Portal Orzeczeń Sądu Apelacyjnego w Krakowie

WYROK CZĘŚCIOWY

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 20 września 2024 r.

Sąd Apelacyjny w Krakowie – I Wydział Cywilny

w składzie:

Przewodniczący: SSA Sławomir Jamróg

Protokolant: Julia Grabowska

po rozpoznaniu w dniu 20 września 2024 r. w Krakowie na posiedzeniu niejawnym

sprawy z powództwa J. U.

przeciwko Syndykowi masy upadłości (...) Bank S.A. w upadłości

w W.

o ustalenie

na skutek apelacji strony pozwanej

od pkt 1 wyroku Sądu Okręgowego w Krakowie

z dnia 13 kwietnia 2022 r., sygn. akt I C 832/21

oddala apelację.

Sygn. akt I ACa 253/24

UZASADNIENIE

Wyrokiem z dnia 13 kwietnia 2022 r. sygn.. akt I C 832/21 Sąd Okręgowy w Krakowie ustalił nieważność całej umowy kredytu hipotecznego nr (...) indeksowanego do CHF zawartej w dniu 14 stycznia 2008r. (sporządzonej w dniu 11 stycznia 2008r. (pkt 1), umorzył postępowanie o zapłatę powyżej kwoty 404.289,94 zł (pkt 2), zasądził od strony pozwanej (...) Bank S.A. z siedzibą w W. na rzecz powoda J. U. kwotę 404.289,94 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 17.03.2022r. do dnia zapłaty (pkt 3), oddalił powództwo o zapłatę w pozostałym zakresie (pkt 4) i zasądził od strony pozwanej na rzecz powoda kwotę 11.817,00 zł tytułem zwrotu kosztów procesu (pkt 5). .

Podstawę tego rozstrzygnięcia stanowił następujący stan faktyczny:

Powód J. U. chciał zaciągnąć kredyt w celu sfinansowania części kosztów budowy lokalu mieszkalnego przy ulicy (...) w K., realizowanego przez dewelopera. Korzystał z pośrednictwa kredytowego. Od 2004 mieszka za granicą, umowa była podpisywana przez pełnomocnika- M. M..

Wniosek kredytowy został złożony w dniu 9 listopada 2007r. We wniosku wskazano m.in., że:

o powód ma wykształcenie wyższe ( mechanika – budowa maszyn ) ;

o powód od 2005r. pracuje jako kierowca w Irlandii, osiąga wynagrodzenie w kwocie 2020 Euro ,

o wnioskowana kwota kredytu wynosi 420.000,00 zł i ma być indeksowana kursem waluty CHF,

o wnioskowany okres kredytowania to 30 lat,

o kredyt zostanie przeznaczony na zakup mieszkania od dewelopera .

Wraz z wnioskiem kredytowym powód podpisał dokument pt. „Oświadczenie kredytobiorcy o wyborze waluty obcej”, w którym wskazano, że przy założeniu: wysokości kredytu - 150.000 zł, okresu spłaty kredytu - 15 lat, zmiennym oprocentowaniu kredytu złotowego – 6%, zmiennym oprocentowaniu kredytu indeksowanego do CHF – 3% oraz rat annuitetowych wpływ zmiany oprocentowania i kursu wymiany waluty kredytu na wysokość miesięcznych rat będzie się kształtował następująco:

o wysokość raty kapitałowo – odsetkowej przy aktualnym poziomie kursu CHF i aktualnym poziomie stopy procentowej – 1.259,13 zł przy kredycie w PLN, 1.032,19 zł przy kredycie w CHF;

o wysokość raty kapitałowo – odsetkowej przy założeniu, że stopa procentowa kredytu w CHF jest równa stopie procentowej kredytu w PLN, a kapitał jest większy o 20% - 1.510,96 zł;

o wysokość raty kapitałowo – odsetkowej przy założeniu, że kurs CHF wzrośnie o wartość stanowiącą różnicę między maksymalnym i minimalnym kursem z okresu ostatnich 12 miesięcy tj. o 0,3752 punktu procentowego, co daje wzrost o 15,6% - 1.194,04 zł;

o wysokość raty kapitałowo – odsetkowej przy założeniu, że stopa procentowa wzrośnie o 4 punkty procentowe – 1.599,36 zł przy kredycie w PLN, 1.340,21 zł przy kredycie w CHF;

o wysokość raty kapitałowo – odsetkowej przy założeniu, że stopa procentowa wzrośnie o wartość stanowiącą różnicę między maksymalną i minimalną wartością stopy procentowej z okresu ostatnich 12 miesięcy tj. o 1,83 punku procentowego w przypadku kredytów w PLN i o 0,518 punktu procentowego w przypadku kredytów indeksowanych kursem CHF – 1.409,57 zł przy kredycie w PLN, 1070,10 zł przy kredycie w CHF.

Powód nie otrzymał informacji, na jakich zasadach ustalany jest kurs spłaty raty kredytu. Powód nie otrzymał od Banku symulacji spłat kredytu na wypadek wzrostu kursu CHF ani też tabel obrazujących historyczny kurs CHF. Nie otrzymał również informacji na temat spreadu i w jaki sposób przeliczenia banku z PLN na CHF wpływają na wysokość jego zobowiązania. Powód był zapewniany o stabilności kursu CHF, miał zaufanie do banku, nie rozumiał na czym polega indeksacja kredytu. Zaproponowany kredyt był jedyną opcją aby kupić mieszkanie. Warunki umowy kredytowej zawieranej ze stroną pozwaną nie podlegały indywidualnym negocjacjom, dokument został przygotowany przez pracowników Banku i został przedstawiony do podpisu pełnomocnikowi powoda, podpisanie umowy odbyło się szybko. Kredyt został wypłacony w transzach.

W umowie strony ustaliły m.in., że:

- kwota kredytu wynosi 432 329,55 złotych polskich, a kredyt jest indeksowany kursem CHF. Przy założeniu, że uruchomiono całość kredytu w dacie sporządzenia umowy równowartość kredytu wynosiłaby 203 449,20 CHF, rzeczywista równowartość kredytu zostanie określona po wypłacie kredytu. Kredytobiorca oświadcza, że jest świadomy ryzyka kursowego związanego ze zmianą kursu waluty indeksacyjnej w stosunku do złotego w całym okresie kredytowania i akceptuje to ryzyko (§ 1 ust. 1),

- Spłata kredytu nastąpi w 360 równych ratach kapitałowo – odsetkowych (§ 1 ust. 2),

- oprocentowanie kredytu jest zmienne i na dzień sporządzenia umowy wynosi 4,99% w skali roku, na które składa się suma obowiązującej stawki DBCHF i stałej marży Banku, która wynosi 2,15% . Kredytobiorca oświadcza, że jest świadomy ryzyka wynikającego ze zmiennego oprocentowania, w całym okresie kredytowania i akceptuje to ryzyko. (§ 1 ust. 3),

- kredyt jest przeznaczony na pokrycie części kosztów budowy lokalu mieszkalnego realizowanego przez dewelopera – (...) spółka z o.o. oraz w pozostałej części na uiszczenie składki z tytułu ubezpieczenia od ryzyka utraty wartości nieruchomości, pokrycie składek ubezpieczeniowych wskazanych w umowie, uiszczenie kosztów związanych z ustanowieniem hipoteki zabezpieczającej spłatę kredytu, uiszczenie składki z tytułu pakietowego ubezpieczenia na wypadek odmowy ustanowienia hipoteki (§ 2 ust. 1),

- zabezpieczeniem spłaty kredytu jest m.in. hipoteka kaucyjna na rzecz Banku w złotych polskich do kwoty stanowiącej 170% kwoty kredytu ustanowiona na nieruchomości zakupionej za środki pieniężne uzyskane z kredytu (§ 3 ust. 1).

- Bankowa Tabela kursów dla kredytów dewizowych oraz indeksowanych kursem walut, zwana Tabelą kursów jest sporządzana przez merytoryczną komórkę Banku na podstawie kursów obowiązujących na rynku międzybankowym w chwili sporządzenia tabeli i po ogłoszeniu kursów średnich NBP o godz. 16:00 każdego dnia roboczego i obowiązuje cały następny dzień roboczy (§ 6 ust. 1),

- waluta indeksacji kredytu to CHF (§ 6 ust. 14),

- w dniu wypłaty kredytu lub każdej transzy kredytu kwota wypłaconych środków będzie przeliczana do CHF według kursu kupna walut określonego w Tabeli kursów – obowiązującego w dniu uruchomienia środków (§ 9 ust. 2),

-wysokość zobowiązania (raty kredytu) będzie ustalana jako równowartość wymaganej spłaty wyrażonej w CHF – po jej przeliczeniu według kursu sprzedaży walut określonego w „Bankowej tabeli kursów walut dla kredytów dewizowych oraz indeksowanych kursem walut obcych” do CHF obowiązującego w dniu spłaty (§ 10 ust. 3),

- oprocentowanie kredytu jest zmienne i ulega zmianie w pierwszym dniu najbliższego miesiąca następującego po ostatniej zmianie indeksu DBCHF (§ 13 ust. 1),

- indeks DBCH dla każdego miesiąca oblicza się jako średnią arytmetyczną stawek LIBOR 3m, obowiązujących w dniach roboczych w okresie liczonym od 26 dnia miesiąca, poprzedzającego miesiąc ostatni do 25 dnia miesiąca poprzedzającego zmianę (§ 13 ust. 2),

Do umowy miał zastosowanie Regulamin Kredytu Hipotecznego DOM, w którym wskazano m.in., że w przypadku kredytu indeksowanego w walucie obcej kwota raty spłaty obliczana jest według kursu sprzedaży dewiz obowiązującego w Banku na podstawie obowiązującej w Banku (...) z dnia wpływu środków (§ 19 ust. 5). Zawarta w Regulaminie definicja Tabeli Kursów (§ 2 Regulaminu) była identyczna z definicją Tabeli Kursów wprowadzoną do umowy.

W dniu 09 lutego 2009 r. strony zawarły aneks nr (...) do umowy kredytu hipotecznego, na podstawie którego nadano nowe brzmienie § 3 ust. 1 umowy dotyczącego zabezpieczenia spłaty kredytu.

