Portal Orzeczeń Sądu Apelacyjnego w Krakowie

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 7 października 2016 r.

Sąd Apelacyjny w Krakowie – I Wydział Cywilny

w składzie:

Przewodniczący:	SSA Hanna Nowicka de Poraj (spr.)
Sędziowie:	SSA Grzegorz Krężołek SSA Robert Jurga
Protokolant:	st.sekr.sądowy Urszula Kłosińska

po rozpoznaniu w dniu 7 października 2016 r. w Krakowie na rozprawie

sprawy z powództwa A. G.

przeciwko Przedsiębiorstwu (...) Spółce z ograniczoną odpowiedzialnością w K.

o zapłatę

na skutek apelacji strony pozwanej

od wyroku Sądu Okręgowego w Krakowie

z dnia 26 kwietnia 2016 r. sygn. akt IX GC 376/15

1.  oddala apelację,

2.  zasądza od strony pozwanej na rzecz powoda kwotę 5400 zł (pięć tysięcy czterysta złotych) tytułem kosztów postępowania apelacyjnego.

SSA Grzegorz Krężołek SSA Hanna Nowicka de Poraj SSA Robert Jurga

I ACa 1185/16

UZASADNIENIE

Powód A. G. domagał się zasądzenia od strony pozwanej Przedsiębiorstwa (...)sp. z o.o. w K. kwoty 170.000 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 01.02.2013r do dnia 31.12.2015r. i dalszymi odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi od dnia 01.01.2016r. oraz zasądzenia kosztów procesu.

W uzasadnieniu powód podał, że w dniu 25.11.2013r. Nadzwyczajne Zgromadzenie Wspólników strony pozwanej podjęło uchwałę nr (...)zgodnie z którą na podstawie art. 210 § 1 k.s.h. spółka ustanowiła R. W. (1) pełnomocnikiem upoważnionym do złożenia oświadczenia w imieniu spółki, w którym pozwana zobowiąże się w terminie do dnia 31.12.2013r. do zawarcia z powodem umowy w formie aktu notarialnego, na mocy której pozwana zobowiąże się do nieodpłatnego przeniesienia na powoda prawa odrębnej własności lokalu mieszkalnego o powierzchni 34 mkw. oznaczonego numerem(...)w budynku(...) – po jego ustanowieniu – powstającego w ramach inwestycji wykonania zespołu budynków mieszkalnych przy ul. (...)/P. w K.. W przypadku niedochowania terminu wskazanego powyżej z winy pozwanej, spółka zobowiązała się zapłacić powodowi kwotę 170.000 zł do dnia 31.01.2014r., a zapłata tej kwoty miała stanowić zwolnienie pozwanej z obowiązku zawarcia umowy, o której mowa powyżej. W dniu 25.11.2013r. R. W. (1) złożył powodowi oświadczenie zgodnie z uchwałą nr (...) Dotychczas nie nastąpiło przeniesienie prawa odrębnej własności lokalu na powoda, a zatem pozwana jest zobowiązana zapłacić powodowi kwotę 170.000 zł.

Sąd Okręgowy w Krakowie w dniu 27.03.2015r. pod sygn. akt IX GNc 1251/14 wydał nakaz zapłaty w postępowaniu upominawczym uwzględniający powództwo w całości.

Pozwana Przedsiębiorstwo (...)sp. z o.o. w K. w sprzeciwie wniosła o oddalenie powództwa i zasądzenie kosztów procesu.

W uzasadnieniu sprzeciwu pozwana przyznała, że podjęto uchwałę nr (...)o treści wskazanej w pozwie. Zarzuciła natomiast, że R. W. (1) w piśmie z dnia 25.11.2013r. jedynie poinformował powoda o tym, że spółka zobowiąże się do dnia 31.12.2013r. do zawarcia umowy z A. G. w formie aktu notarialnego, na mocy której spółka zobowiąże się do nieodpłatnego przeniesienia na powoda prawa odrębnej własności lokalu mieszkalnego, po jego ustanowieniu. Oświadczenie reprezentanta pozwanej z dnia 25.11.2013r. stanowiło zatem oświadczenie wiedzy a nie oświadczenie woli, tym samym nie może stanowić podstawy do dochodzenia przez powoda jakichkolwiek roszczeń. Na podstawie literalnego brzmienia oświadczenia z dnia 25.11.2013r. nie sposób uznać, że pozwana zobowiązała się do zawarcia umowy czy do zapłaty.

