Portal Orzeczeń Sądu Apelacyjnego w Krakowie

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 27 października 2016 r.

Sąd Apelacyjny w Krakowie – I Wydział Cywilny

w składzie:

Przewodniczący:	SSA Hanna Nowicka de Poraj (spr.)
Sędziowie:	SSA Grzegorz Krężołek SSA Robert Jurga
Protokolant:	sekr.sądowy Katarzyna Rogowska

po rozpoznaniu w dniu 27 października 2016 r. w Krakowie na rozprawie

sprawy z powództwa (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w K.

przeciwko Skarbowi Państwa - (...) K.

o ustalenie

na skutek apelacji strony powodowej

od wyroku Sądu Okręgowego w Krakowie

z dnia 8 kwietnia 2016 r. sygn. akt I C 1953/15

1.  oddala apelację;

2.  nie obciąża strony powodowej kosztami postępowania apelacyjnego należnymi Skarbowi Państwa - Prokuratorii Generalnej Skarbu Państwa.

SSA Grzegorz Krężołek SSA Hanna Nowicka de Poraj SSA Robert Jurga

I ACa 877/16

UZASADNIENIE

Powód (...) Sp. z o.o. w K. domagał się ustalenia wyrokiem sądu, że realizacja przez niego, w części dotyczącej działki oznaczonej numerem ewidencyjnym (...), wchodzącej w skład nieruchomości, dla której prowadzona jest księga wieczysta (...), zamierzenia inwestycyjnego „Budowa budynku mieszkalnego wielorodzinnego z częścią usługowo-handlową, garażami podziemnymi, drogami wewnętrznymi, urządzeniami budowalnymi (…)” dla którego Prezydent Miasta K. w dniu 19 maja 2008 r. wydał decyzję o ustaleniu warunków zabudowy nr (...) (...), nie stanowi zmiany sposobu korzystania z nieruchomości oraz nie może stanowić skutecznej podstawy rozwiązania stosunku użytkowania wieczystego łączącego Skarb Państwa z powodem, który swoim zakresem obejmuje prawo do korzystania z działki nr (...).

Powód wniósł żądanie ewentualne ustalenia, że stosunek użytkowania wieczystego łączący Skarb Państwa i powoda, którego przedmiotem jest prawo do korzystania z działki nr (...), dla której prowadzona jest księga wieczysta (...), potwierdzony wydaną w sprawie nr (...) (...) decyzją Wojewody (...) z dnia 21 czerwca 1995 r. został nawiązany bez określenia sposobu korzystania z tegoż przedmiotu użytkowania wieczystego ewentualnie, ustalenie iż stosunek użytkowania wieczystego łączący Skarb Państwa i powoda, którego przedmiotem jest prawo do korzystania z działki nr (...), dla której prowadzona jest księga wieczysta (...), potwierdzony wydaną w sprawie nr (...) (...) decyzją Wojewody (...) z dnia 21 czerwca 1995 r. uprawnia powoda, jako użytkownika wieczystego do korzystania z gruntu w sposób zgodny z ustaleniami obowiązującego miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego w rozumieniu ustawy z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym, a w przypadku jego braku zgodnie z treścią skierowanej do powoda indywidualnej decyzji o ustaleniu warunków zabudowy.

Ponadto powód wniósł o zasądzenie na jego rzecz od pozwanego kosztów procesu.

W uzasadnieniu wskazał, iż jego poprzednicy prawni, na mocy decyzji Wojewody (...) z dnia 21 czerwca 1995 r, nabyli prawo użytkowania wieczystego kilku działek m.in. obecnie oznaczonej nr (...)objętych wskazaną w żądaniu księgą wieczystą. Powód stał się użytkownikiem wieczystym w/w działki na mocy umowy sprzedaży z dnia 11 kwietnia 2006 r. i następnie zaplanował realizację na tym terenie inwestycji budowlanej. Prezydent Miasta K. wydał decyzję o ustaleniu warunków zabudowy. Następnie jednak Wydział (...)stwierdził, iż przed przystąpieniem do realizacji inwestycji, która będzie miała charakter mieszkaniowy, konieczne będzie dokonanie wcześniej zmiany treści stosunku użytkowania wieczystego (sprzeczność inwestycji mieszkaniowej z przeznaczeniem nieruchomości, wynikającym z treści prawa użytkowania wieczystego). Zgodnie bowiem z decyzją z 1995 r. tereny te były przeznaczone pod zabudowę przemysłową, a nie mieszkaniową i takie przeznaczenie nadal obowiązuje tym samym przystąpienie przez powoda do realizacji zamierzonej inwestycji może stanowić podstawę do rozwiązania stosunku użytkowania wieczystego z Prezydentem Miasta K., jako korzystanie z gruntu niezgodnie z jego przeznaczeniem. W ocenie powoda użycie w decyzji z dnia 21 czerwca 1995 r. szerokiego pojęcia „ korzystanie zgodnie z przeznaczeniem” odwołuje się do społeczno-gospodarczego przeznaczenia prawa i oznacza, iż sposób korzystania z nieruchomości ustalany powinien być na podstawie przeznaczenia wynikającego z prawa obowiązującego w czasie, w którym użytkownik wieczysty zamierza ze swojego prawa skorzystać.

