Portal Orzeczeń Sądu Apelacyjnego w Krakowie

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 3 października 2023 r.

Sąd Apelacyjny w Krakowie – I Wydział Cywilny

w składzie:

Przewodniczący: SSA Sławomir Jamróg

Protokolant: Katarzyna Mitan

po rozpoznaniu w dniu 3 października 2023 r. w Krakowie na rozprawie

sprawy z powództwa A. Z. i O. Z.

przeciwko (...) S.A. w W.

o ustalenie i zapłatę

na skutek apelacji strony pozwanej

od wyroku Sądu Okręgowego w Krakowie

z dnia 14 stycznia 2022 r. sygn. akt I C 635/21

1.oddala apelację;

2.zasądza od strony pozwanej na rzecz powodów łącznie kwotę 100 zł (sto złotych) tytułem kosztów postępowania zabezpieczającego.

Sygn. akt I ACa 442/22

UZASADNIENIE

Wyrokiem z dnia 14 stycznia 2022r. sygn.. akt I C 635/21 Sąd Okręgowy w Krakowie ustalił, że umowa nr (...) zawarta w dniu 11-04-2005r. pomiędzy (...) Bank Spółka Akcyjna w W., a A. Z. i O. Z. - jest nieważna (pkt 1), ustalił, że umowa nr (...) zawarta w dniu 20-03-2008r. pomiędzy (...) Bank Spółka Akcyjna w W., a A. Z. i O. Z. - jest nieważna (pkt 2), zasądził od strony pozwanej (...) SA w W. na rzecz powodów A. Z. i O. Z. solidarnie kwotę 432.914 zł ) z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 5-01-2022r. do dnia zapłaty (pkt 3) oddalił powództwo w pozostałej części; (pkt 4) oraz zasądził od strony pozwanej na rzecz powodów A. Z., O. Z. solidarnie kwotę 1000 zł tytułem zwrotu kosztów postępowania (pkt 5).

Podstawę tego rozstrzygnięcia stanowił następujący stan faktyczny:

Dnia 16 marca 2005 r. A. Z. i O. Z. złożyli do poprzednika prawnego pozwanej tj. (...) S.A. z/s w W. wniosek o udzielenie kredytu w wysokości 144.597,60 zł na zakup lokalu mieszkalnego na rynku wtórnym. Jako walutę kredytu wskazali CHF. Dnia 29 marca 2005 r. Bank zdecydował o przyznaniu kredytu powodom.

W dniu 11 kwietnia 2005 r. w K. powodowie zawarli z (...) Bankiem S.A. z/s w W. umowę nr (...) o kredyt hipoteczny dla osób fizycznych (...) waloryzowany kursem CHF. W umowie wskazano, że:

• Celem kredytu jest sfinansowanie nabycia na rynku wtórnym samodzielnego lokalu mieszkalnego oznaczonego numerem (...) położonego w K. przy ul. (...) (§ 1 ust. 1);.

• Kwota kredytu wynosi 144.597,60 zł (§ 1 ust. 2).

• Walutą waloryzacji kredytu jest CHF (§ 1 ust. 3).

• Okres kredytowania wynosi 360 miesięcy tj. od dnia 11 kwietnia 2005 r. do dnia 5 maja 2035 r. (§ 1 ust. 4).

• Kredyt będzie spłacany w malejących ratach kapitałowo – odsetkowych płatnych 5 dnia każdego miesiąca (§ 1 ust. 5 i 6).

• Prowizja wynosi 1% kwoty kredytu, tj. 1.445,98 zł (§ 1 ust. 7).

• Prowizja tytułem ubezpieczenia kredytu wynosi 0,20% kwoty kredytu, tj. 289,20 zł (§ 1 ust. 7A).

• Oprocentowanie kredytu w stosunku rocznym w dniu zawarcia umowy wynosi 3,40%. W okresie ubezpieczenia kredyt oprocentowanie podlega podwyższeniu o 1 p.p. i wynosi 4,40 %. Po zakończeniu okresu ubezpieczenia obniżenie oprocentowania kredytu o 1 p.p. następuje od daty spłaty najbliższej raty (§ 1 ust. 8).

• Wypłata kredytu nastąpi poprzez wypłatę kwoty 144.597,60 zł na rachunek wskazany w akcie notarialnym umowy sprzedaży (§ 5 ust. 1)

• Kredyt waloryzowany jest kursem kupna waluty CHF wg tabeli kursowej (...) Banku S.A. Kwota kredytu wyrażona w walucie CHF jest określana na podstawie kursu kupna waluty CHF z tabeli kursowej (...) Banku S.A. z dnia i godziny uruchomienia kredytu/transzy kredytu (§ 7 ust. 1).

• Kredyt oprocentowany jest według zmiennej stopy procentowej, która w dniu zawarcia umowy ustalona jest w wysokości określonej w § 1 ust. 8. Zmiana wysokości oprocentowania kredytu może nastąpić w przypadku zmiany stopy referencyjnej określonej dla danej waluty oraz zmiany parametrów finansowych rynku pieniężnego i kapitałowego w kraju (lub krajów zrzeszonych w Unii Europejskiej), którego waluta jest podstawą waloryzacji. O każdej zmianie oprocentowania (...)zawiadamia kredytobiorców na piśmie. Informacja na temat obowiązującego oprocentowania kredytu podawana będzie również do wiadomości w placówkach i na stronach internetowych (...). Informację o wysokości rat kapitałowo – odsetkowych po zmianie oprocentowania kredytobiorca może uzyskać za pośrednictwem (...)oraz sieci Internet; (...) sporządzi i wyśle harmonogram spłat określający nową wysokość rat spłaty kredytu. W przypadku zmiany stóp procentowych w (...) zmiana oprocentowania dla uruchomionego kredytu nastąpi w dniu spłaty najbliższej raty wynikającej z harmonogramu spłat, której płatność wypada po dniu, od którego obowiązuje zmienione oprocentowanie (...) (§ 11 ust. 1-4).

• Raty kapitałowo – odsetkowe oraz raty odsetkowe spłacane są w złotych po uprzednim ich przeliczeniu wg kursu sprzedaży CHF z tabeli kursowej (...) Banku S.A. obowiązującego na dzień spłaty z godziny 14:50 (§ 12 ust. 4);

Dnia 12 lutego 2008 r. powodowie złożyli do (...) S.A. z/s w W. wniosek o udzielenie kolejnego kredytu w wysokości 301.000 zł na zakup domu jednorodzinnego na rynku wtórnym. Jako walutę kredytu wskazali CHF.

Wraz z wnioskiem powodowie podpisali oświadczenie „pracownik (...) Bank S.A. przedstawił mi w pierwszej kolejności ofertę kredytu hipotecznego w polskich złotych. Po zapoznaniu się z tą ofertą zdecydowałem, iż dokonuję wyboru oferty kredytu hipotecznego denominowanego w walucie obcej mając pełną świadomość ryzyka związanego z tym produktem, w szczególności tego, że niekorzystna zmiana kursu waluty spowoduje wzrost comiesięcznych rat spłaty kredytu oraz wzrost całego zadłużenia. Ponadto zostałem poinformowany o jednoczesnym ponoszeniu ryzyka zmiany stopy procentowej polegającym na tym, że w wyniku niekorzystnej zmiany stopy procentowej może ulec zmianie comiesięczna rata spłaty kredytu oraz wartość całego zaciągniętego zobowiązania. Jestem świadomy ponoszenia obu rodzajów ryzyk, związanych z wybranym przeze mnie produktem kredytowym. Pracownik poinformował mnie również o kosztach obsługi kredytu w wypadku niekorzystnej zmiany kursu walutowego oraz zmiany stopy procentowej, tj. o możliwości wzrostu raty kapitałowo-odsetkowej.”

Dnia 18 marca 2008 r. Bank zdecydował o przyznaniu kredytu powodom.

W dniu 20 marca 2008 r. w K. powodowie zawarli z (...) Bankiem S.A. z/s w W. umowę nr (...) o kredyt hipoteczny dla osób fizycznych (...) waloryzowany kursem CHF. W umowie wskazano, że:

• Celem kredytu jest sfinansowanie kosztów nabycia zabudowanych działek gruntu oznaczonych numerami (...) położonych w miejscowości S., gm. Ł. refinansowanie poniesionych materiałów nakładów tytułem wniesionego wkładu własnego, sfinansowanie kosztów prac remontowych przedmiotowej nieruchomości oraz sfinansowanie opłat okołokredytowych (§ 1 ust. 1);.