Wyrokiem z dnia 26 kwietnia 2016 r, sygn. IX GC 376/15, Sąd Okręgowy w Krakowie: I/ zasądził od pozwanego na rzecz powoda kwotę 170.000 zł, z ustawowymi odsetkami od dnia 1 lutego 2014r. do dnia 31 grudnia 2015r. i dalszymi odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 1 stycznia 2016r, II/ umorzył postępowanie w pozostałym zakresie; III/ zasądził od pozwanego na rzecz powoda kwotę 12.117 zł, tytułem kosztów procesu, IV/ oddala wniosek powoda o nadanie wyrokowi rygoru natychmiastowej wykonalności

W uzasadnieniu Sad Okręgowy ustalił, że w dniu 25.11.2013r. Nadzwyczajne Zgromadzenie Wspólników strony pozwanej podjęło uchwałę nr (...)zgodnie z którą na podstawie art. 210 § 1 k.s.h. spółka ustanowiła R. W. (1) pełnomocnikiem upoważnionym do złożenia oświadczenia w imieniu spółki, w którym pozwana zobowiąże się w terminie do dnia 31.12.2013r. do zawarcia z powodem umowy w formie aktu notarialnego, na mocy której pozwana zobowiąże się do nieodpłatnego przeniesienia na powoda prawa odrębnej własności lokalu mieszkalnego o powierzchni 34 mkw. oznaczonego numerem(...)w budynku(...)– po jego ustanowieniu - powstającego w ramach inwestycji wykonania zespołu budynków mieszkalnych przy ul. (...)/P. w K.. W przypadku niedochowania terminu wskazanego powyżej z winy pozwanej, spółka zobowiązała się zapłacić powodowi kwotę 170.000 zł do dnia 31.01.2014r., a zapłata tej kwoty będzie stanowić zwolnienie pozwanej z obowiązku zawarcia umowy, o której mowa powyżej. Pozwana nie przeniosła na rzecz powoda prawa odrębnej własności lokalu mieszkalnego o powierzchni 34 mkw. oznaczonego numerem (...)w budynku(...) mającego powstać w ramach inwestycji wykonania zespołu budynków mieszkalnych przy ul. (...)/P. w K. bowiem nie doszło do realizacji inwestycji i budynek nie powstał. Pozwana nie zapłaciła także powodowi kwoty żądanej pozwem.

W dniu 25.11.2013r. R. W. (1) działając jako pełnomocnik pozwanej spółki na podstawie uchwały nr(...)złożył powodowi oświadczenie zgodne z treścią podjętej przez spółkę uchwały, tj. oświadczył, że spółka zobowiąże się w terminie do dnia 31.12.2013r. do zawarcia z A. G. umowy w formie aktu notarialnego, na mocy której pozwana zobowiąże się do nieodpłatnego przeniesienia na powoda prawa odrębnej własności lokalu mieszkalnego o powierzchni 34 mkw. oznaczonego numerem (...) w budynku (...)– po jego ustanowieniu - powstającego w ramach inwestycji wykonania zespołu budynków mieszkalnych przy ul. (...)/P. w K.. W przypadku niedochowania terminu wskazanego powyżej z winy spółki, spółka zapłaci powodowi kwotę 170.000 zł do dnia 31.01.2014r., a zapłata tej kwoty będzie stanowić zwolnienie pozwanej z obowiązku zawarcia umowy, o której mowa powyżej. Dotychczas nie nastąpiło przeniesienie prawa odrębnej własności lokalu na powoda, a zatem pozwana jest zobowiązana zapłacić powodowi kwotę 170.000 zł. Pismem z dnia 13.05.2014r. powód wezwał pozwaną do wypełnienia zobowiązań wynikających z oświadczenia z dnia 25.11.2013r. i uchwały nr (...)

