Portal Orzeczeń Sądu Apelacyjnego w Krakowie

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 5 czerwca 2023 r.

Sąd Apelacyjny w Krakowie – I Wydział Cywilny

w składzie:

Przewodniczący: Sędziowie:	SSA Beata Kurdziel SSA Grzegorz Krężołek
	SSA Adam Sęk

po rozpoznaniu w dniu 5 czerwca 2023 r. w Krakowie na posiedzeniu niejawnym

sprawy z powództwa Skarbu Państwa reprezentowanego przez Nadleśniczego Państwowego Gospodarstwa Leśnego Lasy Państwowe Nadleśnictwo M.

przeciwko (...) Spółce Akcyjnej z siedzibą w K.

o zapłatę

na skutek apelacji strony pozwanej

od wyroku Sądu Okręgowego w Krakowie z dnia 7 października 2021 r., sygn. akt I C 1240/21,

1.  oddala apelację;

2.  zasądza od strony pozwanej na rzecz Skarbu Państwa-Prokuratorii Generalnej Rzeczypospolitej Polskiej kwotę 2700 zł (dwa tysiące siedemset złotych) tytułem kosztów postępowania apelacyjnego.

Sygn. akt I ACa 49/22

UZASADNIENIE

wyroku Sądu Apelacyjnego w Krakowie

z dnia 5 czerwca 2023 roku

Strona powodowa Skarb Państwa - Nadleśniczy Państwowego Gospodarstwa Leśnego Lasy Państwowe Nadleśnictwo M. domagała się zasądzenia od strony pozwanej (...) S.A. w K. kwoty 307 303,27 zł, przy czym od kwoty 307 134,45 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie w transakcjach handlowych od dnia 8 maja 2018 roku do dnia zapłaty, od kwoty 168,82 zł z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 9 maja 2018 roku do dnia zapłaty.

Na uzasadnienie żądania podała, że na jej nieruchomościach została ustanowiona na rzecz strony pozwanej służebność przesyłu. Strona pozwana zobowiązała się do zapłaty wynagrodzenia na rzecz Nadleśnictwa M. z tytułu służebności obliczanego corocznie w wysokości odpowiadającej wartości podatków i opłat ponoszonych przez Nadleśnictwo M. od części nieruchomości, z której korzystanie jest ograniczone w związku z wykonywaniem prawa służebności i płatnego za każdy rok. Strona powodowa uiściła tytułem podatków łącznie kwotę 251 182,13 zł, a w niniejszym postepowaniu dochodzi wskazanej kwoty powiększonej o podatek VAT, (tj. kwoty 309 099,85 zł), pomniejszonej o kwotę 1 965,40 zł, która została uiszczona przez stronę pozwaną, (tj. kwoty 307 134,43 zł). Strona powodowa domagała się również kwoty 168,82 zł (40 euro wg ostatniego dnia kwietnia 2018 roku) stanowiącej rekompensatę za opóźnienie (art. 10 ustawy o terminach zapłaty w transakcjach handlowych).

W dniu 18 marca 2021 roku Sąd Okręgowy wydał nakaz zapłaty w postępowaniu upominawczym zgodnie z żądaniem pozwu.

W sprzeciwie od nakazu zapłaty strona pozwana wniosła o oddalenie powództwa w całości podnosząc, że grunty znajdujące się pod napowietrznymi liniami elektroenergetycznymi są wykorzystywane na cele leśne przez stronę powodową, a sposób korzystania przez stronę pozwaną z tych nieruchomości tej działalności nie ogranicza. Pozwana spółka zaznaczyła, że do 2017 roku strona powodowa dokonywała prawidłowego określenia wynagrodzenia rocznego za ustanowienie służebności, w oparciu o zadeklarowaną wartość podatku leśnego, od gruntów nad którymi przebiegają linie napowietrzne. Wskazała także, że tylko gdyby właściwy organ podatkowy dokonał zmiany wysokości podatków gruntowych, zmianie uległoby wynagrodzenie za korzystanie ze służebności. Podniosła, że nie korzysta z gruntów znajdujących się pod napowietrznymi liniami, a nawet ich nie posiada. W związku z tym nie doszło przez nią do zajęcia gruntu na działalność gospodarczą. Strona pozwana zakwestionowała także roszczenie o zapłatę odsetek w transakcjach handlowych, podnosząc, że przedmiotem umów o ustanowienie służebności przesyłu nie była ani odpłatna dostawa towarów ani odpłatne świadczenie usługi.

