Portal Orzeczeń Sądu Apelacyjnego w Krakowie

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 8 listopada 2022 r.

Sąd Apelacyjny w Krakowie – I Wydział Cywilny

w składzie:

Przewodniczący:

SSA Marek Boniecki

po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w dniu 8 listopada 2022 r. w Krakowie

sprawy z powództwa M. K.

przeciwko J. D. oraz Gminie Miejskiej K.

o zapłatę

na skutek apelacji pozwanej Gminy Miejskiej K.

od wyroku Sądu Okręgowego w Krakowie

z dnia 15 grudnia 2020 r., sygn. akt I C 110/19

oddala apelację.

SSA Marek Boniecki

Sygn. akt I ACa 330/21

Uzasadnienie wyroku Sądu Apelacyjnego w Krakowie

z 8 listopada 2022 r.

Powód M. K. domagał się ostatecznie zasądzenia od pozwanych Gminy Miejskiej K. i J. D. kwoty 108.000 zł z odsetkami ustawowymi od 1 października 2004 r. tytułem zwrotu wartości nakładów poczynionych na lokal mieszkalny mieszczący się przy ul. (...) w K..

Pozwani wnieśli o oddalenie powództwa i zasądzenie kosztów procesu. Gmina Miejska K. zarzuciła, że umowa najmu zawarta przez powoda z kuratorem spadku J. D. nie była skuteczna wobec Gminy, powód wydał Gminie lokal po usunięciu
z niego wszystkich ulepszeń, a nadto roszczenie jest przedawnione.

Wyrokiem z 15 grudnia 2020 r. Sąd Okręgowy w Krakowie: zasądził od Gminy Miejskiej K. na rzecz powoda kwotę 50.213,30 zł z odsetkami ustawowymi od
3 października 2015 r. do dnia zapłaty (pkt 1); umorzył postępowanie w części obejmującej żądanie zapłaty kwoty 2.700 zł oraz odsetek od tej kwoty (pkt 2); oddalił powództwo
w pozostałej części (pkt 3) oraz orzekł o kosztach procesu i nieuiszczonych kosztach sądowych (pkt. 4, 5, 6).

Sąd pierwszej instancji poczynił ustalenia faktyczne zaprezentowane w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku (k. 469-472), które Sąd Apelacyjny w całości podzielił i przyjął za własne.

W ustalonym przez siebie stanie faktycznym Sąd Okręgowy uznał, że:

- umowa najmu spornego lokalu łączyła powoda wyłącznie z kuratorem spadku po C. P. - J. D.;

- umowa nie była natomiast skuteczna wobec pozwanej Gminy (współwłaścicielem nieruchomości w ½ części), albowiem nie była ona wskazana w treści umowy, nie potwierdziła jej, kurator nie dysponował wymaganą art. 201 k.c. większością przy zawieraniu umowy, Gmina nie przystąpiła do umowy przez czynności konkludentne;

- zasady rozliczenia kosztów remontu określone w umowie najmu miały charakter wiążący jedynie wobec stron tej umowy, a w relacjach z Gminą powód musi być traktowany jako osoba korzystająca bezumownie z lokalu w rozumieniu art. 226 k.c. w zw. z art. 230 k.c.;

- powód, prowadząc remont lokalu, był posiadaczem zależnym w dobrej wierze;

- koszty w wysokości 104.243,20 zł poniesione przez powoda na przeprowadzenie remontu miały niewątpliwie charakter nakładów koniecznych, gdyż lokal nie nadawał się wcześniej do zamieszkania, natomiast korzyścią powoda było obniżenie czynszu, który uiszczał za lokal;

- rzeczywista korzyść powoda z korzystania z lokalu to 3.816,60 zł;

- ponieważ pozwanej Gminie przysługuje udział we własności nieruchomości wynoszący 1/2 część, to roszczenie powoda wobec Gminy ogranicza się do połowy wartości nakładów (po odliczeniu korzyści);

- podstawą żądań powoda o pozostałą część nakładów nie mogą być przepisy
o bezpodstawnym wzbogaceniu;

- bezzasadny okazał się zarzut przedawnienia, a to wobec przerwania jego biegu dwoma wnioskami o zawezwanie do próby ugodowej;

- powodowi nie przysługiwało natomiast roszczenie przeciwko pozwanemu J. D., gdyż umowę zawarł jako kurator spadku.

