Portal Orzeczeń Sądu Apelacyjnego w Krakowie

POSTANOWIENIE

Dnia 4 lipca 2023 r.

Sąd Apelacyjny w Krakowie, I Wydział Cywilny

w składzie:

Przewodniczący: SSA Grzegorz Krężołek (spr.)

Sędziowie: SSA Adam Sęk

SSA Zygmunt Drożdżejko

po rozpoznaniu w dniu 4 lipca 2023 r. w Krakowie

na posiedzeniu niejawnym

sprawy z powództwa L. F. (1)

przeciwko D. B.

o rozwiązanie umowy o dożywocie

na skutek apelacji powódki

od wyroku Sądu Okręgowego w Nowym Sączu

z dnia 29 listopada 2022 r., sygn. akt I C 896/21

1.  uchylić zaskarżony wyrok;

2.  umorzyć postępowanie w sprawie;

3.  nieuiszczonymi kosztami sądowymi obciążyć Skarb Państwa;

4.  przyznać od Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w Nowym Sączu na rzecz adw. M. B. kwotę 10.800 zł (dziesięć tysięcy osiemset złotych), w tym podatek od towarów i usług, tytułem wynagrodzenia za pomoc prawną udzieloną powódce z urzędu;

5.  przyznać od Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w Nowym Sączu na rzecz adw. J. G. kwotę 10.800 zł (dziesięć tysięcy osiemset złotych), w tym podatek od towarów i usług, tytułem wynagrodzenia za pomoc prawną udzieloną pozwanej z urzędu;

6.  przyznać od Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w Nowym Sączu na rzecz adw. M. B. kwotę 8.100 zł (osiem tysięcy sto złotych), w tym podatek od towarów i usług, tytułem wynagrodzenia za pomoc prawną udzieloną powódce z urzędu w postępowaniu apelacyjnym;

7.  przyznać od Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w Nowym Sączu na rzecz adw. J. G. kwotę 8.100 zł (osiem tysięcy sto złotych), w tym podatek od towarów i usług, tytułem wynagrodzenia za pomoc prawną udzieloną pozwanej z urzędu w postępowaniu apelacyjnym.

Sygn. akt : I ACa 294/23

UZASADNIENIE

Powódka L. F. (1) w pozwie skierowanym przeciwko swojej córce D. B. domagała się rozwiązania umowy o dożywocie zawartej pomiędzy stronami sporu w dniu 21 listopada 1997r w formie aktu notarialnego Rep. (...) (...) przed notariuszem J. K. z kancelarii notarialnej w N. .

Umowa obejmowała przeniesienie na rzecz pozwanej w zamian za świadczenia należne dożywotniczce prawa własności dwóch nieruchomości położonych w M. , objętych księgami wieczystymi nr (...).

Obydwie strony sporu były w procesie reprezentowane przez pełnomocników - adwokatów ustanowionych z urzędu, a powódka korzystała z dobrodziejstwa całkowitego zwolnienia od kosztów sądowych

Po przeprowadzeniu postępowania rozpoznawczego, Sąd Okręgowy w Nowym Sączu, wyrokiem z dnia 29 listopada 2022r :

- oddalił powództwo [ pkt I ],

- przyznał ze środków Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w Nowym Sączu na rzecz reprezentujących strony adwokatów M. B. i J. G. kwoty po 8856 zł , w tym podatek VAT , tytułem wynagrodzeń za pomoc prawną udzieloną powódce L. F. (1) i pozwanej D. B. z urzędu [ pkt II i III ] oraz

- pozostałe koszty postępowania pomiędzy stronami wzajemnie zniósł [ pkt IV sentencji wyroku ].

W motywach orzeczenia Sąd I instancji wyraził stanowisko prawne zgodnie z którym , w świetle ustalonych w postępowaniu faktów uzasadnionym jest przyjęcie , iż powódka nie dowiodła szczególnej sytuacji w relacjach osobistych pomiędzy dożywotniczką i jej córką , które po myśli art. 913 §2 kc uzasadniałyby rozwiązanie umowy z dnia 21 listopada 1997r .

Zdaniem Sądu Okręgowego spór pomiędzy matką i córką , które wspólnie zamieszkują w jednym domu , wynika z postawyL. F. (1) , która odrzuca pomoc córki i uniemożliwia wykonywanie przez D. B. obowiązków jakie przyjęła na siebie w oparciu o tę umowę.

Apelację od tego wyroku złożyła powódka i obejmując jej zakresem pkt I jego sentencji, we wniosku środka odwoławczego domagała się jego zmiany i uwzględnienia żądania rozwiązania umowy stron.

Pełnomocnik skarżącej z urzędu domagał się także przyznania ze środków budżetowych na swoją rzecz wynagrodzenia za pomoc prawną w postępowaniu apelacyjnym wskazując , że reprezentowana nie pokryła ich w jakimkolwiek zakresie . / por k. 144-149 akt /

Apelacja została oparta tylko na zarzucie procesowym przekroczenia przez Sąd Okręgowy granic swobodnej oceny dowodów i zastąpienia jej oceną dowolną, na podstawie której niepoprawnie przyjął , że spór pomiędzy matką i córką [ oraz jej mężem] , wywołała i utrwaliła swoim zachowaniem tylko dożywotniczka.

Odpowiadając na apelację pełnomocnik pozwanej domagała się oddalenia środka odwoławczego jako pozbawionego uzasadnionej podstawy oraz przyznania na swoją rzecz, ze środków budżetowych wynagrodzenia za pomoc prawną świadczoną D. B. w postępowaniu apelacyjnym albowiem nie zostało pokryte przez reprezentowaną . / por . 169 akt /.