• Kwota kredytu wynosi 301.000 zł (§ 1 ust. 2).

• Walutą waloryzacji kredytu jest CHF (§ 1 ust. 3).

• Okres kredytowania wynosi 360 miesięcy tj. od dnia 20 marca 2008 r. do dnia 10 kwietnia 2038r. (§ 1 ust. 4).

• Kredyt będzie spłacany w malejących ratach kapitałowo – odsetkowych płatnych 10 dnia każdego miesiąca (§ 1 ust. 5 i 6).

• Prowizja tytułem ubezpieczenia kredytu wynosi 0,20% kwoty kredytu, tj. 602,00 zł (§ 1 ust. 7A).

• Oprocentowanie kredytu w stosunku rocznym w dniu zawarcia umowy wynosi 3,69%. Marża banku wynosi 0,90%. W okresie ubezpieczenia kredyt oprocentowanie podlega podwyższeniu o 1 p.p. i wynosi 4,69 %. Po zakończeniu okresu ubezpieczenia obniżenie oprocentowania kredytu o 1 p.p. następuje od daty spłaty najbliższej raty (§ 1 ust. 8).

• Wypłata kredytu nastąpi poprzez wypłatę kwoty 156.000 zł na rachunek wskazany w akcie notarialnym, przekazanie kwoty 17.000 zł na rachunek kredytobiorcy tytułem refinansowania poniesionych nakładów, przekazanie kwoty 103.000 zł na rachunek kredytobiorcy tytułem sfinansowania kosztów prac remontowych przedmiotowego budynku mieszkalnego oraz przekazanie kwoty 25.000 zł zgodnie z dyspozycją kredytobiorcy tytułem sfinansowania opłat okołokredytowych(§ 5 ust. 1)

• Kredyt waloryzowany jest kursem kupna waluty CHF wg tabeli kursowej (...) Banku S.A. Kwota kredytu wyrażona w walucie CHF jest określana na podstawie kursu kupna waluty CHF z tabeli kursowej (...) Banku S.A. z dnia i godziny uruchomienia kredytu (§ 7 ust. 1).

• Kredyt oprocentowany jest według zmiennej stopy procentowej, która w dniu zawarcia umowy ustalona jest w wysokości określonej w § 1 ust. 8. Wysokość zmiennej stopy procentowej w dniu wydania decyzji kredytowej ustalona została jako stawka bazowa LIBOR 3M z dnia 28 lutego 2008 r. powiększona o stałą w całym okresie kredytowania marżę (...) w wysokości 0,90%. (...) dokona co miesiąc porównania aktualnie obowiązującej stawki bazowej ze stawką bazową ogłaszaną przedostatniego dnia roboczego (z wyłączeniem sobót) poprzedniego miesiąca i dokona zmiany wysokości oprocentowania kredytu w przypadku gdy stawka bazowa zmieni się o co najmniej 0,10 punktu procentowego w porównaniu do obowiązującej stawki bazowej. Informacja na temat obowiązującego oprocentowania kredytu podawana będzie również do wiadomości w placówkach i na stronach internetowych (...). Informację o wysokości rat kapitałowo – odsetkowych po zmianie oprocentowania kredytobiorca może uzyskać za pośrednictwem (...)oraz sieci Internet; (...) sporządzi i wyśle harmonogram spłat określający nową wysokość rat spłaty kredytu. W przypadku zmiany stóp procentowych w (...) zmiana oprocentowania dla uruchomionego kredytu nastąpi w dniu spłaty najbliższej raty wynikającej z harmonogramu spłat, której płatność wypada po dniu, od którego obowiązuje zmienione oprocentowanie (...) (§ 10 ust. 1-4).

• Raty kapitałowo – odsetkowe oraz raty odsetkowe spłacane są w złotych po uprzednim ich przeliczeniu wg kursu sprzedaży CHF z tabeli kursowej (...) Banku S.A. obowiązującego na dzień spłaty z godziny 14:50 (§ 11 ust. 4);

Umowa zawierała również oświadczenia kredytobiorcy (§ 29), że:

• został dokładnie zapoznany z warunkami udzielania kredytu złotowego waloryzowanego kursem waluty obcej, w tym w zakresie zasad dotyczących spłaty kredytu i w pełni je akceptuje;

• jest świadomy, że z kredytem waloryzowanym związane jest ryzyko kursowe, a jego konsekwencje wynikające z niekorzystnych wahań kursu złotego wobec walut obcych mogą mieć wpływ na wzrost kosztów w obsłudze kredytu;

• został dokładnie zapoznany z kryteriami zmiany stóp procentowych kredytów obowiązującymi w (...) oraz zasadami modyfikacji oprocentowania kredytu i w pełni je akceptuje. Umowa była aneksowana dnia 25 listopada 2010 r. Zmianie uległy zapisy § 1 ust. 8 i 9, § 11 oraz § 26.

Nadto Sad Okręgowy ustalił, że:

Przy zawarciu pierwszej umowy Bank nie zaproponował powodom kredytu złotowego. Przedstawiono im symulację kredytu oraz wysokości rat przy kredycie w złotych polskich oraz kredycie indeksowanym do CHF. Z symulacji wynikało, że powodowie nie mieli zdolności kredytowej do zaciągnięcia kredytu w złotych polskich. Pracownik Banku zapewniał powodów o stabilności kursu CHF, wskazywał, że kredyt indeksowany kursem CHF jest najorzystniejszy, najtańszy i najbezpieczniejszy na rynku. W czasie zawierania umowy powód prowadził działalność gospodarczą, która zajmowała się dozorem głębokich wierceń geologicznych, naftowych i poszukiwawczych.

Przy drugiej umowie zakres pouczeń był podobny jak w przypadku pierwszego kredytu. Pracownik nie powiedział powodom w jaki sposób będą wyliczane kursy. Powodowie podpisali oświadczenie o poinformowaniu ich o ryzyku, natomiast nie otrzymali oni informacji jak to może wyglądać. Po otrzymanych pouczeniu powodowie nie byli świadomi, że jest to duże dla nich ryzyko. Powodowie nie mieli wpływu na wysokość raty. Mieli świadomość, że wzrost kursu CHF w stosunku do złotego polskiego spowoduje wzrost wysokości rat kredytu. Ten kredyt wciąż jest spłacany/

W tym stanie faktycznym Sąd pierwszej instancji przyjął, że obie umowy kredytu są dotknięte wadami które rzutują na ich ważność. Były to umowy o kredyt indeksowany kursem franka szwajcarskiego CHF . Zarówno wysokość zobowiązania jak i każda rata spłacana w złotych miały być przeliczane na CHF w oparciu o tabele kursów waluty, arbitralnie ustalanych przez bank. Waluta franka szwajcarskiego miała charakter waloryzacyjny, rozliczeniowy.

Sąd pierwszej instancji nie zakwestionował co do zasady dopuszczalności zawierania umów kredytu denominowanego czy też indeksowanego w świetle przepisów prawa, w tym przepisu art 69 ustawy prawo bankowe oraz art. 353 ¹ k.c. Jego zdaniem istnieją natomiast podstawy do stwierdzenia, że zawarte w umowach powodów klauzule – na podstawie których dochodziło do przeliczenia wypłaconej w złotówkach kwoty kredytu i spłacanej w złotówkach na CHF według kursu z tabeli Banku – są klauzulami abuzywnymi. Dotyczyło to w szczególności § 7 ust 1, § 12 ust 4 – pierwszej umowy i § 7 ust 1 oraz § 11 ust 4 – drugiej umowy)

Sąd Okręgowy odwołał się do art. 385 ¹§1-3kc. art. 385 ²k.c. oraz Dyrektywy Rady 93/13/EWG z dnia 5 kwietnia 1993 w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich (Dz.UE L z dnia 21-04-1993) i uznał, że powołane wyżej postanowienia umowy miały charakter niedozwolony.