Interes prawny w żądaniu powód upatruje w tym, że na skutek orzeczenia sądu dojdzie do definitywnego zakończenia istniejącego sporu pomiędzy stronami lub zapobiegnięcie powstaniu takiego sporu w przyszłości.

PozwanySkarb Państwa – (...) K. wniósł o oddalenie powództwa w całości i o zasądzenie od powoda na rzecz Skarbu Państwa kosztów procesu.

Zarzucił, że ocena powoda nie jest właściwa. Zdaniem pozwanego korzystanie przez użytkownika wieczystego z gruntu zostało bowiem określone wyraźnie w decyzji organu potwierdzającego nabycie tego prawa tj. poprzez korzystanie z gruntu zgodnie z jego przeznaczeniem. Wskazał, iż w dacie wydania decyzji wywłaszczeniowej przeznaczenie nieruchomości było określone w Miejscowym Planie Ogólnym Zagospodarowania Przestrzennego Miasta K., zatwierdzonym Uchwałą nr (...)Rady Miasta K. z dnia 16 listopada 1994 r. Tereny te znajdowały się w obszarze Produkcji i Zaplecza (...), a zatem sporna nieruchomość została oddana w użytkowanie na cele przemysłowe i taki sposób korzystania z niej wynikał ze sposobu jej zagospodarowania w dacie uwłaszczenia i obowiązuje również obecnego użytkownika wieczystego.

W odniesieniu do żądania ewentualnego, pozwany zarzucił, że aktualnie dla działki nr (...) nie obowiązuje miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego, a zatem treść stosunku prawnego użytkowania wieczystego w zakresie sposobu korzystania z nieruchomości nie może zostać określona przez odwołanie się do nieistniejącego aktu prawnego. Brak jest również podstaw do twierdzenia, iż treść tego stosunku mogłaby zostać ustalona w oparciu o decyzję o warunkach zabudowy, gdyż obecnie obowiązujące przepisy oraz przeszłe decyzje uwłaszczeniowe nie przewidują takiej możliwości. Decyzja o warunkach zabudowy nie określa przeznaczenia terenu, lecz że zostały spełnione przesłanki jej wydania. Z uwagi zaś na możliwość wydania kilku wzajemnie sprzecznych decyzji o warunkach zabudowy mogłoby istnieć kilka różnych sposobów korzystania z nieruchomości. Żądanie ustalenia korzystania z działki objętej użytkowaniem wieczystym w oparciu o indywidualną decyzję skierowaną do powodowej spółki jest zatem bezzasadne.

Wyrokiem z dnia 8 kwietnia 2016 r, sygn. akt IC 1953/15, Sąd Okręgowy w Krakowie oddalił powództwo i zasądził od powoda na rzecz strony pozwanej kwotę 7200 zł, tytułem kosztów procesu.

W uzasadnieniu Sąd Okręgowy ustalił, że na podstawie art. 2 ust. 1, 2 i 3 oraz art. 3 w/w ustawy z dnia 29 września 1990 r. o zmianie ustawy o gospodarce gruntami i wywłaszczaniu nieruchomości tj. w trybie tzw. uwłaszczenia państwowych i samorządowych osób prawnych doszło do uwłaszczenia nieruchomości w postaci działek określonych nr (...) obręb (...) jednostka ewidencyjna N. (...)w K..

Zawiadomieniem z dnia 20 lipca 1994 r. zostało wszczęte z urzędu postępowanie, w trybie art. 2 ustawy z dnia 29 września 1990 r. o zmianie ustawy o gospodarce gruntami i wywłaszczeniu nieruchomości w sprawie wydania decyzji stwierdzającej nabycie z mocy prawa przez państwowe osoby prawne, zarządzające w dniu 5 grudnia 1990 r. gruntem – prawa użytkowania wieczystego gruntu stanowiącego własność Skarbu Państwa położonego w K. obr. (...) N. (...) oznaczonego nr działki (...) o pow. 0,1337 ha objętej KW nr (...).

