Portal Orzeczeń Sądu Apelacyjnego w Krakowie

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 17 lutego 2023 r.

Sąd Apelacyjny w Krakowie, I Wydział Cywilny

w składzie:

Przewodniczący:	SSA Andrzej Żelazowski
Protokolant:	Grzegorz Polak

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 27 stycznia 2023 r. w Krakowie

sprawy z powództwa (...)Niestandaryzowanego Sekurytyzacyjnego Funduszu Inwestycyjnego Zamkniętego we W.

przeciwko M. P. (1)

o zapłatę

na skutek apelacji pozwanej

od wyroku Sądu Okręgowego w Kielcach

z dnia 14 lipca 2021 r., sygn. akt I C 1280/20

1.  zmienia częściowo zaskarżony wyrok w ten sposób, że:

a) w punkcie 1.:

- kwotę 135.172,56 zł zastępuje kwotą 111.695,16 zł (słownie złotych: sto jedenaście tysięcy sześćset dziewięćdziesiąt pięć 16/100)

- datę 12 maja 2020 r. zastępuje datą 28 maja 2020 r.

b) w punkcie 2.:

- kwotę 14.912,00 zł zastępuje kwotą 9.009,00 zł (słownie złotych: dziewięć tysięcy dziewięć)

2.  w pozostałej części apelację oddala;

3.  zasądza od pozwanej na rzecz strony powodowej kwotę 3.321,00 zł (słownie złotych: trzy tysiące trzysta dwadzieścia jeden) tytułem zwrotu kosztów postępowania apelacyjnego.

Sygn. akt I ACa 1506/21

UZASADNIENIE

wyroku z dnia 17 lutego 2023 r.

Zaskarżonym wyrokiem z dnia 14 lipca 2021 r. Sąd Okręgowy w Kielcach uwzględnił w całości powództwo (...)Niestandaryzowany Sekurytyzacyjny Fundusz Inwestycyjny Zamknięty z siedzibą we W., który pozwem wniesionym w dniu 12 maja 202 r. wniósł o wydanie nakazu zapłaty w postępowaniu upominawczym i orzeczenie, aby pozwana M. P. (1) zapłaciła na jego rzecz kwotę 135.172,56 zł z dalszymi odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty z ograniczeniem odpowiedzialności pozwanej do nieruchomości położonej w miejscowości P., dla której Sąd Rejonowy w K.VI Wydział Ksiąg Wieczystych prowadzi księgę wieczystą nr (...).

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

M. P. (1) oraz M. P. (2) w dniu 11 stycznia 2006 roku zawarli z (...) Bank S.A. z siedzibą w K. umowę kredytu hipotecznego w kwocie 118.549,72 zł indeksowanego kursem CHF na warunkach określonych w przedmiotowej umowie oraz regulaminie do kredytu (§1 ust. 1). W dniu zawarcia umowy pozwana prowadziła działalność gospodarczą w postaci sklepu wielobranżowego. Zaciągnięty kredyt miała przeznaczyć na spłatę zadłużeń oraz cele konsumpcyjne (§ 1 ust. 2).

Zabezpieczeniem wierzytelności Banku wobec kredytobiorcy z tytułu umowy było m.in. ustanowienie hipoteki kaucyjnej w złotych polskich do kwoty stanowiącej 170% kwoty kredytu określonej w §1 ust 1 na nieruchomości: dz. ew. nr (...) o pow. 900 m ², położonej w miejscowości P., przy ul. (...), dla której Sąd Rejonowy w K.VI Wydział Ksiąg Wieczystych prowadzi księgę wieczystą nr (...). Prawo do w/w nieruchomości przysługuje wyłącznie pozwanej (§8 ust. 1).

Aneksem nr (...) do umowy kredytu hipotecznego z dnia 11 stycznia 2006 roku sporządzonego dnia 7 listopada 2008 roku strony postanowiły dokonać zmiany określonego w umowie sposobu indeksacji (sposobu określania sumy kredytu) w ten sposób, że wysokość kredytu będzie ustalana wyłącznie w złotych polskich (§1). Na dzień sporządzenia aneksu nr (...) stan zadłużenia kredytobiorcy stanowił kwotę 46.168,38 CHF, którą przeliczono wg kursu sprzedaży CHF do złotego podanego w Tabeli kursów kupna/sprzedaży walut obcych NBP z dnia sporządzenia aneksu tj. 7 listopada 2008 roku na kwotę w wysokości 111.695,16 PLN. Z dniem wejścia w życie aneksu, kredyt stał się w całości kredytem udzielonym w złotych polskich, bez indeksacji go kursem CHF.

Dokonano nadto zmiany sposobu zabezpieczenia kredytu zawartego w § 8 ust. 3 umowy w ten sposób, iż ustanowiono na rzecz banku hipotekę zwykłą w złotych polskich w kwocie 111.695,16 PLN oraz hipotekę kaucyjną w złotych polskich do kwoty stanowiącej 70% w/w kwoty kredytu na zabezpieczenie należności ubocznych na nieruchomości należącej do M. P. (1) położonej w P. dla której Sąd Rejonowy w K. VI Wydział Ksiąg Wieczystych prowadzi księgę wieczystą nr (...).

Pozwana w 2010 roku przestała regulować należności wynikające z zaciągniętego kredytu. Wynikało to z powodu braku środków po zakończeniu prowadzenia działalności gospodarczej.

Dnia 27 stycznia 2010 roku strony zwarły porozumienie do umowy kredytu hipotecznego, mocą którego bank udzielił kredytobiorcom karencji w spłacie kapitału oraz odsetek kredytowych na okres 5 miesięcy począwszy od dnia 1 stycznia 2010 roku. Na dzień zawarcia porozumienia całkowita kwota zaległości kredytobiorców wynosiła 5.745,13 zł, w tym odsetki w wysokości 3.344,65 zł.