Poza kwestią wybrania kwoty i waluty kredytu oraz w ograniczonym zakresie także terminu spłaty kredytu pozostałe postanowienia nie były negocjowane. To Bank przygotował treść umowy regulamin, natomiast powodowie, którzy są konsumentami w rozumieniu art. 22 ¹kc mogli wyłącznie podpisać umowę lub zrezygnować z jej zwarcia. Przedstawiciel banku nie zwracał uwagi kredytobiorcy na niebezpieczeństwo związane z możliwością arbitralnego ustalenia przez bank kursów waluty , kredytobiorca na pewno nie był świadomy ww niebezpieczeństwa. Same postanowienia umowy , dla osoby nie specjalizującej się w takim produkcie, były nieczytelne. Umowa wprawdzie pozornie wskazywała, że doszło do porozumienia co do postanowień umowy, jednakże to bank w sposób zupełnie arbitralny ustalał wysokość kursu po którym zostanie dokonane przeliczenie. Algorytm przeliczenia wypłaconego w złotych kredytu i spłaconych złotych rat, odwołujący się jedynie do tabeli kursowej banku, ukształtował prawa i obowiązki konsumenta w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając interesy powodów albowiem prowadzi do nieusprawiedliwionej dysproporcji praw i obowiązków wynikających z umowy na niekorzyść powodów, skutkującą niekorzystnym ukształtowaniem ich sytuacji ekonomicznej oraz jego nierzetelnym traktowaniem. Odwołanie do kursów walut zawartych w "Tabeli kursów" banku oznacza naruszenie równorzędności stron umowy przez nierównomierne rozłożenie uprawnień i obowiązków między partnerami stosunku obligacyjnego. Uprawnienie do ustalania kursu waluty mogło być ograniczone kryteriami obiektywnymi, jednakże nie mogło być dowolne. Z treści przedmiotowej umowy wynikało wyłącznie , że przeliczenia nastąpią w oparciu o kurs ustalany przez bank. Nie wskazano żadnych wytycznych w oparciu o które kurs ten miałby zostać wyznaczany. Oceny zaś abuzywności, dokonuje się według stanu z chwili zawarcia umowy. Nie ma więc znaczenia wejście w życie ustawy tzw antyspreadowej (USTAWA z dnia 29 lipca 2011 r. o zmianie ustawy - Prawo bankowe oraz niektórych innych ustaw) czy też zmiany regulaminów po dacie zawarcia umowy kredytu. Nie ma też znaczenia podpisywanie aneksów, skoro kredytobiorcy podpisując aneksy nie byli świadomi abuzywności postanowień umowy. Powyższe prowadzi do uznania, że postanowienia umowy , umożliwiały pozwanemu arbitralne ustalenie kursu wymiany waluty, a więc arbitralne ustalenie wysokości zobowiązania kredytobiorcy. W umowie nie określono żadnych konkretnych wytycznych ani ograniczeń związanych z powyższymi czynnościami banku. To od decyzji banku zależał kurs waluty i wysokość zobowiązania kredytobiorcy a to uprawnienie nie było ograniczone w żaden sposób umową. Nie miało też znaczenia, że w danej chwili bank, na podstawie wewnętrznych zarządzeń stosował mechanizmy zapewniające kursy odpowiadające rynkowym, albowiem decyzja w tym przedmiocie mogła się zmienić. Opierając na orzecznictwie Trybunału Sprawiedliwości tj wyroku z dnia 3 października 2019, C-260/18 pkt 44, Sad pierwszej instancji przyjął, że klauzule przeliczeniowe określają przedmiot główny umowy kredytu. Zdaniem Sadu pierwszej instancji nie wyklucza to jednak oceny abuzywności w przedmiotowej sprawie albowiem postanowienia dotyczące sposobu ustalenia kursów waluty w oparciu, o który będzie ustalona wysokość zobowiązania, nie były określone jednoznacznie. Przywołując wykładnię wynikającą z orzecznictwa dotyczącego art. 4 ust. 2 dyrektywy 93/13 Sąd Okręgowy wskazał, że warunek umowny musi być wyrażony prostym i zrozumiałym językiem, a tej oceny nie można zawężać tylko do zrozumiałości tych warunków pod względem formalnym i gramatycznym. Instytucje finansowe bowiem muszą zapewniać kredytobiorcom informacje wystarczające do podejmowania przez kredytobiorców świadomych i rozważnych decyzji oraz powinny wyjaśniać co najmniej, jak na wysokość raty kredytu wpłynęłyby silna deprecjacja środka płatniczego państwa członkowskiego, w którym kredytobiorca ma miejsce zamieszkania lub siedzibę, i wzrost zagranicznej stopy procentowej. Instytucja bankowa, musi przedstawić ewentualne wahania kursów wymiany i ryzyko wiążące się z zaciągnięciem kredytu w walucie obcej (zob. podobnie wyrok z dnia 20 września 2017 r., Andriciuc i in., C-186/16, EU:C:2017:703, pkt 50). Poza treścią umowy i regulaminu, bank nie przedstawił powodom, żadnych dodatkowych informacji dotyczących sposobu ustalania kursów waluty. Informacja przedstawiona powodowi o możliwości zmiany tych kursów i wpływu na wysokość zobowiązania była niewystarczająca i niewłaściwa.

Kredytobiorca miał świadomość tego, że kursy się zmieniają i po przeczytaniu umowy przeciętny konsument musiał mieć świadomość, że kursy waluty, które będą brane do przeliczeń – będą miały wpływ na wysokość zobowiązania. Sąd jednak podkreślił, że pouczenie o ryzyku kursowym miało na celu nie tylko zwrócenie uwagi na wahania kurów ale ma na celu uzmysłowienie kredytobiorcy niebezpieczeństw, które się wiążą z zaciągnięciem kredytu waloryzowanego walutą obcą. Pouczenie miało bowiem umożliwić dokonanie przez kredytobiorcę kalkulacji opłacalności zaciągnięcia takiego kredytu w kontekście prawdopodobieństwa nieograniczonej zmiany kursu waluty obcej.

Stosowana przez banki strategia marketingowa nakierowana była na uwypuklenie korzyści związanych ze sprzedawanym produktem i sposób przedstawienia produktu przez przedstawiciela banku, całkowicie wypaczał sens informacji o ryzyku kursowym. Nawet bowiem jeżeli doszło do zwrócenia uwagi na niebezpieczeństwo związane ze zmianą kursów, to jednak połączenie tego z informacją o stabilności waluty – wywołuje przekonanie o nikłym prawdopodobieństwie istotnych zmian. W związku z powyższym konsument powinien zostać pouczony o ryzyku kursowym w taki sposób, iż powinien mieć świadomość tego, że zaciągając zobowiązanie w walucie obcej, zarabiając pieniądze w walucie polskiej, ponosi w zasadzie nieograniczone ryzyko związane z nabywanym produktem. Kredytobiorca działał w zaufaniu do banku, który w założeniu powinien oferować bezpieczny produkt. Jeżeli dany produkt był przedstawiany przez pryzmat stabilności waluty, masowości nabywania tych produktów, określany jako bezpieczny – to wszystko wywoływało poczucie bezpieczeństwa i wypaczało sens pouczenia. Strategia marketingowa, której celem było zwiększenie sprzedaży tego produktu nie mogła prowadzić do manipulacji kredytobiorcą, który nie był zabezpieczony w żadnym stopni przed ryzykiem zmiany kursu. Gdyby bank potraktował konsumenta w sposób sprawiedliwy i słuszny i po przekazaniu pełnej informacji co do ryzyka kursowego umożliwił negocjacje ww postanowień (to nie mógłby racjonalnie oczekiwać, iż konsument ww warunek przyjąłby w drodze negocjacji. Prawidłowo poinformowany konsument, nigdy by takiej umowy (waloryzowanej CHF - bez zabezpieczenia) - nie podpisał.

Sąd Okręgowy, uwzględniając także wykładnię wynikającą z orzecznictwa TSUE wskazał, że jeżeli niedozwolone postanowienia umowy nie wiążą konsumenta zgodnie z art. 385 ¹§1 kc. , to strony są związane umową w pozostałym zakresie. W sytuacji jednak gdy wyeliminowanie postanowień umowy prowadziłoby do nieważności a taki upadek umowy narażałby konsumenta na "szczególnie niekorzystne konsekwencje", w rachubę wchodzi zastąpienie klauzuli abuzywnej normą dyspozytywną albo przepisem "mającym zastosowanie, gdy strony danej umowy wyrażą na to zgodę.

