto umowę, wysokość wypłaconego kredytu jak i liczne czynności banku związane z jego obsługą w pełni uzasadniają jej wysokość. Sąd zwraca przy tym uwagę na to, że pozwana G. D. miała obowiązek zapoznania się z treścią umowy pożyczki, w tym także, w zakresie zasad dotyczących spłaty pożyczki, wysokości prowizji, sposobu naliczania odsetek i w pełni je zaakceptowała. Pozwana podpisała tą umowę kredytową i tym samym zgodziła się na zawarte w niej zapisy. Jeżeli uważała, że wysokość prowizji jest nadmierna i rażąco narusza jej interesy, powinna odstąpić od zamiaru zawarcia umowy, czego jednak nie uczyniła.

Należy jeszcze dodać, że kredyt konsolidacyjny jest kredytem o charakterze technicznym, celowym, który przeznaczony jest na spłatę dotychczasowych zadłużeń. Nie jest więc ciężarem obowiązkowym, niezbędnym do realizacji życiowych celów czy planów, jak na przykład kredyt hipoteczny na zakup domu czy mieszkania. Pozwana nie była zatem zobowiązana do jego zaciągnięcia, gdyż miał on posłużyć jedynie jako narzędzie wyjścia z innych, zaciągniętych wcześniej zadłużeń, a więc decyzja o jego powzięciu powinna być dokładnie przemyślana.

W tym stanie rzeczy zdaniem Sądu brak podstaw do przyjęcia, że pozwana w chwili zawierania umowy o kredyt konsolidacyjny znajdowała się w stanie wyłączającym świadome i swobodne powzięcie decyzji i wyrażenie woli. Sąd nie znalazł także podstaw do uwzględnienia pozostałych zarzutów zgłoszonych w odpowiedzi na pozew.

W efekcie stało się uzasadnionym zasądzenie od pozwanej G. D. na rzecz strony powodowej (...) Bank S.A. z siedzibą w W. kwoty 83.965,37 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie liczonymi od dnia wniesienia pozwu, tj. od dnia 29 listopada 2019 r. do dnia zapłaty. Z tym miejscu Sąd zwraca uwagę, że strona powodowa w pierwszej kolejności zainicjowała elektroniczne postępowanie upominawcze wnosząc pozew o zapłatę w dniu 29 listopada 2019 r., dzień ten stanowi zatem początek naliczania odsetek ustawowych za opóźnienie. W myśl art. 481 § 1 k.c., jeżeli dłużnik opóźnia się w spełnieniu świadczenia pieniężnego wierzyciel może żądać odsetek za czas opóźnienia, choćby nie poniósł żadnej szkody, a samo opóźnienie było następstwem okoliczności, za które dłużnik świadczenia nie ponosi. Tym samym od momentu wniesienia pozwu i wezwania pozwanej do zapłaty świadczenia pieniężnego, pozwana pozostawała w zwłoce, a stronie powodowej, w myśl zasady wyrażonej w art. 481 § 1 k.c. przysługiwało żądanie odsetek ustawowych.

Orzekając o kosztach postępowania Sąd postanowił odstąpić od obciążania nimi pozwanej, jako strony przegrywającej proces w całości, w tym także kosztami zastępstwa procesowego strony powodowej, na podstawie art. 102 k.p.c. Wyjątek ten przemawia za nieobciążeniem strony przegrywającej sprawę obowiązkiem zwrotu wygrywającemu przeciwnikowi kosztów procesu w całości lub części, jeśli in concreto zaistniał szczególnie uzasadniony wypadek. Do kręgu „wypadków szczególnie uzasadnionych" należą okoliczności zarówno związane z samym przebiegiem procesu, jak i leżące na zewnątrz. Do pierwszych zaliczane są w szczególności sytuacje wynikające z charakteru żądania poddanego rozstrzygnięciu, jego znaczenia dla strony, subiektywnego przekonania strony o zasadności roszczeń, przedawnienia. Drugie natomiast wyznacza przede wszystkim sytuacja samej strony.