Pismem procesowym z 20 września 2021 roku strona powodowa cofnęła pozew w zakresie zapłaty kwoty 307 134,45 zł oraz odsetek ustawowych za opóźnienie od kwoty 307 134,45 zł za okres od 8 maja 2018 roku do dnia 30 czerwca 2021 roku w związku z zaplata ww. kwot przez stronę pozwaną, jednocześnie podtrzymując żądanie w zakresie zasądzenia różnicy pomiędzy dochodzonymi odsetkami za opóźnienie w transakcjach handlowych a zapłaconymi odsetkami za okres od 8 maja 2018 roku do dnia 30 czerwca 2021 roku oraz w zakresie rekompensaty z tytułu kosztów odzyskiwania należności wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie. Strona powodowa wyliczyła, że ww. różnica w zakresie odsetek stanowi kwotę 34 299,77 zł.

Wyrokiem z dnia 7 października 2021 roku Sąd Okręgowy w Krakowie umorzył postępowanie co do kwoty 307 134,45 zł oraz odsetek ustawowych od tej kwoty za okres od dnia 8 maja 2018 roku do dnia 30 czerwca 2021 roku (pkt I), zasądził od strony pozwanej na rzecz strony powodowej kwotę 34 299,77 zł (pkt II) oraz kwotę 168,82 zł z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 9 maja 2018 roku do dnia zapłaty (pkt III), a także zasądził od strony pozwanej na rzecz Skarbu Państwa – Prokuratorii Generalnej Rzeczypospolitej Polskiej kwotę 10 800 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego (pkt IV).

Sąd Okręgowy ustalił, że strona powodowa jest właścicielem nieruchomości składających się z działek ewidencyjnych nr (...).

W dniu 14 grudnia 2011 roku Regionalna Dyrekcja Lasów Państwowych we W. zawarła z pozwaną porozumienie w sprawie obciążenia służebnością przesyłu nieruchomości Skarbu Państwa, pozostających w Zarządzie Lasów Państwowych, zajętych pod urządzenia elektroenergetyczne należące do pozwanej oraz rozliczenia wynagrodzenia za dotychczasowe korzystanie z nieruchomości. W porozumieniu wskazano, że Nadleśniczy może za zgodą Dyrektora Regionalnej Dyrekcji Lasów Państwowych obciążyć za wynagrodzeniem nieruchomości pozostające w zarządzie lasów państwowych służebnością przesyłu. Zgodnie z § 2 ust. 1 porozumienia, w zakresie wynagrodzenia z tytułu w/w służebności przesyłu strony postanowiły stosować art. 39a ust. 2 ustawy z dnia 28 września 1991 roku o lasach. Według § 2 Porozumienia niezależnie od wynagrodzenia, o którym mowa w ust. 1 powyżej, (...) zobowiązała się zapłacić Nadleśnictwom wynagrodzenie w wysokości określonej zgodnie z art. 39a ust. 2 ustawy o lasach, to jest w wysokości równej kwotom zapłaconych przez Nadleśnictwa podatków leśnych, rolnych lub od nieruchomości oraz innych opłat lokalnych od części nieruchomości, z których korzystanie jest ograniczone w związku z posadowieniem na nich lub nad nimi urządzeń elektroenergetycznych, za cały okres korzystania przez (...) lub jego poprzedników prawnych do dnia ustanowienia służebności przesyłu na tych nieruchomościach; powyższe wynagrodzenie będzie stanowiło równowartość kwot zapłaconych przez właściwe Nadleśnictwa podatków w okresie od dnia 1 stycznia 2006 roku do dnia ustanowienia w/w służebności przesyłu. Stosownie do § 3 ust. 1 porozumienia Nadleśnictwa na nieruchomościach obciążonych służebnościami przesyłu miały kontynuować, zgodnie z celami i zadaniami gospodarki leśnej w planie urządzenia lasu, prowadzenie gospodarki leśnej z uwzględnieniem obciążenia tych nieruchomości urządzeniami przesyłowymi i wymaganiami bezpieczeństwa wynikającymi z przepisów prawa energetycznego oraz prawa przeciwpożarowego, w szczególności zapisów PN (...). Według § 3 ust. 2 porozumienia, Nadleśnictwa mogły w szczególności prowadzić na nieruchomościach, o których mowa w ustępie poprzedzającym, niezakłócaną przez (...) gospodarkę leśną zgodnie z planami urządzenia lasu. Wszelkie pożytki z tych nieruchomości gruntowych miały stanowić własność właściwego Nadleśnictwa. Stosownie do treści § 3 ust. 3 porozumienia pozwana spółka, z zastrzeżeniem ust. 6 poniżej, na nieruchomościach, na których na jej rzecz ustanowiono służebność przesyłu, była obowiązana do usuwania na swój wyłączny koszt drzew, krzewów lub gałęzi zagrażających funkcjonowaniu urządzeń elektroenergetycznych, o których mowa w art. 49 § 1 Kodeksu cywilnego, przy czym pozyskane w wyniku tych prac drewno będzie stanowić własność właściwego Nadleśnictwa. Zgodnie z § 3 ust. 6 porozumienia pozwana miała obowiązek kontrolować wysokość usytuowanego bezpośrednio pod linią elektroenergetyczną drzewostanu, a w przypadku przekroczenia przez drzewostan wysokości określonej w obowiązujących standardach technicznych na swój koszt i ryzyko usunąć oraz uprzątnąć drzewa lub krzewy, pod nadzorem Nadleśnictwa. Według zaś § 3 ust. 7 porozumienia w każdym przypadku rozpoczęcia i zakończenia prac, wykonywanych przez (...) lub na jego zlecenie przez osoby trzecie", (...) była zobowiązana do pisemnego powiadamiania Nadleśnictwa z co najmniej 3 dniowym wyprzedzeniem o charakterze i obszarze i czasokresie tych prac.