Wyrok powyższy w części uwzględniającej powództwo oraz rozstrzygającej o kosztach procesu i nieuiszczonych kosztach sądowych zaskarżyła apelacją pozwana Gmina Miejska K., wnosząc o jego zmianę poprzez oddalenie powództwa w całości.

Apelująca zarzuciła: 1) naruszenie art. 226 §1 k.c. w związku z art. 230 k.c. - poprzez jego nieuprawnione zastosowanie w sytuacji, w której powód konstruował swoje roszczenie na płaszczyźnie kontraktowej; 2) naruszenie art. 676 k.c. - poprzez jego niestosowanie
i w konsekwencji nieuwzględnienie zarzutu pozwanej Gminy Miejskiej K. wskazującego na brak legitymacji biernej Gminy Miejskiej K. w niniejszym procesie, a to z uwagi na fakt, iż pozwanej Gminy Miejskiej K. nigdy nie łączył z powodem stosunek najmu lokalu mieszkalnego położonego w K. przy ul. (...); 3) naruszenie art. 677 k.c. w związku z art. 680 k.c. - poprzez ich niezastosowanie i w konsekwencji nieuwzględnienie podniesionego przez pozwaną Gminę Miejską K. zarzutu przedawnienia roszczeń objętych żądaniem pozwu; 4) ewentualnie naruszenie art. 226 §1 k.c. w związku z art. 230 k.c. - poprzez ich nieprawidłowe zastosowanie w sytuacji, w której powód wiedząc, iż pozwana Gmina Miejska K. nie wyraża zgody na zawarcie umowy najmu pomiędzy powodem a kuratorem spadku, nie mógł być posiadaczem zależnym lokalu w dobrej wierze; 5) naruszenie art. 229 k.c. w związku z art. 230 k.c. - poprzez ich niezastosowanie i w konsekwencji nieuwzględnienie podniesionego przez pozwaną Gminę Miejską K. zarzutu przedawnienia roszczeń objętych żądaniem pozwu; 6) naruszenie art. 100 k.p.c. - poprzez jego zastosowanie i art. 98 k.p.c. - poprzez jego niezastosowanie i w konsekwencji niezasądzenie od powoda na rzecz pozwanej Gminy Miejskiej K. kosztów postępowania przed pierwszą instancję w sytuacji, w której podniesione przez Gminę Miejską K. zarzuty winny skutkować oddaleniem powództwa w całości; 7) sprzeczność poczynionych ustaleń z zebranym w sprawie materiałem dowodowym objawiającą się przyjęciem, że powód był posiadaczem zależnym lokalu mieszkalnego położonego w K. przy ul. (...) w dobrej wierze, podczas gdy powód nawet nie twierdził, iż w istocie był takim posiadaczem w dobrej wierze, a zgromadzony w sprawie materiał dowodowy nie pozostawia wątpliwości, że powód w chwili zawierania umowy najmu z kuratorem spadku po C. P. wiedział, że współwłaścicielem nieruchomości, w której znajduje się sporny lokal mieszkalny, jest Gmina Miejska K., a kurator spadku po C. P. nie dysponuje pełnomocnictwem do zawarcia umowy wystawionym przez Prezydenta Miasta K. ani też zgodą Gminy Miejskiej K. na zawarcie takiej umowy.

Powód nie wniósł odpowiedzi na apelację, a jego apelacja została prawomocnie odrzucona (k. 500).

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje.

Apelacja pozwanej nie zasługuje na uwzględnienie.

Sąd pierwszej instancji prawidłowo, z poszanowaniem reguł wyrażonych w przepisie art. 233 §1 k.p.c. ustalił stan faktyczny sprawy, co sprawiło, że Sąd Apelacyjny przyjął go za własny. Jakkolwiek skarżąca podniosła zarzut wadliwych ustaleń faktycznych, to w istocie dotyczył on wyciągniętych z tych ustaleń przez Sąd Okręgowy wniosków w zakresie charakteru posiadania spornego lokalu, a konkretnie przymiotu dobrej wiary po stronie powoda. Ta kwestia podlegała badaniu poprzez pryzmat przepisów prawa materialnego, o czym niżej.

