Portal Orzeczeń Sądu Apelacyjnego w Krakowie

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 11 września 2014 r.

Sąd Apelacyjny w Krakowie – Wydział I Cywilny

w składzie:

Przewodniczący:	SSA Hanna Nowicka de Poraj (spr.)
Sędziowie:	SSA Maria Kus-Trybek SSA Józef Wąsik
Protokolant:	st.sekr.sądowy Katarzyna Wilczura

po rozpoznaniu w dniu 11 września 2014 r. w Krakowie na rozprawie

sprawy z powództwa Spółdzielczej Kasy Oszczędnościowo-Kredytowej im. F. S. w G.

przeciwko W. S. i A. S.

o zapłatę

na skutek apelacji strony powodowej

od wyroku Sądu Okręgowego w Kielcach

z dnia 17 lutego 2014 r. sygn. akt I C 2252/13

1. zmienia zaskarżony wyrok przez nadanie mu treści:

„I. zasądza od pozwanych W. S. i A. S. solidarnie na rzecz strony powodowej Spółdzielczej Kasy Oszczędnościowo – Kredytowej imienia F. S. w G. kwotę 103 717,79 zł (sto trzy tysiące siedemset siedemnaście złotych siedemdziesiąt dziewięć groszy) z odsetkami w wysokości czterokrotności stopy lombardowej Narodowego Banku Polskiego od dnia 13 maja 2013r.,

II. zasądza od pozwanych solidarnie na rzecz strony powodowej kwotę 4 897 zł (cztery tysiące osiemset dziewięćdziesiąt siedem złotych) tytułem kosztów procesu;

2. zasądza od pozwanych solidarnie na rzecz strony powodowej kwotę 2 700 zł (dwa tysiące siedemset złotych) tytułem kosztów postępowania apelacyjnego.

I ACa 792/14

UZASADNIENIE

Powód Spółdzielcza Kasa Oszczędnościowo-Kredytowa im. F. S. w G. wnosiła o zasądzenie na swoją rzecz solidarnie od W. S. i A. S. kwoty 103 717,79 zł wraz z odsetkami umownymi w wysokości czterokrotności stopy lombardowej NBP od dnia 13 maja 2013 roku do dnia zapłaty oraz zasądzenia kosztów postępowania.

W uzasadnieniu powód wskazał, że w dniu 30 sierpnia 2012 roku udzielił W. S. pożyczki w kwocie 99 500 złotych, z zastrzeżeniem, między innymi, odsetek za opóźnienie w przypadku nieterminowej spłaty pożyczki lub jej raty w wysokości 4 krotności stopy lombardowej Narodowego Banku Polskiego. Za spłatę pożyczki poręczyła A. S.. Z uwagi na niedokonywanie spłat rat pożyczkowych powód, po uprzednim wezwaniu pożyczkobiorcy do zapłaty, wypowiedział umowę pożyczki, skutkiem czego niespłacona jej część wraz z należnymi odsetkami i kosztami została postawiona w stan natychmiastowej wymagalności z upływem 30 dniowego terminu wypowiedzenia.

W dniu 10 czerwca 2013 roku Sąd Rejonowy Lublin-Zachód w Lublinie w sprawie VI Nc-e (...) wydał nakaz zapłaty w elektronicznym postępowaniu upominawczym, nakazując pozwanym A. S. i W. S., aby w ciągu dwóch tygodni od doręczenia nakazu zapłacili solidarnie powodowi kwotę 103 717,79 zł wraz odsetkami umownymi oraz kwotę 4 920,35 zł tytułem zwrotu kosztów procesu.

Pozwani W. S. i A. S. wnieśli sprzeciw od nakazu zapłaty. Wskazali, że powództwo jest merytorycznie niezasadne, gdyż powód w treści pozwu powołał się wprawdzie na szereg dokumentów źródłowych lecz nie przedstawił ich. Tym samym powód nie uczynił zadość obowiązkowi wynikającemu wprost z treści art. 6 kc, przez co wymagalność roszczenia nie została wykazana.