Zdaniem Sądu Okręgowego w chwili zawarcia umowy nie istniały w polskim systemie prawnym przepisy dyspozytywne umożliwiające zastąpienie eliminowanych klauzul przeliczeniowych. Art. 358 k.c. wszedł w życie dopiero w dniu 24 stycznia 2009r. na podstawie art. 3 ustawy z dnia 23 października 2008 r. o zmianie ustawy - Kodeks cywilny oraz ustawy - Prawo dewizowe, stąd mając na uwadze przepisy intertemporalne, nie mógł mieć zastosowania. Zdaniem Sądu Okręgowego możliwości zastąpienia postanowienia umownego nie można również wywieść w drodze analogii do art. 41 ustawy z dnia 28 kwietnia 1936 r. - Prawo wekslowe, jak również z prawa zwyczajowego – art. 56 k.c.

W sytuacji zaś braku możliwości przeliczenia wypłaconych i spłaconych kwot w złotówkach do waluty CHF na skutek uznania za abuzywne postanowień umowy określających sposób przeliczenia oraz wobec braku przepisu dyspozytywnego umożliwiającego uzupełnienie umowy należało uwzględnić świadome stanowisko konsumenta akceptującego uznanie umowy za nieważną. Wyeliminowanie z umowy wyłącznie postanowienia dotyczącego przeliczenia kursów waluty przy wypłacie kredytu nie uchylało braku uzgodnionego kursu przeliczeniowego, według którego będzie ustalana wysokość zobowiązania pozwanych. Umowa przewidywała zaś waloryzację zobowiązania. Waloryzacja stanowiła element istoty i natury przedmiotowej umowy. Wypłacana kwota przy braku metody przeliczenia nie mogła być skorelowana z kwotą kredytu wskazaną w umowie a ponadto kwota zobowiązania nie byłaby skorelowana ze spłatami dokonywanymi w PLN. W takim przypadku umowa będzie po prostu niewykonalna wobec braku mechanizmu waloryzacji. Dodatkowo nieadekwatność pouczeń o ryzyku walutowym powinna prowadzić do eliminacji całej klauzuli waloryzacyjnej. Intencją stron było aby oprocentowanie odnosiło się do zobowiązania wyrażonego w CHF z oprocentowaniem odwołującym się do stawki LIBOR . Sama więc konstrukcja umowy przewidywała silne związanie postanowień odsetkowych z waloryzacją. Operacja usunięcia waloryzacji z umowy, przy pozostawieniu odsetek w wysokości LIBOR doprowadziłaby do przekształcenia przedmiotowej umowy w stopniu wykraczającym ponad uprawnienia wynikające z art. 385 ^{( 1)} par 1 i 2 k.c. Ponadto unieważnienie klauzul zakwestionowanych przez kredytobiorców doprowadziłoby nie tylko do zniesienia mechanizmu indeksacji oraz różnic kursów walutowych, ale również - pośrednio - do zaniknięcia ryzyka kursowego, które jest bezpośrednio związane z indeksacją przedmiotowego kredytu do waluty.

W konsekwencji Sąd uznał, że po wyeliminowaniu klauzul niedozwolonych nie da się utrzymać umów objętych powództwem, gdyż prowadziłoby to do zmiany charakteru prawnego stosunku obligacyjnego i naruszenia art. 353 ¹ k.c. wyrażającego zasadę swobody umów. Byłoby sprzeczne z istotą, naturą stosunku zobowiązaniowego, który strony chciały wykreować. Zdaniem Sądu nie zostały ujawnione żadne okoliczności wskazujące na to, że unieważnienie umowy może być niekorzystne dla powoda, w szczególności wątpliwe jest żądanie zapłaty przez bank wynagrodzenia z tytułu korzystania z kapitału.

Niezależnie od kwestii abuzywności postanowień umowy, Sąd upatrywał podstaw nieważności stosunku prawnego w art. 58 § 2 k.c. Przedmiotowa umowa narusza bowiem zasady uczciwego obrotu oraz lojalności wobec kontrahenta. Bank wykorzystując swoją silniejszą pozycję negocjacyjną i deficyt informacyjny po stronie powoda – doprowadził do zawarcia umowy, która jest rażąco niekorzystna dla kredytobiorcy przez pryzmat nieograniczonego ryzyka walutowego. Produkt został przygotowany przez Bank, który korzystając z usług specjalistów z zakresu inwestowania i analityków finansowych , a także uwzględniając politykę, którą ma bank prowadzić (jw.) – zabezpieczył swoją pozycje i nie ponosi proporcjonalnego (do klienta) ryzyka finansowego.

Skutkiem nieważności umowy jest konieczność dokonania rozliczeń (zwrotu spełnionych przez strony świadczeń) zgodnie z art. 410 par 1 i 2 k.c. w zw. z art. 405 k.c. – vide uchwała Sądu Najwyższego z dnia 7-05-2021r. sygn. akt III CZP 6/21. Nie sposób zaś zarzucić kredytobiorcą, iż spłacając kredyt posiadali wiedzę o tym , że nie są zobowiązani do świadczenia – art. 411 pkt 1 k.c.

Powodowie wpłacili na rzecz banku kwotę co najmniej 432 914 zł i taka też kwota powinna zostać zwrócona przez bank.

Za niezasadny Sąd Okręgowy uznał zarzuty dotyczące przedawnienia roszczeń zgłoszonych przez obie strony umowy. Odwołując się do uchwał Sądu Najwyższego z dnia 7 maja 2021r. sygn. akt III CZP 6/21 i z dnia 16 lutego 2021 r. III CZP 11/20 Sąd Okręgowy stwierdził, że termin przedawnienia roszczeń o zwrot nienależnie spełnionych świadczeń może zasadniczo rozpocząć bieg dopiero po podjęciu przez kredytobiorcę-konsumenta wiążącej (świadomej, wyraźnej i swobodnej) decyzji w tym względzie. Dopiero bowiem wówczas można przyjąć, że brak podstawy prawnej świadczenia stał się definitywny. Wymagalność roszczeń związanych z nieważnością kredytu nastąpi dopiero z chwilą podjęcia przez kredytobiorcę wiążącej decyzji co do ewentualnego sanowania niedozwolonej klauzuli. Mając na uwadze pouczenie kredytobiorcy i odebranie stosownych oświadczeń na rozprawie k. 389 zasadnym wg Sądu Okręgowego było zasądzenie zgodnie z art. 481 §1 i 2 k.c. odsetek ustawowymi za opóźnienie odsetek od 5 stycznia 2022r.

Za zasadne Sąd Okręgowy uznał również żądanie ustalenia nieważności umowy, zgodnie z art 189 k.p.c. Powód posiada interes prawny w domaganiu się ustalenia nieważności umowy. Na chwile obecną jest bowiem zobowiązany do spłacania rat kredytu (umowa formalnie obowiązuje), stąd istnieje niepewność co do ważności umowy i w konsekwencji wysokości jego zobowiązania oraz wymagalności.

Jako podstawę rozstrzygnięcia o kosztach powołano art. 100 k.p.c. oraz uwzględniono, że powodowie wygrali sprawę prawie w całości.