W dniu 22.03.2010r. strony zawarły aneks nr (...) do umowy. Zmianie uległ między innymi § 10 umowy kredytu ( §1 aneksu ), zgodnie z którym wysokość zobowiązania będzie ustalana jako równowartość wymaganej spłaty wyrażonej w CHF – po jej przeliczeniu według kursu sprzedaży walut ustalanego przez Narodowy Bank Polski.

Tytułem spłaty rat kredytu powód w okresie od dnia zawarcia umowy do dnia 17 sierpnia 2020 r. uiścił na rzecz Banku kwotę w łącznej wysokości 404.039,94 zł oraz kwotę 250 zł tytułem opłat od zaświadczeń wydanych przez Bank .

(...) Bank S.A. z siedzibą w W. jest następcą prawnym (...) Bank S.A. z siedzibą w K..

Przy tym stanie faktycznym Sąd Okręgowy uznał, że powództwo zasługiwało na uwzględnienie- w zasadzie –w całości. Zawarta przez strony umowa kredytu zawiera bowiem postanowienia kształtujące w sposób niedozwolony mechanizm waloryzacji świadczeń stron. Bez tych postanowień umowa nie może wiązać i w konsekwencji umowa nie może by z uznana za ważną. W konsekwencji świadczenia stron spełnione na mocy umowy są świadczeniami nienależnymi, które strony powinny sobie wzajemnie zwrócić.

Sąd Okręgowy uznał, że powód posiada interes prawny w ustaleniu nieważności umowy o jakim mowa w art. 189 k.p.c. Samo wniesienie powództwa o zapłatę nie uchyla tego interesu i wyrok w tym zakresie nie usunie wszystkich płaszczyzn sporu. Nie można więc wykluczyć, że nawet po zasądzeniu od strony pozwanej na rzecz powodów zwrotu wszystkich kwot, które powodowie świadczyli z tytułu umowy kredytu, strona pozwana nadal będzie uważała powodów za swoich dłużników i żądała od nich spłaty kolejnych rat, powołując się na to, że wyrok zasądzający świadczenie nie wiąże jej w zakresie znajdujących się w uzasadnieniu wyroku rozważań co do stwierdzenia nieważności umowy. Ponadto istnieją inne niepewne skutki zawartej między stronami umowy kredytu, których nie da się usunąć w drodze powództwa o świadczenie - np. hipoteka ustanowiona na nieruchomości powodów na zabezpieczenie roszczeń Banku z tytułu umowy kredytu, której wykreślenie bez zgody Banku będzie możliwe dopiero po uzyskaniu wyroku ustalającego nieważność umowy . To właśnie ustalenie, że umowa kredytu jest nieważna pozwoli na uniknięcie dalszych sporów w przyszłości.

Zdaniem Sądu nie ma podstaw do kwestionowania (co do zasady) możliwości zawierania umów indeksowanych walutą obcą (w dacie zawarcia przedmiotowej umowy). Umowy takie nie były sprzeczne z zasadą swobody umów – art. 353 ¹ k.c.

Zdaniem Sądu pierwszej instancji istnieją podstawy do stwierdzenia, że klauzule zawarte w umowie kredytu wraz z regulaminem dotyczące ryzyka walutowego oraz indeksacji – są klauzulami abuzywnymi w rozumieniu art. 385 ¹ § 1 k.c. Dotyczy to przede wszystkim postanowień określających sposób przeliczania kwoty kredytu wyrażonej w złotówkach na CHF wg kursu kupna CHF zgodnie z Tabelą Banku obowiązującą w Banku w dniu uruchomienia środków (§9 ust. 2) i przeliczaniu CHF na złotówki wg kursu sprzedaży CHF zgodnie z Tabelą Banku obowiązującą w Banku w dniu spłaty (§10 ust. 3). Sąd Okręgowy podkreślił konsumencki status powoda, stwierdzając, że powód zawarł umowę kredytu jako osoba prywatna, w celu zakupu lokalu mieszkalnego. Kwestionowane postanowienia umowy nie zostały indywidualnie uzgodnione między stronami. Sam fakt, że powód mógł poznać treść postanowień umowy przed jej zawarciem nie przesądza o ich indywidualnym uzgodnieniu. Podobnie nie przesądza – wbrew twierdzeniom pozwanego banku – o indywidualnym uzgodnieniu indeksacji kredytu okoliczność, że powód we wniosku o kredyt sam wskazał walutę CHF, do której kredyt miał być indeksowany.

Odwołując się do treści art. 385 ^{( 1)} § 1 k.c. i dyrektywy Rady 93/13/EWG z dnia 5 kwietnia 1993 r. w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich wykładanej przez powołane w uzasadnieniu orzecznictwo TSUE, Sąd Okręgowy wskazał, że kwestionowane przez powoda klauzule umowne określają główne świadczenia stron, ale nie zostały sformułowane w sposób jednoznaczny. Ani z samej umowy, ani z informacji przekazanych kredytobiorcy przed jej zawarciem nie wynikały żadne wytyczne, pozwalające na chociażby orientacyjne wyliczenie wysokości stosowanych w Banku kursów kupna i sprzedaży CHF, postanowień umowy kredytu dotyczących klauzuli indeksacyjnej. Postanowienia umowy tworzące mechanizmy przeliczania zobowiązania powoda według kursów waluty CHF były rozrzucone po całej umowie i sformułowane w sposób bardzo ogólny. Nie dawały więc jasnego obrazu powiązań pomiędzy wysokością kwoty kredytu wypłaconej powodowi w złotych polskich i wysokością rat kredytu spłacanych przez niego również w złotych polskich a kursami waluty CHF i ich wpływem na wysokość salda kredytu w CHF oraz w złotych polskich oraz rat kredytu spłacanych w walucie złoty polski.

Zawarta została w kwestionowanych przez powoda postanowieniach umowy kredytu hipotecznego klauzula indeksacyjna, przewidywała, że zobowiązania stron z tytułu umowy kredytu przeliczane będą według kursów waluty CHF określonych w Tabeli Kursów obowiązującej w Banku. Kwota kredytu lub jego transzy wypłacona powodowi w złotych polskich miała być przeliczana na kwotę w walucie CHF zgodnie z kursem kupna CHF według Tabeli Kursów obowiązującej w Banku w dniu uruchomienia kredytu lub jego transzy ( §9 ust. 2 umowy). Kwoty rat kredytu uiszczanych przez powoda w walucie złoty polski miały zaś być przeliczane na kwoty w walucie CHF z zastosowaniem kursu sprzedaży obowiązującego w dniu płatności raty zgodnie z Tabelą Kursów Banku (§ 10 ust. 3 umowy kredytu w związku z § 6 ust. 1 umowy ). Co prawda w umowie kredytu oraz w Regulaminie podano definicję Bankowej Tabeli kursów dla kredytów dewizowych oraz indeksowanych kursem walut, zawierającą odniesienie do sposobu kształtowania kursów walut określonych w Tabeli, jednak na podstawie tej definicji nie można określić jednoznacznie świadczenia. W definicji wskazano, że Tabela jest sporządzana na podstawie kursów obowiązujących na rynku międzybankowym, lecz jednocześnie nie podano, o jaki rynek międzybankowy chodzi (lokalny, krajowy, europejski, światowy itp.) i gdzie można znaleźć informacje o kursach stosowanych na tym rynku. Nie podano również, według jakiej metody z kursów obowiązujących na rynku międzybankowym będą wyciągane kursy stosowane w Tabeli (np. że kursy w Tabeli stanowią średnią kursów na rynku międzybankowym czy medianę tych kursów). W definicji Tabeli znajduje się odniesienie do kursów średnich NBP, lecz jednocześnie nie ma żadnych sformułowań wskazujących na to, że kursy średnie NBP w jakikolwiek sposób wpływają na kursy określane w Tabeli. W rzeczywistości zapisy umowy i Regulaminu nie zawierają więc żadnych informacji, które pozwalałyby kredytobiorcom na chociażby orientacyjne wyliczenie wysokości stosowanych w Banku kursów kupna i sprzedaży CHF. Takie informacje nie zostały również przekazane powodowi na etapie przed zawarciem umowy.

Takie ukształtowanie klauzuli indeksacyjnej naruszało w sposób rażący interesy powoda jako konsumenta. Brak możliwości określenia potencjalnej wysokości kursów kupna i sprzedaży dewiz dla CHF, od których zależała wysokość salda kredytu wyrażonego w CHF oraz wysokość rat kredytu wyrażonych w CHF i spłacanych w walucie złoty polski, nie pozwalał bowiem powodowi na racjonalną ocenę ekonomicznego obciążenia związanego z umową kredytu oraz uniemożliwiał im weryfikację prawidłowości ustalanych przez Bank kursów kupna i sprzedaży CHF, a tym samym prawidłowości rozmiaru nałożonych na nich obciążeń finansowych z tytułu umowy. Jednocześnie ukształtowanie zapisów w umowy w taki sposób, że określenie zarówno kursów kupna i sprzedaży dewiz dla CHF, jak i kryteriów, według których kursy te będą ustalane, zostało pozostawione w wyłącznej gestii Banku, tworzy szerokie pole do nadużyć Banku na szkodę konsumenta.

Dobre obyczaje wymagają, aby pozycja kontraktowa konsumenta i przedsiębiorcy była równoważna, a jeżeli równoważna nie jest – żeby uprzywilejowanie którejkolwiek ze stron miało racjonalne i sprawiedliwe uzasadnienie. W tym zaś przypadku nastąpiło pozostawienie decyzji o wysokości kursów kupna i sprzedaży CHF wyłącznie w rękach Banku, bez żadnych mechanizmów, które pozwalałyby na weryfikację wysokości tych kursów przez konsumenta. Kwestionowane zapisy umowy są więc także sprzeczne z dobrymi obyczajami. Dla tej oceny abuzywności nie ma znaczenia fakt, że w znajdującym zastosowanie do umowy aneksie nr (...) z dnia 22.03.2010r. przewidziano możliwość spłaty rat kredytu wyrażonych w CHF, po ich przeliczeniu według kursu sprzedaży walut ustalonego przez Narodowy Bank Polski.