Należy podkreślić, że w orzecznictwie powszechnie przyjmuje się, że sposób skorzystania z art. 102 k.p.c. jest suwerennym uprawnieniem jurysdykcyjnym sądu orzekającego i do jego oceny należy przesądzenie, czy wystąpił szczególnie uzasadniony wypadek, który uzasadnia odstąpienie, a jeśli tak, to w jakim zakresie od generalnej zasady obciążania kosztami procesu strony przegrywającej spór (postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 17 listopada 2010 r., II PZ 38/10, Legalis nr 486584).

W ocenie Sądu Okręgowego, w niniejszej sprawie taki szczególnie uzasadniony wypadek wystąpił. Przede wszystkim należy mieć na uwadze stan zdrowia pozwanej, która od bardzo długiego czasu cierpi na depresję i chorobę psychiczną – zaburzenia paranoidalne z komponentą afektywną dwubiegunową. Przyjmuje z tego tytułu lekarstwa, które pochłaniają dużą część jej dochodów. Utrzymuje się samodzielnie, nie otrzymuje od swoich dzieci żadnych środków finansowych, które wzmocniłyby jej sytuację materialną. Sąd miał również na uwadze wielkość zasądzonej od pozwanej kwoty na rzecz strony powodowej w wysokości ponad 80.000 zł wraz z odsetkami. Ponieważ pozwana nie jest osobą zamożną już sam zwrot zasądzonej kwoty będzie dla niej ogromnym obciążeniem. Nie można zapominać również o tym, że pozwana zobowiązana jest do spłaty innych należności kredytowych zaciągniętych w instytucjach bankowych, które także oddziałują na jej trudną sytuację finansową. Należy podkreślić także, że poniesienie kosztów sądowych przez stronę powodową samodzielnie nie doprowadzi do wystąpienia po jej stronie żadnej szkody. W związku z wystąpieniem powyższych okoliczności Sąd Okręgowy uznał zastosowanie art. 102 k.p.c. za zasadne.

Sąd przyznał także od Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w Tarnowie na rzecz adwokat B. P. kwotę 4.428 zł, w tym 828 zł podatku VAT tytułem wynagrodzenia za pomoc prawną świadczoną pozwanej z urzędu. Wysokość powyższego wynagrodzenia Sąd ustalił na podstawie § 8 pkt 6 w zw. z § 4 ust. 3 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 3 października 2016 r. w sprawie ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez adwokata z urzędu.

Apelację od tego wyroku wniosła pozwana, zaskarżając go w zakresie pkt I oraz III i zarzucając:

1. obrazę przepisów postępowania tj.:

- art. 235 [2] § 1 pkt. 1 k.p.c. w zw. z art. 205 [3] § 2 k.p.c.,

- art. 233 § 1 k.p.c.

2. naruszenie art. 385 [1] § 1, § 3 i § 4 k.c. w zw. z art. 13 ust. 1 pkt 10 ustawy z dnia 12 maja 2011 r. o kredycie konsumenckim,

3. naruszenie art. 69 ust. 1 i 2 ustawy Prawo Bankowe, art. 3 ustawy o kredycie konsumenckim i art. 6 k.c.

4. naruszenie art. 64 ust. 2 w zw. z art. 31 ust. 3, art. 32 ust. 1 zd. drugie i art. 92 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej

Z powołaniem na powyższe zarzuty wniosła o:

- zmianę wyroku poprzez oddalenie powództwa w całości,

- zasądzenie od Powoda na rzecz Pozwanej kosztów procesu według norm prawem przepisanych;

- przyznanie od Skarbu Państwa dla adw. B. P. kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej pozwanej z urzędu za I i II instancję w wysokości obliczonej na podstawie § 2 ust. 6 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22.10.2015 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie- które to koszty nie zostały uiszczone ani w całości ani w części

Ewentualnie – w przypadku nie uwzględnienia opisanych wyżej zarzutów, pozwana dodatkowo zarzuciła naruszenie art. 320 k.p.c. i na podstawie powyższego wniosła o zmianę wyroku poprzez rozłożenie zasądzonego świadczenia na raty po 500 złotych miesięcznie płatne do 10-ego dnia każdego następującego po sobie miesiąca.