Apelację od tego wyroku w części uwzgledniającej powództwo wniosła strona pozwana, zarzucając;

I. naruszenie przepisów postępowania mające istotny wpływ na treść zaskarżonego rozstrzygnięcia tj.:

1) art. 235 ²§ 2k.p.c. w zw. z art. 240§ 1k.p.c. zw. z art. 227 k.p.c., poprzez faktyczne pominięcie wniosku Pozwanego w przedmiocie dopuszczenia dowodu ze świadka M. P. (1), sformułowanego w pkt. 5 petitum odpowiedzi na pozew co miało wpływ na rozstrzygnięcie, ponieważ przeprowadzenie dowodu ze Świadka pozwoliłoby wykazać, że w przedmiotowej sprawie nie doszło do spełnienia przesłanki braku zgodności z dobrymi obyczajami (Bank nie tylko nie ustalał kursów dowolnie, ale przede wszystkim nie mógł ustalać kursów dowolnie, a ponadto przyjęcie kursu kupna/sprzedaży wynikało ze sposobu finansowania kredytu Powoda), a także nie doszło do spełnienia przesłanki rażącego naruszenia interesu konsumenta (Bank musiał publikować i publikował zawsze rynkowy kurs, wprowadzenie spornych klauzul do Umowy wiązało się z poprawieniem interesu Powoda). Informacje, które może przedstawić świadek, w szczególności dotyczące (1) funkcjonowania kredytu waloryzowanego do waluty obcej, (2) wpływu kursu na funkcjonowanie kredytu, (3) przyczyn występowania różnic w wysokości oprocentowania kredytów udzielonych w

walucie polskiej i waloryzowanych kursami walut obcych oraz (4) zasad obliczania przez Bank kursów waluty obcych, stanowiłyby podstawę do poczynienia ustaleń

faktycznych odmiennych od poczynionych w niniejszej sprawie ,

2) pominięcie na rozprawie w dniu 5 stycznia 2022 roku wniosku Pozwanego o dopuszczenie i przeprowadzenie dowodu z opinii biegłego na tezy wskazane w pkt. 7 odpowiedzi na pozew 2 dnia 13 maja 2021 roku (wyliczenia z wykorzystaniem kursu średniego NBP), pomimo że dowód z opinii biegłego obejmujący wyliczenia rat kredytu Powoda w oparciu o kurs średni CHF/PLN Narodowego Banku Polskiego pozwoliłby bezsprzecznie wykazać zgodność spornych klauzul z dobrymi obyczajami, brak dowolności Banku w ustalaniu kursów walut oraz pozwoliłby na wykazanie rynkowego charakteru kursów pochodzących 2 Tabel Kursów Walut Obcych Pozwanego Banku, braku naruszenia interesu konsumenta wskutek wprowadzenia spornych klauzul do Umowy, w szczególności w sposób rażący, a zatem pominięcie tego dowodu miało wpływ na rozstrzygnięcie w postaci uznania klauzul waloryzacyjnych za abuzywne I uwzględnienia w oparciu o tę tezę, roszczeń formułowanych przez stronę powodową;

3) art. 233 § 1 k.p.c. w zw. z 271 § 1 k.p.c. poprzez nieprawidłową ocenę protokołu z zeznań Świadka M. D. (1), i stwierdzenie, że nie miały one istotnego znaczenia dla rozstrzygnięcia sprawy podczas gdy, jak przekonująco wyjaśnił świadek, opisany przez niego proces zawierał obowiązkowe elementy (m.in. informacja o ryzyku, przedstawienie oferty kredytu złotowego), których spełnianie Bank weryfikował, kontrolując swoich pracowników oraz przedstawicieli (pośredników), który to proces został szczegółowo opisany, a Powód nie wykazał w żaden sposób, że w jego przypadku miały miejsce jakiekolwiek odstępstwa od tej procedury, w szczególności nie może być uznany za wiarygodny w tym zakresie wyłącznie dowód z zeznań Powoda, który ma charakter akcesoryjny, a ponadto Świadek został powołany również na szereg innych tez, nie dotyczących obsługi Klientów, ale mających znaczący wpływ na ich indywidualną sytuację (obliczanie kursów w Tabeli Kursów Walut Obcych Pozwanego Banku, finansowanie kredytów i koszty ponoszone przez Bank z tego tytułu), co miało wpływ na rozstrzygnięcie ponieważ doprowadziło Sąd I instancji do nieprawidłowych ustaleń faktycznych opisanych poniżej, które doprowadziły Sąd I instancji przekonania o abuzywności spornych postanowień, a między innymi w oparciu o zarzut abuzywności Sąd stwierdził nieważność Umowy I zasądził zwrot rzekomo nienależnych świadczeń na rzecz Powoda,

4) naruszenie z art. 233 § 1 k.p.c. w zw. z art. 299 k.p.c., poprzez oparcie ustaleń faktycznych na zeznaniach Powoda w zakresie, w jakim były one niewiarygodne I sprzeczne z zasadami logiki | doświadczenia życiowego oraz były sprzeczne z zeznaniami świadka, oraz dokumentacją kredytową l innymi dokumentami zgromadzonymi w sprawie, co miało wpływ na rozstrzygnięcie, ponieważ doprowadziło Sąd instancji do nieprawidłowych ustaleń faktycznych opisanych poniżej, które doprowadziły Sąd I instancji przekonania o abuzywności spornych postanowień i do uwzględnienia powództwa,

5) art. 227 k.p.c. w zw. z 233§ 1k.p.c. w zw. z art. 327 ^{( 1)} § 1 k.p.c., poprzez błędną ocenę części dowodów z dokumentów i niepoczynienie na ich podstawie ustaleń faktycznych, co w szczególności dotyczy Pism Okólnych zmieniających Regulamin i zawierających projekty Aneksów do Umowy, Raportu UOKiK dotyczącego spreadów, Raportów Komisji Nadzoru Finansowego, Pisma Banku do Prezesa UOKiK, Ekspertyzy prof. A. R. „Tabela Kursowa (...) = metodyka oraz analiza porównawcza” (dowody załączone do odpowiedzi na pozew w formie papierowej) oraz pliku „Korelacje - tabela”, (zapisanego na załączonej do odpowiedzi na pozew płyty CD), mimo iż mają one znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy, ponieważ dowodzą, że Bank nie mógł dowolnie kształtować publikowanych kursów CHF/PLN oraz w przedmiotowej sprawie nie doszło do spełnienia przesłanki braku zgodności z dobrymi obyczajami, a także nie doszło do spełnienia przesłanki rażącego naruszenia interesu konsumenta, co z powołanych dokumentów wynika, a do czego Sąd I instancji się nie odniósł. Naruszenie to miało wpływ na rozstrzygnięcie, ponieważ między innymi w oparciu o zarzut abuzywności Sąd stwierdził nieważność Umowy i zasądził zwrot rzekomo nienależnych świadczeń na rzecz Powoda,

6) art. 233 §1 k.p.c. przez dokonanie sprzecznej z zasadami logiki i doświadczenia życiowego, dowolnej, a nie swobodnej oceny dowodów, pozbawionej wszechstronnego i obiektywnego rozważenia całości materiału dowodowego i wyciągnięcie na tej wadliwej podstawie bezpodstawnych i niezgodnych z rzeczywistym stanem faktycznym wniosków leżących u podstaw Wyroku, w szczególności przez:

a) bezpodstawne przyjęcie, że Bank miał możliwość dowolnego, arbitralnego ustalania poziomu publikowanych kursów walutowych podczas gdy Umowa zawiera odesłanie do Tabeli Kursów Walut Obcych, publikowanej przez bank, która z definicji musi zawierać kursy na poziomie rynkowym. Zdaniem pozwanej stosunek prawny pomiędzy stronami, przewidywał obowiązek ustalania kursów na poziomie rynkowym, a jego treść wykluczała dowolność ustalania kursów przez Pozwanego. Podkreślić należy przede wszystkim, że samo odesłanie do tabeli kursowej publikowanej przez bank, przedsiębiorcę działającego na rynku regulowanym, publikującego kursy w oparciu o normę ustawową (art. 111 ust. 1 pkt. 4 Prawa Bankowego), podlegającego (również w zakresie publikowania kursów walut) nadzorowi Komisji Nadzoru Finansowego), eliminuje możliwość dowolnego ustalania kursów na potrzeby wykonania Umowy. Niezależnie od powyższego, zmienionego Regulaminu przewidywał przesłanki ustalania kursów walut przez Bank (Dowód nr 5 załączony do odpowiedzi na pozew Pismo Okólne No. A-V-67/PJM/09 wraz z załącznikiem — zmienionym Regulaminem). Pozwany podkreślił, że wykazana przez Pozwanego okoliczność braku dowolności Banku w zakresie publikowania kursów walut, stanowi dowód przemawiający za tezą, że Bank, w świetle kwestionowanych postanowień Umowy, odsyłających to publikowanej na podstawie określonych przepisów prawa, ustalonych zwyczajów oraz zasad kontrolowanych przez Komisję Nadzoru Finansowego, nie mógł ustalać świadczeń Powoda w sposób dowolny, a Umowa przewidywała mechanizm ustalenia wysokości świadczeń w przyszłości;

b) wyrywkową i niewszechstronną ocenę wniosku kredytowego i zeznań Powoda, co skutkowało:

- brakiem uwzględnienia przez Sąd okoliczności, że powód w dacie zawierania umowy nr (...) zarabiał w koronach norweskich. Ponadto Powód wskazał, że w dacie zawarcia Umowy prowadził działalność gospodarczą. Powyższa okoliczność przemawia za twierdzeniem o wysokim poziomie wiedzy i doświadczenia Powoda, uzasadniającym stosowanie podwyższonego standardu konsumenta przy ocenie niniejszej sprawy w toku kontroli incydentalnej i wysokiej świadomości ryzyka kursowego;

- brakiem uwzględnienia przez Sąd okoliczności, że powód przed zawarciem Umów posiadał już kredyt we frankach szwajcarskich w innym banku. Powyższa okoliczność przemawia za twierdzeniem o wysokim poziomie wiedzy i doświadczenia Powoda, uzasadniającym stosowanie podwyższonego standardu konsumenta przy ocenie niniejszej sprawy w toku kontroli incydentalnej i wysokiej świadomości ryzyka kursowego;

c) bezpodstawne przyjęcie, że Bank nie pouczył Powoda w należyty sposób o związanych z Umową ryzykach, podczas gdy dokumentacja kredytowa zawiera oświadczenia Powoda złożone po przedstawieniu stosownych materiałów i pouczeń, a sama treść tych oświadczeń wskazuje na ryzyka związane z Umową, w szczególności ryzyko kursowe (por. Oświadczenie — dowód nr 5 załączony do pisma procesowego z dnia 7 czerwca 2021 roku, § 29 ust. 1 Umowy nr (...)), a udzielanie szczegółowych pouczeń było obowiązkiem pracowników i przedstawicieli (pośredników) Banku, co przekazywano im na szkoleniach.

d) bezpodstawne przyjęcie, że sporne klauzule nie podlegały indywidualnym negocjacjom, podczas gdy:

- jak zeznał świadek M. D. (1), „W banku nie obowiązywał żaden formalny zakaz negocjowania postanowień umowy i klienci potencjalnie mogli negocjować treść umowy w pełnym zakresie. Pamiętam kilka sytuacji, gdy klienci wynegocjowali niższy spread.” (protokół rozprawy przed Sądem Rejonowym dla Łodzi-Śródmieścia w Łodzi z dnia 5 kwietnia 2019 r., załączony do odpowiedzi na pozew);

- powód, wypełniając wniosek kredytowy i wskazując kwotę kredytu, jednocześnie zawnioskował o kwotę w PLN oraz zaznaczył jako walutę kredytu „CHF” co oznacza, po pierwsze, że negocjowano z pewnością co najmniej te parametry kredytu, jak również, że to z warunków zawnioskowanych przez Powoda (kwota w PLN — kredyt w CHF) wynikała konieczność wprowadzenia mechanizmu indeksacji (waloryzacji) do Umowy;

- możliwe było zawarcie Umowy bez spornych postanowień, Powód miał zdolność kredytową dla zaciągnięcia zobowiązania w PLN (tj. bez klauzul waloryzacyjnych) I zaproponowano mu taką umowę, (por. zeznania świadków oraz oświadczenie stanowiące dowód nr 5 załączony do pisma procesowego 2 dnia 7 czerwca 2021 roku);

- strony indywidualnie uzgodniły treść Harmonogramu spłat, stanowiącego załącznik do Umowy, w którym wskazana była wysokość kwoty kredytu oraz wartość rat wyrażona w walucie CHF — rzeczywisty wpływ Powoda wyrażał się w szczególności w wyborze dnia uruchomienia kredytu, co było równoznaczne 2 wyborem kursu zastosowanego do przeliczeń (por. § 8 ust. 5 Umowy nr (...)),

7) art. 316 k.p.c. poprzez jego niezastosowanie i w konsekwencji rozstrzyganie o skutkach abuzywności (względnie nieważności postanowień Umowy) wyłącznie na podstawie przepisów aktualnych na dzień zawarcia Umowy, podczas gdy przy rozstrzyganiu o zasadności zwrotu spłaconych przez Powoda rat, można zastosować art. 358§ 2 k.c. w brzmieniu aktualnym na dzień zamknięcia rozprawy, (tj. z uwzględnieniem nowelizacji zmieniającej art. 358 § 2 k.c., która weszła w życie 24 stycznia 2009 r., przewidującej oparcie przeliczeń wartości świadczeń w oparciu o kurs średni NBP);

II. naruszeniu przepisów prawa materialnego, a to:

1) art. 385 ¹ §1 w zw. z §3 k.c. przez błędną wykładnię art. 385 ¹ § 1 k.c. i niezastosowanie

art. 385 ¹ § 3 k.c., i w konsekwencji bezpodstawne przyjęcie, że sporne klauzule nie były indywidualnie uzgodnione, podczas gdy Powód miał rzeczywisty wpływ na te postanowienia, w rozumieniu art. 385 ¹ § 3 k.c.;

2) art. 385 ¹ § 1 k.c. poprzez jego błędną wykładnię i bezpodstawne przyjęcie, że sporne postanowienia spełniają przesłanki abuzywności,

3) art. 385 ¹§ 2 k.c. poprzez jego niezastosowanie i bezpodstawne przyjęcie, że z powodu wyeliminowania z treści Umowy klauzul waloryzacyjnych, Umowa ta jest nieważna, podczas gdy nawet, gdyby stwierdzić bezskuteczność spornych klauzul, Umowa powinna obowiązywać w pozostałym zakresie;

4) art. 385 ¹ 2 k.c. w zw. z art. 6 ust. 1 Dyrektywy 93/13 poprzez ich niewłaściwe zastosowanie , w sytuacji gdy było to niekorzystne dla powoda;

5)art. 65§1 i 2 k.cc. w zw. z art. 56 k.c. poprzez jego niezastosowanie i ocenę oświadczeń woli złożonych przez strony Umowy wyłącznie na podstawie literalnego brzmienia postanowień Umowy, bez wzięcia pod uwagę okoliczności, w których zostały złożone, zasad współżycia społecznego oraz ustalonych zwyczajów, jak również oparcie się na dosłownym brzmieniu Umowy, bez uwzględnienia zgodnego zamiaru stron i celu Umowy, a w konsekwencji nieprawidłowe ustalenie, że Umowa przewidywała możliwość dowolnego ustalania kursów na potrzeby wyliczenia wysokości rat kredytowych przez Bank;

5) art. 69 ustawy — Prawo bankowe oraz art. 385 ¹§2 k.c. w zw. z art. 58 § 1i2 k.c. w zw. z art. 358 § 2 k.c. (wg stanu prawnego na dzień zamknięcia rozprawy) w zw. z art. 3 k.c. oraz w zw. z art. 6 ust. 1 dyrektywy Rady 93/13/EWG w zw. z art. 353 ¹ k.c. oraz w zw. z art. 65 § 1 i 2 k.c. w zw. z art. 5 k.c. w zw. z art. 4 ustawy antyspreadowej poprzez stwierdzenie nieważności Umowy, podczas gdy:

- Sąd powinien stosować prawo, a nie je tworzyć i rozstrzygnięcie nastąpiło z całkowitym pominięciem wykładni płynącej z zamiaru strony w 2005 i 2008 roku, jego woli w 2005 i 2008 roku, sensu Umowy, sytuacji majątkowej Powoda w 2005 i 2008 roku oraz zakazu nadużywania praw podmiotowych i zasad współżycia społecznego;

- Sąd stosując sankcję nieważności naruszył zasadę proporcjonalności oraz zasadę utrzymania umowy w mocy, które są jednymi z podstawowych zasad prawa cywilnego;

- Sąd zaniechał kompleksowego rozważenia czy orzeczenie, którego podstawą jest uznanie Umowy za nieważną w całości, nie narusza zasad współżycia społecznego, w szczególności zasady słuszności i pewności obrotu gospodarczego poprzez zaniechanie rozważenia konsekwencji stwierdzenia nieważności Umowy, a także konsekwencji, które unieważnienie tego typu umów może nieść dla pozostałych kredytobiorców (zarówno posiadających kredyty złotowe, jak i walutowe) oraz innych klientów Banku (zwłaszcza posiadających depozyty), a w konsekwencji dla całej gospodarki w Polsce oraz płynności i stabilności systemu bankowego, co jest szeroko komentowane w orzecznictwie polskim i unijnym, a także w raportach publikowanych przez Komisję Nadzoru Finansowego. Orzeczenie Sądu I instancji uwzględnia jedynie interes Powoda bez analizy skutków takiego rozstrzygnięcia dla ogółu społeczeństwa, należy bowiem mieć na względzie, że każdy kredyt ma swoje odzwierciedlenie w depozytach ustanowionych w bankach przez osoby trzecie;