Ocena poprawności merytorycznej zaskarżonego orzeczenia wymagała w pierwszej kolejności wyjaśnienia kwestii ważności umowy najmu zawartej między powodem a kuratorem spadku J. D.. Wyjść należy od tego, że stosownie do art. 659 §1 k.c. wynajmujący nie musi być właścicielem rzeczy (wyłącznym właścicielem), lecz posiadać prawo do dysponowania nią. W rozpoznawanej sprawie nieruchomość, w której mieści się wynajmowany lokal mieszkalny, stanowiła i stanowi w dalszym ciągu współwłasność
w równych częściach pozwanej Gminy i spadkobierców po C. P.. Zagadnienie, czy wynajęcie lokalu w okolicznościach badanej sprawy było czynnością zwykłego zarządu czy też wykraczało poza ten zarząd, było zatem prawnie irrelewantne, albowiem w obu przypadkach wymagana była zgoda Gminy (art. 199 k.c., art. 201 k.c.). Dodać w tym miejscu należy, że zgoda taka nie mogła zostać wyrażona ex post na podst. art. 63 §1 k.c., albowiem pozwana w tym wypadku nie była osobą trzecią. W ocenie Sądu Apelacyjnego Gmina wyraziła jednak zgodę na zawarcie umowy przed tym faktem co najmniej w sposób dorozumiany (art. 60 k.c.). Z zeznań świadka N. K. (protokół rozprawy z 15.10.2019 r. – 01:53:17-01:58:39), wynika, że zawieranie umów najmu lokali pozwanej Gminy pozostawało w gestii Zakładu (...) (dalej: (...) ). Jak ustalił Sąd Okręgowy, powód w pierwszej kolejności swoje zainteresowanie najmem lokalu wyraził wobec pracownika (...), który w tej sprawie skierował go do J. D.. Co więcej, przedstawiciel (...) był obecny przy zawieraniu umowy najmu (k. 45). Akceptacja dla umowy została wyrażona także po jej zawarciu, o czym świadczy odbieranie poszczególnych prac remontowych (k. 112, 151) oraz treść pisma Zastępcy Dyrektora Wydziału (...) Urzędu Miasta K. z 30 marca 2012 r. (k. 269). Oceny tej nie zmienia późniejsze pismo z 19 kwietnia 2012 r., w którym podniesiona została kwestia braku konsultacji warunków umowy z Gminą. Powód nie może być bowiem obciążany brakiem komunikacji między poszczególnymi jednostkami organizacyjnymi pozwanej.

Fakt uznania umowy najmu łączącej powoda z kuratorem spadku J. D. za ważną nie oznacza, że jej stroną była lub stała się pozwana Gmina, na co słusznie zwrócił uwagę Sąd Okręgowy. Gmina wyraziła wprawdzie zgodę na zawarcie umowy przez kuratora spadku, lecz nie sposób w sposób bezsprzeczny przyjąć, że wyraziła też zgodę na zwrot przez siebie nakładów na podst. §14 umowy.

Przyjęcie, że między powodem a pozwaną nie zachodził stosunek zobowiązaniowy, na podstawie którego ten pierwszy mógłby domagać się zwrotu poczynionych nakładów, pozwalało na zastosowanie przepisów art. 226 §1 k.c. w zw. z art. 230 k.c. Z tych samych względów nie mogły się ostać zarzuty dotyczące obrazy art. 676 k.c. i art. 677 k.c., których Sąd pierwszej instancji nie stosował.