Oceniając powyższe ustalenia faktyczne Sąd Okręgowy uznał, że powództwo zasługuje na uwzględnienie.

W sprawie bezspornym było, że w dniu 25.11.2013r. Nadzwyczajne Zgromadzenie Wspólników strony pozwanej podjęło uchwałę nr (...)zgodnie z którą na podstawie art. 210 § 1 k.s.h. spółka ustanowiła R. W. (1) pełnomocnikiem upoważnionym do złożenia oświadczenia w imieniu spółki. Uchwałą wskazano też termin zawarcia i treść umowy, którą zawrzeć R. W. (2) (imieniem pozwanego) z powodem. W przypadku niedochowania terminu wskazanego powyżej z winy pozwanej, spółka zobowiązała się zapłacić powodowi kwotę 170.000 zł do dnia 31.01.2014r., a zapłata tej kwoty miała stanowić zwolnienie pozwanej z obowiązku zawarcia umowy, o której mowa powyżej. Bezspornym było też, że dotychczas nie nastąpiło przeniesienie prawa odrębnej własności lokalu na powoda. Pozwana nie kwestionowała, że winę za taki stan rzeczy ponosi spółka i przyznała, że budynek (...)nie powstał, zatem nie zostało ustanowione prawa odrębnej własności lokalu.

Sporne było, czy pismem z dnia 25.11.2013r. R. W. (1) jako pełnomocnik spółki złożył oświadczenie woli w wykonaniu uchwały nr(...)czy też w piśmie z dnia 25.11.2013r. zawarł jedynie oświadczenie wiedzy informujące powoda, że pozwana zobowiąże się w terminie do dnia 31.12.2013r. do zawarcia z powodem umowy w formie aktu notarialnego, przenoszącej prawo własności lokalu, a w razie braku zawarcia takiej będzie zobowiązana zapłacić powodowi kwotę 170.000 zł.

Wobec cofnięcia przez strony dowodów osobowych Sąd Okręgowy oparł się na literalnym brzmieniu dokumentów zgromadzonych w sprawie, w tym oświadczenia R. W. (1) z dnia 25.11.2013r. złożonego w imieniu pozwanego. Z oświadczenia wynika, że R. W. (1) działając jako pełnomocnik pozwanej spółki na podstawie uchwały (...)złożył powodowi oświadczenie zgodne z treścią uchwały – o treści uwidocznionej w ustaleniach faktycznych. W ocenie Sądu Okręgowego, w świetle oraz art. 56 i n. k.c. nie sposób podzielić argumentacji pozwanej, by oświadczenie z dnia 25.11.2013r. miało charakter informacyjny i było jedynie oświadczeniem wiedzy, a nie oświadczeniem woli. Skoro oświadczenie z dnia 25.11.2013r. stanowiło oświadczenie woli złożone w imieniu spółki, to powstało zobowiązanie spółki do spełnienia na rzecz powoda świadczeń wskazanych w oświadczeniu. Dlatego też Sąd Okręgowy w punkcie I wyroku zasądził od pozwanego na rzecz powoda kwotę 170.000 zł.

Jako podstawę orzeczenia w przedmiocie ustawowych odsetek Sąd wskazał art. 481 k.c. zasądzając odsetki ustawowe od dnia 01.02.2014r. do dnia 31.12.2015r. i dalsze ustawowe za opóźnienie od dnia 01.01.2016r. do dnia zapłaty.

Powód cofnął pozew ze zrzeczeniem się roszczenia w zakresie odsetek ustawowych za okres od dnia 01.02.2013r. do dnia 31.01.2014r. Dlatego też Sąd Okręgowy w punkcie II wyroku w tym zakresie postępowanie umorzył, na mocy art. 203 § 1 k.p.c.

W punkcie IV wyroku Sąd Okręgowy oddalił wniosek o nadanie rygoru natychmiastowej wykonalności, wskazując, że nie zostały w sprawie spełnione żadne ustawowe przesłanki z art. 333 i n. k.p.c. do nadania takiego rygoru.