W dniu 23 grudnia 2014 roku Skarb Państwa - Państwowe Gospodarstwo Leśne Lasy Państwowe Nadleśnictwo M. zawarło ze stroną pozwaną umowy ustanowienia:

- (akt Rep. (...) nr (...)) na działkach ew. (...)

- (akt Rep. (...) nr(...)) na działkach ew. nr (...)

- (akt Rep. (...) nr (...)) na działkach ew. (...)

- (akt Rep. (...) nr (...)) na działkach ew. nr (...)

- (akt Rep. (...) nr(...)) na działkach ew. nr (...)

- (akt Rep. (...) nr (...)) na działkach ew. (...)

- (akt Rep.(...) nr (...)) na działkach ew. (...) objętych kw nr (...)

bezterminowej służebności przesyłu na rzecz strony pozwanej za wynagrodzeniem określonym w § 6 każdej umowy.

Stosownie do § 6 ust. 1 każdej z umów strony oświadczyły, że w zakresie ustalania wynagrodzenia z tytułu ustanowienia służebności przesyłu stosuje się art. 39 a ust. 2 ustawy o lasach, z zastrzeżeniem ust. 2 § 6 umowy. Wynagrodzenie miało być płatne na rachunek bankowy strony powodowej każdego roku, począwszy od 2015 roku, w terminie 14 dni od dnia otrzymania od Nadleśnictwa pisemnej informacji o wysokości wynagrodzenia, nie później jednak niż do dnia 31 marca każdego roku. Zgodnie z § 6 ust. 2 każdej z umów do wynagrodzenia za ustanowienie służebności miał zostać doliczony podatek VAT. Stosownie do treści § 6 ust 4 w przypadku, gdy właściwy organ podatkowy dokona zmiany wysokości podatków gruntowych, wynagrodzenie, o którym mowa w ustępie 1 niniejszego paragrafu, ulega zmianie zgodnie z dokonaną przez organ podatkowy korektą podatku (zobowiązania podatkowego).

Pismem z dnia 20 lutego 2018 roku strona powodowa poinformowała pozwaną spółkę, że wynagrodzenie za 2018 rok z tytułu ustanowienia służebności przesyłu zostanie naliczone w wysokości odpowiadającej wartości podatku od nieruchomości gruntowych zajętych przez pozwaną na prowadzenie działalności gospodarczej.

W dniu 16 kwietnia 2018 roku strona powodowa wystawiła pozwanej fakturę nr (...) tytułem wynagrodzenia za 2018 rok za korzystanie ze służebności przesyłu na kwotę 340 275,31 zł. Strona pozwana odebrała fakturę 20 kwietnia 2018 roku.

Pismem z dnia 8 maja 2018 roku strona pozwana odmówiła zapłaty należności z ww. faktury, uiszczając opłatę za korzystanie ze służebności za 2018 roku w wysokości 1 965,40 zł.

Pismem z dnia 22 maja 2018 roku strona powodowa wezwała pozwaną spółkę do zapłaty kwoty 339 453,40 zł.

