Portal Orzeczeń Sądu Apelacyjnego w Krakowie

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 19 kwietnia 2013 r.

Sąd Apelacyjny w Krakowie – Wydział I Cywilny

w składzie:

Przewodniczący:	SSA Wojciech Kościołek
Sędziowie:	SSA Józef Wąsik SSA Piotr Rusin (spr.)
Protokolant:	st.sekr.sądowy Beata Lech

po rozpoznaniu w dniu 19 kwietnia 2013 r. w Krakowie na rozprawie

sprawy z powództwa S. M.

przeciwko Gminie J.

o ochronę dóbr osobistych i zapłatę

na skutek apelacji powoda

od wyroku Sądu Okręgowego w Nowym Sączu

z dnia 21 grudnia 2012 r. sygn. akt I C 1308/09

oraz zażalenia strony pozwanej od postanowienia o kosztach procesu zawartego w punkcie III wymienionego wyżej wyroku

1.  oddala apelację i zażalenie;

2.  zasądza od powoda na rzecz strony pozwanej kwotę 1.800 zł (jeden tysiąc osiemset złotych) tytułem kosztów postępowania apelacyjnego.

Sygn. akt I A Ca 268/13 i I A Cz 452/13

UZASADNIENIE

Po ostatecznym sprecyzowaniu stanowiska powód S. M. wniósł o zobowiązanie pozwanej Gminy J. do odpowiedzialności za naruszenie jego dóbr osobistych ( dobra do prywatności) przez złożenie na rozprawie sądowej oświadczenia , że w przyszłości powstrzyma się w stosunku do niego od podejmowania dalszych bezprawnych działań godzących w sferę jego prywatności, zobowiązania do przeproszenia za bezprawne zachowanie na łamach najbliższego wydania gminnego biuletynu informacyjnego publikowanego przez Gminę J. , zasądzenie zadośćuczynienia w kwocie 20.000 zł. oraz o zasądzenie zwrotu kosztów procesu w kwocie 410 zł., w tym-4 przejazdów na rozprawy do N. , 3 przejazdów na badania przez biegłych do tego i 1 przejazdu na badania do N. oraz utraty wynagrodzenia za pracę w związku ze stawiennictwem na rozprawach.

W uzasadnieniu podał, że zarządzeniem nr. (...)- (...) Wójt Gminy J. A. K. zobowiązał pracowników podległych jednostek organizacyjnych , w tym szkół, do złożenia w terminie do dnia 15 grudnia 2006 r. jawnych oświadczeń majątkowych. Zarządzenie to nie miało żadnej podstawy prawnej i godziło w sferę prywatności, a więc chronione przepisami prawa cywilnego dobro osobiste. Zmuszenie powoda do złożenia takiego oświadczenia wywołało u niego rozstrój zdrowia psychicznego , naraziło go na szykany i pośmiewisko w lokalnej społeczności.Wójt Gminy J. co prawa później uchylił to zarządzenie , ale informacja ta dotarła do powoda już po złożeniu przez niego oświadczenia w dniu 15 grudnia 2006 r.

Powód wskazał też , że jeżeli podstawy jego roszczeń nie mogą stanowić przepisy o ochronie dóbr osobistych , to opiera je na regulacjach dotyczących odpowiedzialności deliktowej za bezprawne działania władzy publicznej.

Pozwana Gmina J. wniosła o oddalenie powództwa i zasądzenie kosztów procesu, podnosząc że nie doszło do naruszenia żadnego dobra osobistego powoda ponieważ informacje o stanie majątkowym podlegają ochronie na podstawie przepisów ustawy o ochronie informacji niejawnych i co najwyżej podstawą dochodzonych przez powoda roszczeń winny być przepisy dotyczące odpowiedzialności za czyny niedozwolone .

Oceniając zasadność powództwa w świetle przesłanek odpowiedzialności deliktowej należy wziąć pod uwagę , że autorem redakcji zarządzenia wskazanego w pozwie nie był Wójt Gminy J. , lecz Sekretarz Gminy , a Wójt zarządzenie to podpisał po uzyskaniu od Sekretarza zapewnienia o zgodności tego zarządzenia z prawem. Poza tym do naruszenia dóbr osobistych powoda nie doszło dlatego , że zarządzenie Wójta Gminy zostało uchylone oświadczenie majątkowe powoda nie dotarło do Urzędu Gminy, nie zostało w żaden sposób podane do wiadomości innym osobom , a Wójt przeprosił nauczycieli za bezprawne nałożenie obowiązku.