Decyzja z tym przedmiocie została wydana przez Wojewodę (...) w dniu 21 czerwca 1995 r., znak (...) (...). W pkt(...) decyzji stwierdzono, że Przedsiębiorstwo (...) w K. posiadało w dniu 05 grudnia 1990 r. prawo zarządu gruntu stanowiącego własność Skarbu Państwa położonego w K. w obr. (...) K. – N. (...)składającego się z działki nr (...) o pow. 0,0904 ha powstałej w wyniku podziału działki nr (...) o pow. 0,1337 ha opisanej wykazem zmian na mapie uzupełniającej m.in. jej podziału przyjętej do państwowego zasobu geodezyjnego i kartograficznego w dniu 16 września 1994 r. pod nr (...) (...) objętej KW nr (...). Zgodnie z pkt (...) stwierdzono, iż prawo w/w zarządu gruntu wskazane w pkt (...) przekształciło się w dniu 05 grudnia 1990 r. w prawo użytkowania wieczystego gruntu Przedsiębiorstwa (...) w K., które to zostało przekształcone w jednoosobową spółkę Skarbu Państwa pod nazwą: Przedsiębiorstwo (...) S.A. Spółka Akcyjna z (...) w K..

Kolejno w pkt(...) stwierdzono, iż Przedsiębiorstwo Budownictwa (...) (...)w K. posiadało w dniu 05 grudnia 1990 r. prawo zarządu gruntu stanowiącego własność Skarbu Państwa położonego w K. w obr. (...) K. – N. (...)składającego się z działki nr (...) o pow. 0,0433 ha powstałej w wyniku podziału działki nr (...) o pow. 0,1337 ha opisanej wykazem zmian na mapie uzupełniającej m.in. jej podziału przyjętej do państwowego zasobu geodezyjnego i kartograficznego w dniu 16 września 1994 r. pod nr(...) (...) objętej KW nr (...). Zgodnie z pkt (...) stwierdzono, iż prawo w/w zarządu gruntu wskazane w pkt (...) przekształciło się w dniu 05 grudnia 1990 r. w prawo użytkowania wieczystego gruntu Przedsiębiorstwa Budownictwa (...) (...) w K., które to zostało przekształcone w jednoosobową spółkę Skarbu Państwa pod nazwą:(...)– Spółka Akcyjna w K..

W pkt(...) decyzji ustalono okres użytkowania wieczystego gruntu na 99 lat licząc od dnia 05 grudnia 1990 r., tj. do dnia 05 grudnia 2089 r. Zgodnie zaś z pkt (...) zobowiązano użytkownika wieczystego do korzystania z gruntu zgodnie z jego przeznaczeniem.

Odnośnie działek nr(...) decyzja o przekształceniu się prawa zarządu działek w prawo użytkowania wieczystego została wydana przez Wojewodę (...) w dniu 15 grudnia 1993 r. Co do działek nr (...)decyzja uwłaszczeniowa została wydana w dniu 1 marca 1995 r, zaś co do działki (...) przez wyżej wskazany organ w dniu 15 lutego 1994 r.

Działka nr (...) o pow. 0,0433 ha objęta była księgą wieczystą (...), a następnie została ona przeniesiona do księgi nr (...). Na podstawie mapy uzupełniającej połączenia działek wraz z wykazem zmian l.ks.rob. nr (...) działka ta wraz z działkami nr (...) zniosła się do działki nr (...) o pow. 0,2101 ha obr.(...) N. (...)obj. księgą wieczystą nr (...), która to nieruchomość stanowi obecnie własność Skarbu Państwa. Na podstawie mapy uzupełniającej do scalenia działek z dnia 15 marca 2002 r. l.ks.rob. działka nr (...) o pow. 0,0904 ha po odłączeniu z kw (...) wraz z (...)zniosła się do dz. nr 275 o pow. 0,1665 ha obr.(...) N. (...)Następnie, na podstawie mapy uzupełniającej połączenia działek zniosła się do działki nr (...) o pow. 0,2101 ha obr.l N. (...)obj. księgą Wieczystą (...), która to nieruchomość stanowi obecnie własność Skarbu Państwa. Działka nr (...) powstała na skutek zniesienia do jednej działki, działek pierwotnie oznaczonych nr (...)