Sąd Okręgowy uznał , że kwestionowane przez powoda postanowienia umowy składają się na klauzulę ryzyka kursowego. Powód musiał być świadomy tego, że kursy waluty CHF mogą wzrosnąć jak i mogły być korzystne dla powoda, jeżeli powodowały zmniejszenie wysokości salda kredytu i rat spłacanych w walucie złoty polski. Należyta informacja o obciążającym powoda ryzyku kursowym związanym z zawarciem umowy kredytu indeksowanego do waluty obcej powinna polegać co najmniej na:

- okazaniu kredytobiorcy wykresu obrazującego zmiany kursów waluty obcej w okresie adekwatnym do okresu, na który ma zostać zawarta umowa,

- wyjaśnieniu, że kwota kredytu w walucie złoty polski zostanie przeliczona na kwotę w walucie obcej po kursie waluty, jaki będzie obowiązywał zgodnie z umową w dniu wypłaty kwoty kredytu,

- wyjaśnieniu, że kurs waluty, do której indeksowana jest kwota kredytu, przekłada się bezpośrednio na wysokość salda kredytu w walucie obcej – przy jednoczesnym pokazaniu kredytobiorcom symulacji obejmującej co najmniej, jakie będzie saldo kapitału kredytu w walucie obcej przy aktualnym kursie, przy najwyższym kursie odnotowanym na okazanym kredytobiorcom wykresie oraz przy kursie znajdującym się pośrodku pomiędzy kursem aktualnym i najwyższym kursem odnotowanym na okazanym kredytobiorcom wykresie,

- wyjaśnieniu, że raty kapitałowe kredytu będą wyrażone w walucie obcej i zostaną wyliczone na podstawie salda kapitału kredytu wyrażonego w walucie obcej;

- wyjaśnieniu, że kurs waluty, do której indeksowana jest kwota kredytu, przekłada się bezpośrednio na wysokość salda kredytu wyrażonego w złotych polskich oraz rat kredytu wyrażonych w złotych polskich - przy jednoczesnym pokazaniu kredytobiorcom symulacji tego, jakie będzie saldo kapitału kredytu w walucie złoty polski oraz rat kredytu w walucie złoty polski przy aktualnym kursie, przy najwyższym kursie odnotowanym na okazanym kredytobiorcom wykresie oraz przy kursie znajdującym się pośrodku pomiędzy aktualnym i najwyższym kursem odnotowanym na okazanym kredytobiorcom wykresie.

Tylko takie informacje pozwalają na uświadomienie kredytobiorcy, że kursy waluty obcej na przestrzeni kilkunastu – kilkudziesięciu lat mogą podlegać naprawdę dużym wahaniom i że wahania te wpływają bezpośrednio zarówno na wysokość wypłacanej im kwoty kredytu, jak i na rozmiar ich obciążeń wynikających z umowy. Pozwalają też na ocenienie przez kredytobiorcę, czy będzie w stanie spełniać świadczenia z tytułu umowy przy założeniu, że jego obciążenia wzrosną (choćby tylko chwilowo) do najwyższego zakresu przewidywalnego w momencie zawierania umowy i czy proporcja pomiędzy świadczeniem uzyskanym na mocy umowy od Banku a świadczeniem, jakie będzie musiał spełnić na rzecz Banku, jest dla niego do zaakceptowania.

Zdaniem Sądu pierwszej instancji informacje przekazywane powodowi przez Bank przed podpisaniem umowy kredytu były zbyt lakoniczne. Informacje, które Bank przekazał powodowi na etapie przed zawarciem umowy kredytu, nie były wystarczające, aby powód w pełni zdał sobie sprawę z ryzyka kursowego wiążącego się z umową oraz z jego potencjalnymi skutkami. Co prawda informacji, że wysokość raty kredytu jest uzależniona od wysokości kursu CHF i może ulec pewnym zmianom na niekorzyść kredytobiorcy, twierdzenia te sprowadzały się jedynie do ogólnych twierdzeń, w żaden sposób tego ryzyka nie obrazując. Powód w ogóle nie został przy tym uświadomiony co do tego, w jaki sposób wahania kursu waluty CHF wpływają na wyliczenie salda kredytu w walucie CHF, co przy zastosowaniu mechanizmu indeksacji może prowadzić do tego, że wypłacona mu kwota kapitału kredytu w walucie złoty polski będzie wyższa niż saldo kapitału w złotych polskich, które będą musieli spłacić. Z informacji, które Bank przekazał powodowi, wynikał0 przede wszystkim, że kredyt indeksowany do waluty CHF ze względu na niższą ratę jest znacznie korzystniejszy od kredytu nieindeksowanego w walucie złoty polski. Informacje te w istocie zacierały więc obraz ryzyka kursowego, skupiając się na uwypukleniu zalet umowy kredytu indeksowanego do waluty CHF przy jednoczesnym zbagatelizowaniu jej wad, w tym w szczególności zagrożeń związanych z ryzykiem kursowym. Ze względu na niedoinformowanie powoda o ryzyku kursowym nie mógł ona prawidłowo ocenić wpływu wahań kursów waluty CHF na jego sytuację ekonomiczną – czyli tego, do jakiej rozsądnie przewidywalnej na moment zawarcia umowy wysokości może wzrosnąć saldo kredytu wyrażone w walucie złoty polski oraz rata kredytu spłacana w walucie złoty polski i czy będzie on w stanie udźwignąć obciążenie finansowe związane z takim wzrostem. Brak należytej informacji o ryzyku kursowym i jego skutkach przesądza, że kwestionowane postanowienia umowy nie mogą zostać uznane za sformułowane w sposób jednoznaczny.

Mechanizm indeksacji kwoty kredytu do waluty obcej minimalizował zagrożenie związane z ryzykiem kursowym po stronie Banku. Kredyty indeksowane do walut obcych były ujmowane w wewnętrznej dokumentacji księgowej Banku jako kredyty walutowe, a Bank uzyskiwał środki na pokrycie tych kredytów nie w walucie złoty polski, lecz w walucie indeksacji. Mechanizm indeksacji w umowach kredytu był skonstruowany w taki sposób, że niezależnie od wysokości kursów waluty CHF do waluty złoty polski Bank otrzymywał od kredytobiorców kwoty rat w walucie złoty polski odpowiadające wartością kwocie raty wyrażonej w walucie CHF – czyli że w każdym wypadku kwoty otrzymane od powoda tytułem spłaty rat kredytu pokryją zobowiązania Banku zaciągnięte celem sfinansowania kredytu. Z kolei zagrożenie związane z ryzykiem kursowym po stronie powoda nie było w żaden sposób ograniczone. Powód pobrał kwotę kredytu w walucie złoty polski i spłacał ją również z wykorzystaniem środków pieniężnych w walucie złoty polski. W umowie kredytu nie było żadnego mechanizmu, który gwarantowałby, że przy zmianach kursów waluty CHF obciążenie powoda z tytułu spłaty kapitałowej części rat kredytu nie będzie wzrastało i że ostatecznie kwota spłaconych przez powoda rat kapitałowych kredytu w walucie złoty polski nie przekroczy wypłaconego mu kapitału kredytu. Ryzyko kursowe zostało więc rozłożone pomiędzy stronami w nierównomierny sposób. Należy przy tym podkreślić, że ten brak równomierności w ponoszeniu ryzyka kursowego nie był powodowi wiadomy, ponieważ nie uzyskał na ten temat żadnych informacji od Banku.

Umowa kredytu została zawarta z wykorzystaniem wzoru opracowanego przez Bank, który znał zasady działania mechanizmu indeksacji kredytu do waluty CHF i jego przełożenie na wysokość salda kredytu i rat kredytu spłacanych przez powoda w walucie złoty polski. Było więc dla Banku jasne, że wszelkie wahania kursów waluty CHF będą miały przełożenie na rzeczywiste obciążanie powoda z tytułu umowy kredytu.

W ocenie Sądu brak należytego poinformowania powoda przez Bank o ciążącym na nim ryzyku kursowym przy jednoczesnym przerzuceniu potencjalnych niekorzystnych skutków związanych z istnieniem tego ryzyka z Banku na powoda świadczy o tym, że postanowienia umowy kształtujące mechanizm indeksacji uznać należy za rażąco naruszające interesy powoda jako konsumenta. Zaniedbania Banku w zakresie przedstawienia powodowi odpowiedniej informacji o ryzyku kursowym związanym z umową kredytu indeksowanego do waluty CHF i jego potencjalnych skutkach doprowadziły do tego, że powód zdecydował się zaciągnąć taki kredyt, nie zdając sobie w pełni sprawy z zakresu ryzyka kursowego, związku pomiędzy ryzkiem kursowym i rozmiarem obciążeń powoda związanych z umową oraz tego, jak może się kształtować proporcja pomiędzy świadczeniem uzyskanym przez powoda od Banku a świadczeniami, jakie on będzie spełniał na rzecz Banku. Powodowi została więc odebrana możliwość podjęcia rozsądnej i przemyślanej decyzji, opartej na pełnym rozważeniu wad i zalet zaproponowanej mu umowy kredytu, co rażąco naruszyło jego interesy. Ukształtowanie mechanizmu indeksacji w taki sposób, że ryzyko kursowe z nim związane tworzyło zagrożenia wyłącznie po stronie kredytobiorcy przy jednoczesnym zabezpieczeniu interesów Banku godzi w interesy kredytobiorcy i narusza dobre obyczaje.

Zdaniem Sądu pierwszej instancji wskazane wyżej postanowienia umowy są niedozwolonymi postanowieniami umownymi w rozumieniu art. 385 ^{( 1)} k.c. i jako takie nie wiążą one powoda z mocy samego prawa od dnia zawarcia spornej umowy. Po usunięciu kwestionowanych postanowień umowa kredytu przybiera kształt umowy kredytu w walucie złoty polski, bez indeksacji do waluty CHF, z oprocentowaniem określonym według stawki referencyjnej LIBOR 3M. Postanowienia dotyczące mechanizmu indeksacji do waluty CHF dotyczą głównych świadczeń stron i ich wprowadzenie pozwoliło na zastosowanie w umowie oprocentowania według stawki referencyjnej odpowiedniej dla waluty CHF, a tym samym obniżenie w początkowym okresie obowiązywania umowy wysokości rat kredytu w stosunku do rat kredytu nieindeksowanego do waluty CHF. Skoro bez postanowień umowy kredytu, które zostały uznane za abuzywne, brak byłoby zgodnego zamiaru stron w rozumieniu art. 65 § 2 k.c. co do zawarcia umowy kredytu, umowę tą należy uznać za nieważną w całości. W konsekwencji wszelkie świadczenia spełnione przez powoda na mocy tej umowy uznać należy za świadczenia nienależne w rozumieniu art. 410 § 2 k.c., podlegające zwrotowi na mocy art. 405 w zw. z art. 410 § 1 k.c. Z materiału dowodowego zgromadzonego w aktach niniejszej sprawy wynika, że do dnia 17 sierpnia 2020r. powód tytułem spłaty zobowiązania z umowy kredytu z dnia 11.01.2008r. uiścił na rzecz pozwanego Banku kwotę 404.039,94 zł. Taką właśnie kwotę Sąd zasądził od strony pozwanej na rzecz powoda oraz kwotę 250zł tytułem opłat od zaświadczeń, o czym orzeczono w pkt 3 wyroku. Odsetki ustawowe od tej kwoty sąd zasądził od dnia 17 marca 2022r. do dnia zapłaty, podzielając wyrażane w orzecznictwie stanowisko, że „ wymagalność roszczeń związanych z nieważnością kredytu nastąpi dopiero z chwilą podjęcia przez kredytobiorcę wiążącej decyzji co do ewentualnego sanowania niedozwolonej klauzuli i co do zaakceptowania konsekwencji całkowitej nieważności umowy oraz sprzeciwienia się udzielenia mu ochrony przed tymi konsekwencjami przez wprowadzenie regulacji zastępczej”. W pozostałym zakresie, za okres wcześniejszy powództwo o zapłatę odsetek zostało oddalone. Za niezasadny Sąd uznał podniesiony przez stronę pozwaną zarzut zatrzymania.

