Portal Orzeczeń Sądu Apelacyjnego w Krakowie

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 30 listopada 2022 r.

Sąd Apelacyjny w Krakowie – I Wydział Cywilny

w składzie:

Przewodniczący:	SSA Marek Boniecki
Protokolant:	Grzegorz Polak

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 24 listopada 2022 r. w Krakowie

sprawy z powództwa (...) Banku (...)

S.A. w W.

przeciwko J. M.

o zapłatę

na skutek apelacji pozwanego

od wyroku Sądu Okręgowego w Krakowie

z dnia 8 grudnia 2020 r., sygn. akt I C 1551/20

I.  zmienia zaskarżony wyrok w punkcie 1 w ten sposób, że oddala powództwo i w punkcie 2 w ten sposób, że zasądza od strony powodowej na rzecz pozwanego kwotę 10.817 zł (dziesięć tysięcy osiemset siedemnaście złotych) tytułem zwrotu kosztów procesu;

II.  zasądza od strony powodowej na rzecz pozwanego kwotę 9.100 zł (dziewięć tysięcy sto złotych) tytułem kosztów postępowania apelacyjnego.

SSA Marek Boniecki

Sygn. akt I ACa 314/21

Uzasadnienie wyroku Sądu Apelacyjnego w Krakowie

z 30 listopada 2022 r.

Wyrokiem z 8 grudnia 2020 r. Sąd Okręgowy w Krakowie zasądził od pozwanego J. M. na rzecz powodowej (...) Banku (...) S.A. w W. kwotę 70.077,65 EUR z odsetkami (pkt 1) oraz kosztami procesu (pkt 2).

Sąd pierwszej instancji ustalił stan faktyczny szczegółowo zaprezentowany
w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku, z którego to uzasadnienia wynika, że:

- powód zawarł z pozwanym w dniu 2 grudnia 2011 r. umowę kredytu, w której strony postanowiły m.in., że kredyt jest udzielany w kwocie 73.380,15 EUR na okres 378 miesięcy, może zostać wypłacony w walucie EUR lub walucie polskiej;

- w umowie pozwany podał swój adres do doręczeń: ul. (...) lok.(...) K.;

- wypłata kwoty kredytu nastąpiła w dniu 7 grudnia 2011r. w kwocie 73.380,15 EUR;

- następnie kwota kredytu została przelana przez powodowy bank, zgodnie z dyspozycją pozwanego, na rachunek bankowy dewelopera w walucie polskiej po przeliczeniu w oparciu o kurs kupna euro obowiązujący w banku w dniu wypłaty kredytu, co wynikało z postanowień ogólnych warunków umowy;

- część rat kredytu pozwany uiszczał w walucie polskiej, część zaś w euro;

- kwoty uiszczane przez pozwanego w walucie polskiej były przeliczane na euro
w oparciu o kurs sprzedaży euro obowiązujący w banku w dniu płatności danej raty;

- w piśmie z 10 września 2012 r. oraz we wniosku z 12 września 2012 r. pozwany zwrócił się do banku o restrukturyzację kredytu poprzez obniżenie raty kredytowej lub spłaty samych odsetek od kredytu na okres sześciu miesięcy oraz obniżenia aktualnej marży o 50%;

- 13 września 2012 r. strony zawarły aneks do umowy kredytu, w którym kwotę zadłużenia wymagalnego w wysokości 341,49 euro została rozłożona na wszystkie kolejne raty kapitałowo - odsetkowe oraz zawieszono spłatę sześciu rat odsetkowych;

- w piśmie, wniosku oraz aneksie wskazany został następujący adres pozwanego: ul. (...), K.;

- pismem z 4 listopada 2014 r. strona powodowa wezwała pozwanego do spłaty zaległości, oświadczając jednocześnie, że w przypadku braku spłaty wypowiada pozwanemu umowę kredytu;

- 18 grudnia 2014 r. pozwany złożył wniosek o restrukturyzację kredytu, a w dniu następnym strony zawarły aneks do umowy, w którym rozłożyły zaległą kwotę, wynoszącą 1.914,04 euro, na raty oraz zawiesiły spłatę sześciu kolejnych rat odsetkowych w miesiącach od stycznia do czerwca 2015 r.; w aneksie tym pozwany wskazał bankowi następujący adres do korespondencji: ul. (...), K.;

- pismem z 15 stycznia 2015 r. strona powodowa wezwała pozwanego do uregulowania zaległości, wynoszącej kwotę 162,81 EUR, wskazując, że w razie braku wpłaty umowa kredytu może zostać wypowiedziana; kolejne wezwania do zapłaty strona powodowa kierowała do pozwanego w dniach: 23 lutego i 19 maja 2015 r.;