W związku z powstaniem zaległości w spłacie kredytu (...) Bank S.A. z siedzibą w W. dnia 16 lutego 2011 roku wypowiedział skutecznie umowę kredytu nr (...) z dnia 11 stycznia 2011 roku z zachowaniem 30-dniowego okresu wypowiedzenia. Łączna kwota zadłużenia kredytobiorców wynosiła 7.153,80 zł, na którą składała się kwota należności głównej w wysokości 3.737,44 zł, odsetki umowne w wysokości 3.058,89 zł, 137,47 zł tytułem odsetek podwyższonych za opóźnienie oraz 220 zł pozostałych kosztów.

Brak uiszczenia kwoty należności w zakreślonym terminie skutkował wystawieniem bankowego tytułu egzekucyjnego przez (...) Bank S.A. w W. na kwotę 122.127,29 zł, z czego należność główna stanowiła kwotę 115.690, 89 zł. Powyższy tytuł egzekucyjny został zaopatrzony w klauzulę wykonalności mocą postanowienia Sądu Rejonowego w K.wydanego dnia 6 maja 2011 roku.

Wierzyciel pierwotny wszczął w stosunku do kredytobiorców: M. P. (1) i M. P. (2) postępowanie egzekucyjne, które było prowadzone przez Komornika Sądowego przy Sądzie Rejonowym w K., J. P. pod sygn. akt(...) Postanowieniem z dnia 22 października 2014 roku komornik umorzył postępowanie w całości, wobec jego bezskuteczności.

W dniu 31 marca 2014 roku pomiędzy (...) Bank S.A. z siedzibą w W., a (...)Niestandaryzowany Sekurytyzacyjny Fundusz Inwestycyjny Zamknięty z siedzibą we W. została zawarta umowa przelewu wierzytelności, na mocy której (...) Bank S.A. z siedzibą w W. zbył na rzecz powoda pakiet wierzytelności. Wśród zbytych wierzytelności znajdowała się wierzytelność przysługująca bankowi wobec M. i M. małżonków P. w walucie polskiej w łącznej wysokości 177.479,83 zł, na którą to kwotę składało się m.in. 114.092,72 zł tytułem niespłaconego kapitału, 62.665,32 zł z tytułu odsetek oraz 721,79 zł z tytułu kosztów. Na wniosek powoda dokonano wpisu zmiany wierzyciela hipotecznego w księdze wieczystej nr (...) prowadzonej przez Sąd Rejonowy w K.VI Wydział Ksiąg Wieczystych dla nieruchomości położonej w miejscowości P. i jako wierzyciela hipotecznego ujawniono (...)Niestandaryzowany Sekurytyzacyjny Fundusz Inwestycyjny Zamknięty z siedzibą we W..

Powód za pośrednictwem przedsiębiorstwa windykacyjnego (...) S.A. z siedzibą we W. dochodził od pozwanej i jej męża zapłaty zaległości lecz mimo prób polubownego załatwiania sprawy wierzytelność nie została zaspokojona. Pismem z dnia 5 maja 2020 roku wezwano M. P. (2) od zapłaty kwoty 216.057,29 zł wynikającej z przedmiotowej umowy kredytu hipotecznego. Jednocześnie zawiadomiono go o przelewie wierzytelności z dnia 31 marca 2014 roku.

Sąd zważył, że powództwo jest zasadne i zasługuje na jego uwzględnienie w całości.

Sąd wskazał, że pooza sporem w niniejszej sprawie jest okoliczność, że celem zabezpieczenia spłaty kredytu udzielonego przez (...) Bank S.A. na nieruchomości położonej w P. oznaczonej jako działka nr (...) ustanowiona została hipoteka umowna zwykła w wysokości 111.695,16 zł i hipoteka umowna kaucyjna w wysokości 127.000 zł . Właścicielem tej nieruchomości jest pozwana M. P. (1). Odpowiedzialność pozwanej nie wynika zatem ze stosunku obligacyjnego, a jest odpowiedzialności rzeczową wynikającą z przepisów ustawy o księgach wieczystych i hipotece.

Pozwana w przedmiotowej sprawie podniosła zarzut nieważności umowy kredytu z uwagi na sprzeczność z przepisami ustawy, a nadto abuzywność mechanizmu przeliczeniowego waluty obcej zawartego we umowie. Dodała też, że umowa powinna zostać uznana za nieważną z uwagi na naruszenie zasad współżycia społecznego (art. 5 kc) poprzez zastrzeżenie dla banku prawa kształtowania wysokości świadczeń pozwanej, będącej jako konsument słabszą stroną stosunku zobowiązaniowego w myśl art. 22 ¹ kc, oraz poprzez brak należytego poinformowania jej o ryzyku walutowym związanym z kursem franka szwajcarskiego w tego rodzaju umowach kredytowych.

W ocenie Sądu z powyższymi zarzutami nie można się zgodzić. W pierwszej kolejności należy zauważyć, iż pozwana występując z wnioskiem kredytowym prowadziła działalność gospodarczą, a środki z kredytu miały zostać przeznaczone w znacznej części na spłatę zobowiązań wynikających z prowadzenia tejże działalności. Pozwana nie może zatem zostać uznana za słabszą stronę kontraktu, za konsumenta.

Zgodnie z przepisem art. 22 ¹ k.c. za konsumenta uważa się osobę fizyczną dokonującą z przedsiębiorcą czynności prawnej niezwiązanej bezpośrednio z jej działalnością gospodarczą lub zawodową. Brak bezpośredniego związku czynności prawnych konsumenta z działalnością gospodarczą lub zawodową jest najistotniejszym i najbardziej charakterystycznym elementem pojęcia konsumenta. Z reguły ma ona zmierzać do zaspokajania potrzeb własnych, osobistych podmiotu, jego rodziny, domowników, także przyjaciół lub znajomych (prezenty), ma zapewniać funkcjonowanie gospodarstwa domowego.