6) art. 65§ 1i 2 k.c. w zw. z art. 354 § 1 k.c. poprzez ich niezastosowanie i przyjęcie, że po ewentualnym stwierdzeniu rzekomej abuzywności spornych klauzul, cała Umowa jest nieważna, podczas gdy okoliczności, w których złożone zostały oświadczenia woj, stron, zasady współżycia społecznego oraz ustalone zwyczaje pozwalają na wykonanie Umowy również po usunięciu z niej odwołań do Tabeli Kursów Walut Obcych („TKWo”) Banku = zobowiązania powinny zostać przeliczone po aktualnym na dzień danej operacji finansowej, rynkowym kursie CHF/PLN;

7) art. 56 k.c. poprzez jego niezastosowanie i przyjęcie, że, po ewentualnym stwierdzeniu rzekomej abuzywności spornych klauzul, cała Umowa jest nieważna, podczas gdy art 56 k.c. stanowi właściwy przepis dyspozytywny, przewidując, że czynność prawną wywołuje skutki w niej wyrażony oraz wynikające z ustawy, z zasad współżycia społecznego i z ustalonych zwyczajów. Zatem zobowiązanie powinno zostać przeliczone po wynikającym z zasad współżycia społecznego i ustalonych zwyczajów, aktualnym na dzień przeliczenia, rynkowym kursie kupna CHF (takim jak konkretny kurs wskazany w TKWO na daną historyczną datę);

8) art. 69 ust. 2 pkt 4a i ust. 3 Prawa bankowego w zw. z art. 4 ustawy z dnia 29 lipca 2011 r. zmieniająca ustawę Prawo bankowe (Dz.U.2011, nr 165, poz. 984, dalej jako „ustawa antyspreadowa”) poprzez jego niezastosowanie i przyjęcie, że, po ewentualnym stwierdzeniu rzekomej abuzywności spornych klauzul, cała Umowa jest nieważna;

Z ostrożności procesowej skarżący bank zarzucił naruszenie :

9) art. 358 § 2 k.c. w brzmieniu aktualnym na dzień zamknięcia rozprawy, poprzez jego niezastosowanie przy rozstrzyganiu o skutkach rzekomej abuzywności spornych klauzul, podczas gdy możliwe jest zastosowanie na tej podstawie do przeliczeń kursu średniego NBP, po wyeliminowaniu z Umowy odesłania do kursów publikowanych w Tabeli Kursów Walut Obcych Pozwanego Banku;

10) art. 41 ustawy z dnia 28 kwietnia 1936 r. Prawo wekslowe (obecnie tekst jednolity Dz. U. z 2016 r., poz.160), niezastosowanie przy rozstrzyganiu o skutkach rzekomej abuzywności spornych klauzul, podczas gdy możliwe jest zastosowanie analogii do przepisów Prawa wekslowego i zastosowanie na tej podstawie do przeliczeń kursu średniego NBP, po wyeliminowaniu z Umowy odesłania do kursów publikowanych w Tabeli Kursów Walut Obcych Pozwanego Banku;

10) art. 24 ust. 3 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. o Narodowym Banku Polskim (obecny tekst jednolity Dz.U. z 2020 r. poz. 2027, dalej jako „ustawa o NBP”) poprzez jego niezastosowanie przy rozstrzyganiu o skutkach rzekomej abuzywności spornych klauzul, podczas gdy możliwe jest na tej podstawie zastosowanie kursu średniego NBP do przeliczeń opisanych w Umowie, po wyeliminowaniu z Umowy odesłania do kursów publikowanych w Tabeli Kursów Walut Obcych Pozwanego Banku;

Ponadto strona pozwana zarzuciła naruszenie:

11) art. art. 189 k.p.c. poprzez błędną wykładnię i niewłaściwe zastosowanie polegające na niezasadnym przyjęciu, Powód posiada interes prawny w ustaleniu nieważności Umowy, podczas gdy, spór prawny pomiędzy stronami jednoznacznie rozstrzyga rozpoznanie roszczenia o zapłatę = co przesądza o braku interesu prawnego po stronie powodowej;

12) art. 405 k.c. i art. 410 § 2 k.c. przez ich bezpodstawne zastosowanie, ewentualnie art. 409 k.c. przez jego niezastosowanie i stwierdzenie, że Bank bezpodstawnie wzbogacił się kosztem Powoda (co nie miało miejsca), jak również nie wzięcie pod uwagę, że Bank uzyskane kwoty zużył (w całości, a co najmniej w części, w jakiej służyły one pokryciu kosztów pozyskania kapitału przez Bank = tj. w zakresie rat kapitałowych oraz rat odsetkowych w części, w jakiej odpowiadały stawce bazowej LIBOR 3M dla CHF);

13) art. 118 k.c. w zw. z art. 120 k.c. poprzez ich wadliwą wykładnię i zastosowanie oraz przyjęcie, że raty kredytu, płacone przez Powoda, którym odpowiada zasądzona kwota rzekomo nie stanowią świadczeń okresowych i nie podlegają 3 letniemu terminowi przedawnienia, jak to podnosił Pozwany zgłaszając zarzut przedawnienia;

Z daleko posuniętej ostrożności procesowej, strona pozwana podniosła również zarzut naruszenia :

14) art. 58 §1 k.c. w zw. z art. 410 § 1i 2 k.c. i art. 411 pkt. 2 i 4 k.c. poprzez ich niezastosowanie w zakresie przedstawionej wykładni, tj. zasądzenia dochodzonego roszczenia o zapłatę w całości, pomimo, że zasądzona suma powinna zostać pomniejszona o wartość wypłaconego kapitału, w zakresie w jakim nie został on spłacony ratami nieobjętymi pozwem. Sąd powinien ocenić ew. wysokość wzbogacenia po stronie Pozwanego i na tej zasadzie ocenić wysokość roszczenia o zapłatę (tzw. „teoria salda”);

Strona pozwana wniosła o zmianę zaskarżonego wyroku i oddalenie powództwa w całości ewentualnie o uchylenie orzeczenia w zaskarżonym zakresie i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi I instancji a w każdym alternatywnym przypadku zasądzenie od Powoda na rzecz Pozwanego kosztów procesu za obie instancje. Jednocześnie pozwana wniosła w trybie art. 380 k.p.c. o rozpoznanie postanowienia o pominięciu dowodu z opinii biegłego na okoliczności zgłoszone w odpowiedzi na pozew.

Powodowie w odpowiedzi na apelację wnieśli o oddalenie tego środka odwoławczego. Wskazali oni na prawidłowość rozstrzygnięcia, podtrzymując swoje dotychczasowe stanowisko o abuzywności postanowień umowy. Zwrócili ponadto uwagę na stanowisko KNF,że udzielenie kredytów powiązanych z walutą obcą powinno być szczególnie ostrożne . Powołali się oni także na zasadę prawną wyrażoną w uchwale Sądu Najwyższego z dnia 7 maja 2021r. sygn. akt III CZP 6/23

Rozpoznając apelację Sąd Apelacyjny uznał za własne ustalenia Sądu okręgowego i zważył co następuje:

Zeznania M. P. (1) nie mogły zmierzać do wyjaśnienia kwestii wymagających wiedzy specjalistycznej albowiem zgłoszony w odpowiedzi na pozew dowód z zeznań M. P. nie miał charakteru opinii biegłego. Wyjaśnienie więc kwestii ryzyka kursowego czy też oceny prawidłowości zasad ustalania kursu nie mogły być przedmiotem dowodu z zeznań tego świadka. Faktyczne zaś standardy przygotowania pracowników przy prezentacji oferty czy też faktyczne zasady ustalania kursów oraz brak osiągania faktycznych korzyści przez bank przy ustalaniu kursów w tabeli banku nie są w tym przypadku okolicznościami istotnymi albowiem jak słusznie zauważył Sąd Okręgowy ocena abuzywności postanowień umowy dokonywana jest na chwilę zawarcia umowy, stąd nie ma decydującego znaczenia czy do ewentualnej korzyści banku rzeczywiście doszło. Nawet więc gdyby strona pozwana nie nadużyła faktycznie swojej pozycji, to i tak nie ma to decydującego znaczenia w sprawie. Nie ma więc istotnego znaczenia faktyczny sposób ustalania kursów ale istotne jest, że pozwana ustalała kurs jednostronnie, bez jasnych kryteriów określonych w umowie pozwalających powodom na obiektywną weryfikację sposobu ustalania tego kursu. Niezależnie od tego dowód z zeznań świadka M. P. uzależniony był od przeprowadzenia dowodu z protokołu przesłuchania M. D. (2) ze sprawy (...)(k.119) . Pominięcie więc tego dowodu nie mogło naruszać art. 235 ²§ 2k.p.c. w zw. z art. 240§ 1k.p.c. zw. z art. 227 k.p.c..