- 15 czerwca 2015r. pozwany spłacił zaległości;

- na skutek ponownego wystąpienia zaległości w regulowaniu bieżących rat, strona powodowa skierowała kolejne pisma do pozwanego z wezwaniem do uiszczenia zaległości
w dniach: 19 sierpnia 2015 r., 4 września 2015 r., 18 września 2015 r.;

- 16 listopada 2015r. pozwany spłacił zaległości;

- po raz kolejny zadłużenie przeterminowane wystąpiło w maju 2016 r.; powód wielokrotnie wzywał pozwanego do spłaty zaległości, zastrzegając możliwość wypowiedzenia umowy kredytu; wszystkie pisma były kierowane na adres: ul. (...), K.;

- wniosek restrukturyzacyjny pozwanego został rozpatrzony przez bank ze skutkiem negatywnym, o czym poinformowano pozwanego pismem z dnia 16 czerwca 2017 r.;

- pismem z 7 lipca 2017 r. powód wypowiedział pozwanemu umowę kredytu; wypowiedzenie zostało podpisane przez pełnomocnika banku, A. O., a pismo zostało wysłane na adres: ul. (...), K. i było awizowane w dniu 18 lipca 2017 r.; zostało zwrócone przez pocztę stronie powodowej.

- w korespondencji mailowej z 4 września 2017 r. pozwany poinformował stronę powodową, że nie mieszka pod wskazanym wcześniej adresem od kilku lat, a w mailu z 25 września 2017 r. oświadczył, że mieszka za granicą i chciałby otrzymywać korespondencję wyłącznie drogą mailową.

W ustalonym przez siebie stanie faktycznym, po dokonaniu analizy zebranego
w sprawie materiału dowodowego, Sąd Okręgowy uznał powództwo za uzasadnione, przyjmując, że:

- spór w rozpoznawanej sprawie dotyczył skuteczności części postanowień umowy oraz wypowiedzenia umowy;

- żadne z postanowień umowy kredytu zawartej przez strony nie były sprzeczne
z prawem, właściwością stosunku kredytu ani z zasadami współżycia społecznego i nie stanowiły niedozwolonych klauzul umownych;

- umowa była umową kredytu w walucie obcej, a nie kredytu w złotych z kwotą indeksowaną do kursu euro; kredytobiorca mógł uzyskać wypłatę kredytu w walucie obcej
i dokonywać spłat w tej walucie;

- bezzasadny był zarzut niedozwolonej klauzuli umownej polegającej na przyjmowaniu kursu euro do wypłaty kredytu i do spłat w oparciu o tabelę własną banku, skoro przewidziano wyraźnie możliwość wypłaty kwoty kredytu w walucie kredytu, jak również spłaty w tej walucie;

- bezzasadne było powoływanie się przez pozwanego na brak wiedzy o ryzyku kursowym;

- z uwagi na datę zawarcia umowy kredytu oraz kształtowanie się kursu euro od tamtej daty, pozwany nie może być w żaden sposób uznany za osobę poszkodowaną rynkowymi mechanizmami nieprzewidzianej zmiany kursu waluty;

- nietrafny był zarzut odnoszący się do nieskuteczności wypowiedzenia umowy kredytu, albowiem strona powodowa wykazała właściwe umocowanie osoby, która podpisała to oświadczenie oraz skuteczne doręczenie wypowiedzenia na adres, który był wielokrotnie wskazywany przez pozwanego jako jego adres do doręczeń;

- zebrany materiał dowodowy nie pozwalał na jednoznaczne ustalenie, kiedy przed wypowiedzeniem umowy bank poinformował pozwanego o możliwości restrukturyzacji kredytu, jednak z treści korespondencji mailowej wynikało, że pozwany bezpośrednio przed wypowiedzeniem umowy kredytu składał wniosek o restrukturyzację, bank jednak wniosku tego nie uwzględnił;

- bezzasadny był zarzut dotyczący nadużycia praw podmiotowych poprzez wypowiedzenie umowy, albowiem pozwany niemal od początku spłacał kredyt z opóźnieniami, dwukrotnie następowała restrukturyzacja zadłużenia pozwanego, a w I połowie 2017 r. wpłaty pozwanego miały charakter szczątkowy i dopiero po wypowiedzeniu umowy nastąpiły nieco większe wpłaty;

- umowa kredytu zawarta przez strony była ważna w całości;

- strona powodowa przedłożyła szczegółowe zestawienie wszystkich transakcji dotyczących kredytu pozwanego, które potwierdzają wysokość jej roszczeń.