Z zeznań M. P. (1) wynika, że świadomie podjęła decyzję o podpisaniu umowy w walucie szwajcarskiej, albowiem na podstawie posiadanej przez nią wiedzy uważała to rozwiązanie za korzystne finansowo. Zgodnie z twierdzeniem pozwanej, podpisanie aneksu nr (...) do umowy w dniu 7 listopada 2008 roku, tj. po niespełna trzech latach od daty zawarcia umowy kredytu, wynikało z jej świadomej decyzji związanej z prognozowanym wzrostem cen kursu franka szwajcarskiego. Kurs tej waluty na dzień podpisania umowy kredytu wynosił 2,44 zł (zgodnie z tabelą kursów NBP z dn. 11.01.2006r.), natomiast na dzień podpisania aneksu 2,42 zł (zgodnie z tabelą kursów NBP z dn. 07.11.2008r.). W okresie od podpisania umowy, a aneksu nr (...) waluta franka szwajcarskiego utrzymywała się na podobnym poziomie, natomiast już pod koniec 2008 roku zaczął się systematyczny wzrost kursu, który później niemalże podwoił jego cenę. Przypadku M. P. (1) nie można zatem zaliczyć do osób pokrzywdzonych wzrostem cen CHF skoro odpowiednio wcześniej dokonała przewalutowania kredytu na złotówki, a jej decyzje w tym zakresie były przemyślaną i wynikały z pozyskanych przez nią informacji.

Pozwana nie wykazała zatem, że zawarta umowa kredytu naruszała w jakikolwiek sposób zasady współżycia społecznego. Sprzeczność treści umowy z zasadami współżycia społecznego musiałaby istnieć w chwili zawierania umowy – tymczasem w tej dacie umowa była dla M. P. (1) korzystna. Wysokość rat uiszczanych przez pozwaną była znacząco niższa od rat dla tożsamego kredytu zaciągniętego w złotych (bez waloryzacji), ze względu na znacznie niższe oprocentowanie. W chwili zawierania umowy, ten rodzaj kredytu, na jaki się zdecydowała był najtańszym spośród wszystkich ofert kredytowych na rynku. Pozwana nie doświadczyła wzrostu cen franka szwajcarskiego i nie jest w tym zakresie osobą pokrzywdzoną nagłym wzrostem wysokości rat kredytowych.

Sąd wskazał, że pozwana powołując się na zarzuty kredytobiorców tzw. „frankowiczów” zgłaszanych przez nich w toku postępowań sądowych co do abuzywności postanowień umów, które pozwalały bankom na swobodne określenia kursów walut przy przeliczeniu kwoty udzielonego kredytu i spłacanych rat za niedozwolone postanowienia umowne - rozumieniu art. 385 ¹§ 2 k.c. , nie dostrzega okoliczności, że jej obowiązek zapłaty na rzecz poprzednika prawnego powoda został potwierdzony prawomocnym postanowieniem Sądu Rejonowego w K., który nadał klauzulę wykonalności bankowemu tytułowi egzekucyjnemu .

Orzeczenie to ukształtowało stosunek prawny nie tylko pomiędzy pozwaną i poprzednikiem prawnym powoda, ale i wiąże wszystkich – stosownie do art. 365 k.p.c., który stanowi, że orzeczenie prawomocne wiąże nie tylko strony i sąd, który je wydał, lecz również inne sądy oraz inne organy państwowe i organy administracji publicznej, a w wypadkach w ustawie przewidzianych także inne osoby. Tytuł wykonawczy nie został pozbawiony wykonalności, a więc nie można zasadnie twierdzić – jak to czyni pozwana – że jej zobowiązanie nie istnieje, gdyż prowadziłoby to zanegowania istniejącego orzeczenia Sądu.

Sąd wskazał nadto, że celem zabezpieczenia spłaty kredytu na nieruchomości pozwanego położonej w P. ustanowiono hipotekę zwykłą wysokości 111.695,16 zł i hipotekę umowną kaucyjną w wysokości 78.186,61 zł.

Z uwagi na datę powstania hipoteki – co do hipoteki zwykłej zastosowanie mają przepisy ustawy z dnia z dnia 6 lipca 1982 r. o księgach wieczystych i hipotece (Dz.U.2019.2204 t.j., dalej u.k.w.h.) w brzmieniu sprzed nowelizacji dokonanej ustawą z dnia 26 czerwca 2009 r. o zmianie ustawy o księgach wieczystych i hipotece oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 131, poz. 1075, dalej „nowela”), to znaczy w brzmieniu wynikającym z tekstu jednolitego opublikowanego w Dz. U. z 2001 r. Nr 124, poz. 1361 z późn. zm. W myśl bowiem art. 10 ust 2 noweli do hipotek zwykłych powstałych przed dniem wejścia w życie ustawy nowelizującej stosuje się przepisy w dotychczasowym brzmieniu. Art. 77 u.k.w.h stanowił, że przedawnienie wierzytelności zabezpieczonej hipoteką nie narusza uprawnienia wierzyciela hipotecznego do uzyskania zaspokojenia z nieruchomości obciążonej. Przepisu tego nie stosuje się do roszczeń o odsetki (obecnie o świadczenia uboczne). Tak więc, zgodnie z art. 77 u.k.w.h. wierzytelność zabezpieczona hipoteką nie przedawnia się. Istnieje ona tak długo jak istnieje hipoteka.

Zgodnie z treścią przepisu art. 79 u.k.w.h. w razie przelewu wierzytelności hipotecznej na nabywcę przechodzi także hipoteka, chyba że ustawa stanowi inaczej, przy czym niezbędny jest wpis w księdze wieczystej. Hipoteka nie może być przeniesiona bez wierzytelności, którą zabezpiecza. Przepis ten, w brzmieniu obowiązującym przed dniem 20 lutego 2011 roku stanowił, że wierzytelność zabezpieczona hipoteką nie może być przeniesiona bez hipoteki, chyba że ustawa stanowi inaczej (ust.1), zaś hipoteka nie może być przeniesiona bez wierzytelności, którą zabezpiecza (ust.2). W przedmiotowej sprawie niewątpliwie poprzez wpis powoda jako wierzyciela hipotecznego w księgach wieczystych doszło do przeniesienia hipotek na skutek umowy przelewu wierzytelności zabezpieczonej hipotecznie.