Apelację od tego wyroku wniosła strona pozwana zaskarżając wyrok w punktach 1,3 i 5 zarzucając:

1. Nierozpoznanie istoty sprawy:

- wobec braku dokonania kontroli incydentalnej wzorca umownego tj. w oderwaniu od faktu i okoliczności zawarcia konkretnej Umowy, w tym pominiecie okoliczności towarzyszących zawarciu Umowy przy dokonywaniu oceny jej postanowień, zarówno po stronie Powodów jak i po stronie Pozwanego, z uwzględnieniem obyczajów i praktyk obowiązujących w dacie zawarcia Umowy,

- wobec braku zbadania kryterium ustalania kursów i możliwości utrzymania umowy po wyeliminowaniu postanowień ,

- wobec uznania, że zmiana umowy nie ma znaczenia dla roszczeń restytucyjnych,

- wobec braku możliwości utrzymania umowy przy niezasadnym przyjęciu, że wola konsumenta żądającego stwierdzenia nieważności wyłącza możliwość utrzymania umowy.

2. Naruszenie przepisów postępowania, które miało wpływ na wynika sprawy a to :

- art. 327 ¹§1 i2 k.p.c. poprzez uznanie, że w umowie nie określono kursu walut i nie dokonanie analizy §6 ust. 1 umowy,

- art. 227 k.p.c. oraz art. 235 ² § 1 pkt. 2, 3 i 5 k.p.c. oraz art. 205 ¹²§ 2 k.p.c. i art. 278 § k.p.c. w zw. z art. 232 zd. 2 k.p.c. poprzez nieprzeprowadzenie dowodu z opinii biegłego z zakresu finansów i bankowości i samodzielne, dowolne oraz niczym nieuzasadnione ustalenie, że w Umowie i Regulaminie brak wskazania kryteriów określania kursu waluty, podczas gdy ustalenie tego wymagało wiedzy specjalnej z zakresu ekonomii,

- art. 227 k.p.c. oraz art. 235 ² § 1 pkt. 2, 3 i 5 k.p.c. oraz art. 205 ¹²§ 2 k.p.c. poprzez pominięcie dowodów z zeznań świadków A. M. (1) i P. S. na okoliczności zgłoszone przez stronę pozwaną,

- art. 233§1 k.p.c. poprzez dowolną ocenę dowodów, w tym z wniosku kredytowego, oświadczenia o wyborze waluty, umowy kredytowej , Zarządzenia numer (...) i w konsekwencji wadliwe przyjęcie, że postanowienia umowy nie podlegały negocjacjom, umowa nie precyzuje sposobu ustalania kursu i przyznaje dowodność jego ustalenia bankowi, klauzule umowne nie odwoływały się do obiektywnego kursu CHF, powód nie miał wpływu na kształtowanie umowy i nie był informowany o sposobie tworzenia tabeli kursowej, o ryzyku walutowym,

- art. 233§1 k.p.c. poprzez dowolną ocenę materiału dowodowego wyrażające się w nieustaleniu, że strona powodowa akceptowała kurs i nie kwestionowała przeliczenia kursu, który nie odbiegał od stawek rynkowych , rzeczywistym powodem powództwa był wzrost kursu CHF , a powodowie nie wykorzystali instrumentów prawnych przeciwdziałającym takim zmianom okoliczności, lecz dążą do zwolnienia się z długu. Zdaniem strony pozwanej strona powodowa była w pełni poinformowana, informacje były zrozumiałe a zakres informacji był zgodny z ówczesnymi rekomendacjami i na stronę powodową nie była wywierana presja. Kredyt nieindeksowany Postanowienia umowy nie są abuzywne i nie doszło do naruszenia interesów konsumentów. Ponadto umowa powinna zostać utrzymana w mocy przy uwzględnieniu kursu średniego , co wynika ze zwyczaju, który ma rangę normatywną w art. 358§2 k.c. , ewentualnie potraktowana jako kredyt złotówkowy skoro strony były świadome, że kredyt nieindeksowany podlega oprocentowaniu stawką WIBOR 3 M jak i wobec treści regulaminu.

3. Naruszenie prawa materialnego a to:

- art. 455 i 481 k.c. poprzez wadliwe zasądzenie odsetek w sytuacji , gdy dopiero wyrok Sądu wskazywał na definitywny upadek umowy,

- art. 111 ust. 1 pkt. 4 ustawy Prawo bankowe poprzez nieuprawnione przyjęcie, iż sam fakt opierania rozliczeń ze stronę Powodową na podstawie kursów tabelarycznych ogłaszanych przez bank stanowi o rażącym naruszeniu interesów strony Powodowej oraz pozostaje w sprzeczności dobrymi obyczajami, podczas gdy Ustawodawca wymaga jedynie udostępnienia stosowanych kursów, do czego Pozwany bank się stosował, publikując kursu w internecie, udostępniając informację o kursach w placówkach bankowych i telefonicznie.

- art. 56 k.c., art. 65 § 1i 2 k.c., art. 354§ 1i§2 k.c. w zw. z § 6 ust. 1, §9 ust. 2 oraz § 10 ust. 3 umowy kredytu poprzez dokonanie ich nieuprawnionej, dowolnej wykładni polegającej na przyjęciu, iż w postanowieniach tych nie zostały określone zasady podawania przez Bank kursów walut (kupna i sprzedaży) na potrzeby rozliczeń z kredytobiorcami podczas gdy prawidłowa wykładnia tych postanowień prowadziła do wniosku iż Bank zobowiązany był podawać kursy kupna i sprzedaży na warunkach określonych w § 6 ust. 1 Umowy kredytu, to jest „na podstawie kursów obowiązujących na rynku międzybankowym w chwili sporządzania tabeli i po ogłoszeniu kursów średnich przez NBP, tabela sporządzana jest o godzinie 16.00 każdego dnia roboczego i obowiązuje przez cały następny dzień roboczy”. Prawidłowa wykładnia tych postanowień umownych prowadzi zwłaszcza do wniosku, iż nieb uprawniały one Banku do dowolnego i arbitralnego „kształtowania” kursów walut;

- art. 56 k.c., art. 65 § 1i 2 k.c. oraz art. 354 §1i 2 k.c. i art. 385 ¹ $ 2 k.c. poprzez dokonanie dowolnej i nieuprawnionej wykładni treści wniosku kredytowego oraz pozostałych postanowień nowy kredytu, w tym Regulaminu, po wyeliminowaniu z niej klauzul rzekomo niedozwolonych prowadzącej do rezultatów sprzecznych z ich obiektywnym brzmieniem oraz intencjami stron, w sytuacji gdy prawidłowa wykładnia tych przepisów prowadzi do wniosku, iż w przypadku nieskuteczności rzekomo abuzywnych postanowień umownych modyfikujących zwyczaj, strony są związane umową w pozostałym zakresie (art. 385 ¹§ 2 k.c.). Rezultatem takiej wykładni jest ustalenie, że strony zobowiązane rozliczać się zgodnie z kursem zwyczajowym dla przeliczeń walutowych, tj. wg średniego kursu NBP dla franka szwajcarskiego. Ewentualnie przy dokonywaniu wykładni Umowy z pominięciem postanowień Umowy składających się na indeksowanie kredytu do waluty CHF, należało posłużyć się treścią Regulaminu do wyznaczenia oprocentowania zmiennego właściwego dla kredytów nieindeksowanych. Brak jest też przeszkód dla utrzymania Umowy jako kredytu złotowego oprocentowanego wstawką opartą na WIBOR, gdyż strony obiektywnie taką umowę mogły zawrzeć;

- art. 385 ¹§1 i §2 Kodeksu cywilnego oraz art. 6 ust. 1 Dyrektywy 93/13/EWG poprzez „rozciągnięcie” skutku abuzywności na postanowienia, których abuzywności Sąd nie stwierdził i w pozostałej części umowę da się wykonać z pominięciem kwestionowanych postanowień o stosowaniu w rozliczeniach kursu z tabeli banku, przy uwzględnieniu , że aneksem strony uzgodniły rozliczenia z pominięciem tej tabeli, co oznacza brak podstaw do stwierdzania upadku umowy;

- art. 385 ¹k.c. oraz 385 ² k.c. poprzez uznanie abuzywności i niejednoznaczności spornych postanowień, pomimo braku do tego przesłanek, w szczególności braku naruszenia dobrych obyczajów i braku rażącego naruszenia interesów strony Powodowej. Pozwana powołała się na symulacje wahań raty, która została przedstawiona kredytobiorcy. Zdaniem pozwanej ocena abuzywności powinna być dokonana na moment na moment złożenia pozwu, z uwzględnieniem przepisów prawa obowiązujących strony w tej dacie i z uwzględnieniem braku jej kwestionowania przez Powoda przez 10 lat jej wykonywania;

