Portal Orzeczeń Sądu Apelacyjnego w Krakowie

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 23 kwietnia 2015 r.

Sąd Apelacyjny w Krakowie – Wydział I Cywilny

w składzie:

Przewodniczący:	SSA Józef Wąsik
Sędziowie:	SSA Sławomir Jamróg (spr.) SSO del. Barbara Baran
Protokolant:	st.sekr.sądowy Urszula Kłosińska

po rozpoznaniu w dniu 23 kwietnia 2015 r. w Krakowie na rozprawie

sprawy z powództwa D. V.

przeciwko J. A.

o ochronę dóbr osobistych i o zapłatę

na skutek apelacji powódki i apelacji pozwanego

od wyroku Sądu Okręgowego w Krakowie

z dnia 7 października 2014 r. sygn. akt I C 510/13

oddala obie apelacje.

Sygn. akt I ACa186/15

UZASADNIENIE

Powódka D. V. wniosła o zasądzenie na jej rzecz od pozwanego J. A. kwoty 90.000 zł z ustawowymi odsetkami od dnia złożenia pozwu do dnia zapłaty tytułem zadośćuczynienia i odszkodowania za naruszenie dóbr osobistych i pogorszenie stanu zdrowia, a ponadto o nakazanie pozwanemu złożenia pisemnych przeprosin o treści: „Przepraszam Panią magister prawa D. R. za to, że jako radca prawny, naruszyłem jej dobra osobiste w procesie IX K 666/11/K słowami uznanymi za naruszające godność, cześć i dobre imię oskarżycielki prywatnej, narażając ją na krzywdę i cierpienia. Ubolewam z tego powodu i jeszcze raz bardzo przepraszam”.

Na uzasadnienie żądań pozwu powódka wskazała, że przed Sądem Rejonowym dla Krakowa – Krowodrzy w Krakowie toczył się proces w sprawie sygn. akt IX K 666/11/K, w którym pozwany występował jako pełnomocnik oskarżonej B. M.. W czasie tego procesu pozwany naruszył dobra osobiste powódki, m.in. godność, dobre imię, cześć i prawo do prywatności pomawiając ją o pieniactwo i usiłując przedstawić powódkę jako osobę chorą psychicznie a także ujawnił dane dotyczące ilości spraw jakie powódka prowadziła Wydziale I Cywilnym Sądu Okręgowego w Krakowie.

W odpowiedzi na pozew pozwany - adwokat J. A. wniósł o oddalenie powództwa w całości i zasądzenie kosztów postępowania, zaprzeczając , że jego zachowania naruszało dobra osobiste powódki. Ponadto podniósł, że wykonywał obowiązki obrońcy i jego zachowaniu nie przypisać bezprawności.

Wyrokiem z dnia 7 października 2014r. sygn. akt I C 510/13 Sąd Okręgowy w Krakowie w pkt I zobowiązał pozwanego J. A. do przesłania powódce D. V. listem poleconym oświadczenia o następującej treści: „ Przepraszam Panią D. V. za to, że jako pełnomocnik oskarżonej w postępowaniu toczącym się przed Sądem Rejonowym dla Krakowa – Krowodrzy w Krakowie sygn. akt IX K 666/11/K naruszyłem jej godność, cześć i dobre imię. Z tego powodu wyrażam ubolewanie. J. A.”; Nadto w pkt II tego wyroku zasądził od pozwanego J. A. na rzecz powódki D. V. kwotę 3.000zł z ustawowymi odsetkami od dnia 4 października 2013 r. do dnia zapłaty a w pozostałej części powództwo oddalił (pkt III), oraz nakazał pobrać od pozwanego J. A. na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w Krakowie kwotę 750,00 zł tytułem nieuiszczonej opłaty należnej od uwzględnionej części powództwa.

Sąd Okręgowy ustalił, że:

Przed Sądem Rejonowym dla Krakowa – Krowodrzy w Krakowie Wydział IX Karny toczyło się postępowanie z oskarżenia prywatnego D. V. przeciwko oskarżonej B. L. o czyn polegający na tym, że w dniu 13 stycznia 2011 r. w K., pomówiła oskarżycielkę prywatną o właściwości, które mogły ją poniżyć w opinii publicznej, tj. o przestępstwo 212 § 1 k.k. (sprawa IX K 666/11/K). W postępowaniu tym oskarżona reprezentowana była przez obrońcę adwokata J. A.. W sprawie tej zapadł wyrok, na mocy którego Sąd postępowanie karne wobec oskarżonej warunkowo umorzył na okres próby 1 roku. Pozwany jako pełnomocnik B. L. w piśmie procesowym z dnia 07. grudnia 2012r. zawarł wniosek o dopuszczenie dowodu z opinii biegłego z zakresu psychiatrii lub psychologii na okoliczność stanu zdrowia psychicznego oskarżycielki prywatnej D. V. w chwili zdarzenia w dniu 13 stycznia 2011r. i w tym celu o zobowiązanie oskarżycielki do poddania się badaniu przeprowadzonemu przez biegłych, ewentualnie o ponowne przesłuchanie oskarżycielki z udziałem biegłego lekarza lub biegłego psychologa. W uzasadnieniu pisma pozwany powołał się na wyjaśnienia oskarżonej z dnia 5 listopada 2012 r., która stwierdziła, iż uważa, że oskarżycielka prywatna jest chora psychicznie i jej opinię w tym zakresie podzielają także inne osoby. Powyższe zdaniem adw. J. A. dowodziło konieczności zweryfikowania prawdziwości i zasadności tych słów, gdyż miało znaczenie dla oceny, czy zachowanie oskarżonej było pierwotnie legalne. J. A. podał, iż przeprowadzenie zawnioskowanego dowodu jest uzasadnione nawet w przypadku uznania, że zachowanie oskarżonej miało miejsce publicznie albowiem w sytuacji, gdy podniesiony lub rozgłoszony publicznie zarzut jest prawdziwy i służy on obronie społecznie uzasadnionego interesu, to stosownie do art. 213 § 2 kk ma miejsce sytuacja kontratypu, tzw. dozwolonej krytyki, który wyłącza bezprawność czynu oskarżonej. Za celowością dopuszczenia tego wniosku dowodowego przemawiała także konieczność sprawdzenia, czy zachowanie oskarżonej mogło być zawinione, a to z uwagi na konieczność sprawdzenia czy oskarżona nie działała w usprawiedliwionym błędzie co do zaistnienia okoliczności wyłączających bezprawność. Obrońca wskazał, iż pokrzywdzona ma obowiązek stosownie do art. 192 §1 k.p.k. poddać się badaniu biegłego z uwagi na to, iż karalność czynu oskarżonej zależy od stanu zdrowia psychicznego oskarżycielki prywatnej. W sytuacji bowiem stwierdzenia, iż zachowanie oskarżonej było pierwotnie lub wtórnie legalne, a zatem nie było bezprawne albo nie było zawinione, nie będzie ono także karalne. Na rozprawie w dniu 17 grudnia 2012 r. D. V. sprzeciwiła się dopuszczeniu dowodu zawnioskowanego przez obrońcę B. L. i okazała kserokopię wyroku wydanego w sprawie sygn. akt IC 931/09 z dnia 06 maja 2010 r. przez Sąd Okręgowy w Krakowie wraz z uzasadnieniem, w którego treści znajdowało się ustalenie, iż „powódka nie cierpi na chorobę psychiczną. Rozpoznano u niej jedynie w wieku młodzieńczym głębokie zaburzenia osobowości o charakterze niedojrzałości emocjonalnej i społecznej z rysami nerwicowymi, który to stan utrzymuje się po dzień dzisiejszy”. Ponadto powódka powołała się na wyrok Sądu Apelacyjnego w Krakowie sygn. I ACa 845/12 w sprawie z powództwa powódki przeciwko biegłej z zakresu psychiatrii A. W. o ochronę dóbr osobistych, która toczyła się przed Sądem Okręgowym w Krakowie, sygn. akt IC 1026/09, w którego uzasadnieniu Sąd stwierdził, że powódka nie cierpi na chorobę psychiczną . Sąd rozpoznający sprawę karną postanowił zwrócić się o akta sygn. IC 931/09 i I ACa 845/12 celem zapoznania się ze zgromadzoną w nich dokumentacją dotyczącą stanu zdrowia psychicznego powódki. Na rozprawie obecni byli poza oskarżycielką prywatną, oskarżona B. M. wraz z obrońcą apl. adw. A. D. z upow. adw. J. A. oraz w charakterze osoby zaufania ze strony oskarżonej P. L.. Na rozprawie w dniu 20 marca 2013 r. obrońca oskarżonej J. A. podtrzymał swój wniosek dowodowy z dnia 7 grudnia 2012 r. pomimo, iż wcześniej do akt zostały załączone dokumenty z akt sygn. IACa 845/12 (I C 1026/09) Sądu Apelacyjnego w Krakowie. Z dołączonych dokumentów, z których na zarządzenie Sędziego wykonano kserokopie, wynikało, że D. V. nie jest osobą chorą psychicznie. Przed końcem rozprawy Sąd oddalił wniosek dowodowy adw. J. A. z dnia 7 grudnia 2012 r. wskazując, że taki wniosek jest niedopuszczalny, gdyż dowód ten stanowiłby dowód prawdy zarzutu pomawiającego postawionego publicznie, a nie zachodzą okoliczności uprawniające do przeprowadzenia takiego dowodu, bowiem zarzut nie ma zapobiec niebezpieczeństwu dla życia lub zdrowia człowieka albo demoralizacji małoletniego (art. 213 §2 k.k.). Oddalono też wniosek dowodowy o przesłuchanie powódki z udziałem biegłego psychologa wskazując, że czynność taka jest możliwa jedynie gdy istnieje wątpliwość co do stanu psychicznego świadka, jego stanu umysłowego, zdolności postrzegania lub odtwarzania przez niego spostrzeżeń, zaś w ocenie Sadu wątpliwości takiej nie było (art. 192 §2 k.p.k.). Na zakończenie rozprawy adw. J. A. w mowie końcowej stwierdził, że oskarżycielka prywatna, „ma dużo procesów w sądzie i jest tylko jedno określenie na takie osoby i że wszyscy je znają” Zdanie to nie zostało zaprotokołowane przez Sąd. W trakcie rozprawy obecni byli m.in. oskarżona B. L., jej obrońca adw. J. A., D. V. i jej pełnomocnik adw. I. E. (1). W apelacji wniesionej od wydanego w sprawie karnej w wyroku z dnia 20 marca 2013 r. obrońca oskarżonej adw. J. A. zaskarżonemu wyrokowi zarzucił m.in. obrazę przepisów postępowania mającą wpływ na treść zaskarżonego wyroku, tj. art. 7 k.p.k. w zw. z art. 410 k.p.k. poprzez nie wzięcie pod uwagę przy czynieniu ustaleń przyjętych za podstawę zaskarżonego wyroku tego, że jak wynika z wyjaśnień oskarżonej nie uznanych w tym zakresie przez Sąd za niewiarygodne „Wiele osób tak uważa, że oskarżycielka jest chora psychicznie”, niezasadne oddalenie wniosku dowodowego obrońcy o przebadanie oskarżycielki prywatnej pod kątem stanu zdrowia psychicznego, oraz oddalenie wniosku dowodowego o przesłuchanie oskarżycielki prywatnej z udziałem biegłego psychologa. Powódka wniosła skargę do Okręgowej Rady Adwokackiej w K., w której zarzucała adwokatowi J. A. dopuszczenie się obrazy, dyskredytowania, działanie ze złośliwością i celem wyrządzenia powódce szkody. Przeprowadzone postępowania wyjaśniające nie potwierdziło zasadności zarzutów stawianych pozwanemu i nie dało podstaw do wszczęcia postępowania dyscyplinarnego przeciwko niemu. Powódka była stroną wielu procesów sądowych, w tym z udziałem osób zamieszkałych w jej sąsiedztwie. W związku z tym na osiedlu, na którym mieszka doświadcza drwin i wyzwisk ze strony sąsiadów zwłaszcza młodych osób. Powódka od dawna leczy się m.in. na reumatoidalne zapalenie stawów, nerwicę i depresję. Bardzo przeżyła emocjonalnie wystąpienie J. A. przeciwko niej w sądzie, zwłaszcza to że określił ją jako chorą psychicznie. W pismach procesowych w sprawie sygn. akt IX K 666/11/K zaprzeczała aby była chora psychicznie, przedłożyła na te okoliczność dowody w postaci m.in. uzasadnienia Sądu Apelacyjnego do wyroku z dnia 2 października 2012 r. w sprawie sygn.. akt IACa 845/12, opinię psychologiczną dnia 7 sierpnia 2000 r. oraz złożyła „zażalenie” na wniosek dowodowy J. A. w przedmiocie poddania jej badaniu psychiatrycznemu.