Zabezpieczeniem spłaty pożyczki było ustanowienie hipoteki zwykłej do kwoty 111.695,16 zł zabezpieczającej spłatę kapitału oraz hipoteki umownej kaucyjnej 78.186,61 zł. Powód z tytułu niespłaconego kapitału dochodzi należności w wysokości 135.172,56 zł i Sąd, w świetle art. 77 u.k.w.h, żądanie to uznał za zasadne, ograniczając jednocześnie odpowiedzialność pozwanej, na mocy przepisu art. 319 kpc do nieruchomości oznaczonej jako działka numerem (...) o pow. 900 m ², położonej w miejscowości P., przy ul. (...), dla której Sąd Rejonowy w K.VI Wydział Ksiąg Wieczystych prowadzi księgę wieczystą nr (...).

Odsetki w przedmiotowej sprawie Sąd zasądził od daty 12 maja 2020 roku, tj. po upływie 7 dni od dnia wystawienia pisma przez powoda z dnia 5 maja 2020 roku zawierającego ostatnie przypomnienie o zaległości kredytowej.

O kosztach procesu Sąd orzekł w oparciu o przepisy art. 98 § 1 i 2 kpc oraz 99 kpc.

Pozwana w apelacji zarzuciła zaskarżonemu wyrokowi:

1)  obrazę przepisów postępowania, mającą wpływ na wynik sprawy, tj.:

a) art. 365 k.p.c., poprzez niewłaściwe zastosowanie i uznanie, że prawomocne postanowienie sądu o nadaniu klauzuli wykonalności pozasądowemu tytułowi egzekucyjnemu w postaci bankowego tytułu egzekucyjnego ma skutek powagi rzeczy osądzonej i wiąże strony, sądy i inne organy państwowe i organy administracyjne, w sytuacji gdy skutki określone w art. 365 k.p.c. nie wywołują pozasądowe tytuły egzekucyjne, a skutki, o których mowa w art. 365 k.p.c., wynikające z prawomocnego postanowienia sądu o nadaniu klauzuli wykonalności pozasądowemu tytułowi egzekucyjnemu są ograniczone, gdyż w postępowaniu klauzulowym zagadnienia materialnoprawne badane są w wąskim zakresie, w szczególności w postępowaniu o nadanie klauzuli wykonalności nie jest dopuszczalna ocena ważności czynności prawnej, tym samym w niniejszej sprawie - wbrew ocenie Sądu I Instancji - brak było przeszkód dokonania oceny ważności spornej umowy kredytu, co skutkowało nie rozpoznaniem przez Sąd istotny sprawy w zakresie zarzutu istnienia w umowie kredytu klauzul niedozwolonych, po których wyeliminowaniu umowa staje się niewykonalna (nieważna) (por. np.: wyrok Sądu Najwyższego z dnia 10 sierpnia 2017 r. 1 CSK 44/17);

b)  art. 233 § 1 k.p.c., poprzez dokonanie dowolnej oceny materiału dowodowego, w szczególności zeznań pozwanej, w zakresie, w jakim Sąd I instancji poczynił ustalenia, że pozwana przeznaczyła kredyt na cel gospodarczy a nie konsumpcyjny, w sytuacji gdy z zeznań pozwanej wynika tylko, że na długi związane z działalnością gospodarczą przeznaczyła kwotę 3 000,00 zł, a w aktach sprawy brak jest dowodów, by pozostałą część kredytu, tj. kwotę ponad 115 000,00 zł, pozwana przeznaczyła na cel gospodarczy;

b)  art. 233 § 1 k.p.c., poprzez pominięcie treści § 1 ust. 3 umowy kredytu i zeznań pozwanej, w zakresie z jakim wynika, że kredyt został przeznaczony na cele konsumpcyjne i pokrycie kosztów kredytu i ubezpieczenia kredytu, a tylko kwota 3 000,00 zł z całej kredytu (118 549,72 zł), czyli ok. 2,5% kwoty kredytu, na cele gospodarcze, a w efekcie Sąd I instancji nie poczynił ustaleń, że cel konsumpcyjny miał charakter przeważający, zaś cel gospodarczy jedynie marginalny;

2)  obrazę prawa materialnego, tj.:

a)  art. 22 ¹ k.c., poprzez błędne zastosowanie i uznanie, że przy zawarciu umowy kredytu pozwana nie miała statusu konsumenta, w sytuacji gdy dominujący cel zawarcia umowy kredytu był niezwiązany z działalnością gospodarczą pozwanej, a miał wyłącznie charakter konsumpcyjny, zaś cel gospodarczy miał charakter marginalny, tym samym pozwana powinna być uznana za konsumenta na gruncie umowy kredytu;

a)  art. 385 ¹ § 1 k.c. w zw. z art. 385 ² k.c., poprzez nie zastosowanie i brak uznania, że § 2 ust. 2 i § 4 ust. 2 umowy kredytu, które dotyczyły mechanizmu indeksacji kredytu do CHF przy wypłacie i spłacie kredytu, stanowią klauzule niedozwolone niewiążące pozwanej, jako konsumenta, mimo że Umowa Kredytu nie była indywidualnie uzgodniona z pozwaną, zaś kwestionowane postanowienia są niejednoznaczne i kształtują jej obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, a przy tym rażąco naruszają jej interesy,

b)  art. 58 § 1 k.c. w zw. z art. 385 ¹ § 1 k.c. w zw. z art. 69 ustawy Prawo bankowe (w brzmieniu obowiązującym w dacie zawarcia Umowy Kredytu (dalej jako „Prawo Bankowe”) nie zastosowanie i brak uznania, że po wyeliminowaniu z Umowy Kredytu § 2 ust. 2 i § 4 ust. 2, dotyczących mechanizmu indeksacji kredytu do CHF przy wypłacie i spłacie kredytu, stanowiących klauzule niedozwolone, staje się niewykonalna, bowiem nie jest możliwe ustalenie kwoty kredytu, jak i kwot rat kredytowych, a przy tym eliminuje mechanizm indeksacji, który ma charakter istotny (główne świadczenie), a w efekcie Umowa Kredytu jest nieważna;

c)  art. 94 ustawy z dnia 06 lipca 1982 r. o księgach wieczystych i hipotece (j.t. Dz. U. z 2019 r., poz. 2204), poprzez nie zastosowanie i brak uznania, że hipoteka, na podstawie której powód dochodzi zapłaty od pozwanej, wygasła wskutek nieważności umowy kredytu, z której wynika wierzytelność powoda zabezpieczona tą hipoteką, co skutkowało bezpodstawnym zasądzeniem od pozwanej na rzecz powoda kwoty 135 173,00 zł