Nadleśnictwo M. zapłaciło podatek w wysokości wynikającej z deklaracji na podatek od nieruchomości w roku podatkowym 2018:

- Gminie M. w wysokości 187 969 zł, z czego podatek za grunty związane z prowadzeniem działalności gospodarczej wynosił 127 391,88 zł, w tym podatek za grunty obciążone na rzecz pozwanej w wysokości 125 077,09 zł,

- Gminie K. podatek w wysokości wynikającej z deklaracji na podatek od nieruchomości w roku podatkowym 2018 w wysokości 156 680 zł, z czego podatek za grunty związane z prowadzeniem działalności gospodarczej wynosił 99 319,77 zł, w tym podatek za grunty obciążone na rzecz pozwanej w wysokości 88 173,68 zł,

- Gminie C. podatek w wysokości wynikającej z deklaracji na podatek od nieruchomości w roku podatkowym 2018 w wysokości 43 885 zł, z czego podatek za grunty związane z prowadzeniem działalności gospodarczej wynosił 40 336,66 zł, w tym podatek za grunty obciążone na rzecz pozwanej w wysokości 35 485,91 zł,

- Gminie T. podatek w wysokości wynikającej z deklaracji na podatek od nieruchomości w roku podatkowym 2018 w wysokości 88 990 zł, z czego podatek za grunty związane z prowadzeniem działalności gospodarczej wynosił 81 490,08 zł, w tym podatek za grunty obciążone na rzecz pozwanej w wysokości 2 445,45 zł.

Nadleśnictwo M. złożyło korekty deklaracji o wnioski o zwrot nadpłaty podatku od nieruchomości do Gminy M., Gminy K., Gminy C., Gminy Z., Gminy D., Gminy T., Gminy T..

Gmina Z. dokonała zwrotu nadpłaty w kwocie 23 461 zł, Gmina D. dokonała zwrotu nadpłaty w kwocie 1 438 zł i Gminy T. dokonała zwrotu nadpłaty w kwocie 1 308 zł.

W związku ze zwrotem nadpłat w dniu 11 lutego 2020 roku strona powodowa dokonała korekty faktury nr (...) z dnia 16 kwietnia 2018 roku wystawionej na kwotę 340 275,31 zł i wystawiła fakturę na kwotę 311 380,98 zł. W dniu 12 października 2020 roku strona powodowa dokonała ponownej korekty faktury nr (...) z dnia 16 kwietnia 2018 roku i wystawiła fakturę na kwotę 309 099,85 zł.

Gmina M., Gmina K., Gminy C. i Gminy T. wydały decyzje odmowne w sprawie zwrotu nadpłat. Strona powodowa złożyła odwołania od ww. decyzji.

W rozważaniach prawnych Sąd Okręgowy wskazał, że strona powodowa wystąpiła z pozwem o zapłatę wskazując jako podstawę swoich roszczeń zapisy łączących ją ze stroną pozwaną umów ustanawiających służebność przesyłu, w szczególności zaś zawartego w nich § 6, który reguluje kwestię przysługującego jej z tego tytułu wynagrodzenia.