Postanowieniem z dnia 4 lipca 2013 roku Sąd Rejonowy Lublin-Zachód w Lublinie stwierdził skuteczne wniesienie sprzeciwu i utratę mocy nakazu w całości oraz przekazał sprawę do rozpoznania Sądowi Okręgowemu w Kielcach.

Na rozprawie z dnia 7 stycznia 2014 roku pozwani oświadczyli, że zaskarżają nakaz zapłaty w całości a ponadto wnosili o możliwość ugodowego zakończenia postępowania poprzez rozłożenia świadczenia na miesięczne raty w wysokości po 2000 złotych. Pozwana nie wyraziła zgody na zawarcie ugody.

Na rozprawie z dnia 6 lutego 2014 roku pozwani wnosili o rozłożenie kwoty zadłużenia na raty.

Sąd Okręgowy w Kielcach wyrokiem z dnia 17 lutego 2014 r, sygn. akt IC 2252/13, 1/ zasądził solidarnie od pozwanych na rzecz powoda kwotę 103 717, 79 zł, z ustawowymi odsetkami od dnia 31 października 2013 r, z tym, że zasądzone świadczenie rozłożył na pięćdziesiąt osiem rat płatnych do 10-go każdego miesiąca z ustawowymi odsetkami na wypadek uchybienia w płatności którejkolwiek z rat począwszy od 10 marca 2014 r, z czego 58 rat płatnych w kwocie 1800 zł każda, zaś rata ostatnia, pięćdziesiąta ósma w kwocie 1117,79 z; 2/ zasądził solidarnie od pozwanych na rzecz powoda kwotę 1297 zł, tytułem zwrotu opłaty, 3/ odstąpił od obciążania pozwanych kosztami zastępstwa procesowego.

W uzasadnieniu Sąd Okręgowy ustalił, że powód Spółdzielcza Kasa Oszczędnościowo-Kredytowa im. F. S. w G. zawarła z pozwanym W. S., w dniu 30 sierpnia 2012 roku, umowę pożyczki nr (...) na kwotę 99 500 złotych z obowiązkiem jej spłaty do dnia 29 sierpnia 2017 roku. Zabezpieczeniem spłaty pożyczki przyznanej pozwanemu było poręczenie umowy przez pozwaną A. S.. Z uwagi na fakt, że pozwany nie spłacał w terminie rat pożyczki, powód najpierw wzywał do uregulowania zaległości, a następnie w dniu 13 marca 2013 roku wypowiedział mu umowę wskazując, że cała niespłacona część pożyczki wraz z należnymi odsetkami zostanie postawiona w stan natychmiastowej wymagalności z upływem 30 dni od doręczenia wypowiedzenia. W. S. mimo otrzymania tego pisma nie uregulował żadnej części zadłużenia.

Sąd Okręgowy uznał, że powództwo jest zasadne, co do powoda, w oparciu o przepis art. 720 k.c., zaś co do pozwanej, w oparciu o art. 876 k.c. Pozwani nie kwestionowali faktów, z których strona powodowa wywodziła swoje roszczenie. Bezspornym było, że powód zawarł z pozwanym W. S. umowę pożyczki na kwotę 99 500 zł. Poręczycielem pożyczki była żona pozwanego A. S.. Punkt(...)umowy pożyczki stanowił, że pożyczkobiorca jest zobowiązany do spłaty pożyczki wraz z należnymi odsetkami do dnia 29 sierpnia 2017 roku. Spłata pożyczki miała następować w miesięcznych ratach płatnych bez wezwania w terminach i kwotach określonych w harmonogramie spłaty pożyczki. W myśl natomiast punktu (...) umowy w przypadku nieterminowej spłaty pożyczki pozwanej przysługiwało prawo wypowiedzenia umowy pożyczki co oznaczało postawienie pożyczki w stan natychmiastowej wymagalności. Pozwana A. S. przyznała fakt zaprzestania spłaty rat pożyczki. Dlatego też strona powodowa miała podstawy do wypowiedzenia umowy pożyczki i żądania jej zwrotu.