Pozwana Gmina zarzuciła też brak związku przyczynowego między nałożeniem obowiązku złożenia oświadczenia majątkowego a stanem zdrowia powoda oraz postawiła zarzut przedawnienia .

Wyrokiem z dnia 21 grudnia 2012 r. sygn..akt IC 1308/09 Sąd Okręgowy w Nowym Sączu oddalił powództwo , w części objętej zwolnieniem powoda od kosztów sądowych kosztami obciążył Skarb Państwa i odstąpił od obciążenia powoda pozostałymi kosztami procesu.

W uzasadnieniu wyroku Sąd Okręgowy ustalił, że powód od 2005 r. był zatrudniony jako nauczyciel w Szkole Podstawowej nr. 2 w L., a także w zarządzie firmy wodociągowej. Pod koniec 2006 r. na urząd wójta Gminy J. kandydował między innymi A. K., a powód popierał i czynnie agitował za jego konkurentem. A.

K. propagował hasła jawności władzy, a pełniący od 2001 r. funkcję sekretarza Gminy W. K. przygotował projekt zarządzenia nr. (...)- (...) Wójta Gminy J. z dnia 6 grudnia 2006 r. w sprawie oświadczeń majątkowych pracowników Urzędu Gminy J. i jednostek organizacyjnych , w którym na podstawie art. 19 ustawy z dnia 22 marca 1990 r. o pracownikach samorządowych ( Dz.U.z 2001 r.Nr.l42,poz. 1593 ) zobowiązano wszystkich pracowników Urzędu Gminy J. zatrudnionych w dniu 1 grudnia 2006 r., a także instytucji podległych temu Urzędowi, w tym pracowników niezobowiązanych innymi przepisami do składania oświadczeń majątkowych , jak na przykład nauczycieli . Po wyborze na stanowisko Wójta Gminy J. i zapewnieniu przez Sekretarza Gminy W. K. o zgodności treści proponowanego zarządzenia z prawem A. K. jako Wójt Gminy podpisał to zarządzenie , które nałożyło obowiązek złożenia oświadczenia majątkowego według stanu na dzień 1 grudnia 2006 r. w terminie do 15 grudnia 2006 r. , co wywołało konsternację w gronie nauczycielskim. Część nauczycieli, w tym powód , złożyła oświadczenia majątkowe , które przyjmowali dyrektorzy szkół. W stosunku do tych , którzy tego nie uczynili nie były jednak wyciągane żadne konsekwencje. Po dokonaniu analizy prawnej zarządzenia Wójt wycofał obowiązek składania oświadczeń przez nauczycieli i w dniu 15 grudnia 2006 r. na spotkaniu z dyrektorami szkół i nauczycielami oficjalnie przekazał tę informację i przeprosił za nałożenie tego obowiązku. Ponadto w piśmie z dnia 24 maja 2007 r. skierowanym do dyrektorów szkół ponownie przeprosił za nałożenie obowiązku złożenia oświadczeń majątkowych. Złożone oświadczenia majątkowe pozostały u dyrektorów szkół, którzy nie nadali im dalszego biegu , a w szczególności nie przesłali ich do Urzędu Gminy. Obowiązek składania oświadczeń majątkowych przez nauczycieli nie był nagłośniony w społeczności lokalnej, powód nie był z tej przyczyny wyszydzany czy wyśmiewany, miał tylko wewnętrzne poczucie pokrzywdzenia że jako osoba wykształcona z dwa fakultetami został potraktowany na równi ze sprzątaczkami. W środowisku lokalnym nie zmienił się sposób postrzegania powoda , a dopiero udział w inicjowanych przez niego postępowaniach karnych i cywilnych wpłynął negatywnie na jego odbiór w środowisku lokalnym.

Nałożenie obowiązku złożenia oświadczenia majątkowego nie miało wpływu na stan zdrowia powoda. Powód nie wykazuje zaburzeń psychotycznych i nie jest upośledzony umysłowo. Występujące u niego zaburzenia lękowe na tle nerwicowym są niewielkie lub umiarkowane, od 2007 r. powód skarżył się na niepokoje , zaburzenia koncentracji, obniżenie nastroju, stany lękowe , kołatania serca czy zaburzenia snu , ale z pierwszą wizytą udał się do lekarza w dniu 4 stycznia 2009 r. i wówczas zaordynowano mu hydroksyzynę i lek nasenny.

Po tej kuracji trwającej do 1 marca 2009 r. odczuwał poprawę. W dniu 8 lutego 2011 r. zgłosił się do neurologa i tutaj po przepisanym leczeniu jego stan zdrowia poprawił się.