W odpowiedzi na apelację strona powodowa wniosła o oddalenie powództwa i o zasądzenie od pozwanej na rzecz strony powodowej kosztów postępowania apelacyjnego.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja okazała się jedynie częściowo zasadna.

Nietrafne okazał się podniesione w niej zarzut naruszenia art. 235 [2] § 1 pkt. 1 k.p.c. w zw. z art. 205 [3] § 2 k.p.c. W ocenie Sądu Apelacyjnego twierdzenia, których pominięcie postuluje apelująca były zawarte implicite w uzasadnieniu pozwu. Ich dalsze uszczegółowienie w reakcji na zarzuty zawarte w odpowiedzi na pozew złożonej przez ustanowionego dla pozwanej pełnomocnika z urzędu nie może być w tym stanie rzeczy poczytane jako spóźnione. Nie było zatem podstaw do pominięcia twierdzeń i wniosków dowodowych odnoszących się do tych okoliczności.

Niezasadne okazały się również podniesione w apelacji zarzuty naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. O mającym wpływ na wynik sprawy naruszeniu tego przepisu można mówić w sytuacji, gdy wskutek wadliwej oceny dowodów sąd orzekający dokonał wadliwych ustaleń faktycznych. Skuteczne podniesienie tego zarzutu wymaga zatem wskazania na konkretne okoliczności faktyczne mające znaczenie dla rozstrzygnięcia, które wskutek błędnej oceny dowodów nie zostały przez sąd ustalone, albo na konkretne okoliczności faktyczne, które miały znaczenie dla rozstrzygnięcia i które zostały przez sąd ustalone, mimo, że prawidłowo oceniony materiał dowodowy nie dawał podstaw do ich ustalenia. Wymaga również wskazania i uzasadnienia na czym polegała wadliwość oceny konkretnych dowodów przez Sąd I instancji. Chodzi przy tym o wskazanie na konkretne naruszenia przez Sąd I instancji reguł prawidłowego rozumowania lub zasad doświadczenia życiowego, a nie o wyrażenie przez apelującego subiektywnego przekonania o innej wartości określonych dowodów aniżeli przyjęta przez Sąd I instancji. Wbrew twierdzeniom apelacji dokumenty w postaci umowy o kredyt konsolidacyjny, regulamin udzielania pożyczek, wykaz opłat i prowizji, taryfa opłat i prowizji, dyspozycja uruchomienia kredytu, historie rachunku bankowego w powiązaniu z pozostałym materiałem dowodowym stanowią dostateczne dowody na okoliczność, że doszło do zawarcia umowy. Umyka uwadze apelującej, że z samych zeznań pozwanej wynika, że przedmiotową umowę kredytu (tak jak i wcześniejsze) zawarła i że środki były jej wypłacane. Nawet jeżeli strona pozwana nie przedstawiła formalnych pisemnych pełnomocnictw dla osób, które w jej imieniu podpisywały umowę, to z faktu, że umowa ta była następnie wykonywania wynika w sposób nie budzący wątpliwości, że osoby te były umocowane do zawarcia tego typu umowy skoro umowa ta była następnie przez stronę pozwaną wykonywana. Z dokumentu dyspozycji uruchomienia kredytu (k. 68) wynika, że przeważająca część kwoty kredytu została przeznaczona na spłatę wcześniejszych zobowiązań tam wskazanych. Wypłatę kredytu zgodnie z dyspozycją w tym zakresie stanowi zatem potraktowanie przez stronę pozwaną zobowiązań z tych umów kredytu jako spłacone. Pozwana nawet nie twierdzi aby pomiędzy stronami istniał spór co do spłacenia zobowiązań wskazanych w dyspozycji uruchomienia kredytu. Nie twierdzi w szczególności aby strona pozwana domagała się od niej aktualnie zapłaty tych zobowiązań, dochodziła ich na drodze sądowej, względnie wyegzekwowała. Ponadto pozwana nie zaprzecza, że osoby, które podpisały w imieniu strony pozwanej oświadczenie o wezwaniu do zapłaty były zatrudnione u strony pozwanej. Skoro sama strona pozwana nigdy nie kwestionowała umocowania tych osób, przyjąć należy, że miały one umocowanie do działania stron pozwanej, choćby nie przybrało ono formy pełnomocnictwa udzielonego w formie szczególnej.