Kolejno Sąd Okręgowy ustalił, że następnym użytkownikiem wieczystym w/w nieruchomości stała się spółka (...) sp. z o.o. z siedzibą w K.. Na mocy umowy sprzedaży z dnia 11 kwietnia 2006 r. Rep. A nr (...)powód – spółka pod firmą (...) Sp. z o.o. z siedzibą w K. kupiła od (...) (...) sp. z o.o. z siedzibą w K. prawo użytkowania wieczystego kilku nieruchomości m.in. działek nr (...) objętych księgami wieczystymi (...).

Powód zamierzał wykonać inwestycję budowlaną na zakupionych działkach którymi dysponowała jako użytkownik wieczysty pod nazwą „Budowa budynku mieszkalnego wielorodzinnego z częścią usługowo-handlową, garażami podziemnymi, drogami wewnętrznymi, urządzeniami budowalnymi na działkach nr: (...) obr.(...) wraz z wjazdami na działkach nr: (...) obr. (...)i infrastrukturą techniczną na działkach nr: (...) obr.(...) N. (...)oraz przebudowa stacji transformatorowej na działce nr (...) obr.(...) N. (...) przy ul. (...) w K.”. W dniu 22 stycznia 2007 r. powódka wystąpiła z wnioskiem do Prezydenta Miasta K. o ustalenie warunków zabudowy dla wskazanego zamierzenia inwestycyjnego.

Decyzją z dnia 24 sierpnia 2007 r. nr (...) (...) Prezydent Miasta K. ustalił warunki zabudowy dla tej inwestycji. Decyzją z dnia 07 lutego 2008 r. Samorządowe Kolegium Odwoławcze w K. uchyliło decyzję z dnia 14.08.2007 r. i sprawa została przekazana do ponownego rozpatrzenia przez organ I instancji. Kolejno decyzją z dnia 19 maja 2008 r. (...) - (...). (...) (...)Prezydent Miasta K. ustalił warunki zabudowy dla zamierzenia inwestycyjnego powodowej spółki. Decyzją z dnia 14 sierpnia 2008 r. Prezydent Miasta K. ustalił warunki zabudowy dla zamierzenia inwestycyjnego powódki pn. „Budowa zespołu budynków mieszkalnych wielorodzinnych z garażami podziemnymi, parkingami i układem dróg wewnętrznych na działkach nr (...) obr. (...) N. (...) budowa infrastruktury technicznej i obiektów budowlanych na działkach nr (...) obr. jw. oraz przebudowa wjazdu z ul. (...), działka nr (...) nr jw. w K.”.

Pismem z dnia 13 października 2014 r powodowa spółka zwróciła się do Wydziału Skarbu Miasta Urzędu Miasta K. z prośbą o odpowiedź na pytanie czy w świetle aktualnych uregulowań prawnych celem wykonania zamierzonej inwestycji na działkach nr (...) N. (...)będzie musiało dojść do zmiany sposobu użytkowania wieczystego nieruchomości lub przekształcenia prawa użytkowania wieczystego w prawo własności i jakie byłyby ewentualne koszty takiej zmiany lub przekształcenia.

Pismem z dnia 12 stycznia 2015 r. Dyrektor Wydziału (...)poinformował stronę powodową, iż zarówno w miejscowym planie ogólnym zagospodarowania przestrzennego Miasta K. zatwierdzonym Uchwałą nr(...)Rady Miasta K. z dnia 30 kwietnia 1993 r. obowiązującym od dnia 23 czerwca 1993 r. do 30 grudnia 1994 r. jak i w miejscowym planie ogólnym zagospodarowania przestrzennego Miasta K., zatwierdzonym Uchwałą nr (...)Rady Miasta K. z dnia 16 listopada 1994 r. przedmiotowy teren na którym powódka chce zrealizować inwestycję znajdował się O. Produkcji (...) (...). Zgodnie zaś z decyzjami Wojewody (...) z dnia 21 czerwca 1995 r., znak:(...) (...), z dnia 15 grudnia 1993 r. znak: (...) (...) oraz z dnia 1 marca 1995 r., znak: (...) (...) użytkownik wieczysty został zobowiązany do „korzystania z gruntu zgodnie z przeznaczeniem”, a w oparciu o decyzję z dnia 15 lutego 1994 r., znak: (...) (...)Ko do „ korzystania z gruntu zgodnie z jego przeznaczeniem i utrzymywania budynków w należytym stanie”. Zdaniem organu postanowienia te stanowią określenie sposobu korzystania w stosunku do działek aktualnie oznaczonych nr(...) j. ew. N.a powyższe stwierdzenia zawarte w treści decyzji uwłaszczeniowych należy traktować jako określenie sposobu korzystania z nieruchomości uwłaszczonych w sposób zgodny z ustaleniami miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego obowiązującego w dacie uprawomocnienia się ww. decyzji, które to znajdowały się wówczas w obszarze Produkcji (...) (...).

