Portal Orzeczeń Sądu Apelacyjnego w Krakowie

POSTANOWIENIE

Dnia 30 maja 2017 r.

Sąd Apelacyjny w Krakowie I Wydział Cywilny w składzie następującym :

Przewodniczący : SSA Jerzy Bess

Sędziowie: SA Grzegorz Krężołek

SA Robert Jurga (spr.)

po rozpoznaniu w dniu 30 maja 2017 r. w Krakowie

na posiedzeniu niejawnym

sprawy z wniosku (...) Spółka komandytowa w W.

przy udziale (...)Hotel (...)Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością w Z.

o udzielenie zabezpieczenia

na skutek zażalenia uprawnionej na postanowienie Sądu Okręgowego w Krakowie z dnia 7 marca 2017 r. sygn. IX GCo 45/17

postanawia :

I.  oddalić zażalenie;

II.  zasądzić od uprawnionej na rzecz obowiązanej kwotę 6.267 (sześć tysięcy dwieście sześćdziesiąt siedem ) złotych tytułem zwrotu kosztów postępowania zażaleniowego.

SSA Grzegorz Krężołek SSA Jerzy Bess SSA Robert Jurga

Sygn. akt I ACz 818/17

UZASADNIENIE

Zaskarżonym postanowieniem Sąd Okręgowy oddalił wniosek o udzielenie zabezpieczenia roszczenia M. i Wspólnicy sp. k. z siedzibą w W. przeciwko (...)sp. z o. o. z siedzibą w Z. o zawarcie umowy o treści określonej szczegółowo w umowie przedwstępnej przeniesienia nieruchomości na zabezpieczenie spłaty wierzytelności o zwrot zadatku w pojedynczej lub podwójnej wysokości z dnia 29 września 2016 r. objętej aktem notarialnym rep. (...) Nr (...).

W uzasadnieniu Sąd Okręgowy wskazał, że zgodnie z brzmieniem aktu z 29 września 2016 r. strony zamierzały złożyć oświadczenia woli o takiej treści, że spółka (...)Hotel (...) przeniesie na przedsiębiorstwo (...) prawo użytkowania wieczystego nieruchomości w Z. wraz z prawem własności posadowionego na niej budynku hotelowego, a firma (...) przeniesie zwrotnie te prawa w przypadku uzyskania zwrotu zadatku. Wyżej wymienione postanowienia jako sprzeczne z naturą stosunków cywilnoprawnych są nieważne (art. 58 k.c.). Zgodnie z brzmieniem art. 389 § 1 k.c. przesłanką dojścia do skutku umowy przedwstępnej jest uzgodnienie postanowień przyszłego kontraktu w sposób zgodny z naturą stosunku uregulowanego w ustawie k.c. Takie postanowienia stanowią bowiem konieczny element treści umowy, którego brak wyklucza powstanie wierzytelności. Przyrzeczenie zaciągnięcia zobowiązania do czasowego przeniesienia prawa użytkowania wieczystego jest sprzeczne z naturą stosunków cywilnoprawnych o charakterze rozporządzającym. Treść użytkowania wieczystego odpowiada treści własności, która ze swej istoty jest nieograniczona w czasie, a strony swoją wolą nie mogą tego zmienić. Przesłanką udzielenia zabezpieczenia w świetle art. 730 ^{( 1)} k.p.c. jest uprawdopodobnienie roszczenia. Nieistnienie po stronie wnioskodawcy roszczenia o zawarcie umowy przewłaszczenia skutkuje oceną, że wygranie sprawy, z jaką zamierza wystąpić na drogę sądową jest mało prawdopodobne. Zatem odmówiono udzielenia zabezpieczenia.