Mając na uwadze powyższe pozwana wniosła o:

1)  rozpoznanie apelacji na rozprawie;

1)  uchylenie zaskarżonego wyroku w całości i przekazanie sprawy w całości do ponownego rozpoznania Sądowi I instancji;

2)  ewentualnie - zmianę zaskarżonego wyroku w całości poprzez oddalenie powództwa w całości i zasądzenie od powoda na rzecz pozwanej kosztów procesu za I instancję według norm przepisanych;

3)  zasądzenie od powoda na rzecz pozwanej kosztów procesu za II instancję według norm przepisanych.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

W pierwszej kolejności wskazać należy, że zasadny jest podniesiony w apelacji zarzut naruszenia przez Sąd Okręgowy art. 233 §1 k.p.c. w zakresie, w jakim zarzut ten odnosi się do dokonania nieprawidłowej oceny zgromadzonego materiału dowodowego skutkującej ustalenie, że sporną umowę o kredy t zawarła pozwana w ramach prowadzonej działalności gospodarczej, co oznacza, że nie przysługuje jej status konsumenta. Podzielić należy w tym zakresie zarzuty apelacji, że okoliczność ta w żaden sposób nie wynika z treści wniosku o zawarcie spornej umowy, jak i z jej treści, wręcz przeciwnie z treści umowy wprost wynika że zaciągnięty kredyt miał zostać przeznaczony przez pozwaną oraz M. P. (2) na spłatę zadłużeń oraz w znacząco przeważającej części na cele konsumpcyjne (§1 ust. 3). Wskazać należy, że jakkolwiek pozwana istotnie w dacie zawarcia umowy prowadziła działalność gospodarczą w postaci sklepu wielobranżowego, to kredyt zaciągnęła wspólnie z małżonkiem M. P. (2), który działalności gospodarczej nie prowadził, a umowa dotyczyła kredytu hipotecznego bez wskazania na związek z działalnością gospodarczą pozwanej. Z tych przyczyn w ocenie Sądu Apelacyjnego na wiarę zasługują, wbrew odmiennej ocenie Sądu Okręgowego, zeznania pozwanej, z których wynika, że większość środków faktycznie przeznaczona została na cele konsumpcyjne nie związane z działalnością gospodarczą.

W pozostałym jednakże zakresie podniesione w apelacji zarzuty odnoszące się do dokonania przez Sąd Okręgowy błędnych ustaleń na podstawie zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego bądź błędnej jego oceny są bezzasadne. Sąd Okręgowy przeprowadził postępowanie dowodowe prawidłowo, dokonując wszechstronnej oceny zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego, prawidłowo też dokonał jego oceny, szczegółowo odnosząc się do każdego dowodu - zgodnie z regułą wyrażoną w art. 233 §1 k.p.c. Mając powyższe na uwadze Sąd Apelacyjny w pozostałej części aprobuje w całości ustalenia faktyczne Sądu I instancji i przyjmuje je za własne czyniąc podstawą orzeczenia w sprawie i integralną częścią poniższych rozważań. Wobec powyższego brak konieczności ich ponownego, szczegółowego przytaczania.

Jakkolwiek uznać należy, że pozwanej przysługuje przymiot konsumenta w rozumieniu art. 22 ¹ k.c., brak podstaw do uznania, że zachodzą przesłanki do stwierdzenia, iżby zawarta umowa miała być nieważna z powodu abuzywności postanowień umowy, które pozwalały bankowi na swobodne określenie kursów walut przy przeliczeniu kwoty udzielonego kredytu w walucie obcej i spłacanych rat i uznania ich za niedozwolone postanowienia umowne w rozumieniu art. 385 ¹§ 1 k.c. Jak prawidłowo wywiódł Sąd Okręgowy wprost z zeznań M. P. (1) wynika, że świadomie podjęła decyzję o podpisaniu umowy w walucie szwajcarskiej, albowiem na podstawie posiadanej przez nią wiedzy uważała to rozwiązanie za korzystne finansowo. Zgodnie z twierdzeniem pozwanej, podpisanie aneksu nr (...) do umowy w dniu 7 listopada 2008 roku, tj. po niespełna trzech latach od daty zawarcia umowy kredytu, wynikało z jej świadomej decyzji związanej z prognozowanym wzrostem cen kursu franka szwajcarskiego. W okresie od podpisania umowy, a aneksu nr (...) kurs franka szwajcarskiego utrzymywał się na podobnym poziomie, systematyczny wzrost kursu rozpoczął się pod koniec 2008 r. Istotnie oznacza to, że pozwanej M. P. (1) nie można zaliczyć do osób w jakikolwiek sposób pokrzywdzonych wzrostem cen CHF skoro odpowiednio wcześniej dokonała przewalutowania kredytu na złotówki, a jej decyzje w tym zakresie były przemyślaną i wynikały z pozyskanych przez nią informacji. W takich okolicznościach nie sposób uznać, aby w stosunku do pozwanej zachodziły przesłanki do uznania, iżby postanowienia umowy odnoszące się do określenia przedmiotu świadczenia w odniesieniu do kursu waluty obcej, tj. franka szwajcarskiego faktycznie ukształtowały jej prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając interesy pozwanej i w konsekwencji aby zachodziły podstawy do uznania, że nie wiążą one pozwanej stosownie do art. 385 ¹ §1 k.c., a jako że odnoszą się one do postanowień określających główne świadczenia stron, uznania umowy za nieważną. Z tych samych przyczyn uznać należy, że pozwana nie wykazała, że zawarta umowa kredytu naruszała w jakikolwiek sposób zasady współżycia społecznego. Jak zasadnie wywiódł Sąd Okręgowy sprzeczność treści umowy z zasadami współżycia społecznego musiałaby istnieć w chwili zawierania umowy – tymczasem w tej dacie umowa była dla M. P. (1) korzystna. Wysokość rat uiszczanych przez pozwaną była znacząco niższa od rat dla tożsamego kredytu zaciągniętego w złotych (bez waloryzacji), ze względu na znacznie niższe oprocentowanie. W chwili zawierania umowy, ten rodzaj kredytu, na jaki się zdecydowała był najtańszym spośród wszystkich ofert kredytowych na rynku. Pozwana nie doświadczyła wzrostu cen franka szwajcarskiego i jak wyżej wskazano nie jest w tym zakresie osobą pokrzywdzoną nagłym wzrostem wysokości rat kredytowych.