Pozwani wnosili o rozłożenie na raty kwoty zadłużenia w wysokości po 2000zł miesięcznie. Pozwani podali, że W. S. pracuje w S. w Szkole Podstawowej jako nauczyciel, gdzie otrzymuje wynagrodzenie w kwocie 2600 złotych, zaś A. S. w Miejskim Ośrodku Pomocy Społecznej jako pracownik socjalny z wynagrodzeniem 1900 złotych. Koszty utrzymania mieszkania wynoszą około 1000 złotych.

Sąd odwołał się do treści art. 320 kpc, zgodnie z którym w szczególnie uzasadnionych wypadkach sąd może w wyroku rozłożyć na raty zasądzone świadczenie; Rozłożenie zasądzonego świadczenia na raty albo wyznaczenie odpowiedniego terminu do spełnienia zasądzonego świadczenia jest możliwe tylko "w szczególnie uzasadnionych wypadkach". Takie wypadki zachodzą, jeżeli ze względu na stan majątkowy, rodzinny, zdrowotny spełnienie świadczenia przez pozwanego niezwłoczne lub jednorazowe spełnienie zasądzonego świadczenia przez pozwanego byłoby niemożliwe lub bardzo utrudnione albo narażałoby jego lub jego bliskich na niepowetowane szkody .

Sąd Okręgowy uznał, że w rozpoznawanej sprawie zachodzą przesłanki dające podstawę do rozłożenia zasądzonego świadczenia na raty. Uznał za niewątpliwe, że sytuacja majątkowa pozwanych nie pozwala na natychmiastowe spełnienie całego świadczenia . Biorąc pod uwagę dochody pozwanych byłoby to znacznie utrudnione. Dlatego też Sąd uwzględnił wniosek pozwanych o rozłożenie zasądzone świadczenia na raty. Sąd zauważył, że spłata 58 rat, na które rozłożono świadczenie, zakończy się w terminie zbliżonym do tego, który wynikał z harmonogramu spłat stanowiącego integralną część umowy pożyczki.

O kosztach postępowania Sąd orzekł na podstawie art. 98 kpc w związku z treścią art. 13 ustawy z dnia 28 lipca 2005 roku o kosztach w sprawach cywilnych, z tym że na podstawie art. 102 kpc Sąd odstąpił od obciążania pozwanych kosztami zastępstwa procesowego biorąc pod uwagę ich sytuacje majątkową.

Wyrok Sądu Okręgowego zaskarżył apelacją powód, w części, to jest w zakresie rozstrzygnięcia o odsetkach i rozłożenia na raty zasądzonego świadczenia, zawartych w punkcie I wyroku oraz w punkcie III wyroku, to jest co do rozstrzygnięcia o kosztach zastępstwa procesowego.

Powód zarzucił:

1/ naruszenie przepisów postępowania mających istotny wpływ na wynik sprawy, a to art. 320 k.p.c. w zw. z art. 233 k.p.c. przez jego niewłaściwe zastosowanie, tj. uznanie, że w sprawie zachodzą szczególnie uzasadnione okoliczności, uzasadniające rozłożenie zasądzonego na rzecz powoda świadczenia na raty, pomimo, że wniosku takiego nie sposób wysnuć z materiału dowodowego zgromadzonego w sprawie,

2/ naruszenie art. 325 k.p.c. w zw. z art. 481 k.c. i art. 187 § 1 pkt. 1 i art. 328 § 1 k.p.c. przez zasądzenie na rzecz powoda odsetek niezgodnie z żądaniem pozwu, bez jednoczesnego wskazania w uzasadnieniu wyroku podstaw takiego rozstrzygnięcia, tj. zasądzenie odsetek ustawowych pomimo, że strony w umowie przewidziały odsetki umowne w wysokości 4-krotności kredytu lombardowego NBP i o zasądzenie takich odsetek powód wniósł w pozwie, przez brak wskazania terminu końcowego naliczania odsetek oraz przesunięcie terminu początkowego naliczania odsetek od dnia wniesienia pozwu (13 maja 2013 roku) na dzień 31 października 2013 roku.