Zażalenie na powyższe postanowienie wniosła uprawniona (...)sp. k. z siedzibą w W., zaskarżając je w całości i zarzucając mu naruszenie przepisów prawa materialnego, tj. art. 335 ^{( 1)} k.c. w zw. z art. 140 k.c. w zw. z art. 232 § 1 k.c. w zw. z art. 237 k.c. w zw. z art. 389 ^{( 1)} k.c. w zw. z art. 58 k.c. w zw. z art. 730 ^{( 1)} § 1 k.p.c. poprzez ich błędną wykładnię polegającą na takim rozumieniu przez Sąd I instancji ich treści i celu, że sprzecznym z naturą stosunków cywilnoprawnych o charakterze rozporządzającym, a tym samym nieważne jest zobowiązanie do czasowego przeniesienia własności lub prawa użytkowania wieczystego (a także przyrzeczenie zaciągnięcia takiego rozwiązania) z uwagi na fakt, że prawa te są nieograniczone w czasie i strony nie mogą tego zmieniać, a zatem poprzez przyjęcie, że nieważne są wszelkie umowy nienazwane powszechnie określane jako „przewłaszczenie na zabezpieczenie” ( w tym także umowy przedwstępne zobowiązujące do zawarcia umów o takiej treści), gdyż zawierają one postanowienia dotyczące przeniesienia prawa własności lub użytkowania wieczystego pod warunkiem rozwiązującym lub zobowiązanie do „zwrotnego” przeniesienia własności pod warunkiem zawieszającym, a zatem wyłącznie „czasowego” przeniesienia tego prawa, a w konsekwencji poprzez przyjęcie, że wnioskodawca nie uprawdopodobnił swego roszczenia, bowiem ono nie istnieje,

podczas gdy prawidłowa wykładnia powołanych przepisów powinna prowadzić do wniosku, że tego rodzaju umowy są w pełni dopuszczalne w ramach swobody kontraktowej stron i pozostają ważne, jeżeli tylko nie naruszają one powszechnie obowiązujących przepisów prawa, a w konsekwencji roszczenie wnioskodawcy objęte wnioskiem o udzielenie zabezpieczenia inicjującym niniejszej postępowanie istnieje i zostało uprawdopodobnione, a zatem sam wniosek zasługuje na uwzględnienie w całości. W związku z powyższym skarżąca domagała się zmiany zaskarżonego postanowienia oraz orzeczenia przez Sąd Apelacyjny co do istoty sprawy poprzez uwzględnienie w całości wniosku skarżącego o udzielenie zabezpieczenia z dnia 24 lutego 2017 r., ewentualnie o uchylenie zaskarżonego postanowienia w całości i przekazane sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi I instancji oraz zasądzenia od obowiązanego na rzecz wnioskodawcy kosztów niniejszego postepowania w obu instancjach.

W uzasadnieniu skarżąca wskazała, że umowy przewłaszczenia na zabezpieczenie są dopuszczalne na gruncie obowiązujących przepisów, podobnie jak i umowy przedwstępne zobowiązujące do zaciągnięcia tego rodzaju zobowiązań. Stanowisko Sądu I instancji jest zatem całkowicie bezzasadne i wynika z błędnej wykładni przepisów powołanych w treści zarzutów. Roszczenie skarżącego istnieje i zostało prawidłowo wykazane. Poza tym skarżąca podkreśliła, że z uwagi na pilny charakter postępowań zabezpieczających w ogólności, a także realne zagrożenie utraty przez nią możliwości zaspokojenia jej roszczeń w razie skutecznego przeniesienia prawa użytkowania nieruchomości na osobę trzecią, zasadne jest wydanie przez Sąd Apelacyjny orzeczenia reformatoryjnego.

W odpowiedzi na zażalenie (...) Hotel (...) sp. z o. o. w Z. wniosła o jego oddalenie i zasądzenie na jej rzecz kosztów postępowania.

Sąd Apelacyjny ustalił i zważył, co następuje:

Zażalenie nie zasługuje na uwzględnienie.

Stosownie do treści przepisów zawartych w art. 730 i nast. k.p.c., celem udzielenia zabezpieczenia jest zwiększenie skuteczności postępowania cywilnego poprzez zapewnienie, że pomimo upływu czasu koniecznego dla rozstrzygnięcia sprawy możliwe będzie osiągnięcie zamierzonych przez stronę celów tego postępowania. W konsekwencji zabezpieczenie musi pozostawać w bezpośrednim i ścisłym związku z treścią dochodzonego roszczenia. W myśl art. 730 ¹ § 1 k.p.c. podstawowym warunkiem udzielenia zabezpieczenia jest wykazanie przez uprawnionego łącznego zaistnienia dwóch przesłanek: prawdopodobieństwa roszczenia oraz interesu prawnego w udzieleniu zabezpieczenia. Wymóg uprawdopodobnienia roszczenia oznacza konieczność uprawdopodobnienia faktów, z których jest ono wywodzone. Z kolei interes prawny w uzyskaniu zabezpieczenia istnieje wtedy, gdy brak zabezpieczenia uniemożliwi lub poważnie utrudni wykonanie zapadłego w sprawie orzeczenia lub w inny sposób uniemożliwi lub poważnie utrudni osiągnięcie celu postępowania w sprawie.