Prawidłowo również wywiódł Sąd Okręgowy, że w okolicznościach niniejszej sprawy nie budzi wątpliwości wysokość wierzytelności przysługującej powodowi, która została prawidłowo wykazana dokumentami przedłożonymi przez stronę powodową; w szczególności do pozwu został załączony bankowy tytuł egzekucyjny zaopatrzony w klauzulę wykonalności z dnia 6 maja 2011 roku, a nadto o ich wysokości świadczą wpisy w księdze wieczystej nieruchomości położonej w P., której właścicielką jest pozwana. Także M. P. (1) sama przyznała, że nie spłaciła zaciągniętego zobowiązania, zaś do zapłaty pozostało jej z tego co pamięta około 128.000 zł. Powód skutecznie też wykazał fakt wejścia w prawa pierwotnego wierzyciela przekładając umowę cesji wierzytelności z załącznikami oraz pismo wskazujące o poinformowaniu kredytobiorcy o sprzedaży z dnia 5 maja 2020 roku.

Celem zabezpieczenia spłaty kredytu na nieruchomości pozwanego położonej w P. ustanowiono hipotekę zwykłą wysokości 111.695,16 zł i hipotekę umowną kaucyjną w wysokości 78.186,61 zł.

Prawidłowo w tym zakresie wywiódł Sąd Okręgowy, że z uwagi na datę powstania hipoteki – co do hipoteki zwykłej zastosowanie mają przepisy ustawy z dnia z dnia 6 lipca 1982 r. o księgach wieczystych i hipotece (Dz.U.2023.146 t.j., dalej u.k.w.h.) w brzmieniu sprzed nowelizacji dokonanej ustawą z dnia 26 czerwca 2009 r. o zmianie ustawy o księgach wieczystych i hipotece oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 131, poz. 1075, dalej „nowela). W myśl bowiem art. 10 ust 2 noweli do hipotek zwykłych powstałych przed dniem wejścia w życie ustawy nowelizującej stosuje się przepisy w dotychczasowym brzmieniu. Art. 77 u.k.w.h stanowił, że przedawnienie wierzytelności zabezpieczonej hipoteką nie narusza uprawnienia wierzyciela hipotecznego do uzyskania zaspokojenia z nieruchomości obciążonej. Przepisu tego nie stosuje się do roszczeń o odsetki (obecnie o świadczenia uboczne). Tak więc, zgodnie z art. 77 u.k.w.h. wierzytelność zabezpieczona hipoteką nie przedawnia się. Istnieje ona tak długo jak istnieje hipoteka. Zgodnie z treścią przepisu art. 79 u.k.w.h. w razie przelewu wierzytelności hipotecznej na nabywcę przechodzi także hipoteka, chyba że ustawa stanowi inaczej, przy czym niezbędny jest wpis w księdze wieczystej. Hipoteka nie może być przeniesiona bez wierzytelności, którą zabezpiecza. Przepis ten, w brzmieniu obowiązującym przed dniem 20 lutego 2011 roku stanowił, że wierzytelność zabezpieczona hipoteką nie może być przeniesiona bez hipoteki, chyba że ustawa stanowi inaczej (ust.1), zaś hipoteka nie może być przeniesiona bez wierzytelności, którą zabezpiecza (ust.2). W przedmiotowej sprawie niewątpliwie poprzez wpis powoda jako wierzyciela hipotecznego w księgach wieczystych doszło do przeniesienia hipotek na skutek umowy przelewu wierzytelności zabezpieczonej hipotecznie.

Sąd Okręgowy wskazał, że zabezpieczeniem spłaty pożyczki było ustanowienie hipoteki zwykłej do kwoty 111.695,16 zł zabezpieczającej spłatę kapitału oraz hipoteki umownej kaucyjnej 78.186,61 zł. Powód z tytułu niespłaconego kapitału dochodził należności w wysokości 135.172,56 zł i Sąd, w świetle art. 77 u.k.w.h, żądanie to uznał za zasadne, ograniczając jednocześnie odpowiedzialność pozwanej, na mocy przepisu art. 319 kpc do nieruchomości oznaczonej jako działka numerem (...) o pow. 900 m ², położonej w miejscowości P., przy ul. (...), dla której Sąd Rejonowy w K. VI Wydział Ksiąg Wieczystych prowadzi księgę wieczystą nr (...).

W tym zakresie wskazać należy, że powód w istocie dochodził 111.695,16 zł tytułem kapitału i 23.477,40 zł tytułem odsetek ustawowych za opóźnienie naliczonych od powołanej kwoty należności głównej za okres od dnia 04 marca 2017 r. do dnia 04 marca 2020 r. mieszczące się w sumie hipoteki kaucyjnej w kwocie 78.186,61 zł.