Mając powyższe na uwadze Sąd Apelacyjny aprobuje ustalenia faktyczne poczynione przez Sąd I instancji i przyjmuje je za własne, czyniąc podstawą orzekania w sprawie. Zbędne jest natomiast powtarzanie ich w tym miejscu.

W tak ustalonym stanie faktycznym nie zachodzą podstawy od zakwestionowania ocen prawnych dochodzonego w sprawie roszczenia dokonanych przez Sąd I instancji w oparciu o przepisy prawa materialnego. Z niewadliwie ustalonego stanu faktycznego wynika, że pozwana zawarła umowę kredytu a umowa ta – wbrew zarzutom podnoszonym w toku postępowania – nie była nieważna z uwagi na brak świadomości i swobody podjęcia decyzji i wyrażenia woli przez pozwaną. Świadczenie banku zostało spełnione częściowo poprzez zaspokojenie innych zobowiązań pozwanej, a częściowo poprzez wypłatę na rachunek bankowy pozwanej. Z zeznań samej pozwanej wynika, że otrzymywała wypłaty pożyczek na konto bankowe (k. 238, czas rozprawy 00:22:51) i nie ma żadnych racjonalnych podstaw do uznania, że w wypadku przedmiotowej umowy sytuacja przedstawiała się odmiennie, tj. że strona powodowa nie zastosowała się do wskazań zawartych w dyspozycji uruchomienia kredytu. Skoro zaś jako udowodnione potraktować należy spełnienie przez stronę pozwaną jej zobowiązania z umowy kredytu, to ciężar wykazania, że zobowiązanie zostało spłacone przez pozwaną w wyższej aniżeli przyznaje przez stronę powodową przy formułowaniu żądania pozwu wysokości, obciąża pozwaną. Pozwana ciężarowi temu nie uczyniła zadość. W tym stanie rzeczy za nietrafne uznać należy zarzuty naruszenia art. 69 ust. 1 i 2 ustawy Prawo Bankowe, art. 3 ustawy o kredycie konsumenckim i art. 6 k.c.

Nietrafne są również zarzuty naruszenia art. 385 [1] § 1, § 3 i § 4 k.c. w zw. z art. 13 ust. 1 pkt 10 ustawy z dnia 12 maja 2011 r. o kredycie konsumenckim. Przypomnieć należy, że przedmiotowa umowa została zawarta w dniu 20 kwietnia 2016 r. Do określenia maksymalnej wysokości pozaodsetkowych kosztów kredytu (a do tej kategorii należy zaliczyć uiszczoną przy zawarciu umowy kredytu prowizję) służy zatem, w wypadku umowy zawartej z pozwaną, następujący wzór przewidziany w art. 36a ustawy o kredycie konsumenckim (w wersji obowiązującej w dacie zawarcia umowy):

w którym poszczególne symbole oznaczają:

MPKK - maksymalną wysokość pozaodsetkowych kosztów kredytu,

K - całkowitą kwotę kredytu,

n - okres spłaty wyrażony w dniach,

R - liczbę dni w roku.

Przyjmując że całkowita kwota kredytu w realiach niniejszej sprawy wynosi 97100,88 zł (§ 5 umowy) zaś okres kredytowania wynosi 3650 dni, dojść należy do wniosku, że MPKK dla umowy stron wynosi 315577,86 zł [(97100,88 x 25%) + (97100,88 x (3650/365) x 30%) = 24275,22 zł + 291302,64 zł]. Jest to zatem kwota kilkukrotnie wyższa aniżeli pobrana w niniejszej sprawie prowizja. Mieści się ona również w limicie przewidzianym w art. 36a ust. 2 ustawy o kredycie konsumenckim (zgodnie z tym przepisem pozaodsetkowe koszty kredytu w całym okresie kredytowania nie mogą być wyższe od całkowitej kwoty kredytu). Samo zastrzeżenie prowizji należy zatem ocenić jako dopuszczalne. W szczególności nie narusza ona przepisów ustawy o kredycie konsumenckim. Nie ma wprawdzie podstaw do uznania, że postanowienie określające zobowiązanie do zapłaty prowizji zostało indywidualnie wynegocjowane z pozwaną. Tym niemniej nie ma podstaw do uznania, że tak określona prowizja stanowi ukształtowanie praw i obowiązków pozwanej sprzecznie z dobrymi obyczajami rażąco naruszając jej interesy. Zważyć należy, że wysokość prowizji (5099,81 zł) stanowi niewiele ponad 5% całkowitej kwoty kredytu. Nie sposób ocenić jej zatem jako rażąco wygórowanej, a taka ocena wyklucza możliwość uznania, że postanowienie to w sposób rażący narusza interesy pozwanej, w rozumieniu art. 385 [1] § 1 k.c.