Na wypadek uznania przez Sąd odwoławczy, że w sprawie zachodziły podstawy do rozłożenia zasądzonego świadczenia na raty powód dodatkowo zarzucił:

3/ naruszenie art. 320 k.p.c. i art. 481 k.c. przez wydanie orzeczenia zawierającego nieprawidłowe rozstrzygnięcie o żądaniu zasądzenia na rzecz powoda odsetek od dochodzonego roszczenia głównego, tj. wydanie rozstrzygnięcia uniemożliwiającego powodowi wykonanie wyroku, przez brak wskazania terminu końcowego naliczania odsetek od zasądzonej kwoty 103 717, 79 zł i brak wskazania czy odsetki te są należne powodowi w całości od dnia wyrokowania czy też będą płatne sukcesywnie z każdą kolejną ratą bądź w dniu płatności ostatniej z nich, co może powodować trudności na etapie wykonywania wyroku,

4/ naruszenie art. 320 k.p.c. przez zasądzenie świadczenia ratalnego w sposób wywołujący po stronie powoda konieczność wnioskowania o nadanie klauzuli wykonalności wyrokowi na każdą kolejną, niezapłaconą przez pozwanych ratę, co z kolei przełoży się na obowiązek uiszczania przez pozwanych każdorazowo kosztów postępowania klauzulowego, a w konsekwencji stoi w sprzeczności z instytucją przewidzianą w art. 320 k.p.c.,

5/ naruszenie art. 328 § 2 k.p.c. przez jego niewłaściwe zastosowanie w sprawie, tj. niewskazanie w uzasadnieniu wyroku dokładnych przyczyn dla których Sąd rozłożył zasądzone na rzecz powoda świadczenie na raty oraz brak uzasadnienia zasądzenia na rzecz powoda odsetek ustawowych od dochodzonej pozwem kwoty należności, pomimo, iż powód domagał się odsetek umownych w wysokości 4-krotności kredytu lombardowego NBP oraz zasądzenia odsetek od dnia 31 października 2013 roku, gdy tymczasem powód w pozwie domagał się zasądzenia odsetek od dnia wniesienia pozwu, tj. od dnia 13 maja 2013 r;

W zakresie kosztów procesu powód zarzucił:

6/ naruszenie art. 102 k.p.c. w zw. z art. 98 k.p.c. przez uznanie, że w okolicznościach sprawy, pomimo przegrania sprawy przez pozwanych zachodzą okoliczności uzasadniające zwolnienie pozwanych z obowiązku zwrotu przeciwnikowi kosztów zastępstwa procesowego.

Podnosząc powyższe zarzuty powód domagał się: 1/ zmiany zaskarżonego wyroku przez zasądzenie solidarnie od pozwanych na rzecz powoda odsetek umownych w wysokości czterokrotności stopy kredytu lombardowego NBP od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty od zasądzonej zaskarżonym wyrokiem kwoty 103 717, 79 zł, bez jednoczesnego rozkładania całej zasądzonej na rzecz powoda należności na raty, zasądzenia solidarnie od pozwanych kosztów procesu za obie instancje.

SĄD APELACYJNY ZWAZYŁ CO NASTĘPUJE.

Apelacja powoda jest w całości uzasadniona.