Odnosząc się do tej kwestii wskazać należy, że w ocenie Sądu Apelacyjnego brak było podstaw do uznania przez sąd pierwszej instancji, że ustanowiona hipoteka kaucyjna zabezpieczała należności odsetkowe przed przedawnieniem i w związku z tym istniały podstawy, aby zasądzić jakakolwiek kwotę dochodzoną przez stronę powodową tytułem skapitalizowanych odsetek od należności głównej. W tym zakresie rozważenia wymaga zastosowanie art. 104 oraz art. 77 u.k.w.h. w związku z art. 10 ust. 2 noweli u.k.w.h. z 2009 r., a w szczególności kwestia czy art. 104 u.k.w.h. będący przepisem szczególnym dotyczącym hipoteki kaucyjnej wyłączał w normowanym przez siebie zakresie zastosowanie art. 77 zdanie drugie u.k.w.h. Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 07 lutego 2018 r., sygn. akt VCSK 180/17 wskazał, że w tej kwestii zarysowały się dwa stanowiska w orzecznictwie. Według pierwszego z nich, zawartego w wyroku Sądu Najwyższego z dnia 2 marca 2012 r., III CSK 282/11, art. 104 u.k.w.h. ma takie właśnie znaczenie, biorąc pod uwagę brzmienie art. 77 zdanie drugie u.k.w.h. sprzed nowelizacji w 2009 r. W uzasadnieniu tego wyroku wskazano, że przedawnienie roszczenia w stosunku do dłużnika osobistego o odsetki ustawowe za opóźnienie, zabezpieczone przez hipotekę kaucyjną, nie narusza uprawnienia wierzyciela hipotecznego do uzyskania zaspokojenia z nieruchomości obciążonej i tak długo, jak hipoteka kaucyjna figuruje w księdze wieczystej, tak długo wierzyciel może liczyć na ich zaspokojenie z nieruchomości. Drugi pogląd zaprezentowany jest w szczególności w wyrokach Sądu Najwyższego z dnia 10 stycznia 2017 r., V CSK 233/16 i z dnia 18 maja 2017 r., III CSK 215/16. W uzasadnieniu wyroku w sprawie V CSK 233/16 wskazuje się, że przedawnienie roszczeń jest przewidziane po to, żeby stabilizować stosunki prawne i gwarantować ich pewność (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 12 lutego 1991 r., III CRN 500/90, OSNCP 1992, nr 7-8, poz. 137), a odstępstwo od reguły wymaga przepisu ustawowego (art. 117 § 1 k.c.). Przedawnienie wierzytelności hipotecznych w szczególny sposób kształtuje art. 77 u.k.w.h. przewidując, że upływ terminu przedawnienia nie narusza uprawnienia wierzyciela hipotecznego do uzyskania zaspokojenia, ale w zdaniu drugim ogranicza „wyłom w działaniu instytucji przedawnienia”, jak stwierdza się w powołanym uzasadnieniu wyroku przez to, że przepisu tego nie stosuje się do roszczenia o odsetki (obecnie jest mowa o roszczeniu o świadczenia uboczne). Zatem treścią art. 77 u.k.w.h. nie jest wyznaczenie zakresu, w jakim wierzytelność uzyskuje zabezpieczenie hipoteczne, gdyż tej kwestii dotyczy art. 69 i art. 104 u.k.w.h., „lecz powiązanie jakie istnieje pomiędzy przedawnieniem się zabezpieczonej wierzytelności a możliwością jej zaspokojenia z obciążonej rzeczy (prawa)”. Z tych i dalszych jeszcze wywodów uzasadnienia wynika konkluzja, że przedawnienie roszczenia dotyczącego zabezpieczonej wierzytelności nie ma znaczenia dla uprawnień wierzyciela tylko w zakresie niespłaconej należności głównej, natomiast nie ma podstaw, aby go nie uwzględniać w odniesieniu do roszczeń o odsetki. Argumentacja ta została rozwinięta w przekonujący sposób w uzasadnieniu wyroku Sądu Najwyższego w sprawie III CSK 215/16. A w jego tezie stwierdza się, że właściciel przedmiotu hipoteki jest narażony na skuteczne dochodzenie od niego zapłaty w celu zaspokojenia wierzytelności zabezpieczonej hipoteką, choćby roszczenie o tę wierzytelność uległo przedawnieniu. „Ochronie właściciela przedmiotu hipoteki służy w takiej sytuacji to, że zaspokojenie z przedmiotu hipoteki nie obejmuje roszczeń o świadczenia uboczne (np. odsetki), jeżeli właściciel podniesie co do nich zarzut przedawnienia”. Na poparcie zasługuje to drugie zapatrywanie, z przyczyn wywiedzionych z powołanych wyroków Sądu Najwyższego z sprawach V CSK 233/16 i III CSK 215/16.

Sąd Apelacyjny w niniejszym składzie podziela powyższy pogląd wyrażony także m.in. w wyroku Sądu Apelacyjnego w Krakowie z dnia 08 stycznia 2020 r., IAGa 48/19. Zgodnie z tym poglądem przedawnienie roszczenia dotyczącego zabezpieczonej wierzytelności nie ma znaczenia dla uprawnień wierzyciela wyłącznie w zakresie niespłaconej należności głównej. Przedawnienie wierzytelności hipotecznych w sposób szczególny kształtuje art. 77 u.k.w.h., który przewiduje, że upływ terminu przedawnienia nie narusza uprawnienia wierzyciela hipotecznego do uzyskania zaspokojenia. W zdaniu drugim ogranicza jednak dokonany wyłom w działaniu instytucji przedawnienia wskazując, że przepisu tego nie stosuje się do roszczenia o odsetki - w brzmieniu obowiązującym do 19 lutego 2011 r., a po nowelizacji - do roszczenia o świadczenia uboczne. Treść normy art. 104 u.k.w.h. nie może stanowić argumentu dla uznania, iż roszczenie o odsetki mimo podniesienia skutecznego zarzutu przedawnienia może być zaspokojone z przedmiotu hipoteki.