- art. 385§ 2 zd. 1 k.c. w zw. z art. 5 zd. 2 Dyrektywy Rady 93/13/EWG z dnia 5 kwietnia 1993 r., w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich, ich niezastosowanie, podczas gdy w przypadku stwierdzenia przez Sąd niejednoznaczności postanowień wzorca umownego pierwszeństwo przez dokonaniem kontroli tzw. incydentalnej wzorca umownego, ma zasada „in dubio contra proferentem”, co oznacza, że wszelkie wątpliwości interpretacyjne (w tym co do znaczenia takich sformułowań jak „na podstawie”, „kurs obowiązujący na rynku międzybankowym”, „godzina 16”, „cały następny dzień roboczy”) należy rozstrzygnąć na korzyść konsumenta. Wynikiem takiej wykładni winno być przyjęcie, że bank nie był uprawniony do dodawania nieuprawnionej marży;

- art. 385 ²k.c. poprzez jego zawężającą wykładnię i przyjęcie, że do okoliczności zwarcia umowy nie należą wymogi stawiane przez (...), co do sposobu finansowania akcji kredytowej, jak i faktyczny sposób finansowania spornej umowy przez bank a także poprzez uznanie, że rozliczenie dwóch kursów prowadzi do rażącego naruszenia interesu powoda i sprzeczność z dobrymi obyczajami,

- art. 358 §1 i 2 k.c. poprzez jego niezastosowanie do określenia treści wzajemnych praw i obowiązków stron Umowy kredytu w zakresie rozliczeń, chociaż przepis ten wszedł w życie w okresie, w którym sporna Umowa kredytu obowiązywała, a więc na podstawie zasady interpretacyjnej określonej w art. L przepisów wprowadzających kodeks cywilny rzeczony przepis ma zastosowanie do spornej Umowy, a nadto wysokość salda kredytu wyrażona bezpośrednio w walucie obcej wynikała z niekwestionowanych przez stronę Powodową harmonogramów spłat i nie była sporna w sprawie;

- art. 24 ustawy z 29 sierpnia 1997 r. o Narodowym Banku Polskim, poprzez jego niezastosowanie do rozliczenia stron, podczas gdy rzeczony przepis obowiązywał już w dacie zawarcia spornej Umowy, a zasady ustalania kursu złotego w stosunku do walut obcych ustalała Rada Ministrów w porozumieniu z Radą Polityki Pieniężnej i Narodowy Bank Polski ogłaszał bieżące kursy walut obcych oraz kursy innych wartości dewizowych. Uchwała nr 51/2002 Zarządu Narodowego Banku Polskiego z 23 września 2002 r. w sprawie sposobu wyliczania i ogłaszania bieżących kursów walut obcych określała sposób przeliczenia kursów franka szwajcarskiego. Wynik rozliczenia kursu średniego był powszechnie dostępny,

- art. 30 ust 2 pkt 1 i 2 w zw. z art. 2 ust 1 pkt 3 Ustawy z dnia 29 września 1994 r. o rachunkowości, poprzez jego ewentualne niezastosowanie, podczas gdy uznanie za niewiążące uzgodnionych przez strony rozliczeń walutowych nakazuje do wyceny wzajemnych zobowiązań stron i rozliczeń księgowych zastosować przepisy o rachunkowości;

- art. 189 k.p.c. poprzez ustalenie nieważności Umowy kredytu, w sytuacji braku podstaw do stwierdzenia jej nieważności, jak również - przez uznanie, że strona Powodowa posiada interes prawny w ustaleniu nieważności Umowy kredytu;

Dodatkowo podniesiono także zarzuty naruszenia prawa materialnego, które z uwagi na częściowe rozstrzygnięcie pozostały poza zakresem rozpoznania Sądu drugiej instancji. Dotyczyło to art. 496 k.c. w zw. z art. 497 k.c., poprzez ich błędne niezastosowanie, . Strona pozwana podniosła nadto zarzut naruszenia art. 5 k.c. poprzez jego niezastosowanie w sytuacji, w której orzeczona sankcja jest skrajnie nieproporcjonalna do zarzucanego naruszenia i stanowi próbę rażącego nadużycia uprawnień przyznanych konsumentom, w tym narusza zasadę lojalności i uczciwości obrotu, lojalności kontraktowej, pacta sunt servanda (zawartych umów należy dotrzymywać) oraz narusza reguły venire contra factum proprium nemini licet, wywodzonej z prawa rzymskiego i znanej też w prawodawstwie krajów anglosaskich jako tzw. estoppel, będący środkiem obrony wywodzonym z zasad słuszności (equitable remedy). Zdaniem pozwanej zasadne było utrzymania Umowy jako kredytu złotowego oprocentowanego stawką LIBOR .

Strona pozwana wniosła o zmianę wyroku i oddalenie powództwa, ewentualnie o uchylenie zaskarżonego orzeczenia i przekazanie sprawy Sądowi Okręgowemu do ponownego rozpoznania oraz o zasądzenie kosztów za obie instancje.

Ponadto w trybie art. 380 k.p.c. zaskarżono odmowę dopuszczenia dowodu z opinii biegłego.

W odpowiedzi powód wniósł o oddalenie apelacji, pominięcie dowodu z opinii biegłego i z zeznań świadków i o zasądzenie kosztów postępowania apelacyjnego, kwestionując zasadność zarzutów procesowych, podtrzymując stanowisko o abuzywności postanowień umowy w tym dowolności kształtowania kursu przez strone pozwana, braku uzgodnień treści umowy, braku możliwości jej uzupełnienia i podstawach do zastosowania art. 189 k.c. i art. 405 k.c. w zw. z art. 410§2 k.c.

Postanowieniem z dnia 9 stycznia 2024r. Sąd Apelacyjny w Krakowie zawiesił na podstawie art. 174§1 pkt 4 k.p.c. postepowanie wobec ogłoszenia upadłości strony pozwanej.

Postępowanie zostało podjęte w części dotyczącej żądania ustalenia z udziałem syndyka masy upadłości.

Syndyk podtrzymał apelację wnosząc o zawieszenie postępowania w całości wobec ogłoszenia upadłości.

Rozpoznając apelację strony pozwanej w części dotyczącej żądania ustalenia (pkt 1 zaskarżonego wyroku) Sąd Apelacyjny uznał za własne ustalenia Sądu Okręgowego, szczególnie w zakresie okoliczności zawarcia umowy i uznania braku związania powoda abuzywnymi postanowieniami umowy dotyczącymi klauzuli walutowej i oceny ukształtowania ryzyka walutowego oraz brak możliwości utrzymania umowy w mocy a w konsekwencji przyjęcia nieważność umowy i zważył co następuje:

Przepis art. 145 ust. 1 Prawa upadłościowego ogranicza możliwość podjęcia postępowania przeciwko syndykowi jedynie w odniesieniu do postępowań sądowych w sprawie wszczętej przeciwko upadłemu przed dniem ogłoszenia upadłości o wierzytelność. Sprawa o ustalenie ma przesądzić istnienie lub nieistnienie stosunku prawnego lub prawa i nie jest objęta ograniczeniem wskazanym w powołanym wyżej przepisie. Potwierdzeniem tego stanowiska jest teza uchwały Sądu Najwyższego z dnia 19 września 2024 r. III CZP 5/24 wyjaśniająca, że postępowanie sądowe z powództwa kredytobiorcy będącego konsumentem o ustalenie nieistnienia stosunku prawnego z umowy kredytu, prowadzone przeciwko bankowi, co do którego w toku postępowania ogłoszono upadłość, nie jest sprawą „o wierzytelność, która podlega zgłoszeniu do masy upadłości” w rozumieniu art. 145 ust. 1 ustawy z dnia 28 lutego 2003 r. Prawo upadłościowe, a tym samym może być podjęte z chwilą ustalenia osoby pełniącej funkcję syndyka. Należy podkreślić, że w postępowaniu upadłościowym nie zostanie przesądzona w sposób pełny kwestia istnienia lub nieistnienia stosunku prawnego wynikającego z umowy kredytowej. Sam też ewentualny fakt uwzględnienia wierzytelności powodów na liście wierzytelności nie usunie w pełni niepewności prawnej związanej z kwestią ważności umowy kredytowej i istnienia obowiązków powodów na przyszłość. Okoliczność, że wynik postępowania może mieć wpływ na stan masy upadłości nie jest wystarczająca do uznania braku możliwości prowadzenia procesu o ustalenie. Zwrócić trzeba uwagę, że nie ma przeszkód do prowadzenia postępowania z powództwa syndyka o zapłatę rat kredytowych, w którym również możliwe jest przesłankowe ustalenie nieistnienia stosunku prawnego, co również może mieć wpływ na masę upadłości.

Podzielić w pełni należy rozważania Sądu Okręgowego w kwestii istnienia interesu prawnego powodów w ustaleniu na podstawie art. 189 k.p.c. Okoliczność, że powodowie posiadają roszczenie o zapłatę nie uchyla ich interesu w ustaleniu nieważności umowy o jakim mowa w art. 189 k.p.c. Uwzględnienie wierzytelności powodów na liście wierzytelności nie usunie niepewności co do istnienia określonych praw i obowiązków stron oraz nie zniesie ryzyka ich naruszenia w przyszłości (por. postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 13 grudnia 2022 r. I CSK 3808/22 i z dnia 24 listopada 2022 r. I CSK 3425/22). Nie jest przesądzone czy i z jakiego tytułu ewentualne roszczenia wzajemne może podnieść syndyk. Istnieje więc interes prawny w ustaleniu skoro uwzględnienie powództwa stworzy stabilną podstawę do dalszych rozliczeń między stronami sporu. Ponadto wyrok ustalający usunie niepewność co do zabezpieczeń kredytu.

Nie jest także zarzut nierozpoznania istoty sprawy. Zarzut taki nie może być uwzględniony jeżeli -tak jak w tym przypadku - Sąd Okręgowy odniósł się do przedmiotu sprawy, zbadał materialną podstawę żądania i merytorycznych zarzutów pozwanej (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 20 lutego 2023 r. III CZ 423/22).

Uzasadnienie zaskarżonego orzeczenia jasno też wskazuje fakty, które sąd uznał za udowodnione, dowody na których się oparł. Zawiera też wyjaśnienie podstawy prawnej rozstrzygnięcia, stąd zarzut naruszenia art. 327 ¹§1 k.p.c. jest niezasadny.