Wskazał, iż z uwagi na fakt, że pierwotni użytkownicy wieczyści przedmiotowych nieruchomości otrzymali je w celu korzystania na cele przemysłowe, to ten sam sposób korzystania wiąże obecnie użytkownika wieczystego jakim jest powód. Zatem przed przystąpieniem do realizacji zaplanowanej inwestycji o charakterze mieszkaniowym zasadnym będzie dokonanie wcześniejszej zmiany treści stosunku użytkowania wieczystego łączącego właściciela gruntu i użytkownika wieczystego co jest możliwe na podstawie Zarządzenia Prezydenta Miasta K. wykonującego zadania z zakresu administracji rządowej nr (...) z dnia 7 kwietnia 2009 r. w sprawie zmiany prawa użytkowania wieczystego nieruchomości gruntowych stanowiących własność Skarbu Państwa położonych na terenie Miasta K.. Ponadto podkreślono, iż istnieje możliwość przekształcenia prawa użytkowania wieczystego w prawo własności nieruchomości w oparciu o przepisy ustawy z dnia 29 lipca 2005 r. o przekształceniu prawa użytkowania wieczystego w prawo własności nieruchomości.

Podniesiono, że w ocenie Wydziału (...)w przypadku realizacji w/w inwestycji o charakterze mieszkaniowym na przedmiotowej nieruchomości oraz nie podjęcia przez Spółkę działań we wskazanych wyżej trybach może dojść do korzystania z gruntu w sposób sprzeczny ze sposobem korzystania z nieruchomości, który wynika z treści prawa użytkowania wieczystego, co może stanowić powód rozwiązania stosunku użytkowania wieczystego przez Prezydenta Miasta K..

Powód złożył w dniu 3 lutego 2015 r. do Wojewody (...) wniosek w oparciu o art. 113 § 2 k.p.a. o dokonanie wykładni treści decyzji z dnia 1 marca 1995 r., 15 lutego 1994 r., 15 grudnia 1993 r., 21 czerwca 1995 r. wydanych przez Wojewodę (...), w których użytkownik wieczysty został zobowiązany do korzystania z gruntu zgodnie z przeznaczeniem, co nie poddaje się jednoznacznej wykładni. Zwróciła się do organu o wyjaśnienie czy zobowiązanie użytkownika wieczystego do korzystania z gruntu zgodnie z jego przeznaczeniem jest odwołaniem się do ustaleń obowiązującego miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego w rozumieniu ustawy z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym, a w przypadku jego braku odwołaniem się do treści decyzji o ustaleniu warunków zabudowy.

Postanowieniem z dnia 15 maja 2015 r. znak (...)Wojewoda (...) wyjaśnił treść pkt (...) decyzji Wojewody (...) z dnia 21 czerwca 1995 r. nr (...) (...)/ w ten sposób, że zawarte w nim stwierdzenie, zgodnie z którym użytkownik wieczysty jest zobowiązany do „ korzystania z gruntu zgodnie z jego przeznaczeniem" należy rozumieć jako warunek określający cel ustanowienia użytkowania wieczystego na nieruchomości uwłaszczanej w sposób zgodny z ustaleniami miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego obowiązującego w dacie uprawomocnienia się ww. decyzji.

Powód wniósł zażalenie na postanowienie z dnia 15 maja 2015 r. podnosząc, iż organ w sposób błędny przyjął, że korzystanie z gruntu zgodnie z przeznaczeniem oznacza sposób zgodny z ustaleniami miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego obowiązującego w dacie uprawomocnienia decyzji z dnia 21 czerwca 1995 r., podczas gdy zdaniem skarżącego dotyczy to ustaleń aktualnie obowiązanego planu zagospodarowania przestrzennego, a w razie jego braku odwołanie się do treści decyzji o ustaleniu warunków zabudowy.

Postanowieniem z dnia 26 sierpnia 2015 r. znak (...)Minister Infrastruktury i (...) uchylił w całości zaskarżone postanowienie z dnia 15 maja 2015 r. i odmówił wyjaśnienia treści pkt(...)decyzji Wojewody (...) z dnia 21 czerwca 1995 r. nr (...) (...)/.