Ustalenia faktyczne Sądu I instancji są prawidłowe. Obejmują one fakt i treści umowy pożyczki łączącej strony, jak też umowy poręczenia, fakt zaniechania spłaty pożyczki przez dłużnika W. S. oraz fakt dwukrotnego wezwania dłużnika o zapłatę zaległości a następnie wypowiedzenia umowy pożyczki. Ustalenia te znajdują podstawę w dokumentach przedłożonych przez powoda, których to dowodów pozwani w ogóle nie kwestionowali. Przedmiotowe ustalenia dawały Sadowi Okręgowemu podstawę do uwzględnienia powództwa w całości, to jest zasądzenia solidarnie od pozwanych an rzecz strony powodowej kwoty 103 717, 79 zł, z odsetkami w wysokości czterokrotności stopy lombardowej NBP od dnia 13 maja 2013 roku. Wyrok taki znajduje usprawiedliwienie w przepisach art. 720 § 1 k.c., art. 876 § 1 k.c., zaś co do odsetek umownych – w art. 481 § 1 k.c. i art. 482 § 1 k.c.

Apelujący trafnie zarzuca Sądowi Okręgowemu wadliwe zastosowanie art. 320 k.p.c. uprawniającego sąd do rozłożenia zasądzanego świadczenia na raty. Powołując się na ten przepis Sąd Okręgowy wskazał, że znajduje on zastosowanie jedynie w wyjątkowych wypadkach, jednakże zastosował go, mimo, iż pozwani w żaden sposób nie wykazali okoliczności faktycznych, które mogłyby uchodzić za taki właśnie – wyjątkowy – wypadek. Sąd Okręgowy nie czyni żadnych stanowczych ustaleń faktycznych w tym przedmiocie. Jak wynika z uzasadnienia wyroku, Sąd ten opiera się na wyjaśnieniach pozwanej A. S., złożonych na rozprawie w dniu 6 lutego 2014 roku. Uzasadnienie Sadu I instancji jest strukturalnie niepoprawne, jednakże przyjąć należy, że Sąd ten dał wiarę pozwanej, a jej wyjaśnienia w przedmiocie sytuacji majątkowej pozwanych przyjął za prawdziwe i uczynił je elementem stanu faktycznego.

Nawet jednak przyjęcie takiego założenia nie broni zaskarżonego rozstrzygnięcia. Instytucja rozłożenia na raty ma umożliwić dłużnikowi wykonanie zobowiązania bez popadnięcia w opóźnienie i bez obciążania ponad miarę obowiązkiem zapłaty odsetek. Ochrona jaką zapewnia pozwanemu dłużnikowi art. 320 k.p.c., nie może być jednak stawiana ponad ochronę wierzyciela w procesie cywilnym i wymaga uwzględnienia wszelkich okoliczności sprawy, w tym uzasadnionego interesu podmiotu inicjującego proces (por. m.in. wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach, V ACa 620/13, Lex nr 1428097). Zastosowanie art. 320 k.p.c. winno mieć miejsce jedynie wtedy, gdy dłużnik wykaże, że jest w stanie realizować ukształtowane na preferencyjnych warunkach zobowiązanie. Celem w/w unormowania jest umożliwienie takiej spłaty zadłużenia, która nie doprowadzi dłużnika do upadłości, a wierzycielowi zagwarantuje zaspokojenie, Każdorazowo wymaga to przedstawienia sądowi dowodu na to, że aktualna sytuacja majątkowa i osobista dłużnika daje gwarancję terminowej spłaty poszczególnych rat. Jeśli dłużnik tej okoliczności nie wykaże, cel jakiemu służy, materialnoprawna ze swej istoty, regulacja zawarta w art. 320 k.p.c. nie zostanie osiągnięty. W niniejszej sprawie dłużnik, pozwany W. S. nie zaoferował żadnych dowodów dla wykazania, że uzasadnione jest orzeczenie o sposobie spełnienia świadczenia w inny, bardziej dogodny dla niego, sposób. Z zeznań dłużniczki, wynika natomiast, że łączny dochód obojga małżonków to kwota około 4 500 zł, koszt utrzymania domu to ok. 1000 zł. miesięcznie. Powyższe okoliczności Sąd Okręgowy wziął pod uwagę, pominął jednak ten fragment zeznań pozwanej, gdzie wskazuje ona, że spłaca również inne kredyty bankowe w kwocie około 1000 zł. miesięcznie. Biorąc za podstawę wyłącznie informacje ujawnione przez pozwaną, kwota, która pozostaje pozwanym do dyspozycji po opłaceniu mieszkania i spłaceniu innych kredytów, to ok. 2 500 zł. Wątpliwa wydaje się możliwość spłaty przez pozwanych zadłużenia na rzecz powoda w kwotach po 1800 zł miesięcznie. Do dyspozycji pozostałaby im kwota 700 zł, co zdaje się sumą zbyt małą dla dwóch dorosłych osób.