Sąd Okręgowy uznał za wiarygodne zeznania świadka I. E. (1) uznając , że dobrze ona pamięta oświadczenia pełnomocnika oskarżonej. Sąd wskazał , że oddalił wniosek o przeprowadzenie dowodu z opinii biegłego endokrynologa i psychiatry jako nieprzydatne dla sprawy .

Przy tak ustalonym stanie faktycznym Sad pierwszej instancji , odwołując się do art. 23, art. 24 §1 k.c. i art. 448 k.c. wskazał, że pozwany podejmując czynności procesowe jako obrońca korzystał, zgodnie z treścią art. 8 ustawy z dnia 26 maja 1982 r. - Prawo o adwokaturze (t. jednol. Dz. U. z 2014 r. poz. 635) z wolności słowa w mowie i piśmie lecz tylko w granicach określonych przez zadania adwokatury i przepisy prawa. W postępowaniu sądowym stronom, uczestnikom oraz ich pełnomocnikom przysługuje szerszy zakres wolności słowa. Możliwe jest ujawnianie informacji ze sfery prywatnej, a nawet zniesławiających, i działanie takie nie będzie bezprawne, jeśli podane informacje są istotne dla rozstrzygnięcia sprawy. Natomiast podnoszenie zniesławiających twierdzeń nieistotnych dla wyniku sprawy jest bezprawnym naruszeniem dóbr osobistych. Bezprawne naruszenie dobra osobistego może też nastąpić, w piśmie procesowym lub na sali sądowej, w wypowiedzi niezwiązanej ze sprawą np. w razie ataku ad personam na przeciwnika procesowego lub jego pełnomocnika, jeżeli użyte sformułowania przypisują wprost drugiej osobie cechy naganne. Przekroczenie granic obrony za pomocą nierzeczowych argumentów nie odnoszących się do przedmiotu postępowania, lecz dotyczących negatywnej charakterystyki osoby przeciwnika w sposób uwłaczający jego czci, dobremu imieniu, godności jest bezprawne i podlega ocenie na podstawie art. 23 i 24 k.c. Przy ocenie, czy rzeczowa obrona interesów klienta uzasadniała określoną wypowiedź adwokata, decydujące znaczenie mają dwa elementy. Pierwszym z nich to charakter sprawy, który w znacznym stopniu determinuje celowość i potrzebę danej wypowiedzi. Drugim elementem oceny są okoliczności sprawy w tym treść żądania i argumenty przeciwnika w sporze, które wymagają odparcia. Opinia dotycząca osoby powinna być wyrażona w powiązaniu z twierdzeniami faktycznymi i dowodami, nie może natomiast być gołosłowna i niemająca oparcia w prezentowanym materiale sprawy. Adwokat nie ma obowiązku weryfikacji faktów i twierdzeń podawanych przez stronę i nie ponosi odpowiedzialności za ich zgodność z prawdą, powinien jednak rozważyć, czy nie wzbudzają one oczywistych wątpliwości co do ich zgodności z rzeczywistością. Te czynniki decydują o ocenie, czy adwokat przy wykonywaniu swego zawodu w konkretnej sprawie skorzystał z wolności słowa w granicach określonych przez zadania adwokatury i przepisy prawa, czy granice te przekroczył. Dla wzmocnienia swej argumentacji Sąd Okręgowy przywołał orzecznictwo Sądu Najwyższego i Sądów powszechnych w tym przedmiocie.