Wbrew zarzutom strony pozwanej postanowienia umowne z §6ust. 1 i §9 ust. 2 umowy oraz 10 ust. 3 nawet w połączeniu z regulaminem Kredytu (...) (k 28-30 i k160 i n.) nie zawierało jasnego, zobiektywizowanego mechanizmu określania kursu przeliczenia wysokości świadczeń wypłaconych powodom oraz wysokości rat i wysokości zobowiązania pozostałego do spłaty. Tabela kursów sporządzana była bowiem jednostronnie przez odpowiednią komórkę banku. Nawet jeżeli tabela kursów miała być sporządzana na podstawie kursów obowiązujących na rynku międzybankowym w chwili sporządzenia tabeli i po ogłoszeniu kursów średnich przez NBP, to nie uchyla to oceny, że ostateczny kurs określać miał samodzielnie, jednostronnie (...) Bank SA w K. (...) Oddział w Ł. , którego następcą prawnym był upadły pozwany. Przeprowadzenie dowodu z opinii biegłego z zakresu finansów i bankowości mogłoby być potrzebne gdyby w umowie określono matematyczny wskaźnik obiektywizujący wyliczeniu kursu określonego w tabeli. W sytuacji jednak braku umownego mechanizmu określającego w jaki sposób kurs wskazany w tabeli ma odnosić się do kursu średniego dowód z opinii jest bezprzedmiotowy. To, że bank działa na rynku regulowanym nie oznacza, że nadzór bankowy będzie analizował wszystkie umowy. Wytyczne stanowią pewną konsekwencję nagannych działań na rynku bankowym a te były zależne jedynie od samego banku. Ponadto jeżeli wytyczne nie odpowiadali poziomowi ochrony konsumentów wynikającemu z Dyrektywy, to ewentualne roszczenia z tego tytułu powinny być kierowane do KNF. Dodatkowo trzeba zauważyć, że banki jako profesjonaliści powinny mieć świadomość, że z uwagi na konsekwencje ryzyka walutowego tego typu kredyty nie powinny być oferowane klientom, którzy otrzymują dochody w walucie innej niż waluta do której denominowany lub indeksowany był kredyt (dowód pisma z dnia 28 listopada 2005r. k66-68). Niektóre banki miały już taką świadomość w 2005r.

W tym przypadku umowie brak było określenia trybu w jaki sposób bank miał pozyskiwać dane o kursach obowiązujących na rynku międzybankowym i w jaki sposób miał tę informację wykorzystać przy wyliczeniu kursu w tabeli, co również nie obiektywizuje sposobu wyliczenia a dodatkowo nie może być jasne dla konsumenta i w konsekwencji pozwala na ocenę abuzywności klauzuli przeliczeniowej do CHF pomimo, że postanowienie do określa świadczenie główne konsumenta.

Powód na podstawie samej umowy (k.26-38 i na podstawie regulaminu (k.160 i nast.)nie mógł w sposób pewny określić wysokości zobowiązania. W oczywisty więc sposób treść umowy nie daje podstaw do jasnego określenia przeliczenia kwot w CHF kwot oddanych do dyspozycji kredytobiorcy na czas oznaczony w umowie i określenia w jakiej wysokości zobowiązany jest do zwrotu. Główne więc świadczenia nie zostały sformowane w umowie w sposób jednoznaczny co pozwala na poddanie postanowień ich dotyczących ocenie z punktu widzenia przesłanej abuzywności wynikających z art. 385 ¹§1 k.c.

W aktualnym orzecznictwie przyjmuje się, że obowiązek zwrotu kwoty kredytu korygowanej klauzulami przeliczeniowymi do waluty obcej stanowi świadczenie główne w rozumieniu art. 385 ^{( 1 )}§ 1 k.c. (por. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 9 maja 2019r., I CSK 242/18, LEX nr 2690299, z dnia 30 września 2020 r., I CSK 556/18, z dnia 27 lipca 2021 r. V CSKP 49/21 i z dnia 28 września 2021 r. I CSKP 74/21 ). Niejednoznaczność określenia takiego świadczenia nie wyklucza jednak uznania braku związania takim postanowieniem.

Powód nie miał żadnych praw w procesie określania przelicznika waluty, a prawa te miał wyłącznie kontrahent będący przedsiębiorcą (jego komórka §6 ust. 1 umowy). Tej oceny nie uchyla to, że Bank spełniał obowiązek informacyjny z art. 111 Prawa bankowego i wskazywał w miejscach dostępnych informacje o aktualnych kursach wynikających z tabeli. Tylko bowiem od banku bowiem zależało jak ten kurs określi. Słusznie Sąd Okręgowy uznał, że nie ma znaczenia jak faktycznie bank ten kurs określał w toku wykonywania umowy, stąd nie można podzielić zasadności zarzutu naruszenia art. 227 k.p.c. oraz art. 235 ² § 1 pkt. 2, 3 i 5 k.p.c. i art. 278 § k.p.c. Oceny abuzywności dokonuje się na podstawie umowy a nie na podstawie sposobu jej wykonania. Aneks nr (...) (k.41-430 nie stanowił odnowienia a postanowienie dotyczące ustalania wysokości zobowiązania na podstawie kursu średniego NBP nie dotyczyło okresu po jej zawarciu. Ponadto Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej w wyroku z dnia 9 lipca 2020 r C – 452/18 XZ vs Ibercaja Banco SA wskazał, że zmiana niedozwolonego warunku w kolejnej umowie mogłaby mieć znaczenie dla utraty roszczeń, gdyby konsument mógł dysponować odpowiednimi informacjami, które pozwoliłyby mu zrozumieć wynikające stąd dla niego skutki prawne. W orzecznictwie też wskazywano, że zgoda konsumenta ukierunkowana na sanowanie wadliwego postanowienia umownego musi być wyrażona jednoznacznie, wyraźnie i stanowczo. Wyrażenie zgody na zmianę umowy przez wyeliminowanie niedozwolonego postanowienia i zastąpienie go innym nie może być traktowane samo przez się jako wyraz woli sanowania wadliwego postanowienia ze skutkiem ex tunc choćby zmiana ta była indywidualnie uzgodniona (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 9 maja 2019 r. I CSK 242/18). Brak jest zaś w tym przypadku podstaw do przyjęcia, że powód zawierając aneks nr (...) miał zamiar sanować od samego początku postanowienia pozwalające bankowi na jednostronne określanie kursu.

Okoliczność, że powód nie kwestionował wyniku przeliczenia kursu przy wypłacie i nie kwestionował kursu, który nie odbiegał od stawek rynkowych nie jest istotna skoro wówczas działał on w przekonaniu stabilności kursów franka i nie miał jeszcze świadomości abuzywności postanowień, które dopiero w perspektywie czasu ujawniły się one jako niekorzystne. Fakt , że nie wykorzystał on innych instrumentów prawnych nie oznacza nadużywania uprawnień wynikających z przepisów powołanych przez Sąd Okręgowy. Istotne jest, że w tym przypadku sposób określenia kursu przeliczeniowego do waluty obcej określony w umowie powodował nierównomierne rozłożenie uprawnień i obowiązków między partnerami stosunku obligacyjnego. Należy podkreślić, że mechanizm indeksacji musi być określony w taki sposób, by konsument był w stanie oszacować, w oparciu o jednoznaczne i zrozumiałe kryteria, wypływające dla niego z tej umowy konsekwencje ekonomiczne (zob. podobnie wyrok z dnia 27 stycznia 2021 r., Dexia Nederland, C-229/19 i C-289/19, EU:C:2021:68, pkt 50 i przytoczone tam orzecznictwo). Prawo banku do ustalania kursu waluty nie doznawało w tym przypadku żadnych umownych ograniczeń w postaci skonkretyzowanych, obiektywnych kryteriów zmian stosowanych kursów walutowych. Fakt, że punktem wyjścia miał być ogłaszany kurs średni i wpływ na wyliczenie miały mieć kursy na rynku międzybankowym nie jest wystarczający do przyjęcia obiektywizacji wyliczenia i oderwania tego wyliczenia od woli przedsiębiorcy. Kształtowanie tego kursu nie doznawało też ograniczeń maksymalnych i nie wprowadzało zabezpieczeń kredytobiorcy przed gwałtownymi zmianami kursów. W orzecznictwie uznawano już takie rozwiązanie za prowadzące do naruszenia interesów konsumenta, w tym przede wszystkim interesu ekonomicznego (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 29 października 2019r. IV CSK 309/18). Świadczenie banku było ponadto przeliczane po kursie kupna waluty CHF z dnia uruchomienia kredytu. Spłata zaś była przeliczana według kursy sprzedaży. W orzecznictwie wskazywano, iż tego typu uregulowanie umożliwia uzyskiwanie przez instytucję kredytową dodatkowego dochodu bez świadczenia w zamian za „spread” żadnej rzeczywistej usługi (por. wyrok Trybunału Sprawiedliwości UE z dnia 30 kwietnia 2014 r. w sprawie C-26/13, Kásler przeciwko Jelzálogbank, pkt 5–58). Nawet jednak gdyby istniała bezpośrednia relacja pomiędzy wysokością różnicy w kursie kupna i sprzedaży waluty, z jednej strony, a jakością świadczonej usługi bankowej, z drugiej strony, to i tak niejednoznaczność określenia kursu odpowiednio sprzedaży i zakupu potwierdza, że jest to klauzula niedozwolona. Także w orzecznictwie Sądu Najwyższego uznawano, że jeżeli klauzula indeksacyjna nie zawiera jednoznacznej treści i pozwala na ustalanie kursów waluty w sposób pozostawiający bankowi swobodę, to jest ona w sposób oczywisty sprzeczna z dobrymi obyczajami i rażąco narusza interesy konsumenta (zob. np. wyroki SN z dnia 14 lipca 2017 r. II CSK 803/16 OSNC 2018/7-8/79 i z dnia 27 listopada 2019 r., II CSK 483/18). Fakt, że bank dla zrównoważenia pozycji udzielenia kredytu indeksowanego powodowi zaciągał zobowiązanie wyrażone we franku szwajcarskim i w ten sposób ponosił koszty obsługi takich kredytów nie oznacza, że nie osiągał on dochodów ze stosowania odmiennych kursów tj sprzedaży przy przeliczeniu spłat dokonywanych w złotych a przy wypłatach stosowania kursu sprzedaży. Dla samego zaś uruchomienia kredytu wypłacanego w złotych nie było konieczności pozyskania franków szwajcarskich. Ewentualne wymogi w tym zakresie z punktu widzenia zasad rachunkowych nie uchylają oceny abuzywności. Bezprzedmiotowy był więc dowód z zeznań świadka P. S. zgłoszony w odpowiedzi na pozew (k 99v ) i zarzut naruszenia art. 227 k.p.c. w zw. z art. 235 ^{( 2)} k.p.c. w zw z art. 380 k.p.c. nie mógł zostać uwzględniony. Wobec braku wskazania aktualnego adresu świadka A. M. wniosek ten należało pominąć, stąd także i w tej części zarzut apelacji nie jest zasadny.