Nie było w końcu podstaw do rozłożenia zasądzonej wierzytelności na raty. Pozwana nie powołuje okoliczności, które uzasadniałyby rozłożenie na raty. Sam fakt, że pozwana cierpi na chorobę psychiczną nie stanowi takiej okoliczności, albowiem zastosowanie art. 320 k.p.c. wchodzi w grę o ile rozłożenie na raty pozwoli na zaspokojenie zasądzanego zobowiązania w realnej perspektywie czasowej bez potrzeby wszczynania postępowania egzekucyjnego. Okoliczności powyższe nie dają podstaw do przyjęcia, że taki stan rzeczy zachodzi. Natomiast to, czy powódka miała nie być w stanie zrozumieć umowy pożyczki nie stanowi okoliczności istotnej z punktu widzenia art. 320 k.p.c.

Nie można natomiast odeprzeć zarzutów apelacji odnoszących się do wynagrodzenia pełnomocnika z urzędu pozwanej. Zważyć należy, że w sprawie niewątpliwie mamy do czynienia z wymiernie podwyższonym nakładem pracy pełnomocnika w postępowaniu przed Sądem I instancji, albowiem w sprawie przesłuchano świadka, pozwaną oraz przeprowadzono dowód z opinii biegłego. W takim stanie rzeczy jako uzasadnione ocenić należy przyznanie pełnomocnikowi z urzędu wynagrodzenia w stawce podwyższonej o 50% na zasadzie § 4 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez adwokata z urzędu (Dz. U. z 2015 r. poz. 1801). Zatem należne pełnomocnikowi wynagrodzenie za czynności podjęte w postępowaniu przed Sądem I instancji, odpowiadające swoją wysokością również wynagrodzeniu, które przysługiwałoby pełnomocnikowi z wyboru na zasadzie § 2 pkt 6 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie (Dz. U. z 2015 r. poz. 1800 ze zm.), wynosi 5400 zł. (150% kwoty 3600 z wynikającej z § 8 pkt 6 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez adwokata z urzędu (Dz. U. z 2015 r. poz. 1801)). Mając to na uwadze zmieniono pkt III zaskarżonego wyroku poprzez przyznanie pełnomocnikowi z urzędu pozwanej wynagrodzenia w kwocie 5400 zł, obejmującej w sobie podatek od towarów i usług.

Mając powyższe na uwadze częściowo uwzględniając apelację zmieniono w pkt 1 sentencji zaskarżony wyrok na zasadzie art. 386 § 1 k.p.c., oddalając w pkt 2 sentencji apelację w pozostałym zakresie na zasadzie art. 385 k.p.c.

O odstąpieniu od obciążania pozwanej kosztami postępowania apelacyjnego orzeczono w pkt 3 sentencji na zasadzie art. 102 k.p.c. uznając, że trudna sytuacja pozwanej, w szczególności związana z jej stanem zdrowia, stanowi szczególnie uzasadniony przypadek w rozumieniu tego przepisu.

O wynagrodzeniu pełnomocnika z urzędu pozwanej orzeczono w pkt 4 sentencji na zasadzie § 8 pkt 6 w zw. z § 16 ust. 1 w zw. z § 2 ust. 2 i ust. 3 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 14 maja 2024 r. w sprawie ponoszenia przez Skarb Państwa albo jednostki samorządu terytorialnego kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez adwokata z urzędu (Dz. U. z 2024 r. poz. 763) przyznając kwotę 4981,50 zł obejmującą podatek VAT w kwocie 931,50 zł.