W ocenie Sądu I instancji, w kontekście całokształtu okoliczności sprawy przyjąć należy, że § 6 ust. 4 odnosił się tylko i wyłącznie do takiej sytuacji, w której doszłoby do zmiany wysokości danego podatku, nie zaś do przypadku gdy zmiana wysokości podatku wynika z przyjęcia innego rodzaju podatku niż dotychczasowy. Wskazany zapis umowny jest raczej swego rodzaju środkiem zabezpieczającym na wypadek gdyby doszło już do zapłaty podatku przez stronę powodową oraz zwrotu jego równowartości przez stronę pozwaną, zaś organ podatkowy dokonałby następnie korekty wysokości danego rodzaju podatku. Strona powodowa mogłaby wówczas żądać od strony pozwanej stosownego uzupełnienia wynagrodzenia z tytułu służebności przesyłu. Według Sądu Okręgowego, w niniejszej sprawie taka sytuacja jednak nie ma w ogóle miejsca. Strona powodowa bowiem już uprzednio, składając deklarację podatkową, zadeklarowała inny rodzaj podatku, w jej przekonaniu właściwy. Przezorność strony powodowej, oparta na analizie aktualnego orzecznictwa sądowoadministracyjnego, stanowiła działanie zgodne z interesem Skarbu Państwa, które miało na celu uniknięcie ryzyka poniesienia odpowiedzialności za odsetki w razie zwłoki z zapłatą odpowiedniej stawki podatku. Podjęte działanie musi zatem zostać uznane za usprawiedliwione. Ustosunkowując się natomiast do samej interpretacji przepisów prawa podatkowego w zakresie rozstrzygnięcia kwestii, jaki podatek płatnik miał obowiązek zadeklarować od nieruchomości, na której zlokalizowane są urządzenia elektroenergetyczne należącego do przedsiębiorstwa energetycznego, Sąd Okręgowy podzielił zapatrywanie zawarte choćby w prawomocnym wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 22 października 2018 r., sygn. akt II FSK 1847/18, zgodnie z którym opodatkowanie podatkiem leśnym wyłącza już prowadzenie jakiejkolwiek działalności gospodarczej na nieruchomości podlegającej opodatkowaniu. Przez pojęcie gruntów "zajętych" na prowadzenie działalności gospodarczej, należy rozumieć faktyczne wykonywanie konkretnych czynności, działań na gruncie, powodujących dokonanie zamierzonych celów lub osiągnięcie konkretnego rezultatu, związanych z prowadzoną działalnością gospodarczą. Spółki energetyczne, prowadząc działalność w zakresie przesyłu energii elektrycznej, wykorzystują w sposób trwały dla potrzeb tej działalności pasy techniczne pod napowietrznymi liniami energetycznymi, które zostały wytyczone w związku z przebiegającymi przez las liniami energetycznymi i które są niezbędne do prowadzenia przesyłu energii; ponadto spółki te jako operatorzy są zobowiązane utrzymywać wskazane grunty w sposób umożliwiający bezpieczne i bezawaryjne funkcjonowanie linii napowietrznych, przy uwzględnieniu szeregu przepisów prawa regulujących m.in. kwestie bezpieczeństwa, funkcjonowania i posadowienia linii energetycznych. Sąd Okręgowy wskazał dalej za Naczelnym Sądem Administracyjnym, że działalność w zakresie przesyłu energii elektrycznej prowadzona jest w sposób ciągły, a grunty pod liniami energetycznymi są wykorzystywane w tej działalności w sposób trwały i nie może być na nich prowadzona planowa działalność leśna – jakkolwiek grunty objęte służebnością przesyłu znajdują się w granicach lasu i przynależą do jego ekosystemu, to nie mogą być opodatkowane podatkiem leśnym, gdyż są zajęte na prowadzenie działalności gospodarczej w zakresie przesyłu energii elektrycznej. Zatem stosownie do art. 2 ust. 2 ustawy o podatkach i opłatach lokalnych, grunty pod liniami energetycznymi objęte służebnością przesyłu opodatkowane są podatkiem od nieruchomości, przy zastosowaniu stawki tego podatku właściwej dla gruntów związanych z prowadzaniem działalności gospodarczej (art. 5 ust. 1 pkt 1 lit. a ustawy).

Odnosząc się natomiast do podniesionego przez stronę pozwaną zarzutu uchwalenia ustawy z dnia 20 lipca 2018 r. o zmianie ustawy o podatku rolnym, ustawy o podatkach i opłatach lokalnych oraz ustawy o podatku leśnym, Sąd I instancji wskazał, że zgodnie z art. 4 tej ustawy weszła ona w życie dopiero 1 stycznia 2019 roku, a więc zgodnie z zasadą lex retro non agit nie powinna ona mieć, co do zasady zastosowania co do stanów faktycznych zaistniałych przed tą datą. Powoływanie się na nowelizacje dokonywane przez ustawodawcę, które ze swej natury nie mają mocy wstecznej, jak również na uzasadnienie projektu ustawy, negując przy tym wykładnię dokonywaną powszechnie przez sądy, należy uznać za chybione. Nie istnieją bowiem argumenty, w postaci choćby wyraźnego przepisu ustawy, które przemawiałyby w tym wypadku za przyjęciem takiej retroaktywności prawa.

W związku z powyższym strona powodowa była w ocenie Sądu Okręgowego uprawniona do dochodzenia od strony pozwanej wynagrodzenia za ustanowienie służebności przesyłu na gruntach znajdujących się w jej zarządzie w wysokości odpowiadającej zadeklarowanemu przez nią i uiszczonemu podatkowi od nieruchomości za 2018 rok. Strona powodowa jako płatnik złożyła deklaracje podatkowe zgodnie z obowiązującymi przepisami, aktualnym i jednolitym orzecznictwem. Podatek od gruntu został uiszczony, zaś podatek od towarów i usług odprowadzony, a wiec na mocy zapisu § 6 ust. 1 przedmiotowych umów ustanawiających służebność przesyłu strona pozwana zobowiązana jest zapłacić na rzecz strony powodowej wynagrodzenie odpowiadające tej kwocie. Przyjęcie odmiennego punktu widzenia doprowadziłoby natomiast do nieakceptowalnej sytuacji, w której strona powodowa nie tylko byłaby ograniczona w możliwości korzystania z nieruchomości, lecz także musiałaby płacić podatek od nieruchomości zamiast dużo niższego podatku leśnego tylko dlatego, że została ustanowiona taka służebność i nie mogłaby w żaden sposób żądać zwrotu równowartości tego podatku. Rozwiązanie takie byłoby więc rażąco niesprawiedliwe. Zasady współżycia społecznego wymagają w tej sytuacji, aby podmiot odpowiedzialny za posadowienie urządzeń energetycznych (strona pozwana), który wygenerował obowiązek podatkowy, poniósł koszty tego działania.