U powoda nie stwierdza się organicznego uszkodzenia ośrodkowego i obwodowego układu nerwowego, główną przyczyną dolegliwości na tle nerwicowym jest jego roszczeniowe nastawienie.

Mimo inicjowanych przez powoda postępowań , w tym przeciwko A. K., Powoda nie dotknęły żadne szykany ze strony Wójta Gminy J. , Wójt nie naciskał w szczególności na dyrektora szkoły aby zwolnił powoda z pracy, od dnia 1 września 2009 r. powód zatrudniony został w Szkole Podstawowej nr. 2 w L. na czas nieoznaczony, osiągnął wyższy stopień jako nauczyciel kontraktowy, zatrudniony jest na 11/18 etatu dlatego że zasłania się przekonaniem o złym stanie zdrowia.

Ustalenia powyższe Sąd Okręgowy poczynił głównie w oparciu o dowody z dokumentów, których żadna ze stron nie podważała , natomiast odnośnie stanu zdrowia powoda i ewentualnego jego związku z negatywnymi przeżyciami po nałożeniu na niego obowiązku złożenia oświadczenia majątkowego na podstawie dowodów z opinii biegłych psychiatrów, neurologa i psychologa , a zwłaszcza opinii psychiatrycznej, która nawiązywała do opinii biegłego psychiatry H. B. wskazującej na możliwość nasilenia zaburzeń nerwicowych u powoda na skutek zobowiązania go do złożenia oświadczenia majątkowego w grudniu 2006 r. Biegły ten zastrzegł jednak, że nie można tutaj mówić o trwałej chorobie psychicznej, czy innej nieuleczalnej chorobie zagrażającej i dodał, że pełnej diagnostyki i jej poprawności konieczne jest poddanie powoda ocenie psychologicznej celem uzyskania pełnej informacji o jego osobowości.Poza tym biegły H. B. badał powoda pod katem wystąpienia znamion czynu karalnego, a mianowicie stopnia uszczerbku na zdrowiu , którego nie stwierdził. Dlatego też Sąd Okręgowy nie przyjął opinii biegłego psychiatry H. B. z postępowania przygotowawczego za podstawę ustaleń w niniejszym procesie i w świetle stanowczych i przekonywujących opinii biegłych z kilku specjalności ustalił brak związku przyczynowego między stanem zdrowia powoda a nałożeniem na niego obowiązku złożenia oświadczenia majątkowego.

Poczyniwszy powyższe ustalenia Sąd Okręgowy nie znalazł podstaw do uwzględnienia roszczeń o ochronę dóbr osobistych , ani odszkodowawczych opartych na podstawie deliktowej.

Do naruszenia dóbr osobistych nie doszło z kilku przyczyn.

Po pierwsze w sporządzonym przez powoda oświadczeniu nie doszło do ujawnienia bliższych danych , które naruszyłyby jego prawo do prywatności. Powód podał w nim bowiem tylko dane dotyczące imienia , nazwiska, daty urodzenia , adresu i wysokości wynagrodzenia za pracę. Nie są to informacje , które obywatel może zachować tylko dla siebie i ustrzec się przed ich ujawnieniem , chociażby składając zeznanie podatkowe. Sąd Okręgowy powołał się tutaj na wyrok Sądu Apelacyjnego w Poznaniu z dnia 14 listopada 2003 r. sygn..akt I A Ca 1062/03 , gdzie Sąd ten zajął stanowisko , że dane dotyczące stanu majątkowego nie są dobrem osobistym chronionym przepisami art. 23 , 24 i 448 k.c., lecz ustawą z dnia 29 sierpnia 1997 r. o ochronie danych osobowych ( Dz.U.z 2002 r. Nr. 101, poz. 926 ) i ewentualnie przepisami prawa cywilnego o odpowiedzialności deliktowej.

Po drugie złożone przez powoda oświadczenie nie zostało w żaden sposób rozpowszechnione ,nie nadano mu biegu , a w szczególności nie zostało wysłane ze szkoły w której powód był zatrudniony do Urzędu Gminy w J..

Po trecie nikt spoza grona pedagogicznego nie posiadał wiedzy o nałożeniu tego obowiązku i nie wyszydzał nauczycieli.