O kosztach procesu Sąd Okręgowy rozstrzygnął w punkcie III wyroku, wskazując w uzasadnieniu jako prawną tego podstawę art. 98 kpc i odpowiednie przepisy wykonawcze.

Wyrok Sądu Okręgowego zaskarżyła apelacją pozwana, zarzucając:

1/ naruszenie art. 233 k,pc, polegające na dokonaniu oceny zebranego w sprawie materiału dowodowego w sposób sprzeczny z zasadami logiki i doświadczenia życiowego , co doprowadziło do błędnego przyjęcia, że oświadczenie R. W. (1) stanowiło oświadczenie woli, a nie oświadczenie wiedzy;

2/ naruszenie art. 60 k.c. przez jego niewłaściwe zastosowanie i w konsekwencji uznanie, że oświadczenie R. W. (1) stanowiło oświadczenie woli, w sytuacji, gdy przedmiotowe oświadczenie stanowiło oświadczenie wiedzy.

W konkluzji pozwana domagała się zmiany zaskarżonego wyroku przez oddalenie powództwa w całości i zasądzenie od powoda na jej rzecz kosztów procesu.

Na rozprawie apelacyjnej w dniu 7 października 2016 r pełnomocnik pozwanej złożył zarzut potrącenia z wierzytelnością zasądzoną zaskarżonym wyrokiem, wierzytelności strony pozwanej względem powoda w kwocie 383 136 zł i wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku i oddalenie powództwa. Złożył do akt sprawy następujące dokumenty: 1/ oświadczenie o potrąceniu z dnia 4 października 2016 r, podpisane przez pełnomocnika radcę prawnego P. G., wraz z pełnomocnictwem do złożenia takiego oświadczenia (k. 158-159), 2/ kierowane do powoda w dniu 30 września 2016 r wezwanie do zapłaty kwoty przedstawionej następnie do potrącenia (k. 162), 3/ kserokopię aktu notarialnego z dnia 15 stycznia 2012 roku Rep A Nr(...)4/ pełny odpis z KRS dotyczący pozwanej spółki (K. 172-180).

Pełnomocnik powoda wniósł o pominięcie zarzutu potrącenia, jako spóźnionego zaprzeczył też imieniem powoda istnieniu wierzytelności przedstawionej do potrącenia.

SĄD APELACYJNY ZWAŻYŁ CO NASTĘPUJE.

Apelacja strony pozwanej jest bezzasadna.

W pierwszej kolejności należy odnieść się do złożonego w dniu 4 października 2016 r zarzutu potrącenia wzajemnej wierzytelności strony pozwanej względem powoda, z wierzytelnością dochodzoną pozwem.

Wbrew stanowisku pełnomocnika strony pozwanej zarzut potrącenia, w okolicznościach niniejszej sprawy, był dopuszczalny.

Warto przypomnieć, że potrącenie jest czynnością materialnoprawną, której celem jest doprowadzenie do wygaśnięcia wzajemnych zobowiązań (art. 498 k.p.c.), drogą jednostronnego oświadczenia materialnoprawnego wywołującego skutek prawny, niezależnie od woli uprawnionego do wierzytelności objętej potrąceniem, od chwili złożenia go w taki sposób, ażeby druga strona mogła zapoznać się z jego treścią (art. 499 k.c. i 61 k.c.). Potrącenie jest uprawnieniem wierzyciela wzajemnego. W świetle przepisów prawa materialnego regulujących tę instytucję jest obojętne, kiedy oświadczenie o potrąceniu zostanie złożone. Okoliczność, że określona wierzytelność jest objęta postępowaniem sądowym, nie wyklucza jej skutecznego potrącenia w jakiejkolwiek fazie postępowania sądowego. Potrącenie w świetle kodeksu cywilnego jest uprawnieniem wierzyciela dla którego rozpoczęła się „faza kompensacyjna”. Powstanie możliwości potrącenia nie stwarza obowiązku jego dokonania. Granicą czasową skorzystania z tego uprawnienia materialnoprawnego jest zakończenie fazy kompensacyjnej z powodu odpadnięcia przesłanek, w szczególności na skutek zapłaty jednej z wierzytelności, czy jej wygaśnięcia na innej podstawie. Procesowy zarzut potrącenia, czy to kształtujący (oświadczenie woli o potrąceniu – art. 499 k.c – złożone w procesie i zgłoszenie zarzutu procesowego z tym związanego), czy to informujący o dokonanym poza procesem potrąceniu (zarzut nieistnienia dochodzonej wierzytelności) jako czynności procesowe, polegające na powołaniu się na fakty, które nastąpiły bądź następują w toku postępowania i wynikające z nich skutki prawne, podlegają normom postępowania regulującym kwestie, do kiedy te fakty mogą być przytaczane.