Wyrok powyższy zaskarżył w całości apelacją pozwany, wnosząc o jego zmianę poprzez oddalenie powództwa, ewentualnie uchylenie i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi pierwszej instancji.

Apelujący zarzucił: 1) naruszenie art. 233 k.p.c., mające istotny wpływ na wynik sprawy, a wyrażające się w przeprowadzeniu dowolnej, a nie swobodnej oceny dowodów
w sprawie, czego efektem było ustalenie skutecznego wypowiedzenia umowy kredytowej przez bank, podczas gdy z przedstawionego materiału dowodowego wynika, że do skutecznego wypowiedzenia nie doszło, a więc powództwo traktować należy jako co najmniej przedwczesne; 2) naruszenie art. 227 k.p.c. w zw. z art. 217 §1 k.p.c., mające istotny wpływ wynik sprawy, poprzez oddalenie wniosków dowodowych zgłaszanych przez pozwanego
w postaci zeznań świadków M. G. i L. T. oraz dowodu z opinii biegłego, w efekcie czego pozwanemu odmówiono możliwości dowiedzenia abuzywności klauzul przeliczeniowych stosowanych przez bank, jak również nieważności umowy kredytowej; 3) naruszenie art. 385 ¹ §1 k.c. poprzez jego niewłaściwe zastosowanie skutkujące uznaniem, że klauzule przeliczania waluty według kursu banku - powódki, nie były klauzulami abuzywnymi ze względu na sposób wykonywania umowy, podczas gdy ocena warunków zawarcia umowy i abuzywności jej klauzul powinna być dokonywana na dzień zawierania umowy i niezależnie od sposobu jej wykonywania, a nadto uznaniem, że brak wiedzy pozwanego o ryzyku walutowym nie miał znaczenia dla rozstrzygnięcia sprawy, podczas gdy warunek jednoznacznego sformułowania głównych świadczeń stron (o którym mowa w art. 385 ¹ §1 zd. 2) musi być zrozumiany przez konsumenta w ten sposób, aby mógł on oszacować potencjalnie istotne konsekwencje ekonomiczne takich warunków; 4) naruszenie art. 58 § 1 i 2 k.c. w zw. z art. 353 ¹ §1 k.c., art. 354 k.c., art. 358 §1 k.c. w brzmieniu obowiązującym na dzień zawarcia umowy, art. 69 ust. 1 i 2 pkt 2 prawa bankowego poprzez jego niezastosowanie, podczas gdy wyżej powołane przepisy przy zestawieniu z treścią umowy doprowadzają do konieczności ustalenia jej nieważności z uwagi na sprzeczność z ustawą i zasadami współżycia społecznego; 5) naruszenie art. 69 ust. 1 prawa bankowego poprzez błędną wykładnię, polegającą na ustaleniu, że pozwana oddała stronie powodowej do dyspozycji środki pieniężne w walucie EURO, podczas gdy wypłata świadczenia nastąpiła w złotówkach, na potrzeby zrealizowania umowy w Polsce i zobowiązania wyrażonego również w walucie polskiej; 6) błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę wydanego orzeczenia polegający na przyjęciu, że pozwany miał alternatywną możliwość wypłaty kredytu w innej walucie niż waluta polska, podczas gdy niewątpliwie nabycie nieruchomości wiązało się z finansowaniem zobowiązania w kraju, a tym samym pozwany nie miał możliwości wyboru waluty uruchomienia kredytu w euro, a możliwość ta była jedynie pozorna.

W odpowiedzi na apelację powód wniósł o jej oddalenie i zasądzenie kosztów postępowania apelacyjnego.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje.

Apelacja zasługuje na uwzględnienie.

Sąd pierwszej instancji prawidłowo, z poszanowaniem reguł wyrażonych w przepisie art. 233 §1 k.p.c. ustalił stan faktyczny sprawy, co sprawiło, że Sąd Apelacyjny przyjął go za własny. W istocie wszystkie przedstawione w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku jako podstawa faktyczna rozstrzygnięcia okoliczności pozostawały poza sporem, natomiast zarzut apelacji sformułowany w tym zakresie dotyczył wyłącznie wyciągniętego przez Sąd pierwszej instancji z ustaleń faktycznych wniosku. Stan faktyczny sprawy uzupełnić należało natomiast poprzez stwierdzenie, że w kierowanej do pozwanego korespondencji w okresie od 2 maja
2016 r. do 6 czerwca 2016 r. (której treść pozostawała w sprawie poza sporem) brak było pouczenia o możliwości złożenia wniosku o restrukturyzację zadłużenia (dowód: k. 336-344).