Brak także podstaw do przyjęcia odpowiedzialności deliktowej strony pozwanej na podstawie art. 417 & 1 k.c. skoro powód nie wykazał jakiegokolwiek uszczerbku majątkowego pozostającego w związku nałożeniem na niego obowiązku złożenia przedmiotowego oświadczenia , czy reakcją na inicjowanie przez niego związanym z tym postępowań przeciwko osobom sprawującym funkcje w organach pozwanej Gminy.

Powód nadal jest zatrudniony na tym samym stanowisku , w dodatku na podstawie umowy o pracę na czas nieoznaczony, podczas gdy poprzednio na czas oznaczony i nie wykazał związku przyczynowego między negatywnymi przeżyciami związanymi z obowiązkiem złożenia oświadczenia a stanem zdrowia , co wyklucza roszczenie o zasądzenie zadośćuczynienia

Z przytoczonych wyżej względów Sąd Okręgowy oddalił w całości wszystkie dochodzone przez powoda roszczenia.

Mimo oddalenia powództwa Są I instancji dopatrzył się w okolicznościach sprawy szczególnych okoliczności uzasadniających w oparciu o art. 102 k.p.c. odstąpienie od obciążenia powoda obowiązkiem pokrycia kosztów sądowych czy zwrotu stronie pozwanej kosztów procesu. Te szczególne okoliczności to niskie zarobki powoda i konieczność ponoszenia kosztów leczenia w wysokości około 400 zł. miesięcznie.

W apelacji oraz piśmie procesowym z dnia 16 stycznia 2013 r. stanowiącym jej uzupełnienie , a także w piśmie z dnia 26 marca 2013 r. powód wnosi o zmianę zaskarżonego wyroku przez zobowiązanie pozwanej Gminy do złożenia oświadczenia o przeproszeniu go za naruszenie dóbr osobistych na łamach gminnego biuletynu informacyjnego w sposób bliżej określony w apelacji,zasądzenie zadośćuczynienia w kwocie 20.000 zł. oraz kosztów procesu . Pozwana Gmina wniosła o oddalenie apelacji i zasądzenie kosztów postępowania apelacyjnego , a także wniosła zażalenie na rozstrzygnięcie o kosztach procesu w wyroku Sądu Okręgowego , kwestionując zasadność zastosowania art. 102 k.p.c. i domagając się zmiany tej części orzeczenia przez zasądzenie od powoda na jej rzecz kosztów procesu za I instancję w oparciu o art. 98 k.p.c. oraz wniosła o zasądzenie kosztów postępowania zażaleniowego.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje.

Znaczna część argumentacji przedstawionej w pismach procesowych powoda sporządzonych po wniesieniu apelacji dotyczy polemiki z oceną wartości dowodowej opinii biegłych i w konsekwencji braku związku przyczynowego między przeżyciami powoda związanymi z bezprawnym zobowiązaniem go do złożenia oświadczenia majątkowego a jego stanem zdrowia. Zarzuty zawarte w tych pismach nie mogą jednak podważyć oceny dokonanej przez Sąd Okręgowy i tym samym ustalenia o braku związku przyczynowego , które Sąd Apelacyjny podziela i przyjmuje za swoje własne. Ocena Sądu I instancji jest logiczna, zgodna z zasadami doświadczenia życiowego , Sąd nawiązał do wszystkich złożonych w sprawie opinii biegłych , a także do opinii biegłego z postępowania przygotowawczego lekarza psychiatry H. B. i w sposób przekonywujący i wyczerpujący podał dlaczego tej ostatniej opinii nie przyjął za podstawę ustaleń.

Niewykazanie przez powoda związku przyczynowego między pogorszeniem jego stanu zdrowia a zobowiązaniem go do złożenia oświadczenia majątkowego, a także poniesionego w związku z tym uszczerbku majątkowego sprawia , że wobec braku przesłanki pogorszenia stanu zdrowia i szkody majątkowej brak jest podstaw do pociągnięcia do odpowiedzialności deliktowej pozwanej Gminy na podstawie art. 417 & 1, art. 415 i art. 445 & 1 k.c.

Nie można natomiast podzielić stanowiska Sądu I instancji, że zobowiązanie do złożenia oświadczenia majątkowego mimo braku podstawy prawnej nie stanowiło naruszenia dóbr osobistych powoda. Powód podał, że naruszone zostało jego prawo do prywatności.