W rozpoznawanej sprawie pozwany złożył oświadczenie o potrąceniu już po wydaniu wyroku przez Sąd I instancji. Jakkolwiek sam skutek potrącenia (wzajemne umorzenie do wysokości wierzytelności niższej – art. 498 § 2 k.c.) następuje z mocą wsteczną, tj. następuje z chwilą gdy potrącenie stało się możliwe (art. 499 k.c.) to możliwość podniesienia procesowego zarzutu potrącenia powstaje dopiero w chwili, gdy wierzyciel wzajemny złożył oświadczenie woli o potrąceniu. Jak już wcześniej wskazano takie oświadczenie wierzyciel ten może złożyć w każdym czasie – w fazie kompensacyjnej – gdyż jest to jego prawo podmiotowe, z którego może, lecz nie musi skorzystać. Jeśli, jak w rozpoznawanej sprawie, materialnoprawne oświadczenie o potrąceniu wierzytelności zostało złożone już po wydaniu wyroku przez Sąd I instancji, procesowy zarzut potrącenia (wygaśnięcia wierzytelności dochodzonej w sprawie) może być zgłoszony w postępowaniu apelacyjny. Identyczny pogląd wyraził Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 9 sierpnia 2016 r, II Cz 83/16, Lex nr 2095938).

Sam fakt złożenia oświadczenia o potrąceniu nie oznacza oczywiście, że odniesie ono procesowy skutek. W rozpoznawanej sprawie pełnomocnik powoda zarzucił, że potrącana przez pozwaną wierzytelność w kwocie 383 136 zł nie istnieje. W tej sytuacji procesowym obowiązkiem strony pozwanej było udowodnienie, że przysługuje jej wymagalna wierzytelność w w/w kwocie. Pozwaną obciążał dowód istnienia, wysokości i wymagalności przedmiotowej wierzytelności. Pozwana nie sprostała temu obowiązkowi (art. 6 k.c.). Będący radcą prawnym pełnomocnik pozwanej złożył co prawda do akt odpisy wymienionych wyżej dokumentów, jednakże nie wniósł o dopuszczenie i przeprowadzenie dowodów z tych dokumentów, nie wskazał też okoliczności, które z dokumentów tych miałyby wynikać. W oświadczeniu o potrąceniu z dnia 4 października 2016 r(k. 158), wskazano, że źródłem potrącanej wierzytelności jest bezpodstawne wzbogacenie powoda kosztem pozwanej. W poprzedzającym potrącenie wezwaniu o zapłatę z dnia 30 września 2016 r kierowanym przez pozwaną do powoda (k. 159) wskazano, że nie istniał dług pozwanej względem powoda, w zamian za zwolnienie z którego powód otrzymał przysporzenie majątkowe w postaci własności lokalu mieszkalnego. Czynność prawną zwolnienia pozwanej z długu w kwocie 383 136 zł, w zamian za przeniesienie własności nieruchomości lokalowej na powoda, obejmuje akt notarialny z dnia 15 stycznia 2012 r. Niezależnie od braku wniosku o przeprowadzenie dowodów z tych dokumentów – z ich treści nie wynika w sposób nie budzący wątpliwości istnienie po stronie pozwanej wymagalnej wierzytelności w kwocie 383 600 zł. Pełnomocnik pozwanej nie wyjaśnił w swoim ustnym wystąpieniu dlaczego pozwana spółka uznała swoje zobowiązanie do wypłaty dywidendy na rzecz A. G. za istniejące i ważne, skoro ten nigdy nie był wspólnikiem spółki – o czym J. W. i A. M., jako ówcześni przedstawiciele spółki, musieli wiedzieć. Taka informacja jest istotna z punktu widzenia uregulowania zawartego w przepisie art. 411 ust. 1 k.c. Z samej treści aktu notarialnego wynika, że wypłata dywidendy na rzecz A. G. niekoniecznie stanowiła element rozliczenia wspólników ze spółką, lecz stanowiła rozliczenie innych wierzytelności pomiędzy spółką a A. G. (por. kserokopia aktu notarialnego k. 169). Podsumowując stwierdzić należy, że, po pierwsze, z dokumentów, złożonych przez pełnomocnika pozwanej spółki nie wynika prima facie, by pozwanej przysługiwała względem powoda wierzytelność nadająca się do potrącenia z wierzytelności dochodzoną przez powoda w niniejszym procesie. Pozwana ani w piśmie procesowym ani ustnie nie złożyła wyjaśnień, które pozwalałyby na pełne zrozumienie powstania i istnienia potrącanej wierzytelności – co również uniemożliwiło rzeczowe ustosunkowanie się przez powoda do zarzutu potrącenia. Po drugie na okoliczność istnienia, wysokości i wymagalności potrącanej wierzytelności pozwana nie zgłosiła żadnych wniosków dowodowych.