Zdaniem Sądu pierwszej instancji pozwany adwokat przekroczył wskazane granice . Nastąpiło to poprzez podtrzymywanie wniosku o przebadanie powódki na okoliczność choroby psychicznej, a tym samym insynuowanie sądowi i uczestnikom postępowania, iż oskarżycielka obarczona jest taką chorobą w sytuacji, gdy po wyjaśnieniu oskarżycielki na rozprawie w dniu 17 grudnia 2012 r. sąd zgromadził niezbędny materiał dowodowy w postaci akt sprawy IC 1026/09 (I ACa 845/12) i opinii tam się znajdujących, wykluczających chorobę psychiczną u D. V. i wobec jednoznacznego zakazu dowodowego wynikającego z art. 213 §2 pkt 2 k.p.k., który winien był być pozwanemu znany. Brak także było w ocenie Sądu podstaw do formułowania wniosku o przeprowadzenie dowodu z zeznań powódki z udziałem biegłych lekarzy, bowiem przebieg postępowania w żaden sposób nie uzasadniał aby zaistnieć miały okoliczności, o których mowa w art. 192 k.p.k. To samo dotyczy powoływania się przez pozwanego na chorobę psychiczną powódki (zarzut nieuwzględnienia wniosku o przebadanie powódki) w apelacji. Wypowiedzi i wnioski tego rodzaju uznać należy za urażające powódkę i godzące w jej dobra osobiste.

Za bezpodstawne i nie mające związku ze sprawą karną należało również uznać podnoszenie przez pozwanego na rozprawie w dniu 20 marca 2013 r. w mowie końcowej okoliczności związanych z liczbą prowadzonych przez powódkę procesów sądowych, a już na pewno stwierdzenie o pejoratywnym zabarwieniu, że „ jest tylko jedno określenie na takie osoby i że wszyscy je znają”. Jest oczywistym, że powódce przysługuje pełne, konstytucyjne prawo do Sądu i nikt nie może z faktu korzystania z tego prawa czynić powódce zarzutu.

Uznanie, że ze strony pozwanego doszło do zawinionego naruszenia dóbr osobistych powódki skutkuje zasadnością żądania zasądzenia na jej rzecz zadośćuczynienia za krzywdę wywołaną tym naruszeniem. Za odpowiednią w tym zakresie uznał Sąd kwotę 3.000zł. Przyznanie podmiotowi, który doznał naruszenia dobra osobistego świadczenia pieniężnego w postaci zadośćuczynienia za doznaną krzywdę wywołaną tym naruszeniem ustawodawca pozostawił tzw. uznaniu sędziowskiemu, co wprost wynika z normy art. 448 k.c. W ocenie Sądu powódka wykazała, że doznała uszczerbku niemajątkowego na skutek naruszenia jej dóbr osobistych przez J. A.. Sąd nakazał również pozwanemu wystosowanie do powódki przeprosin uznając, że uwzględnienie żądania w tym zakresie stanowić będzie adekwatną do sposobu naruszenia formę usunięcia skutków naruszenia dóbr osobistych powódki. W ocenie Sądu nie jest przy tym zasadne jest aby w/w przeprosiny pozwany miał kierować do innych jeszcze instytucji i osób niezwiązanych z prowadzonym postępowaniem karnym. To samo dotyczy sądu i sędziów prowadzących postępowanie karne oraz B. L. skoro pozwany co do zasady prawidłowo wypełniał swoją rolę obrońcy oskarżonej, a skutki w postaci naruszenia dóbr osobistych powódki odnoszą się do sfery przeżyć i psychiki samej powódki. Wbrew jednak twierdzeniom powódki uszczerbek ten nie mógł być tak znaczny jak wywodziła powódka biorąc pod rozwagę czas trwania i intensywność przeżyć psychicznych powódki z tym związanych. Dolegliwości na które cierpi powódka występują u niej od dłuższego czasu i brak jest dostatecznych podstaw do uznania, że pogorszenie jej stanu zdrowia i związane z tym cierpienia można łączyć w sposób prawnie doniosły z nagannym działaniem pozwanego. Sąd miał w tym zakresie na względzie także, iż zasięg naruszenia dóbr osobistych powódki ogranicza się do wąskiego grona osób uczestniczących w postępowaniu karnym, powódka bowiem nie wykazała, aby w związku z zachowaniem pozwanego spotkała się z jakąkolwiek negatywną reakcją społeczną i aby w jakikolwiek sposób wpłynęło ono na postrzeganie powódki przez otoczenie. Brak jest podstaw do zasądzenia na rzecz powódki odszkodowania z uwagi na fakt, iż powódka nie wykazała, że w związku z naruszeniem jej dóbr osobistych poniosła jakąkolwiek szkodę majątkową. Odsetki od zasądzonej kwoty zasądzono przy uwzględnieniu, iż pozwany wezwany skutecznie został przez powódkę do zapłaty należności dochodzonych pozwem z chwilą doręczenia odpisu pozwu (art. 455 w związku z art. 481 §1 i 2 k.c.). Jako podstawę orzeczenia o kosztach procesu Sąd powołał art. 100 k.p.c.