W tym stanie rzeczy w ocenie Sądu Okręgowego strona pozwana zobowiązana była uiścić na rzecz strony powodowej całą dochodzoną należność tj. kwotę 307 303,27 zł, przy czym od kwoty 307 134,45 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie w transakcjach handlowych od dnia 8 maja 2018 roku do dnia zapłaty, od kwoty 168,82 zł z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 9 maja 2018roku do dnia zapłaty. Sąd I instancji miał na względzie, że, zgodnie z zawartymi umowami, strona pozwana miała obowiązek wypłacić wynagrodzenie do 31 marca 2018 roku. Skoro tak się jednak nie stało, to, uwzględniając dni wolne, roszczenie stało się wymagalne 8 maja 2018 roku, zaś odsetki od dnia następnego. Sąd uznał przy tym za usprawiedliwione żądanie strony powodowej zasądzenia odsetki w wysokości odsetek ustawowych za opóźnienie w transakcjach handlowych, zważywszy, że zgodnie z art. 2 ustawy z 8 marca 2013 roku o przeciwdziałaniu nadmiernym opóźnieniom w transakcjach handlowych, przepisy tej ustawy stosuje się do transakcji handlowej, której wyłącznymi stronami są przedsiębiorcy w rozumieniu przepisów ustawy z 6 marca 2018 roku Prawo przedsiębiorców. W myśl art. 4 pkt. 1 ustawy transakcja handlowa oznacza umowę, której przedmiotem jest odpłatna dostawa towaru lub odpłatne świadczenie usługi, jeżeli strony zawierają ją w związku z wykonywaną działalnością. W niniejszej sprawie doszło do świadczenia usługi polegającej na czasowym oddaniu rzeczy do korzystania. Była to przy tym usługa odpłatna, skoro stronie powodowej należne jest wynagrodzenie. Linie przesyłowe są natomiast związane z prowadzeniem działalności gospodarczej, co zresztą było jednym z głównym punktów spornych w niniejszej sprawie. Uznanie zasadności tego poglądu musiało więc konsekwentnie skutkować zasądzeniem odsetek za opóźnienie w transakcjach handlowych. Należało zatem, zgodnie z art. 7 ust. 1 ww. ustawy, przyznać odsetki za opóźnienie w transakcjach handlowych od należności głównej w wysokości 307 134,45 zł, od pozostałej zaś kwoty, tj. od 168,82 zł odsetki ustawowe za opóźnienie.

Mając na względzie, iż pismem z dnia 20 września 2021 roku strona powodowa cofnęła częściowo pozew Sąd Okręgowy zasądził pozostałą do zapłaty należność w postaci wyliczonej przez stronę powodową (którego to wyliczenia strona pozwana nie kwestionowała), a w części objętej cofnięciem postępowanie, stosownie do art. 355 §1 k.p.c., umorzył.

O kosztach procesu orzeczono w oparciu o art. 98 § 1 i 3 k.p.c. i art. 99 k.p.c.

Apelację od powyższego wyroku wniosła strona pozwana (...) Spółka Akcyjna z siedzibą w K., zaskarżając go w zakresie pkt. II i III i zarzucając naruszenie przepisów prawa materialnego przez błędną wykładnię art. 4 pkt 1 w zw. z art. 2 i art. 7 ust. 1 ustawy z dnia 8 marca 2013 roku o przeciwdziałaniu nadmiernym opóźnieniom w transakcjach handlowych poprzez uznanie, że w niniejszej sprawie świadczenie strony powodowej stanowiło czasowe oddanie rzeczy do korzystania, a tym samym miałoby to być świadczenie usługi w rozumieniu art. 4 pkt 1 ww. ustawy, a przy tym miałoby to być korzystanie odpłatne w rozumieniu przepisów u.p.n.o.t.h, podczas gdy w sprawie dochodziło do siedmiokrotnego ustanawiania ograniczonych praw rzeczowych - bezterminowych, nieograniczonych czasowo, służebności przesyłu na rzecz pozwanej na konkretnych nieruchomościach stanowiących własność Skarbu Państwa reprezentowanego przez Państwowe Gospodarstwo Leśne Lasy Państwowe - Nadleśnictwo M., a przedmiotowe „wynagrodzenie” za ich ustanowienie stanowiło wyłącznie równowartość podatków i opłat poniesionych przez powoda od części nieruchomości, z których korzystanie jest ograniczone przez znoszenie istnienia linii napowietrznych elektroenergetycznych w zakresie tzw. pasów technicznych, w związku z obciążaniem ich służebnościami przesyłu, a zatem wspomniane czynności prawne nie stanowią odpłatnego świadczenia usługi w rozumieniu art. 4 pkt 1 u.p.n.o.t.h. bowiem, w rozumieniu ww. wskazanego przepisu, nie były one ani usługami, ani nie były odpłatne (co implikuje stwierdzenie, że odsetki ustawowe za opóźnienie w transakcjach handlowych nie są stronie powodowej należne), a w konsekwencji błędne było uznanie, że pozwana, na podstawie art. 7 ust. I u.p.n.o.t.h. jest obowiązana do zapłaty odsetek ustawowych za opóźnienie w transakcjach handlowych na rzecz powoda.