Nie sposób zgodzić się też z zarzutem naruszenia art. 226 §1 k.c. w zw. z art. 230 k.c., do którego miałoby dojść na skutek zastosowania tych przepisów w sytuacji, gdy powód miał wywodzić swoje roszczenie z odpowiedzialności kontraktowej. Podkreślenia wymaga, że powód konsekwentnie domagał się zapłaty równowartości nakładów koniecznych na lokal. Nie był przy tym zobowiązany wskazywać jakiejkolwiek podstawy prawnej roszczenia, który to obowiązek spoczywał wyłącznie na Sądzie. Powód jako najemca był posiadaczem zależnym lokalu zarówno na podstawie umowy najmu, jak i w relacji do pozwanej Gminy. Co więcej, sama pozwana już w sprzeciwie od nakazu zapłaty powoływała się na przepisy art. 229 k.c. w zw. z art. 230 k.c. (k. 196), co oznacza, że brała pod uwagę także obronę na podstawie przepisów o roszczeniach uzupełniających. Nie może być zatem w takich okolicznościach mowy ani o wyjściu ponad podstawę faktyczną żądania, ani o „zaskoczeniu” strony oparciem rozstrzygnięcia na podstawie przepisów, które nie były brane pod uwagę na etapie postępowania pierwszoinstancyjnego. Odnotować też trzeba, że terminy wymagalności roszczeń o zwrot nakładów oraz przedawnienia są tożsame w przepisach o najmie i tych regulujących roszczenia uzupełniające.

Niesłusznie także skarżąca kwestionuje istnienie przymiotu dobrej wiary po stronie powoda. Pomijając nawet w tym miejscu domniemanie z art. 7 k.c., w sprawie zostało wykazane ponad wszelką wątpliwość, że powód miał wszelkie podstawy do zasadnego przyjmowania, że ma prawo zajmować lokal objęty umową najmu i co więcej - czynić w nim nakłady. Sam fakt, że zdawał sobie sprawę z tego, że wynajmujący nie jest wyłącznym właścicielem lokalu, nie pozbawia najemcy przymiotu dobrej wiary, skoro do zawarcia umowy został odesłany przez (...), którego przedstawiciele byli zarówno przy podpisaniu umowy, jak i odbiorze wszelkich prac remontowych.

Sąd pierwszej instancji nie naruszył także przepisów o przedawnieniu. Sam fakt, że powód dwukrotnie skorzystał z próby do ugodowego zakończenia sporu w trybie przepisów art. 184 i nast. k.p.c., nie oznacza, że uczynił to wyłącznie w celu przedłużenia terminu przedawnienia. Nadużycia prawa procesowego w tym zakresie skarżąca nie wykazała. Zauważyć wypada, że stanowisko Gminy w przedmiocie zwrotu nakładów nie było od początku jednoznaczne, co związane było ze sporem kompetencyjnym odnośnie do jednostki, która kwestię tę miała wyjaśnić (patrz korespondencja – k. 182-184). Co więcej, podnoszenie przez pozwaną zarzutu przedawnienia uznać należy w okolicznościach badanej sprawy za nadużycie prawa podmiotowego w rozumieniu art. 5 k.c. Gmina, która w żaden sposób nie przyczyniła się do pozyskania najemcy, po dokonaniu kosztownych nakładów na zdewastowany pustostan, nakazała powodowi opuszczenie lokalu, który następnie wynajęła kolejnej osobie. Zachowanie takie ocenić należy jako wysoce nielojalne i prowadzące do bezpodstawnego wzbogacenia się Gminy. W tej ostatniej kwestii zauważyć wypada, że w sytuacji, w której odrzuceniu podlegałaby koncepcja zasądzenia roszczenia na podstawie art. 226 §1 k.c. w zw. z art. 230 k.c., żądanie powoda znalazłoby uzasadnienie w przepisach art. 405 k.c. Skarżąca bowiem w granicach swojego udziału jest bezpodstawnie wzbogacona kosztem powoda. W okolicznościach rozpoznawanej sprawy wzbogacenie równe byłoby wartości obliczonej przez Sąd pierwszej instancji.

Sąd Apelacyjny nie dostrzegł, aby zaskarżony wyrok naruszał prawo materialne w zakresie nie objętym zarzutami apelacji. Sąd Okręgowy prawidłowo obliczył wartość poczynionych przez powoda nakładów koniecznych z uwzględnieniem korzyści, które najemca uzyskał w związku z korzystaniem z lokalu.

W konsekwencji fiaska podważenia zaskarżonego wyroku co do meritum, nie mógł się także ostać zarzut wadliwego rozstrzygnięcia o kosztach procesu, który pozwana wiązała wyłącznie z wynikiem sporu.

Biorąc pod uwagę powyższe okoliczności, Sąd Apelacyjny na podstawie art. 385 k.p.c. oddalił apelację jako bezzasadną.

SSA Marek Boniecki