Za uzasadniony Sąd Apelacyjny uznał zarzut naruszenia art. 233 §1 k.p.c. w zakresie, w jakim dotyczyło on skuteczności wypowiedzenia pozwanemu umowy kredytu. Nie chodzi tu bynajmniej o kwestię doręczania skarżącemu korespondencji na adres, pod którym faktycznie nie zamieszkiwał. W tym zakresie powód był uprawniony, stosownie do §40 ogólnej części umowy (k. 23) do wysyłania pism na adres w K. przy ul. (...), albowiem taki adres został wskazany jako korespondencyjny przez pozwanego przy zawieraniu umowy restrukturyzacyjnej w 2014 r. (k. 187). Tym samym uznać należało, że oświadczenia powoda zawarte w pismach kierowanych do pozwanego zostały skutecznie złożone w rozumieniu art. 61 §1 k.c. W świetle postanowień łączącej strony umowy apelujący nie mógł domagać się zastąpienia korespondencji tradycyjnej elektroniczną. Brak było także podstaw, jak próbuje argumentować autor apelacji, do ustanawiania kuratora do doręczeń, który jest instytucją wyłącznie procesową.

Niemniej w aktach sprawy brak jest dowodu na to, a była to okoliczność od początku kwestionowana, aby pozwanemu doręczono czy nawet wysłano wezwanie do zapłaty zaległości spełniające wymogi określone w art. 75c ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Prawo bankowe (t. jedn. Dz. U. z 2022 r., poz. 2324 ze zm., dalej: prawo bankowe), w szczególności by zawierało pouczenie o możliwości i terminie do złożenia wniosku restrukturyzacyjnego. Powoływany przepis obowiązywał już w dacie wypowiadania umowy, a bank winien go stosować mimo wcześniejszej daty zawarcia umowy, stosownie do art. 12 ustawy z dnia 25 września 2015 r. o zmianie ustawy - Prawo bankowe oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. poz. 1854). Sam Sąd Okręgowy wskazał w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku na brak w materiale dowodowym sprawy podstaw do jednoznacznego stwierdzenia, kiedy przed wypowiedzeniem umowy bank poinformował pozwanego o możliwości restrukturyzacji. Mimo tego przyjął, że wymogi z art. 75c prawa bankowego zostały spełnione, albowiem pozwany złożył przed wypowiedzeniem wniosek o restrukturyzację, a ponadto wnioski takie składał już wcześniej. Poza tym bank nie był zobowiązany do uwzględnienia takiego wniosku. Sąd przywołał w tym miejscu treść korespondencji mailowej z 8 sierpnia 2017 r. (k. 110), w której pracownik powoda poinformował pozwanego, że jego wniosek o restrukturyzację został rozpatrzony negatywnie, o czym kredytobiorca miał zostać poinformowany pismem z 16 czerwca 2017 r. Tyle tylko, że w aktach sprawy, a ciężar dowodu w tym zakresie spoczywał niewątpliwie na powodzie, brak jest wniosku o restrukturyzację, pisma banku z 16 czerwca 2017 r., a przede wszystkim wezwania do zapłaty zaległości spełniającego wymogi z art. 75c prawa bankowego. Zgromadzony materiał dowodowy nie daje żadnych podstaw do przyjęcia, że pismo takie
w ogóle zostało wysłane, szczególnie, że w licznych pismach kierowanych do pozwanego tuż przed wypowiedzeniem brak było wzmianki o restrukturyzacji. Co więcej, tylko dwa z nich zawierały terminy do uiszczenia zaległości. Sam fakt, że pozwany złożył jakiś wniosek
o restrukturyzację nie sanuje uchybienia banku, tym bardziej, że nie jest wiadomo, kiedy został złożony. Jak zresztą zauważył Sąd Okręgowy, pozwany składał uprzednio wnioski
o restrukturyzację, ale podnieść należy, że czynił to jeszcze przed wejściem w życie art. 75c prawa bankowego, a zatem bez świadomości wagi pouczenia i jego konsekwencji. Bez znaczenia dla zachowania omawianych wymogów jest także okoliczność negatywnego rozpoznania wniosku o restrukturyzację. Podkreślenia wymaga także, że pouczenie
o możliwości i terminie złożenia wniosku o restrukturyzację to nie jedyny wymóg, który ustawodawca stawia bankowi zamierzającemu wypowiedzieć umowę kredytu. Zgodnie bowiem z art. 75c ust. 1 prawa bankowego, pismo powinno przede wszystkim zawierać wezwanie do zapłaty z wyznaczeniem do tej czynności terminu 14 dni roboczych. Dopiero zatem łączne spełnienie przesłanek, o których mowa w art. 75c ust. 1 i 2 prawa bankowego, otwiera możliwość do skutecznego złożenia oświadczenia o wypowiedzeniu umowy. Tych okoliczności powód jednak nie wykazał. Przypomnieć w tym miejscu jeszcze raz należy, że korespondencja z banku nie pozwala na przyjęcie, że powód każdorazowo wyznaczał termin do zapłaty. Zauważyć też wypada, że pozwany, gdy uprzednio był wzywany do zapłaty, regulował powstałe zaległości, co również może przemawiać za przyjęciem, że nie został prawidłowo wezwany do zapłaty z pouczeniem o grożących mu konsekwencjach.