Nie ma żadnych podstaw do uznania naruszenia przez Sąd Okręgowy zasad oceny dowodów w tym dowodów z dokumentów. Okoliczność, że istniała teoretyczna możliwość negocjacji umów kredytowych nie oznacza, że taka możliwość negocjacji istniała w tym przypadku. Wniosek kredytowy dotyczył kredytu w PLN indeksowanego do waluty obcej co wynika jednoznacznie z treści tego wniosku k152. Zarówno wzory wniosku jak i umowy były przygotowane przez stronę powodową. Zaciągnięcie kredytu wiązało się też z zastosowaniem regulaminu. Z zasady zaś fakt posłużenia się przez kontrahenta wzorem umowy i regulaminem tworzy domniemanie, że konstrukcję umowy oparto na wzorcu, na którego brzmienie konsument nie miał rzeczywistego wpływu. To pozwana winna więc obalić to domniemanie. Fakt możliwości wyboru waluty nie oznacza negocjowalności treści klauzuli przeliczeniowej. Zeznania świadków wskazanych w odpowiedzi na pozew, którzy nie uczestniczyli w procesie przygotowania umowy zawartej przez strony nie są zaś wystarczające do zakwestionowania ustaleń, że w tym przypadku postanowienia dotyczące sposobu przeliczania waluty nie były przedmiotem indywidualnych uzgodnień. Ciężar dowodu wynikający z art. 385 ¹§4 k.c. spoczywał zaś na pozwanej.

Przedmiotowa umowa określała, że kredyt udzielony jest w walucie polskiej i jest on indeksowany do waluty obcej. Kwota kredytu była podana w walucie krajowej i w tej walucie zostaje wypłacona, ale miała być przeliczona na walutę obcą według klauzuli umownej opartej również na kursie kupna tej waluty obowiązującym w dniu wypłaty środków (§9 ust. 2), przy czym spłata kredytu miała nastąpić w walucie krajowej po przeliczeniu zobowiązania według cen sprzedaży CHF ( § 10ust.3 ). Był to więc kredyt indeksowany do waluty obcej definiowany w sposób określony w wyroku Sądu Najwyższego z dnia 30 września 2020 r. I CSK 556/18.

Zarówno wartość kredytu jak i wypłata kredytu oraz kwoty spłacane przez kredytobiorcę miały być więc przeliczane do CHF. Klauzula walutowa, czyli klauzula zawierająca postanowienia przewidujące przeliczenie oddawanej do dyspozycji kwoty kredytu oraz spłacanych rat na inną walutę mieści w sobie ryzyko kursowe, wiążące się z obciążeniem kredytobiorcy-konsumenta ryzykiem zmiany kursu waluty i związanym z tym ryzykiem zwiększenia kosztu kredytu (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 10 maja 2022 r. II CSKP 285/22 LEX nr 3350106 ). Niewątpliwie powód oświadczył, że jest świadomy ryzyka kredytowego (§1 ust. 1 umowy). Niewątpliwie też potwierdził, że zapoznał się informacją o wpływie zmiany oprocentowania i kursu na wysokość miesięcznych rat (k.155). Nie mogło być w obrocie konsumenckim skuteczne oświadczenie, że powód nie będzie wywodzić żadnych roszczeń na podstawie przedstawionej tabeli. Sam zaś sposób przedstawienia w tabeli k155 miała charakter wyłącznie poglądowy oderwany od wielkości kwoty kredytu wskazanej we wniosku kredytowym a podany w symulacji możliwy wpływ ruchów kursu i oprocentowania wskazuje raczej na korzyści przy zaciągnięciu kredytu indeksowanego względem kredytu w PLN. Należy podkreślić , że na gruncie Dyrektywy Rady 93/13/EWG z dnia 5 kwietnia 1993 r. w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich istotny jest poziom realizacji obowiązku informacyjnego, który ma fundamentalne znaczenie w obrocie konsumenckim. W brew twierdzeniom strony pozwanej brak jest przede wszystkim podstaw do przyjęcia domniemania, że konsument ma świadomość, że to ryzyko jest nieograniczone. Nawet wskazanie możliwości wzrostu raty o 46% nie jest wystarczające dla realizacji obowiązku przy jednoczesnym zapewnieniu o stabilności kursów walut i korzyściach płynących z zaciągnięcia zobowiązania przy tego typie kredytu. Brak jest więc podstaw do uznania, że powód był rzeczywiście świadomy potencjalnych konsekwencji wystąpienia ryzyka kursowego, a przede wszystkim nie oznacza, że miał świadomość, iż to ryzyko kursowe ma charakter nieograniczony i w jakim to stopniu może wpłynąć na utrzymywanie się stanu zadłużenia pomimo znacznych spłat na poczet tego kredytu. Przewalutowanie na PLN, które nie wskazywało maksymalnych granic kursowych sprzedaży CHF również nie chroniło przed ryzykiem walutowym. Ocena dowodów z zeznań powoda nie jest więc sprzeczna ani z zasadami logiki ani też zasadami doświadczenia życiowego. Logicznie oceniony materiał dowody dawał też podstawy do stwierdzenia, że prezentacja przedstawiona powodowi wskazywała na stabilność kursu CHF. Podkreślić zaś należy, że nie spełnia wymogu przejrzystości przekazywanie konsumentowi przy zawarciu umowy informacji, nawet licznych, jeżeli opierają się one na założeniu, że stosunek wymiany między walutą rozliczeniową a walutą spłaty pozostanie w miarę stabilny przez cały okres obowiązywania tej umowy.

Sąd Okręgowy właściwie zinterpretował obowiązki przedsiębiorcy w tym zakresie. To bowiem na podstawie informacji przedstawionej przez bank konsument podejmuje decyzję, czy zamierza związać się warunkami sformułowanymi uprzednio przez przedsiębiorcę (zob. wyroki Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości z dnia 30 kwietnia 2014 r. C-26/13 Árpád Kásler, Hajnalka Káslerné Rábai, i z dnia 21 marca 2013 r. C-92/11 RWE Vertrieb). Założeniem ochrony konsumenta jest więc zasada jasnej, pełnej i zrozumiałej informacji handlowej. Symulacje liczbowe, mogą stanowić użyteczną informację, jeżeli są oparte na wystarczających i prawidłowych danych oraz jeśli zawierają obiektywne oceny, które są przekazywane konsumentowi w sposób jasny i zrozumiały. Symulacje liczbowe powinny pozwalać konsumentowi zrozumieć rzeczywiste znaczenie długoterminowego ryzyka związanego z możliwymi wahaniami kursów wymiany walut, a tym samym ryzyka związanego z zawarciem umowy kredytu wyrażonego w walucie obcej lub denominowanego do waluty obcej.(por. wyrok Trybunału Sprawiedliwości U.E. z dnia 10 czerwca 2021 r. C-776/19 ,VB i in vs. BNP Paribas Personal Finance SA, Procureur de la République). Strona pozwana więc powinna wykazać, że informacja przedstawiona powodowi dawała mu jasne podstawy do uświadomienia sobie skutków znacznego osłabienia waluty polskiej względem CHF, tj takiego jakie wystąpiło w rzeczywistości, lub też jakie może jeszcze nastąpić w przyszłości w wypadku dalszego osłabienia waluty polskiej, co w tym przypadku nie zostało wykazane. Sąd Okręgowy słusznie więc uznał, że informacja przedstawiona przez bank nie była wystarczająca. Obciążający przedsiębiorcę brak przejrzystości przy określeniu warunków umowy w zakresie konsekwencji istotnej zmiany kursu walut spowodował, że powód zawarł umowę bez świadomości możliwej konsekwencji znacznego zwiększenia nie tylko kwoty rat ale też wynikającego ze zwiększonego poziomu skutków indeksacji znacznego wzrostu zwaloryzowanej wysokości zadłużenia. Przede wszystkim zaś informacja nie dawała świadomości, że powiązany ze wzrostem kursu wzrost kwoty zadłużenia może mieć charakter nielimitowany, co może mieć jeszcze bardziej negatywne skutki w przypadku dalszej (możliwej przecież) deprecjacji PLN. Aktualny stan może być tylko przejściowy. Ponadto skutek zmian kursów chroni w istocie jedynie interes banku. Przy stosunkowo słabej walucie krajowej bank wypłacając kwotę kredytu w krótkim okresie czasu i to w złotych polskich nie jest narażony na odwrotne, analogiczne, istotne dla strony pozwanej, ruchy kursowe wynikające ze znacznego osłabienia CHF względem złotego. Na istotne ryzyko kursowe w toku wykonywania długotrwałej umowy w nieporównywalny sposób narażony był powód i to nawet gdyby strona powodowa musiała ponosić koszty obsługi takich kredytów. Postanowienie umowne jest sprzeczne z dobrymi obyczajami, jeżeli może stworzyć podstawy znaczącej nierównowagi kontraktowej na niekorzyść konsumenta w sposób jednostronny, jeżeli przedsiębiorca, który traktuje kontrahenta w sposób słuszny nie mógłby racjonalnie się spodziewać, że konsument zaakceptowałby w ramach negocjacji taką klauzulę gdyby odpowiednio poinformował konsumenta (uchwała Sądu Najwyższego z dnia 20 czerwca 2018 r. III CZP 29/17 OSNC 2019/1/2). Taka sprzeczność z dobrymi obyczajami zachodzi więc w tym przypadku.