W uzasadnieniu apelacji strona pozwana zaznaczyła, że pojęcie „odpłatności” świadczonej usługi na gruncie art. 4 ust. 1 należy rozumieć ściśle jako uzyskanie świadczenia pieniężnego w zamian za towar lub usługę, a nie jakiegokolwiek innego świadczenia. W §6 umów zawartych przez strony wskazane zostało, że w zakresie ustalenia wynagrodzenia z tytułu ustanowienia służebności przesyłu stosuje się art. 39a ust. 2 ustawy z dnia 28 września 1991r. o lasach (Dz.U.2021.1275). Zgodnie z art. 39 a ust. 1 ustawy o lasach, wynagrodzenie za ustanowienie służebności przesyłu na rzecz przedsiębiorstwa energetycznego zajmującego się przesyłaniem lub dystrybucją energii elektrycznej ustala się w wysokości odpowiadającej wartości podatków i opłat ponoszonych przez lasy państwowe od części nieruchomości, z której korzystanie jest ograniczone w związku z obciążeniem ta służebnością. Wynagrodzenie to nie obejmuje żadnych innych wydatków powoda, żadnej marży i stanowi wyłącznie zwrot podatku. Nie jest to zatem wynagrodzenie występujące w obrocie, cywilnoprawne, rynkowe wynagrodzenie za dokonane konkretne usługi na rzecz pozwanej i nie może być uznane jako zysk. Ponadto, żadnej stronie umów ustanowienie służebności nie przyświecał cel komercyjny.

Mając na uwadze powyższe, strona pozwana wniosła o zmianę zaskarżonych punktów wyroku poprzez oddalenie powództwa w pozostałej części. Strona pozwana wniosła także o zasądzenie od strony powodowej na swoją rzecz kosztów postępowania apelacyjnego.

W odpowiedzi strona powodowa wniosła o oddalenie apelacji w całości i zasądzenia od strony pozwanej na swoją rzecz kosztów zastępstwa procesowego w postepowaniu apelacyjnym.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja nie zasługiwała na uwzględnienie.

Spór między stronami na obecnym etapie postępowania ograniczał się wyłącznie do rozstrzygnięcia kwestii, czy świadczenie strony powodowej, opisane w §4 umów zawartych przez strony w dniu 23 grudnia 2014r. może być zakwalifikowane jako odpłatne świadczenie usługi w rozumieniu art. 4 pkt 1 ustawy z dnia 8 marca 2013r. o przeciwdziałaniu nadmiernym opóźnieniom w transakcjach handlowych (t.j. Dz.U.2021.424). W tym zakresie Sąd Apelacyjny podziela stanowisko Sądu Okręgowego. Zgodnie z art. 4 ust. 1 ww. ustawy, transakcja handlowa w rozumieniu ustawy oznacza umowę, której przedmiotem jest odpłatna dostawa towaru lub odpłatne świadczenie usługi, jeżeli strony, o których mowa w art. 2, zawierają ją w związku z wykonywaną działalnością. Za apelującym wskazać należy, że ustawa z dnia 8 marca 2013r. stanowi implementację do polskiego porządku prawnego dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2011/7/UE z 16 lutego 2011 r. w sprawie zwalczania opóźnień w płatnościach w transakcjach handlowych. W wyroku z dnia 9 lipca 2020 r. C-199/19 Trybunał Sprawiedliwości wyjaśnił, że art. 2 pkt 1 dyrektywy (...) nie zawiera definicji pojęć "dostawy towarów" i "świadczenia usług", nie odsyła on również do państw członkowskich w tym zakresie, a w takiej sytuacji przywołanym pojęciom należy nadać w całej Unii Europejskiej autonomiczną i jednolitą wykładnię. Nie można pojęć tych ustalić poprzez ich odniesienie do pojęć znanych prawu państw członkowskich lub do klasyfikacji dokonanych na szczeblu krajowym, lecz należy tego dokonać przy uwzględnieniu zarówno brzmienia, kontekstu, jak i celów który się nimi posługuje. Na gruncie powołanej wyżej dyrektywy pojęcie odpłatnego świadczenia usług należy rozumieć szeroko. Umowa w ramach, której świadczenie główne polega na odpłatnym oddaniu nieruchomości do czasowego korzystania, taka jak umowa najmu lokalu użytkowego, stanowi transakcję handlową prowadzącą do świadczenia usług (tak Sąd Apelacyjny we Wrocławiu w wyroku z dnia 22 lutego 2021r., I ACa 1286/20). Wskazać ponadto należy, że ustawę z 8 marca 2013 r. poprzedzała ustawa z 12 czerwca 2003 r. o terminach zapłaty w transakcjach handlowych, która podobnie definiowała pojęcie transakcji handlowej. Na gruncie ustawy z 2003 r. Sąd Najwyższy wyraził pogląd, że przy przyjęciu, iż celem ustawy jest szeroka ochrona wierzyciela, pojęcie umów o świadczenie usług obejmie także umowy o czasowe korzystanie z rzeczy, np. najmu, dzierżawy (por. orzeczenie Sądu Najwyższego z dnia 6 sierpnia 2015 r., V CSK 668/14).