Dokonując oceny zaistnienia obu przesłanek należy mieć na względzie specyfikę instytucji uprawdopodobnienia, która to stanowi odstępstwo od ogólnej reguły dowodzenia twierdzonych faktów. Konsekwencją obowiązku jedynie uprawdopodobnienia określonych faktów jest zwolnienie uprzywilejowanej w ten sposób strony od konieczności ich dowodzenia na zasadach ogólnych, tj. z zachowaniem proceduralnych zasad postępowania dowodowego. Cechujący uprawdopodobnienie brak formalizmu służyć ma przede wszystkim przyspieszeniu danego postępowania. Od swobodnej oceny sądu (w dalszym ciągu wymagającej wszechstronnego rozważenia okoliczności sprawy w oparciu o doświadczenie życiowe i zasady logiki) zależy jednakże uznanie, czy fakty, na jakie powołuje się strona można uznać za wiarygodne na tyle, by mogły stanowić podstawę ustaleń przesądzających o trafności wniesionego żądania. Z tego względu przyjąć należy, iż uprawdopodobnienie z reguły nie może opierać się na samych twierdzeniach strony.

Całkowicie błędne jest stanowisko wyrażone przez Sąd I instancji w zaskarżonym postanowieniu odnoszące się do braku uprawdopodobnienia przez uprawnioną jej roszczenia. Obowiązujące przepisy prawa, a także poglądy wyrażone w doktrynie oraz w orzeczeniach sądów powszechnych i Sądu Najwyższego wskazują jednoznacznie, że umowy przewłaszczenia na zabezpieczenie prawa użytkowania wieczystego nie są sprzeczne z naturą stosunków cywilnoprawnych, a w rezultacie są ważne.

W orzecznictwie i piśmiennictwie ugruntowane jest stanowisko, z którego wynika, że przewłaszczenie na zabezpieczenie jest umową zawieraną na podstawie art. 353 ¹ k.c. pomiędzy dłużnikiem jako właścicielem rzeczy a jego wierzycielem, na podstawie której dłużnik przenosi na wierzyciela własność rzeczy w celu zabezpieczenia wykonania zobowiązania. Przewłaszczenie rzeczy w celu zabezpieczenia nie następuje z zamiarem trwałego wyzbycia się jej własności. Intencją stron umowy o przewłaszczenie na zabezpieczenie (art. 65 § 2 k.c.) nie jest przeniesienie własności rzeczy celem zaspokojenia zobowiązania z umowy np. pożyczki i przyjęcie przez wierzyciela świadczenia w postaci rzeczy na poczet długu z tytułu spłaty pożyczki. Przy przewłaszczeniu na zabezpieczenie realizacja zamierzonego przez strony celu następuje w ten sposób, że w razie niespłacenia długu wierzyciel może, jako właściciel rzeczy, zaspokoić z niej swoją wierzytelność bez potrzeby zachowywania niektórych procedur dyktowanych interesem dłużnika, co nie oznacza jednak zupełnej dowolności. Zaspokojenie się wierzyciela nie może być sprzeczne z treścią stosunku prawnego łączącego strony (w granicach potrzebnych do zaspokojenia wierzytelności), umową oraz zasadami współżycia społecznego. Jeśli strony nie umówią się co do tego, w jaki sposób wierzyciel ma się zaspokoić z przewłaszczonej rzeczy i w jaki sposób ma się rozliczyć z dłużnikiem ze zrealizowanego zabezpieczenia, to żądanie wydania dłużnikowi nadwyżki kwoty uzyskanej z przewłaszczonej rzeczy nad kwotą pokrywającą dług zabezpieczony prawem jej własności, znajduje podstawę w art. 405 k.c. W każdym wypadku zaspokojenie się wierzyciela z przewłaszczonej rzeczy następuje nie z chwilą nabycia przez wierzyciela własności rzeczy, ale z chwilą dokonania czynności powodującej jego zaspokojenie się z tej rzeczy i prowadzącej do umorzenia w całości lub w części zabezpieczonej wierzytelności ( por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 27 czerwca 1995 r., sygn. I CR 7/95, OSNC 1995/12/183, wyrok Sądu Najwyższego z dnia 13 maja 2011 r., sygn. V CSK 360/10, Legalis nr 440139, wyrok Sądu Najwyższego z dnia 22 października 2014 r., sygn. II CSK 784/13, LEX nr 1523269, wyrok Sądu Najwyższego z dnia 13 maja 2011 r., sygn. V CSK 360/10, LEX nr 1102269). Przewłaszczenie na zabezpieczenie może się odnosić zarówno do prawa własności jak i użytkowania wieczystego. Dopuszczalne jest również zawieranie umów przedwstępnych zobowiązujących do zawarcia umowy przewłaszczenia na zabezpieczenie.