Rażące naruszenie interesów konsumenta oznacza nieusprawiedliwioną dysproporcję praw i obowiązków wynikających z umowy na jego niekorzyść, skutkującą niekorzystnym ukształtowaniem sytuacji ekonomicznej konsumenta oraz jego nierzetelnym traktowaniem (por. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 3 lutego 2006 r., I CK 297/05, nie publ., z dnia 15 stycznia 2016 r., I CSK 125/15, OSNC - ZD 2017). Zgodnie z art. 3 ust. 3 Dyrektywy Rady 93/13/EWG z dnia 5 kwietnia 1993 r. w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich, uznaje się za nieuczciwe te warunki umowy, które nie były indywidualnie negocjowane, jeśli stojąc w sprzeczności z wymogami dobrej wiary, powodują znaczącą nierównowagę wynikających z umowy praw i obowiązków stron ze szkodą dla konsumenta (por. także wyrok Trybunału Sprawiedliwości U.E. z dnia 10 czerwca 2021 r. C-609/19 BNP Paribas Personal Finance SA przeciwko VE). Taka nierównowaga i niekorzystne ukształtowanie sytuacji ekonomicznej powoda nastąpiła.

Sąd pierwszej instancji prawidłowo więc ocenił postanowienia umowy dotyczące możliwości swobodnego kształtowania przez bank kursów przeliczania świadczeń jak i wpływające na charakter umowy postanowienia obciążające powodów skutkami nieograniczonego ryzyka wahań kursów. Możliwość przewalutowania czy aneksowania ani nie zapewniała równowagi kontraktowej a tym bardziej nie mogła przywrócić tej równowagi kontaktowej z mocą wsteczną .

Niewątpliwie zawarcie umowy kredytu bankowego w złotych polskich indeksowanego do waluty obcej było na gruncie w art. 353 ¹ k.c. co do zasady dopuszczalne. Przepis art. 69 ust. 2 pkt 4a i ust. 3 prawa bankowego w zw. z art. 5 ustawy z dnia 29 lipca 2011 r. o zmianie ustawy - Prawo bankowe oraz niektórych innych ustaw (Dz.U.2011.165.984) potwierdzał dopuszczalność tego typu umów. Sposób wprowadzenia zmian prawa bankowego, na podstawie nowelizacji tej ustawy, które to zmiany weszły w życie z dniem 26 sierpnia 2011r. wskazywało, że wcześniej funkcjonująca w obrocie konstrukcja umowy kredytu indeksowanego nie była sprzeczna z prawem, tym bardziej, że z przepisu art. 353 ¹ k.c. wynika, że strony zawierające umowę mogą ułożyć stosunek prawny według swego uznania, byleby jego treść lub cel nie sprzeciwiały się właściwości (naturze) stosunku, ustawie ani zasadom współżycia społecznego. Sama idea indeksacji, a także związana z nim zasada oprocentowania, nie jest sprzeczna z naturą stosunku. Tak też przyjął Sąd pierwszej instancji. Do tej nieważności może prowadzić jednak wprowadzenie do umowy postanowień niedozwolonych i brak potwierdzenia przez konsumenta abuzywnych postanowień umownych, bez których umowa nie może obowiązywać.

Abuzywne klauzule są od początku, z mocy samego prawa, dotknięte bezskutecznością na korzyść kredytobiorcy, chyba że następczo udzieli on świadomej i wolnej zgody na te klauzule i w ten sposób przywróci ich skuteczność z mocą wsteczną. Niedozwolone postanowienie umowne (art. 385 ^{( 1)} § 1 KC.) są więc od początku, z mocy samego prawa, dotknięte bezskutecznością na korzyść konsumenta, który może udzielić następczo świadomej i wolnej zgody na to postanowienie i w ten sposób przywrócić mu skuteczność z mocą wsteczną (por. Wyroki Sądu Najwyższego z dnia 27 lipca 2021 r. V CSKP 49/21 LEX nr 3207798 i z dnia 2 czerwca 2021 r., I CSKP 55/21). Powód nie przywrócił tej skuteczności. Powód świadomy, że przedmiotowe postanowienia umowne nie wiążą go, jak i pouczeni, że przedmiotowe postanowienia umowne odnoszą się do istotnych elementów umowy nie potwierdził postanowień, stąd w konsekwencji umowa kredytu nie może z przyczyn wyżej podanych wiązać.

Sąd nie jest uprawniony do uzupełniania umowy kredytu w walucie obcej treścią nieuzgodnioną przez strony, choćby zmierzała do wyrównania ich pozycji na gruncie łączącego je stosunku prawnego. Nie jest też uprawniony do tego, by umowę tę przekształcić w inny rodzaj umowy (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 20 maja 2022r. II CSKP 943/22).

Konsekwencją stwierdzenia abuzywności klauzuli umownej spełniającej wymagania art. 385 ^{( 1)}§ 1 k.c. jest działająca ex lege sankcja bezskuteczności niedozwolonego postanowienia, połączona z przewidzianą w art. 385 ^{( 1)} § 2 k.c. zasadą związania stron umową w pozostałym zakresie (por. także wyrok Sądu Najwyższego z dnia 24 października 2018 r. II CSK 632/17). Ta zasada jednak nie ma charakteru bezwzględnego. W wyroku TSUE z 8 września 2022r. C-81/21, dotyczącym Deutsche Bank Polska i Bank Millennium wskazano, że art. 6 ust. 1 i art. 7 ust. 1 dyrektywy 93/13 należy interpretować w ten sposób, iż stoją one na przeszkodzie orzecznictwu krajowemu, zgodnie z którym sąd krajowy może stwierdzić nieuczciwy charakter nie całości warunku umowy zawartej między konsumentem a przedsiębiorcą, lecz jedynie elementów tego warunku, które nadają mu nieuczciwy charakter. Nie można więc dzielić takiego warunku. Nie ma w tym przypadku możliwości wypełnienia luki co do określenia przeliczenia wartości zobowiązania ani też sposobu spełnienia świadczenia przez obie strony.

Nie ma podstaw do odwołania do tabeli kursów sprzedaży NBP. Pojęcie rynku międzybankowego nie ma charakteru jednoznacznego. Określenie kursów następowało po ogłoszeniu kursów NBP i nawet umowa nie wskazywała, że kurs średni był podstawą rozliczenia. W chwili zawierania umowy nie obowiązywał jeszcze art. 358§2 k.c., ponadto przepis ten ma znaczenie dla umów określających świadczenie w walucie obcej i nie odnosi się do klauzul waloryzacyjnych (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 19 maja 2022 r II CSKP 797/22 ). Ponadto nowelizacja z dnia 23 października 2008 r., która określa sposób przeliczania nie wiązała się ze skutkami wstecznymi. Tut. Sąd w wyroku z dnia 22 czerwca 2020 r. I ACa 1684/17 uznał, że art. 24 ustawy o NBP to norma, która w połączeniu z art. 32 ustawy o NBP, oraz art. 356 § 2 k.c., daje podstawy do wypełnienia luki dotyczącej sposobu przeliczenia spłat na walutę obcą i przyjęcia, że miarodajny jest w tym przypadku kurs średni waluty ustalany przez NBP. Wsparciem dla tej koncepcji była także treść art. 137 a Prawa bankowego, jednakże w aspekcie treści wykładni art. 6 ust. 1 Dyrektywy Rady 93/13/EWG w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich, prezentowanej w orzecznictwie TSUE, nie można przyjąć, że są to normy dyspozytywne, które mają na celu wypełnienia luki w sytuacji nieuczciwych postanowień umowy zawartej z konsumentem. Ani art. 358§2, jak też art. 41 ustawy z dnia 28 kwietnia 1936 r. prawo wekslowe również nie stanowią norm dyspozytywnych dla określenia obiektywnych mechanizmów indeksacji wprowadzonych na wypadek braku związania stron mechanizmem określonym w umowie. Także strony nie przewidziały też w umowie klauzul salwacyjnych. W sytuacji więc wyeliminowania w oparciu o art. 385 ^{( 1)}§1k.c. skutku związania powodów wskazanymi postanowieniami abuzywnymi dotyczącymi klauzul przeliczeniowych brak jest umownego określenia mechanizmu przeliczania wysokości wypłaty świadczenia jak i określenia zobowiązania powodów. Trudno zaś przyjąć by wolą stron było zawarcie kredytu bez takiego mechanizmu szczególnie, że oprocentowanie kredytu powiązano ze zmienną stopy referencyjnej Libor (§14 regulaminu). Wyeliminowanie ryzyka kursowego, charakterystycznego dla umowy kredytu indeksowanego do waluty obcej i uzasadniającego powiązanie stawki oprocentowania ze stawką LIBOR, jest równoznaczne z tak daleko idącym przekształceniem umowy, że należy ją uznać za umowę o odmiennej istocie i charakterze, choćby nadal chodziło tu tylko o inny podtyp czy wariant umowy kredytu. Powyższe oznacza to z kolei, że po wyeliminowaniu tego rodzaju klauzul utrzymanie umowy o charakterze zamierzonym przez strony nie jest możliwe, co przemawia za jej całkowitą nieważnością (por. wyrok Sądu Najwyższego z 13 maja 2022 r., II CSKP 293/22 i postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 24 listopada 2022 r. I CSK 3200/22).

Prawidłowo więc oceniono skutki abuzywności prowadzące do stwierdzenia nieważności umowy wobec braku możliwości uznania, że tak okrojona umowa, która nie odpowiada rzeczywistej woli stron spełnia wymogi z art. 353 ¹§1 k.c. Nie był także wykluczone uznanie, że umowa zawarta w okolicznościach wskazanych powyżej była sprzeczna z zasadami współżycia społecznego, to jednak nie uchyla prawidłowości rozstrzygnięcia.

Powództwo o ustalenie realizujące podstawowe, ustawowe prawa, nie narusza art. 5 k.c. Ponadto na tę klauzulę generalną nie może powoływać się skutecznie na. ten, kto sam narusza zasady współżycia społecznego (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 13 czerwca 2000 sygn. V CKN 448/00). Naruszeniem tych zasad przez bank był wskazany wyżej sposób ukształtowania umowy kredytowej. Zdumienie więc budzi powoływanie się przez stronę pozwaną na zasady uczciwości obrotu i lojalności. Zasada pacta sunt servanda dotyczy umów skutecznie zawartych. Nie bez znaczenia dla oceny braku zasadności zarzutu nadużycia prawa są też odstraszające cele powołanej Dyrektywy. Przede wszystkim jednak rozpoznanie apelacji we wskazanej części nie dotyczy używania prawa lecz tylko żądania jego ustalenia.

Wobec powyższego Sąd Apelacyjny oddalił na podstawie art. 385 k.p.c. w zw. z z art. 317§1 k.p.c., 224§3 k.p.c. i art. 391§1 k.p.c. apelację w części w jakiej dotyczy ona ustalenia zawartego w punkcie 1 zaskarżonego orzeczenia.