Apelację od tego wyroku wniosła powódka w zakresie pkt III( tj w części oddalającej powództwo, zarzucając naruszenie przepisów postępowania a to nieprawidłowe pominiecie dowodu z opinii biegłego mimo istnienia okoliczności wymagających zbadania przez osobę posiadającą wiadomości specjalne,. Zdaniem powódki Sad Okręgowy nie zbadał istoty sprawy albowiem nie rozpoznał szkody na zdrowiu pomimo wniosku o ustanowienie biegłego z zakresu endokrynologii w celu wskazania uszczerbku na zdrowiu spowodowanego rozpowszechnianiem famy iż jest ona chora psychicznie i mimo wskazania akt I C 813/05 i C 112/03 czy też I C 813/05 z których wynikały jej schorzenia. Endokrynolog winien określić wpływ rozstroju zdrowia na narządy wewnętrzne w tym uaktywnienie się reumatologicznego zapalenia stawów Także powódka zakwestionowała prawidłowość stwierdzenia sądu Okręgowego , że pozwany nie odpowiada za przeniknięcie do środowiska powódki informacji jakoby była ona chora psychicznie. Podniosła , że jej szkoda ma wieloprzyczynowe źródło co jednak nie zwalnia pozwanego od odpowiedzialności nawet jeżeli wcześniej stwierdzono już u niej schorzenia .

Ponadto powódka zarzuciła naruszenie art. 445 w zw. z art. 444§1 k.c. poprzez przyjęcie , że zasądzona kwota 30000zł jest odpowiednia i adekwatna do cierpień i krzywd powódki mimo , że jest ona drastycznie zaniżona, art. 444 k.c. poprzez jego niezastosowanie w sytuacji gdy zawoniony czyn pozwanego spowodował uszczerbek na zdrowiu dzięki eskalacji pomówień pozwanego.

Powódka wniosła o zmianę wyroku i podwyższenie zadośćuczynienia do kwoty 100000zł, ewentualnie uchylenie wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi Okręgowemu. Powódka wniosła o dopuszczenie dowodu z akt I C 813/05 na okoliczność poniesionego uszczerbku na zdrowiu .

Apelację od tego wyroku wniósł także pozwany zarzucając:

- błąd w ustaleniach faktycznych poprzez przyjęcie, że pozwany wypowiedział w mowie obrończej w sprawie IX K 666/11/K słowa „”ma dużo procesów w sądzie i jest tylko jedno określenie na takie osoby i że wszyscy je znają”,

- naruszenie przepisów postępowania , mające wpływ na rozstrzygnięcie a to art. 233§1 k.p.c. poprzez przyznanie bezkrytycznie przymiotu wiarygodności zeznaniom świadka I. E. bez uwzględnienia , że świadek ten jest pełnomocnikiem powódki w wielu sprawach i bez uwzględnienia , że świadek ten wskazał, że był zdenerwowany , a jako pełnomocnik nie złożyła wniosku o sprostowanie protokołu rozprawy. Zdaniem pozwanego świadek ten nie jest wiarygodny tym bardziej, że jej zdaniem pozwany miał wielokrotnie powiedzieć w mowie obrończej wprost , że oskarżycielka prywatna jest chora psychicznie , podczas gdy takiego ustalenia nie poczynił sąd pierwszej instancji. Nadto pozwany zarzucił naruszenie art. 233§1 k.p.c. poprzez brak oceny zeznań powódki i naruszenie prawa materialnego poprzez niewłaściwą wykładnię a to art. 8 ustawy z dnia 26 maja 1982r. prawo o adwokaturze w zw. z art. 24 k.c. poprzez przyjęcie, że podjęte przez niego działania w sprawie IX k666/11/K w szczególności treść wniosku dowodowego przekraczała granice określone przez zadania adwokata i przepisy prawa. Pozwany wniósł o zmianę wyroku i o oddalenie powództwa a także o oddalenie apelacji powódki.

Powódka wniosła o oddalenie apelacji pozwanego.

Rozpoznając apelację Sąd Okręgowy uznał za własne ustalenia Sądu Okręgowego i zważył co następuje:

Nie było potrzeby uzupełniania postępowania o opinię biegłego z zakresu endokrynologii czy też z akt sprawy . Przedmiotem dowodu są okoliczności istotne dla rozstrzygnięcia. Sama okoliczność , że powódka jest chora i że przeżyła stwierdzenia pozwanego został ustalony w sprawie. Nie można oczywiście wykluczyć, że stres związany ze stwierdzeniami pozwanego wpłynął w jakimś stopniu na stan fizyczny powódki. Oczywiste też jest, że zadośćuczynienie na podstawie art. 448 k.c. czy też art. 445 k.c. nie jest odszkodowaniem i przysługuje w przypadku wystąpienia naruszenia określonego dobra w związku z zawinionym działaniem (zaniechaniem) i związek ten ma charakter normatywny. Niemniej nie można przypisać pozwanemu odpowiedzialności w przypadku gdy ewentualna krzywda jest powiązana z rodzajem uszczerbku, który nie ma adekwatnego normalnego charakteru względem naruszenia . Pozwanego nie można uznać winnego naruszenia zdrowia powódki lecz co najwyżej winnego naruszenia jej godności. Reakcja pozwanej na ustalone w sprawie stwierdzenia pozwanego wyrażone w postępowaniu karnym w postaci negatywnego odczucia krzywdy w związku z naruszeniem jej godności jest oczywista natomiast już spowodowanie tą wypowiedzią stresu wywołującego rozstroju zdrowia miałoby charakter zupełnie atypowy. Wypowiedź pozwanego w normalnym układzie zjawisk nie mogła spowodować rozstroju zdrowia pozwanej tym bardziej , że wypowiedź ta stanowiła jedynie sugestię choroby psychicznej. Pozwany nie używał przy tym słów bezpośrednio godzących w dobra powódki lecz cytował oświadczenia oskarżonej co wynika wprost z treści pism powołanych przez Sąd Okręgowy. Biorąc jednak pod uwagę częstotliwość oświadczeń w tym przedmiocie oraz ponawianie wniosków i oświadczeń w sposób oderwany od zasad postępowania karnego było to tylko przekroczenie standardów zachowania pełnomocnika. Standardy te są wyższe dla profesjonalisty niż przeciętnego człowieka, stąd Sąd pierwszej instancji słusznie przyjął , że zachowanie pełnomocnika miało charakter bezprawny. Sąd Apelacyjny podziela stanowisko Sądu Okręgowego i wyrażone w wyroku Sądu Najwyższego z dnia 7 listopada 2000 r. I CKN 1149/98 LEX nr 50831 , że bezpodstawne przypisanie określonej osobie choroby psychicznej może być co do zasady uznane za godzące w jej dobra osobiste. Sugestia ze swej istoty ma jednak mniejszą siłę oddziaływania niż używanie pejoratywnych wyrażeń stanowiących synonim osoby chorej psychicznie. Pozwany nie może przy tym odpowiadać za zmniejszoną odporność psychiczną pozwanej , za jej nadwrażliwość na stres (k-260) czy osłabienie odporności wynikające z innych stresogennych sytuacji . Prowadzenie więc dowodu z opinii biegłego endokrynologa , że stres wywołał u pozwanej dodatkowy rozstrój zdrowia jest bezprzedmiotowe dla sprawy. Odmowa dopuszczenia dowodu z opinii i z akt spraw I C 112/03 czy też I C 813/05 była uzasadniona, niezależnie od oceny stanowiska sądu Okręgowego, że zły stan zdrowia pozwanej istniał już w przeszłości i schorzenia istniejące wcześniej nie mogły być wywołane późniejszym zachowaniem pozwanego. Zarzut więc powódki w tym przedmiocie nie mógł być uwzględniony. W konsekwencji nie doszło też do naruszenia art. 444 i 445 k.c. Także nie są zasadne zarzuty powódki , że ciężar słów pozwanego w sprawie karnej był dalej idący skoro powódka w sprawie karnej twierdziła, że ( k- 427 akt karnych) , że pełnomocnik wprost nie powiedział, że jest ona chora psychicznie. Pozwany nie odpowiada też za sposób postrzegania pozwanej w jej środowisku a przynajmniej ta okoliczność nie została wykazana. Z ustaleń wynika , że powódka jest uczestnikiem innych procesów i postrzeganie jej osoby może być wynikiem tych spraw. Nie ma podstaw do domniemania związku pomiędzy wypowiedziami pełnomocnika w sprawie karnej a odbiorem osoby powódki w jej środowisku mieszkaniowym. Nie jest zasadny zarzut naruszenia art. 233§1 k.p.c. stawiany zarówno przez powódkę jak i przez pozwanego. Jakkolwiek protokół rozprawy ze sprawy karnej, stanowiący dokument procesowy tworzy domniemanie przebiegu czynności protokołowanych to nie jest dowodem wyłącznym i istnieje możliwość podważenia jego treści (zob postanowienie SN z dnia 12 czerwca 2007 r. sygn V KZ 31/07, OSNwSK 2007/1/1273). Protokół powinien wprawdzie możliwie wiernie odzwierciedlać treść wypowiedzi , jednakże możliwe jest dowodzenie jakich dokładnie zwrotów użyto nawet jeżeli doszło do odmowy sprostowania. Z punktu widzenia postępowania cywilnego jest to dokument urzędowy w rozumieniu art. 244 §1 k.p.c., którego prawdziwość może być podważana (art. 252k.p.c.). Dokładna treść wypowiedzi pełnomocnika nie miała znaczenia dla sprawy karnej w aspekcie oddalenia wniosku dowodowego , stąd odmowa sprostowania nie jest decydująca i jego treść może być dowodzona w niniejszej sprawie, szczególnie , że sam Przewodniczący składu sądu karnego odmawiając sprostowania nie był pewny dokładnej treści wypowiedzi. Sąd pierwszej instancji w niniejszej sprawie w sposób logiczny i przekonujący ocenił dowody osobowe i powiązał je z dokumentami w tym pismami procesowymi składanymi przez pozwanego w postępowaniu karnym , które potwierdzają, że celem pełnomocnika było zdeprecjonowanie pozwanej jako osoby chorej psychicznie a cel insynuowania u pozwanej choroby psychicznej wykraczał poza potrzebę ochrony oskarżonej. Dotyczy to tych stwierdzeń , które z punktu widzenia przebiegu postępowania karnego nie miały istotnego znaczenia zaś w obiorze obiektywnego postronnego obserwatora miało charakter poniżający. Przy ocenie bezprawności działania należy uwzględnić sprzeczność zachowania z obowiązującym porządkiem prawnym, przez który należy rozumieć nie tylko obowiązujące ustawodawstwo, ale również przyjęte ogólnie w społeczeństwie zasady współżycia społecznego (por. uchwałę SN z dnia 15.II.1971 r. III CZP 33/70 (OSNCP 1971, poz. 59) i wyrok z dnia 19 kwietnia 2012 r., IV CSK 406/11, OSNC-ZD z 2012 r. Nr 3, poz. 68, Biul. SN z 2012 r. Nr 6, poz. 12). Fakt , że w postępowaniu dyscyplinarnym nie przyjęto przewinienia dyscyplinarnego nie jest wiążący w sprawie cywilnej. Pozwany nie może zasłonić się wolnością słowa i pisma z art. 8 prawa o adwokaturze albowiem ta nie jest nieograniczona. Właściwa reprezentacja interesu oskarżonego oceniana jest przy uwzględnieniu rzeczowej potrzeby w ramach podjętej obrony. Immunitet formalny adwokata nie chroni od odpowiedzialności za naruszenie godności lub czci (w rozumieniu art. 23 k.c.) . Pozwany powołuje się na art. 8 Europejskiej Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności sporządzonej w Rzymie dnia 4 listopada 1950 r., zmienionej następnie Protokołami nr 3, 5 i 8 oraz uzupełnionej Protokołem nr 2 (Dz.U.1993r. Nr 61 poz..284 ze zm. dalej: Konwencja). Norma ta chroni przed ingerencją państwa jednak nie chroni przed odpowiedzialnością za naruszenie dóbr strony procesowej. W okolicznościach danej sprawy istnieje możliwość przypisania adwokatowi odpowiedzialności za naruszenie dóbr innego uczestnika (strony) postępowania. Zgodnie z art. 10 ust. 2 Konwencji korzystanie z wolności może podlegać ograniczeniom i sankcjom jakie są przewidziane przez ustawę i m.in. z uwagi na ochronę dobrego imienia i praw innych osób. Powódka również ma prawo do ochrony dobrego imienia, godności i czci. W ramach oceny naruszenia dóbr należy uwzględniać kontekst, w których użyto kwestionowane zwroty albowiem pewnej sytuacji ,wyrażenie mogą być odebrane jako obraźliwe czy dyskredytujące a w innym kontekście nie. Przy ocenie, rzeczowości obrony interesów klienta ocenia się określoną wypowiedź adwokata, w kontekście charakteru sprawy, który w znacznym stopniu determinuje celowość i potrzebę danej wypowiedzi. Wypowiedź dotycząca cech charakteru czy osobowości strony w procesie, zazwyczaj całkowicie zbędna lub wręcz niedopuszczalna w typowej sprawie majątkowej, może być potrzebna i znacząca por. Wyrok SN z dnia 30 maja 2014 r. sygn. III CSK 179/13, LEX nr 1500669 i Wyrok SN z dnia 20 kwietnia 2006 r. IV CSK 2/06 OSNC 2007/2/30, Biul.SN 2006/8/13, M.Prawn. 2007/11/617). Ten kontekst prawidłowo ocenił Sąd Okręgowy przyjmując , że pejoratywne zabarwienie miało podtrzymywanie wniosku o przebadanie powódki na okoliczność choroby psychicznej, a tym samym insynuowanie sądowi i uczestnikom postępowania, iż oskarżycielka obarczona jest taką chorobą w sytuacji, gdy po wyjaśnieniu oskarżycielki na rozprawie w dniu 17 grudnia 2012 r. sąd zgromadził niezbędny materiał dowodowy w postaci akt sprawy IC 1026/09 (I ACa 845/12) i opinii tam się znajdujących, wykluczających chorobę psychiczną u D. V.. Ponawianie takiego wniosku dowodowego nie miało znaczenia i uzasadnienia wobec faktu, że karalność czynu z art. 212 k.k. nie zależała od stanu zdrowia pokrzywdzonego co wynikało z art. 213 §2 pkt 2 k. k. W piśmie procesowym z dnia 7 grudnia 2012r. i na rozprawie dnia 20 marca 2013r.obrońca złożył wniosek o przesłuchanie oskarżycielki prywatnej z udziałem biegłego oraz przeprowadzenie dowodu z opinii biegłego na okoliczność stanu zdrowia psychicznego oskarżycielki prywatnej powołując przekonania w tym względzie oskarżonej a nie własne. Wnioskowanie powódki co do przekonań obrońcy oparte na zeznaniach B. L. do protokołu z dnia 27 lutego 2014r. są błędne albowiem pomijają wyraźne twierdzenie oskarżonej , że w sprawie karnej zeznała , że powódka jest psychicznie chora. Jego własną oceną natomiast było dążenie do wykazania prawdziwości zarzutu , mimo, że nie miało to znaczenia dla istnienia zarzucanego przestępstwa i nie miał zastosowania przepis art. 192§1 i2 k.p.k. Apelacja obrońcy oskarżonej w sprawie karnej wiązała się z zarzutem naruszenia przepisów postępowania karnego poprzez oddalenie wniosku o przebadanie oskarżycielki pod kątem stanu zdrowia , co wiązało się z próbą wykazania , że oskarżona pozostawała w usprawiedliwionym przekonaniu o stawianych oskarżycielce zarzutów. Pisma te zawierała jednak ponawiane cytaty oskarżonej (k-486 akt I K 666/11/K ) w tym także stwierdzenia o osobowości paranoidalnej (k-490 akt karnych) , które następnie były szeroko omawiane (k- 494). Nie ma znaczenia podnoszony w apelacji pozwanego zarzut, że obrona w procesie uzasadniała zabieg mowy obrończej dla zapewnienia ochrony paralelnej względem osoby, która sama dokonuje naruszeń dóbr. To czy powódka sama dokonywała naruszeń w przedmiotowej sprawie karnej nie miało bowiem znaczenia w sprawie karnej na co zwrócił uwagę Sąd Okręgowy. Okoliczność zaś, że pokrzywdzony sam również narusza dobra innych osób nie wyłącza bezprawności działania albowiem nie jest prawnie dopuszczalna eskalacja wzajemnych naruszeń dóbr. Jego też ocena było dążenie do zdezawuowania powódki poprzez podnoszenie jakim człowiekiem jest oskarżycielka. Wprawdzie wypowiedzi o charakterze recenzji, zawierające nawet bardzo krytyczne oceny, nie mogą być zwalczane w sposób przewidziany w art. 23 i 24 k.c. , w tym jednak przypadku już sam sugerowanie choroby psychicznej i pieniactwa w powszechnym odczuciu, jako dotykające tak delikatnej sfery przeżyć psychicznych, naruszało godność powódki. Ciężar dowodu braku bezprawności działania spoczywa jednak na osobie, której zarzucono naruszenie dobra osobistego. To pozwany więc musi wykazać, że był uprawniony do stawiania tez, lecz wskazanego domniemania nie obalił. Pozwanemu można więc postawić zarzut niedołożeniu należytej staranności przy formułowaniu wniosków i oświadczeń procesowych. Nawet więc jeżeli jego głównym celem była ochrona oskarżonej to jednak nie musiało to być równoznaczne z deprecjonowaniem oskarżycielki.