Ocena powyższych ustaleń faktycznych na gruncie art. 189 k.p.c. doprowadziła Sad Okręgowy do wniosku o bezzasadności powództwa.

Analizując przesłanki powództwa o ustalenie istnienia bądź nieistnienia stosunku prawnego lub prawa Sąd Okręgowy wskazał, że pozew o ustalenie powinien określać dokładnie dany stosunek prawny lub prawo, którego ustalenia istnienia bądź nieistnienia domaga się powód. Po drugie, powództwo o ustalenie może być uwzględnione wtedy, gdy spełnione są dwie przesłanki merytoryczne: interes prawny oraz wykazanie prawdziwości twierdzeń powoda o tym, że dany stosunek prawny lub prawo rzeczywiście istnieje. Pierwsza z tych przesłanek warunkuje określony skutek tego powództwa, decydując o dopuszczalności badania i ustalania prawdziwości twierdzeń powoda. Wykazanie zaś istnienia drugiej z tych przesłanek decyduje o kwestii zasadności powództwa. Pojęcie interesu prawnego należy do zagadnień związanych z oceną zasadności powództwa opartego na art. 189 k.p.c. Interes prawny występuje wtedy, gdy sam skutek, jaki wywoła uprawomocnienie się wyroku ustalającego, zapewni powodowi ochronę jego prawnie chronionych interesów, czyli definitywnie zakończy spór istniejący lub prewencyjnie zapobiegnie powstaniu takiego sporu w przyszłości, a jednocześnie interes ten nie podlega ochronie w drodze innego środka.”.

W ocenie Sądu I instancji, na obecnym etapie żadne z praw powoda nie zostały naruszone, gdyż nie doszło do rozpoczęcia zamierzonej przez powoda inwestycji budowlanej na działce nr (...) pozostającej w jej użytkowaniu wieczystym. Powód nie dokonał żadnych zmian w zachodzącym między stronami stosunku użytkowania wieczystego. Nie doszło do wydania żadnych decyzji dotyczących zmiany sposobu korzystania ze spornej nieruchomości, ani tym bardziej rozwiązania stosunku użytkowania wieczystego, które wymagałoby od powoda obrony swoich praw. Powód nie wykazał, by posiadał obiektywną i rzeczywiście istniejącą potrzebę ochrony prawnej. O ile w przyszłości dojdzie do ich naruszenia to powodowa spółka będzie mogła wystąpić ze stosownym pozwem do sądu.

Kolejno Sąd Okręgowy stwierdził, że interes prawny nie zachodzi z reguły, gdy zainteresowany może na innej drodze osiągnąć w pełni ochronę swoich praw. O występowaniu interesu prawnego świadczy możliwość stanowczego zakończenia w tej drodze sporu, natomiast przeciwko jego istnieniu - możliwość uzyskania pełniejszej ochrony praw powoda w drodze innego powództwa. W tym kontekście, w sytuacji gdy pozwany na skutek wykonania zamierzenia inwestycyjnego przez powoda podniesienie opłatę za użytkowanie wieczyste działki nr (...), to powód będzie mógł zaskarżyć taką decyzję do Samorządowego Kolegium Odwoławczego w K., a – w przypadku negatywnego dla siebie rozstrzygnięcia – będzie miał prawo złożenia sprzeciwu do sądu powszechnego. Sąd będzie wówczas władny samodzielnie ustalić wysokość opłaty rocznej z tytułu użytkowania wieczystego, nie mając w tym zakresie ograniczonych uprawnień orzeczniczych w stosunku do S.K.O. Dlatego też, zdaniem Sądu, powód nie ma interesu prawnego we wniesionym żądaniu ustalenia, gdyż może dochodzić obrony swoich praw w innym postępowaniu.

Ponadto powództwo wniesione przez powodową spółkę de facto zmierza do ustalenia prawa na przyszłość, a jest to zdaniem Sądu Okręgowego niedopuszczalne. Powództwo o ustalenie ma bowiem spełniać realną funkcję prawną i nie może prowadzić do rozstrzygnięcia między stronami przyszłych, nie do końca możliwych do określenia i sprecyzowania sporów.