Dobro to nie jest wprawdzie wymienione w art. 23 k.c . , ale wskazanie dóbr osobistych podlegających ochronie cywilnoprawnej w tym przepisie ma charakter przykładowy i nie jest wyczerpujące. Do dóbr osobistych podlegających takiej ochronie jest niewątpliwie także prawo do prywatności, a okoliczność że dane o stanie majątkowym objęte są regulacją ustawy o ochronie danych osobowych stanowi dodatkowy argument za uznaniem iż nałożenie obowiązku złożenia oświadczenia majątkowego bez podstawy prawnej i przez nieuprawniony do tego organ władzy publicznej narusza prawo do prywatności osoby, do której zobowiązanie takie zostało skierowane. Okoliczność, że kwestię obowiązku ujawnienia stanu majątkowego normują odrębne przepisy, jak ustawa o ochronie danych osobowych , czy przepisy prawa podatkowego , nie wyłącza ochrony przewidzianej w art. 23 , 24 i 448 k.c., gdyż to samo zdarzenie może być źródłem różnych sankcji przewidzianych w prawie karnym , administracyjnym i cywilnym . Między tymi przepisami zachodzi bowiem stosunek norma-ogólna - norma szczególna i nie ma zastosowania zasada , że przepis szczególny wyłącza zastosowanie przepisu ogólnego.

Do naruszenia prawa do prywatności powoda więc doszło , ale mimo to powództwo i apelacja nie mogą zostać uwzględnione , gdyż przed wytoczeniem powództwo Wójt Gminy J. jako przedstawiciel strony pozwanej podjął czynności, które doprowadziły do usunięcie skutków naruszenia prawa do prywatności powoda , jak i nauczycieli innych szkół na terenie Gminy J.. Dwukrotnie przeprosił nauczycieli za nałożenie bezprawnego obowiązku i to przed przesłaniem oświadczeń ze szkół do Urzędu Gminy , a więc przed ich rozpowszechnieniem , a zatem zapobiegł dotarciu Informacji o stanie majątkowym do szerszego grona osób. Działania to uczyniły zadość obowiązkom wymienionym w art. 24 & 1 k.c., a fakt szybkiego wycofania się z decyzji naruszającej prawa do prywatności powoda i innych nauczycieli przemawia przeciwko zastosowaniu w sprawie art. 448 k.c. gdy krzywda powoda nie przybrała znacznego rozmiaru. Roszczenie powoda o ochronę dóbr osobistych zostało zatem zaspokojone i dlatego podlega oddaleniu .

Z przytoczonych wyżej względów Sąd Apelacyjny na mocy art. 385 k.p.c. oddalił apelację jako bezzasadną.

O kosztach postępowania apelacyjnego , na które składają się koszty zastępstwa prawnego w wysokości stawki minimalnej określonej w & 6 pkt. 5 w związku z & 13 ust. 1 pkt. 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej z urzędu ( Dz.U.Nr. 163 , poz. 1348 ze zm.) od dochodzonego w sprawie roszczenia majątkowego , Sąd Apelacyjny orzekł w oparciu o art. 100 w związku z art.

391 & 1 k.p.c. Zdaniem Sądu Apelacyjnego roszczenie to było bezzasadne od samego początku zarówno w świetle przepisów o ochronie dóbr osobistych , jak i odpowiedzialności deliktowej, co wynikało już z uzasadnienia zaskarżonego wyroku i dlatego decydując się na wniesienia apelacji od tej części oddalonego powództwa powód winien liczyć się z obowiązkiem zwrotu stronie pozwanej kosztów postępowania apelacyjnego dotyczących tego roszczenia. Sąd Apelacyjny nie zasądził natomiast kosztów za II instancję związanych z roszczeniem niemajątkowym m gdyż do naruszenia dóbr osobistych jednak doszło i powód miał interes w zwalczaniu stanowiska Sądu Okręgowego w zakresie oceny tej części powództwa , które zostało oddalone tylko dlatego , że roszczenie to zostało wkrótce po naruszenia prawa do prywatności zaspokojone.

Sąd Apelacyjny nie uwzględnił też zażalenia pozwanego na rozstrzygnięcie o kosztach procesu w sentencji wyroku Sądu Okręgowego.

Uzasadnienie tej części wyroku jest co prawda lakoniczne i nawiązuje wyłącznie do stanu majątkowego powoda jako okoliczności szczególnej uzasadniającej zastosowanie art.

102 k.p.c., ale należy mieć na uwadze iż do naruszenia dóbr osobistych powoda jednak doszło i powód mógł być subiektywnie przekonany o słuszności swoich racji do wydania wyroku przez Sąd I instancji.

Mając powyższe na uwadze Sąd Apelacyjny oddalił zażalenie na podstawie art. 385 w związku z art. 397 & 2 k.p.c.