Dlatego też zarzut potrącenia, choć dopuszczalny procesowo, musiał zostać pominięty z przyczyn dowodowych. Pozwana nie udowodniła istnienia potrącanej wierzytelności (art. 6 k.c.).

W tej sytuacji prawidłowość wyroku Sądu I instancji nie może budzić żadnych wątpliwości. W toku postępowania przed tym Sądem strona pozwana nie kwestionowała istnienia podstaw faktycznych do ustanowienia pełnomocnika spółki w trybie art. 210 § 1 k.c. Nie kwestionowała też zakresu pełnomocnictwa udzielonego w tym trybie niejakiemu R. W. (1). Jak wynika z niekwestionowanych ustaleń faktycznych Sądu I instancji, wolą (...) spółki (...) było przeniesienie na powoda, w ramach wzajemnych rozliczeń, mającego być wyodrębnionym lokalu mieszkalnego o powierzchni 34 m2. Umowa zobowiązująca do przeniesienia własności tegoż lokalu miała być zawarta do dnia 31 grudnia 2013 r a obowiązek ten miał zostać obwarowany kara umowną w kwocie 170 000 zł. Aby tego rodzaju zobowiązanie powstało oświadczenie woli o treści, jak wyrażona w uchwale nadzwyczajnego zgromadzenia wspólników, musiało być złożone przez pełnomocnika spółki, umocowanego na zasadach określonych w art. 210 § 1 k.s.h.. R. W. (1) złożył takie oświadczenie w dniu 25 listopada 2013 r. Twierdzenie pozwanej, że oświadczenie to jest wyłącznie oświadczeniem wiedzy nie znajduje żądnych podstaw w samej treści dokumentu zalegającego na k. 14 akt i przy przyjęciu, że pełnomocnik spółki działał racjonalnie. W toku procesu pozwana spółka nie złożyła żadnych takich zarzutów, które mogłyby podważyć istnienie i ważność zobowiązania do zapłaty na rzecz powoda kwoty 170 000 zł. Rację ma też pełnomocnik pozwanego, że sam fakt złożenia bezwarunkowego w swojej treści oświadczenia o potrąceniu należy traktować jak dorozumiane uznanie istnienia i wymagalności tej wierzytelności. W świetle powyższego należało uznać za bezzasadne zawarte w apelacji pozwanej zarzuty naruszenia art. 233 k.p.c. i art. 60 k.c.

Mając na względzie wszystkie powyższe uwagi Sad Apelacyjny oddalił apelację pozwanej, jako bezzasadną w oparciu o przepis art. 385 k.p.c. O kosztach postępowania apelacyjnego orzeczono na zasadzie art. 98 § 1 i 3 k.p.c. w zw. z art. 108 § 1 k.p.c.

SSA Grzegorz Krężołek SSA Hanna Nowicka de Poraj SSA Robert Jurga