Sąd Okręgowy zauważył następnie, że, zgodnie z art. 365 § 1 k.p.c. orzeczenie prawomocne wiąże nie tylko strony i sąd, który je wydał, lecz również inne sądy oraz inne organy państwowe i organy administracji publicznej, a w wypadkach w ustawie przewidzianych także inne osoby. Istota mocy wiążącej prawomocnego orzeczenia sądu wyraża się w tym, że także inne sądy, inne organy państwowe, a w przypadkach przewidzianych w ustawie także inne osoby muszą brać pod uwagę fakt istnienia i treść prawomocnego orzeczenia sądu. Skutkiem zasady mocy wiążącej prawomocnego wyroku jest to, że przesądzenie we wcześniejszym wyroku kwestii o charakterze prejudycjalnym oznacza, że w procesie późniejszym ta kwestia nie może być już w ogóle badana. Tym samym swoim rozstrzygnięciem rozstrzygającym spór w niniejszej sprawie sąd powszechny wkraczałby w decyzje najpierw Prezydenta Miasta K., a potem Samorządowego Kolegium Odwoławczego, a wydany wyrok wiązałby te organy co zdaniem Sądu jest niedopuszczalne.

Ocena czy w razie wykonania inwestycji doszłoby do zmiany sposobu korzystania z nieruchomości przy zabudowaniu działki nr (...), czy też sposób korzystania z nieruchomości nie zostałby zmieniony i brak byłoby podstaw do rozwiązania stosunku użytkowania wieczystego między stronami, nie może być na tym etapie dokonywana przez Sąd. Nie doszło na razie do zmiany sposobu korzystania z nieruchomości, a zatem ponownie należy podkreślić, że zgłoszone powództwo jest przedwczesne.

Mając na uwadze powyższe Sąd Okręgowy oddalił powództwo i orzekł o kosztach procesu na zasadzie art. 98 § 1 i 3 k.p.c.

Wyrok Sadu Okręgowego zaskarżył w całości apelacją powód, zarzucając naruszenie prawa materialnego, a to art. 189 k.p.c. przez przyjęcie, że powództwo o ustalenie było kumulatywnie niedopuszczalne, przedwczesne i zmierzało do ustalenia prawa na przyszłość, wykraczałoby poza kognicję sądu powszechnego, a powód nie posiadał interesu prawnego w jego wytoczeniu.

W uzasadnieniu tego zarzutu powód wywiódł, między innymi, że Sąd Okręgowy nie wziął pod uwagę, że powód nie może realizować swojej inwestycji, gdyż pozostaje w niepewności co do przysługującego mu prawa, a z kolei pozwany na piśmie wskazał, że rozwiąże umowę użytkowania wieczystego jeśli powód przystąpi do wykonania inwestycji. Rozwiązanie umowy niewątpliwie wywołałoby dotkliwe skutki finansowe w majątku powoda. W judykaturze nie budzi wątpliwości, że powództwo o ustalenie jest instrumentem służącym do prewencyjnego uchylenia, zażegnania lub uniknięcia sporu w przyszłości. Przyjmuje się istnienie interesu prawnego zawsze, gdy istnieje niepewność stanu prawnego lub gdy strona nie ma możliwości wystąpienia z procesem o świadczenie a strona przeciwna kwestionuje jej prawo lub stosunek prawny. Badanie czy użytkownik korzysta z gruntu zgodnie z umową użytkowania wieczystego należy do kognicji sądu powszechnego, sąd musi badać te przesłankę np. w sprawie z powództwa Skarbu Państwa, w trybie art. 33 ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r o gospodarce nieruchomościami (Dz.U. 2015 r, poz. 1774 j.t.). Sytuacji powoda w niczym nie różni się od sytuacji dłużnika, który pozostaje w niepewności, co do swojego obowiązku spełnienia świadczenia pieniężnego.

Ostatecznie powód domagał się zmiany zaskarżonego wyroku przez uwzględnienie powództwa o ustalenie głównego albo ewentualnego i zasądzenie od pozwanego na rzecz powoda kosztów procesu.

SĄD APELACYJNY ZWAŻYŁ CO NASTĘPUJE.

Apelacja jest bezzasadna.

Ustalenia faktyczne Sądu I instancji są prawidłowe. Obejmują one okoliczności bezsporne, wynikające z dokumentów urzędowych, szczegółowo opisanych w treści uzasadnienia. Apelujący ustaleń tych nie kwestionuje – Sąd Apelacyjny uznaje je za własne.