W okolicznościach niniejszej sprawy biorąc pod rozwagę niesporne daty ostatnich czynności, jakie były podejmowane przez pierwotnego wierzyciela oraz datę wniesienia pozwu uznać należy, że doszło do przedawnienia wszelkich należności odsetkowych objętych sporną umową przy uwzględnieniu, iż uległy one przedawnieniu z upływem trzyletniego okresu przedawnienia jako związane z działalnością gospodarczą powoda stosownie do art. 118 k.c. oraz, iż w stosunku do pozwanej okoliczność upływu terminu przedawnienia bierze Sąd pod rozwagę z urzędu stosownie do art. 117 §2 ¹ k.c. w związku z art. 5 ust. 4 ustawy z dnia 18 kwietnia 2018 r. o zmianie ustawy Kodeks cywilny oraz niektórych innych ustaw (Dz. u. z 2018 r., poz. 1104).

Mieć nadto na względzie należy, że niezależnie od przedawnienia należności z tytułu umowy kredytu (z zastrzeżeniem niespłaconej należności głównej objętej hipoteką), kwota należności głównej obciąża pozwaną jako dłużnika rzeczowego, a zobowiązanie z tego tytułu ma bezterminowy charakter i znajduje do niego zastosowanie art. 455 k.c. w zakresie odnoszącym się do wymagalności należności i art. 481 §1 i 2 oraz art. 482 k.c. w zakresie odsetek za opóźnienie w spełnieniu tego świadczenia. W okolicznościach niniejszej sprawy pozwana skutecznie wezwana została do zapłaty tej należności dopiero z chwilą doręczenia odpisu pozwu, które nastąpiło w dniu 27 maja 2020 r. i pozostaje w zwłoce z jej zapłatą od dnia następnego, tj. od dnia 28 maja 2020 r. i od tego dnia strona powodowa jako następca prawny pierwotnego wierzyciela uprawniona była do żądania należnych z tego tytułu odsetek za opóźnienie (nie mających charakteru odsetek kapitałowych skoro uprzednio doszło do przedawnienia należności przysługujących na podstawie umowy).

Istotę hipoteki oraz treść obowiązków każdoczesnego właściciela nieruchomości obciążonej tym prawem wyjaśnia art. 65 u.k.w.h. Z powołanego przepisu jednoznacznie wynika, że w konsekwencji ustanowienia hipoteki właściciel nieruchomości, który takie obciążenie ustanowił, jak i jego następca w tym prawie zarówno pod tytułem ogólnym, jak i szczególnym, przez ustanowienie hipoteki przyjmuje odpowiedzialność za świadczenie pieniężne podlegające spełnieniu w celu zaspokojenia zabezpieczonej nią wierzytelności, przy czym ta odpowiedzialność ma być w stosunku do niego realizowana z nieruchomości, jako przedmiotu zabezpieczenia. Pieniężny charakter świadczenia, do którego właściciel nieruchomości obciążonej hipoteką jako dłużnik rzeczowy jest zobowiązany w stosunku do wierzyciela pozwala mu zresztą podjąć czynności zmierzające do zaspokojenia wierzyciela i doprowadzenia do wygaśnięcia obciążenia nieruchomości niezależnie od aktywności samego wierzyciela (art. 99 u.k.w.h.). Właściciel nieruchomości obciążonej hipoteką odpowiada zatem w stosunku do wierzyciela hipotecznego za świadczenie pieniężne właściwe zabezpieczonej wierzytelności i ze skutkiem prowadzącym do jej umorzenia. Jego pieniężny dług powinien być spełniony nie później niż po wezwaniu go do zapłaty przez wierzyciela (tak też Sąd Najwyższy w wyrokach z dnia 10 stycznia 2017 r., V CSK 233/16, nieopubl. i z dnia 18 maja 2017 r., III CSK 215/16, nieopubl.). Dłużnik odpowiadający rzeczowo, który mimo wezwania nie płaci długu zabezpieczonego hipoteką, popada w opóźnienie w spełnieniu świadczenia pieniężnego - Wyrok Sądu Apelacyjnego w Krakowie z dnia 13 czerwca 2019 r., sygn. akt IACa 52/19.

Mając powyższe na względzie Sąd Apelacyjny, na zasadzie art. 385 i art. 386 §1 k.p.c., zaskarżony wyrok częściowo zmienił orzekając jak w punkcie 1 lit. a) i punkcie 2 sentencji.

Konsekwencją zmiany zaskarżonego wyroku jest zmiana rozstrzygnięcia o kosztach procesu (pkt 1 lit b), o których wobec częściowego jedynie uwzględnienia roszczeń powoda, orzekł Sąd Apelacyjny na zasadzie art. 100 zdanie pierwsze k.p.c. W tym zakresie miał Sąd Apelacyjny na względzie, iż powództwo uwzględnione zostało w ok. 82%. Strona powodowa poniosła koszty w łącznej wysokości 12.176,00 zł (6.759,00 zł opłata należna od pozwu - z tym, że uiściła 9.495,00, 5.417,00 zł koszty zastępstwa procesowego), pozwana poniosła zaś koszty zastępstwa procesowego w wysokości 5.417,00 zł. Łączna wysokość kosztów procesu wynosi 17.593,00 zł. Strona powodowa winna partycypować w kosztach do kwoty 3,166,74 zł (tj. w 18%). Z tej przyczyny zasądzeniu na rzecz strony powodowej podlega kwota 9.009.00 zł, tj. różnica pomiędzy kosztami poniesionymi przez stronę powodową i kwotą 3.166,00 zł.

Apelacja pozwanej okazał się skuteczna jedynie w powołanych 18%. Oznacza to, że zasądzeniu w postępowaniu apelacyjnym od pozwanej na rzecz strony powodowej podlega kwota 3.321,00 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego stanowiąca 82 % kwoty 4.050,00 zł należnej z tytułu zwrotu kosztów zastępstwa procesowego strony powodowej na podstawie art. 98 § 1 i 3 k.p.c. w związku z art. 391 k.p.c. i § 2 pkt 6, § 10 ust. 1 pkt 2 i § 15 ust. 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 roku w sprawie opłat za czynności radców prawnych.