Na podstawie umów zawartych w dniu 23 grudnia 2014r. strona powodowa ustanowiła na rzecz pozwanego na nieruchomościach szczegółowo określonych w umowach, za wynagrodzeniem, służebności przesyłu, polegające na prawie eksploatacji i utrzymania urządzeń elektroenergetycznych na terenach oznaczonych na mapach, prawie dostępu, wejścia, przechodu i przejazdu drogami leśnymi, liniami podziału powierzchniowego i szlakami technologicznymi do terenów pod liniami elektroenergetycznymi w celu usuwania awarii, remontów, konserwacji i innych czynności związanych z eksploatacją zainstalowanych urządzeń. Ustanowienie służebności musi być zatem rozumiane jako rodzaj oddania nieruchomości do korzystania, co tym samym uzasadnia zaliczenie zawartych przez strony umów do transakcji, o których mowa w art. 4 ust. 1 ustawy o przeciwdziałaniu nadmiernym opóźnieniom w transakcjach handlowych. Nietrafnie strona pozwana wskazuje, że świadczenie powoda bliższe jest swoim skutkiem przeniesieniu własności w szerokim znaczeniu tego pojęcia. Podkreślić należy, że ustanowienie służebności nie wywołuje skutków w zakresie podmiotu, któremu przysługuje prawo własności nieruchomości. Nadto, do powstania przedmiotowych służebności przesyłu nie doszło w drodze stwierdzenia zasiedzenia, lecz na skutek zawarcia umów z dnia 23 grudnia 2014r., twierdzenia apelującej, że umowy winny być traktowane jako usankcjonowanie zasiedzenia służebności gruntowej odpowiadającej służebności przesyłu nie mogą zostać uwzględnione. Nie mogą wreszcie odnieść skutku zarzuty strony pozwanej kwestionujące „odpłatny” charakter świadczonej usługi. Okresowe wynagrodzenie za ustanowienie służebności przesyłu wynika wprost z §6 umów. Okoliczność, że wynagrodzenie obejmuje wyłącznie wartość podatku od nieruchomości nie zmienia faktu, iż jest ono określonym przysporzeniem majątkowym na rzecz strony powodowej. W wyniku uzyskania ww. wynagrodzenia stronie powodowej zrefinansowane zostaje poniesione przez nią obciążenie podatkowe. Zauważyć przy tym należy, iż podatek od nieruchomości obciąża jej właściciela, jest to zatem zobowiązanie własne powoda.

Zasadnie zatem Sąd Okręgowy przyjął - przy zakwalifikowaniu umów łączących strony jako transakcji handlowych w rozumieniu art. 4 pkt 1 ustawy z dnia 8 marca 2013r. o przeciwdziałaniu nadmiernym opóźnieniom w transakcjach handlowych (t.j. Dz.U.2021.424) - iż stronie powodowej przysługują odsetki za opóźnienie w transakcjach handlowych oraz rekompensata za koszty odzyskiwania należności na podstawie art. 10 ust. 1 ustawy.

Wobec powyższego, apelacja podlegała oddaleniu na p[odstawie art. 385 k.p.c. O kosztach postępowania apelacyjnego orzeczono na podstawie art. 98§1 i 3 k.p.c. i art. 99 k.p.c. w zw. z art. 391§1 k.p.c. oraz §2 pkt 5 w zw. z §10 ust. 1 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości w sprawie opłat za czynności adwokackie.