Skarżąca przedkładając znajdujące się w aktach dokumenty na obecnym etapie postępowania uwiarygodniła, że przysługuje jej roszczenie o zwarcie umowy przyrzeczonej. Uprawnienie takie wynika z treści umowy przeniesienia nieruchomości na zabezpieczenie spłaty wierzytelności o zwrot zadatku w pojedynczej lub podwójnej wysokości z dnia 29 września 2016 r., objętej aktem notarialnym, rep. (...)Nr (...). Kwestie ewentualnego odstąpienia obowiązanej od umowy będą przedmiotem postępowania dowodowego w sprawie i obecnie nie podważają one stanowiska zaprezentowanego we wniosku o zabezpieczenie przez skarżącą.

Skarżąca nie uprawdopodobniła jednak interesu prawnego w udzieleniu zabezpieczenia jej roszczenia. Z pisma złożonego przez nią w dniu 23 maja 2017 r. wynika, że w Sądzie Okręgowym w W. złożyła już wniosek o udzielenie zabezpieczenia taki jak w niniejszej sprawie między tymi samymi osobami i z takim samym sposobem zabezpieczenia. Wniosek ten został rozpoznany pod sygnaturą XXVI GCo 37/17. Sąd Okręgowy uwzględnił go częściowo postanowieniem z dnia 24 marca 2017 r. Postanowienie to nie jest obecnie prawomocne. W rezultacie w niniejszej sprawie brak jest podstaw do przyjęcia istnienia interesu prawnego po stronie uprawnionego w udzieleniu mu zabezpieczenia, skoro jego roszczenie jest obecnie zabezpieczone w ramach postępowania toczącego się przed innym sądem. W takiej sytuacji nie ma wprawdzie podstaw do odrzucenia wniosku o zabezpieczenie z uwagi na powagę rzeczy osądzonej ( por. postanowienie Sądu Apelacyjnego w Krakowie z dnia 5 listopada 2013 r., sygn. akt I ACz 1830/13), ale jednocześnie nie ma potrzeby, by po raz kolejny rozstrzygać w przedmiocie tego samego wniosku, lecz złożonego w innym Sądzie. Byłoby to sprzeczne z celem postępowania zabezpieczającego, jak również mogłoby prowadzić do niepożądanych rezultatów, czyli funkcjonowania w obrocie prawnym dwóch rozbieżnych rozstrzygnięć opartych na tych samych okolicznościach. Dopóki uprawniona dysponuje choćby nieprawomocnym orzeczeniem uwzględniającym jej wniosek o zabezpieczenie brak jest podstaw do przyjmowania, że brak zabezpieczenia uniemożliwi jej uzyskanie zaspokojenia, skuteczności przyszłego wyroku czy ochrony prawnej, jaką przyszłe orzeczenie ma zapewnić. Skoro zabezpieczenie dokonane między tymi samymi stronami, o to samo roszczenie i w taki sam sposób już istnieje, to interesy uprawnionej są już w odpowiedni sposób chronione, nawet jeżeli jej wniosek nie został uwzględniony w całości.

Mając na uwadze powyższe, Sąd Apelacyjny w oddalił zażalenie na podstawie art. 385 k.p.c. w zw. z art. 397 § 2 k.p.c.

Sąd Apelacyjny o kosztach postępowania zażaleniowego orzekł na podstawie art. 98 § 1 i 3 k.p.c. W związku z tym, że wydał postanowienie kończące postępowanie w sprawie, zasądził od strony przegrywającej – uprawnionej na rzecz strony wygrywającej – zobowiązanej kwotę 6.250 zł tytułem zwrotu kosztów postępowania zażaleniowego. Kwota ta obejmuje wynagrodzenie pełnomocnika procesowego na podstawie § 8 ust. 1 pkt 7 w zw. z § 2 pkt. 9 w zw. z § 10 ust. 2 pkt. 2 w zw. z § 20 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych w brzmieniu obowiązującym w chwili wniesienia zażalenia.

SSA Grzegorz Krężołek SSA Jerzy Bess SSA Robert Jurga