Przed wyznaczeniem terminu posiedzenia niejawnego na którym miała być rozpoznana apelacja powódki , jej pełnomocnik poinformowała o zgonie L. F. (1). Przedłożyła skrócony odpis jej aktu zgonu z którego wynika , że powódka zmarła w dniu 26 maja 2023r /k. 177 akt/

Wskazani zostali także perze pełnomocnika jej następcy prawni w osobach córek : D. B. / pozwanej / oraz R. H. i i I. S. .

Sąd Apelacyjny rozważył :

Fakt zgonu powódki w trakcie trwania postępowania , którego przedmiotem jest roszczenie o rozwiązanie umowy o dożywocie powoduje , że zaskarżony wyrok musi zostać uchylony a postępowanie w sprawie umorzone w całości.

Jakkolwiek powódka zakwestionowała apelacją tylko tę część wyroku z dnia 29 listopada 2022r., w której Sąd I instancji oddalił jej powództwo tym nie mniej wszystkie pozostałe zawarte w nim rozstrzygnięcia, objęte punktami II- IV sentencji dotyczą rozliczenia kosztów związanych z tą oceną roszczenia L. F. (1). Stanowią zatem jej pochodną i w warunkach jej zakwestionowania apelacją, Sąd II instancji jest uprawniony, w ramach kontroli instancyjnej objąć jej zakresem także te rozstrzygnięcia.

Stąd brak jest przeszkody formalnej ku temu aby postanowienie o uchyleniu wyroku i umorzeniu postępowania dotyczyły całości wyroku / w jego części kasatoryjnej oraz całości postępowania w odniesieniu do jego formalnego zakończenia.

Przechodząc do wyjaśnienia podstawy dla tego postanowienia , kluczowe jest wskazanie , że przedmiotem poddanym pod osąd Sądów obu instancji było to, czy istnieją dostateczne podstawy do tego aby uznać roszczenie powódki domagającej się rozwiązania umowy o dożywocie na podstawie art. 913 §2 kc za uzasadnione.

Zgon dożywotniczki , który, w trakcie trwania postępowania wywołanego apelacją, powodującą , że wyrok Sądu Okręgowego w Nowym Sączu z dnia 29 listopada 2022r. nie był prawomocny , nastąpił w dniu 26 maja 2023r spowodował , że wydanie wyroku w tej sprawie okazało się niedopuszczalne albowiem roszczenie L. F. (1) nie przeszło, w dacie jej śmierci na jej następczynie prawne.

Postępowanie w którym poddano pod osąd takie żądanie z tej przyczyny ulega umorzeniu z powodu [ następczej] niemożności wyrokowania o nim.

/ por w tej materii także stanowisko Sądu Najwyższego zawarte w judykatach : uchwale [ 7] mającej moc zasady prawnej z dnia 16 marca 1970r , sygn. III CZP 112/69, oraz w postanowieniach z dnia 18 marca 2013, sygn. II CSK 513/12 i z dnia 6 maja 2016r , sygn. akt : I CSK 297/15 - wszystkie powołane za zbiorem Lex /

Skoro wskazana przyczyna umorzenia postępowania zaistniała po wydaniu wyroku przez Sąd I instancji , Sąd Apelacyjny zaskarżony apelacją wyrok uchylił i postępowanie w sprawie umorzył [ w całości ] , na podstawie art. 386 §3 kpc w zw z art. 355 zdanie ostatnie kpc. / pkt 1 i 2 postanowienia/

Skutkiem takiego rozstrzygnięcia był obowiązek orzeczenia przez Sąd II instancji o kosztach postępowania przed Sądami obu instancji.

W warunkach , gdy powódka była zwolniona od obowiązku ponoszenia kosztów sądowych , a wynik sprawy nie usprawiedliwiał obciążenia nimi wygrywającej w pierwszej instancji D. B. , obowiązkiem ich pokrycia został obciążony Skarb Państwa. / pkt 3 postanowienia /.

Obydwie strony były zastępowane przed Sadami obu instancji przez pełnomocników z urzędu , będących adwokatami.

Ponieważ z ich oświadczeń złożonych tak przed Sądem I instancji jak i w apelacji oraz odpowiedzi na nią wynikało , że należne im za świadczoną z urzędu pomoc prawną żadna z reprezentowanych stron nie zapłaciła należnego wynagrodzenia, zostało ono przyznane ze środków budżetowych – Sądu Okręgowego w Nowym Sączu. , odrębnie dla każdej z adwokatów za postępowanie przed Sądem I instancji i za postępowanie apelacyjne / pkt 4- 7 postanowienia/.

Kwoty należne z tego tytułu zawodowym pełnomocnikom zostały ustalone na podstawie §2 pkt 7 oraz §2 pkt 7 w zw. z §10 ust. 1 pkt 2 Rozporządzenia MS w sprawie opłat za czynności adwokackie z dnia 22 października 2015r , będąc pochodną określonej przez powódkę w pozwie wartości przedmiotu sporu i tożsamej z nią wartości przedmiotu zaskarżenia podaną w apelacji / 300 000 złotych/. Należne pełnomocnikom kwoty wynagrodzenia są przy tym wielkościami brutto, zawierając podatek od towarów i usług.

Stosując wskazane Rozporządzenie, Sąd Apelacyjny uznał , że nie ma dostatecznych racji prawnych do tego aby różnicować stawki wynagrodzeń pomiędzy zawodowymi pełnomocnikami stron tylko z tego powodu, iż podstawą reprezentacji jest bądź to umowa z klientem bądź ustanowienie na podstawie orzeczenia Sądu zapewniającego taką reprezentację osobie , która nie może sprostać zapewnieniu sobie takiej pomocy z wyboru z przyczyn ekonomicznych.