Nie jest zasadny zarzut powódki , że Sąd Okręgowy rażąco zaniżył zadośćuczynienie. Wnioski pozwany przede wszystkim kierował do sądu choć jego działanie pośrednio było wymierzone przeciwko powódce. To naruszenie jednak przede wszystkim powiązane było z dążeniem do zapewnienia oskarżonej obrony i tylko stanowiło przekroczenie tego działania w ramach wykonywania obowiązków adwokata. Podnoszony przez powódkę negatywny ciężar odbioru przez nią wskazanej komunikacji werbalnej miał w dużej części podłoże subiektywne. Zasadnie podkreśla się w orzecznictwie, że oderwanie od obiektywnych przesłanek oceny naruszenia dóbr prowadziłoby do uprzywilejowania osób, które są nadmiernie uczulone na punkcie swej godności. Ocena, czy nastąpiło naruszenie dobra osobistego, nie może być dokonana według miary indywidualnej wrażliwości powódki lecz musi mieć charakter obiektywny (tak też wyrok Sądu Najwyższego z dnia 5 kwietnia 2002 r., sygn. akt II CKN 953/00, LEX nr 55098; podobne wyrok z dnia 11 marca 1997 r., sygn. akt III CKN 33/97, OSNC 1997/6 - 7/93). Sąd Okręgowy obiektywnie ocenił stopień naruszenia i winy pozwanego. Przyznane zadośćuczynienie jest odpowiednie w rozumieniu art. 448 k.c. i jako takie nie może być modyfikowane przez Sąd drugiej instancji. Wraz z oświadczeniem przyznana suma zapobiega trwania naruszenia i w pełni łagodzi skutki negatywnych doznań, wynikających z naruszenia dóbr osobistych. Jest ono przy tym utrzymane w rozsądnych granicach przy uwzględnieniu rodzaju i stopnia winy sprawcy oraz rozmiaru obiektywnie odczuwalnej krzywdy. Wobec nadużycia wniosków procesowych dotyczących stanu psychicznego powódki i odwoływania się do ilości prowadzonych przez nią postępowań w sposób wykraczający poza przyjęte zwyczaje, uzasadnione było też zobowiązanie pozwanego do złożenia oświadczenia usuwającego skutki naruszenia tego dobra osobistego ( 24§1k.c.). Forma tego przeproszenia była wystarczająca do uchylenia skutków naruszenia.

Obie apelacje nie są więc zasadne. Wobec powyższego Sąd Apelacyjny oddalił je na podstawie art. 385 k.p.c. Konsekwencją tego rozstrzygnięcia było wzajemne zniesienie kosztów na podstawie art. 100 k.p.c. w zw. z art. 391§1 k.p.c. przy uwzględnieniu, że powódka jest przegrywającą apelację, co do roszczenia majątkowego a pozwany jest przegrywającym roszczenie w zakresie roszczenia niemajątkowego i majątkowego.