W świetle dominującej linii orzeczniczej sądów powszechnych, co której przyłącza się Sąd Apelacyjny w obecnym składzie, wypowiedzenie przez bank umowy kredytowej bez zachowania wymogów z art. 75c prawa bankowego jest nieważne w świetle art. 58 § 1 k.c.
w zw. z art. 75c prawa bankowego (por. m.in. wyrok Sąd Apelacyjnego w Krakowie z 8 czerwca 2021 r., I ACa 817/20). Gdyby nawet jednak uznać, że brak wyraźnego przepisu prawa bankowego przemawia przeciwko nieważności wypowiedzenia umowy, przyjąć należałoby bezskuteczność takiego wypowiedzenia (por. wyrok Sądu Najwyższego z 18 czerwca 2021 r., IV CSKP 92/21, OSNC 2022, nr 1, poz. 9), która w okolicznościach badanej sprawy prowadziłaby do tożsamego rozstrzygnięcia sporu, tj. oddalenia powództwa.

Sąd Apelacyjny podzielił zapatrywanie Sądu pierwszej instancji odnośnie do braku podstaw do stwierdzenia nieważności łączącej strony umowy z mocy prawa, tj. na podst. art. 58 §1 i 2 k.c. Skarżący jest tutaj zresztą niekonsekwentny, przywołując na poparcie zarzutu obrazy tych przepisów argumentację dotyczącą klauzul abuzywnych.

Sąd odwoławczy uznał za niecelowe rozstrzyganie kwestii istnienia w badanej umowie klauzul niedozwolonych oraz ich wpływu na byt umowy, z przyczyn następujących. Przede wszystkim zagadnienie to jest przedmiotem sporu w toczącej się między tymi samymi stronami przed Sądem Okręgowym w Krakowie sprawie I C 2815/20. Dodać w tym miejscu należy, że względy ekonomiki procesowej oraz wyrażona w art. 6 §1 k.p.c. zasada szybkości postępowania przemawiały przeciwko zawieszeniu niniejszej sprawy do czasu zakończenia tej, w której badana jest kwestia abuzywności postanowień umownych, albowiem niezależnie od rozstrzygnięcia sprawy I C 2815/20, wynik niniejszego procesu byłby taki sam. Mogłyby się jedynie zmienić przesłanki rozstrzygnięcia, które nie korzystają z mocy wiążącej przewidzianej w art. 365 §1 k.p.c. Podkreślenia przy tym wymaga, że samo stwierdzenie abuzywności postanowień umownych nie przesądza o nieważności umowy, albowiem do tego wymagane jest stosowne świadome oświadczenie kredytobiorcy skierowane do właściwego banku (por. uchwałę Sądu Najwyższego z 7 maja 2021 r., III CZP 6/21, OSNC 2021, nr 9, poz. 56).

Mając powyższe na uwadze, Sąd drugiej instancji uznał powództwo za bezzasadne, wobec braku skutecznego wypowiedzenia łączącej strony umowy, z którym związane było żądanie zapłaty.

Konsekwencją zmiany zaskarżonego wyroku co do meritum była konieczność modyfikacji rozstrzygnięcia o kosztach procesu, które u pozwanego ograniczyły się do wynagrodzenia adwokata, na podst. art. 98 §1 k.p.c.

Biorąc pod uwagę powyższe okoliczności, Sąd Apelacyjny w oparciu o art. 386 § k.p.c. orzekł jak w sentencji.

Za podstawę rozstrzygnięcia o kosztach postępowania apelacyjnego, na które po stronie skarżącego złożyły się opłata od apelacji oraz wynagrodzenie profesjonalnego pełnomocnika, przyjęto art. 98 §1 k.p.c. w zw. z art. 391 §1 k.p.c. §2 pkt 7 w zw. z §10 ust. 1 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie (Dz. U. z 2015 r., poz. 1800 zm.).

SSA Marek Boniecki