Analizując dokonane ustalenia faktyczne na gruncie art. 189 k.p.c. Sąd Okręgowy trafnie przyjął, że zasadność twierdzeń powoda nie może być badana już z tej przyczyny, że powód nie ma interesu prawnego w wytoczeniu powództwa ustalającego, o treści jak w żądaniu pozwu. Prawdą jest, że interes prawny w rozumieniu art. 189 k.p.c. istnieje nie tylko wtedy, gdy chodzi o obecne stosunki prawne i prawa ale także wówczas, gdy dotyczy przyszłych, ale obiektywnie prawdopodobnych stosunków. Interes prawny w żądaniu musi występować w chwili orzekania. Pogląd taki jest utrwalony w orzecznictwie. Formułując tezę o szerokim rozumieniu interesu prawnego, jako przesłanki skutecznego wystąpienia z powództwem z art. 189 k.p.c., Sąd Najwyższy podkreśla jednak, że powództwo o ustalenie prawa bądź stosunku prawnego ma na celu ochronę uzasadnionych interesów powoda, ale tylko wtedy gdy nie może on na innej drodze uzyskać ochrony swoich praw (por. m.in. wyrok Sadu Najwyższego z dnia 8 lutego 2013 r, IV CSK 306/12, wyrok SN z dnia 2 lutego 2006 r., II CSK 395/05).

Ewentualne wydanie wyroku ustalającego w rozpoznawanej sprawie w żaden sposób nie dotyka aktualnej sfery prawnej powoda. Jak dotąd powód nie pozostaje w sporze prawnym ani ze Skarbem Państwa – jako właścicielem gruntów, do których powodowi przysługuje prawo użytkowania wieczystego, ani z organami Gminy Miejskiej K. – które będą właściwe do udzielania powodowi stosownych zezwoleń w toku procesu budowlanego. Pismo Wydziału (...) z dnia 12 stycznia 2015 r (k. 105) nie jest decyzją administracyjną, nie jest też kierowanym przez właściciela do użytkownika wieczystego gruntu żądaniem określonego działania lub zaniechania. Stanowi opinię prawną dotyczącą zamierzeń inwestycyjnych powoda. Fakt wydania takiej opinii nie stanowi dla powoda przeszkody prawnej dla kontynuowania procesu przygotowania inwestycji. Powód może wystąpić do właściwego organu Gminy o wydanie decyzji o pozwoleniu na budowę a ewentualną odmowę podważać we właściwym postępowaniu. Tego uprawnienia powód nie zostanie pozbawiony na przyszłość, nawet gdyby jego powództwo zostało merytorycznie rozpoznane i oddalone.

W istocie interes powoda w żądaniu ustalenia, iż może realizować inwestycję, zgodnie z decyzją ustalającą warunki zabudowy, jest wyłącznie finansowy. Powód chce uniknąć wydatków, które musi poczynić, by złożyć stosowne wnioski administracyjne. Potrzebuje opinii prawnej, którą będzie przedstawiał w kolejnych postępowaniach – o ile takowe nastąpią. Niniejszy pozew stanowi reakcję na postanowienie Ministra Infrastruktury i (...) z dnia 26 sierpnia 2015 r, którą uchylono postanowienie Wojewody (...) w przedmiocie wykładni decyzji uwłaszczeniowej i odmówił dokonania takiej wykładni. Powód, chcąc uniknąć niepotrzebnych wydatków, dąży do uzyskania wyroku, który – jak sądzi – będzie miał moc wiążącą w innych prowadzonych przez niego postępowaniach. Abstrahując od problemu podmiotowego zakresu prawomocności materialnej ewentualnego wyroku ustalającego, zgodzić się należy z Sądem Okręgowym, że na chwilę orzekania w rozpoznawanej sprawie powód nie posiada interesu prawnego w domaganiu się wydania oczekiwanego orzeczenia. Niezależnie od tego z które z żądań pozwu miałoby zostać uwzględnione, wyrok sądu przesądzić miałby w istocie, że powód może w przyszłości przystąpić do realizacji inwestycji. Powód nie uzyskał jeszcze pozwolenia na budowę, co za tym idzie realizacja inwestycji jest zdarzeniem przyszłym i niepewnym. Chodzi zatem o wskazanie, czy przyszłe i niepewne zdarzenie naruszy umowę stron czy też nie – dlatego też pogląd Sądu I instancji co do „przedwczesności powództwa” – tj. braku interesu prawnego na datę orzekania – należy zaaprobować.

Zarzuty apelacji nie prowadzą do odmiennych wniosków, dlatego też Sad Apelacyjny orzekł jak na wstępie, biorąc za podstawę art. 385 k.p.c. Biorąc pod uwagę to, że problem w rozpoznawanej sprawie ma ocenny i nietypowy charakter, Sąd Apelacyjny, na zasadzie art. 102 k.p.c. nie obciążył powoda kosztami postępowania apelacyjnego.

SSA Grzegorz Krężołek SSA Hanna Nowicka de Poraj SSA Robert Jurga