Przeciwko zastosowaniu w niniejszej sprawie moratorium sędziowskiego z art, 320 k.p.c. przemawia również dotychczasowa postawa pozwanych, jako pożyczkobiorcy i poręczyciela. Jak wynika z przedłożonych przez powoda dokumentów pozwany spłacił tylko jedną ratę zadłużenia. Następnych rat nie płacił, nawet w części. Pozwany nie wyjaśnił jakie były przyczyny całkowitego zaniechania spłaty długu, nie stawił się przed Sądem, nie wnioskował żadnych dowodów, nie złożył zeznań. Nie wyjaśnił, dlaczego, dysponując mniej niż przeciętnym dochodem i będąc już zadłużonym, zaciągnął przedmiotową pożyczkę – jakie wyjątkowe okoliczności o tym zadecydowały. Pozwana, słuchana na rozprawie w dniu 6 lutego 2014 roku, podała, że nie wiedziała o zaniechaniu spłacania pożyczki przez męża. Zeznanie to jest niewiarygodne. Pozwana zna wysokość zarówno swoich dochodów, jak i dochodów męża, zna też – jak wynika z jej zeznań – wysokość ciążących na małżonkach zobowiązań. Musiała zatem wiedzieć, że mąż nie spłacał rat; gdyby raty były spłacane pozwana musiałaby to zauważyć, gdyż kwota pozostająca do dyspozycji była zdecydowanie za mała, by zapewnić pozwanym utrzymanie, nawet na najniższym poziomie.

Wszystkie te okoliczność poddają w wątpliwość oświadczenie pozwanej, iż jest ona w stanie spłacać zadłużenie w ratach zasądzonych przez Sąd Okręgowy. Zaskarżony wyrok nie daje wierzycielowi żądnej gwarancji zaspokojenia, a dotychczasowa postawa dłużników nie daje podstaw do przyjęcia, że ich przypadek jest wyjątkowy w rozumieniu art. 320 k.p.c.

Uzasadniony jest również zarzut naruszenia art. 481 k.p.c. Jak wynika z treści § 2 tego przepisu, odsetki ustawowe należą się wtedy, gdy strony nie umówiły się inaczej, to jest nie oznaczyły z góry stopy odsetek za opóźnienie w spełnieniu świadczenia. Powód i pozwani uregulowali problem odsetek od zadłużenia przeterminowanego, w punkcie 21 umowy pożyczki, określając ich stopę jako czterokrotność stopy kredytu lombardowego NBP. Sąd Okręgowy w żaden sposób nie wyjaśnił dlaczego zasądził kwotę zadłużenia z odsetkami ustawowymi. W tym zakresie uzasadniony jest zarzut naruszenia art. 328 § 2 k.p.c.

Pozostałe zarzuty apelacji, choć w części uzasadnione, pozostają bezprzedmiotowe dla rozstrzygnięcia apelacji. Uzasadniony okazał się bowiem najdalej idący zarzut naruszenia art. 320 k.p.c. Konsekwencją tego jest zmiana zaskarżonego wyroku, na zasadzie art. 385 k.p.c. w sposób wskazany w punkcie 1 wyroku Sądu Apelacyjnego, i orzeczenie o kosztach procesu na zasadzie art. 98 § 1 i 2 k.p.c. w zw. z art. 108 § 1 k.p.c.