Niezasadnie też pozwana kwestionuje ocenę dowodu dokumentu obejmującego treść zeznań M. D. (1) i ocenę zeznań powodów. Uznanie za wiarygodne jednej z grup przeciwstawnych dowodów nie może naruszać samo w sobie art. 233§1 k.p.c.

To, że powodowie byli zainteresowani rozstrzygnięciem również samo w sobie nie uchyla podstaw do uznania zeznań strony powodowej za wiarygodne. Tu zresztą można zarzucić, że także pracownicy mogą być zainteresowani korzystnym rozstrzygnięciem dla banku, szczególnie wobec możliwości ujawnienia braku zachowania procedur wewnętrznych przy zawieraniu umów. Należy podkreślić, że z treści umów zawieranych z powodami (odpowiednio z dnia 11 kwietnia 2005 i 20 marca 2008r.) wynika, że Przedstawicielami (...) Banku były inne osoby. Dowód z dokumentu tj protokół przesłuchania świadka M. D. (1) z dnia 5 kwietnia 2019r. nie wskazuje by świadek odnosił się do umów zawieranych z powodami i nie wskazuje by doszło do negocjacji postanowień umów zawieranych z powodami. Z zasady zaś fakt posłużenia się przez kontrahenta wzorem tworzy domniemanie, że konstrukcje umowy oparto na wzorze, na którego brzmienie konsument nie miał rzeczywistego wpływu. To pozwana winna obalić to domniemanie. Nie ma zaś podstaw do zakwestionowania wiarygodności przekazu powodów, że byli ono namawiani do podpisania umów kredytowych i wskazywano im, że jest to kredyt bezpieczny a zdolności kredytowej w złotówkach nie mieli. To zaś, że w banku nie obowiązywał żaden formalny zakaz negocjowania postanowień umowy i klienci potencjalnie mogli negocjować treść umowy w pełnym zakresie nie oznacza, że doszło do negocjacji przedmiotowych umów zawieranych z powodami. Ocena dowodów z zeznań powodów nie jest więc sprzeczna ani z zasadami logiki ani też zasadami doświadczenia życiowego.

Treść umowy z dnia 11 kwietnia 2005r. oraz umowy z dnia 20 marca 208 r wskazuje, że kwoty obu kredytów zostały wyrażone w walucie polskiej i w tej walucie miały być wypłacona. Zarówno wartość kredytu jak i kwota wypłacana a także kwoty spłacane miały być przeliczane stosownie do kursu CHF (odpowiednio kupna lub sprzedaży) z tabeli kursowej (...) Banku S.A. Były to więc umowy dotyczące kredytu indeksowanego rozumiane w sposób definiowany w wyrokach Sądu Najwyższego z dnia 7 listopada 2019 r. sygn. akt IV CSK 13/19 i z dnia 30 września 2020 r. I CSK 556/18 niepubl.). Nie były to więc kredyty walutowe. Ani kwota kredytów nie została wypłacona w walucie waloryzacji ani też spłata nie miała następować we Frankach szwajcarskich lecz w złotych. Z protokołu zeznań świadka D. wynikało, że bank wprowadził możliwość spłaty w CHF w 2009 , umowy zaś powodów pochodziły z okresu wcześniejszego i nie mogły upoważniać powodów do możliwości spłaty w tej walucie. Oczywiste więc jest, że niezależnie czy powód pracował w Norwegii czy nie to powodowie byli narażeni na konieczność przeliczania wartości zobowiązania oraz wartości świadczeń po kursie waluty polskiej względem franka szwajcarskiego określanym jednostronnie przez stronę pozwaną. Umowa nie przewidywała obiektywnych zasad tego przeliczenia. Klauzula indeksacyjna nie dawała możliwości zobiektywizowania stanu zadłużenia i zakresu obowiązków świadczenia obu stron. Przepis art 111 ust. 1 pkt 4 pr. bank. przewidywał jedynie ogólny obowiązek informacyjny banków i nie był on wystarczającą podstawą do obiektywnego sposobu określania kursów walut.

Brak wskazania przy umowie obiektywnych zasad przejrzystości sposobu ustalania kursu, powoduje nierówność sytuacji stron, a więc oznacza sprzeczność z dobrymi obyczajami. Ponadto postanowienia odwołujące się do kursu obowiązującego u strony pozwanej nie dają konsumentom żadnej możliwości obiektywnej weryfikacji sposobu ustalania kursu walut jak i uniemożliwią jasną ocenę kwot jakie otrzymają oni faktycznie w chwili wypłaty a przede wszystkim jakie kwoty ostatecznie będą musieli spłacić, co powoduje nieprzewidywalność ich sytuacji. Powodowie nie mieli żadnych praw w procesie określania przelicznika waluty, a prawa te ma wyłącznie kontrahent będący przedsiębiorcą. Powoduje to nierównomierne rozłożenie uprawnień i obowiązków między partnerami stosunku obligacyjnego. Prawo zaś banku do ustalania kursu waluty nie doznawało żadnych umownych ograniczeń w postaci skonkretyzowanych, obiektywnych kryteriów zmian stosowanych kursów walutowych. W orzecznictwie uznawano już takie rozwiązanie za prowadzące do naruszenia interesów konsumenta, w tym przede wszystkim interesu ekonomicznego (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 29 października 2019r. IV CSK 309/18 LEX nr 2732285). W orzecznictwie wskazywano ponadto, iż tego typu uregulowanie umożliwia uzyskiwanie przez instytucję kredytową dodatkowego dochodu bez świadczenia w zamian za „spread” żadnej rzeczywistej usługi (por. wyrok Trybunału Sprawiedliwości UE z dnia 30 kwietnia 2014 r. w sprawie C-26/13, Kásler przeciwko Jelzálogbank, pkt 5–58). Także w orzecznictwie Sądu Najwyższego uznawano, że jeżeli klauzula indeksacyjna nie zawiera jednoznacznej treści i pozwala na ustalanie kursów waluty w sposób pozostawiający bankowi swobodę, to jest ona w sposób oczywisty sprzeczna z dobrymi obyczajami i rażąco narusza interesy konsumenta (zob. np. wyroki SN z dnia 14 lipca 2017 r. II CSK 803/16 OSNC 2018/7-8/79 i z dnia 27 listopada 2019r., II CSK 483/18 LEX nr 2744159).

Powodowie podpisując umowę z dnia 20 marca 2008r. złożyli oświadczenie, że są świadomi, że z kredytem waloryzowanym związane jest ryzyko kursowe a jego konsekwencje wynikające niekorzystnych wahań kursowych mogą mieć wpływ na wzrost kosztów obsługi kredytu (k42 ). Sad Okręgowy nie zakwestionował tej okoliczności. To jednak, że powodowie złożyli oświadczenie, że są oni świadomi ryzyka kursowego dowodzi jedynie złożenia takiego oświadczenia i nie ma decydującego znaczenia dla oceny zakresu pouczenia o tym ryzyku przez pracownika. Zgodnie z postanowieniami Rekomendacji S uchwalonej przez KNB/KNF na początku 2006 r. kredyt walutowy mógł być udzielony dopiero po uzyskaniu od klienta pisemnego oświadczenia, że dokonał on wyboru oferty w walucie obcej, mając pełną świadomość ryzyka walutowego. Taka pełną świetność konsument mógł mieć jedynie w wypadku przedstawienia mu rzeczywistego zagrożenia wynikającego z gwałtownej deprecjacji waluty polskiej. Istotne zaś dla sprawy jest, że w tym przypadku powodów zapewniano o bezpieczeństwie i stabilności kursu. Sąd Apelacyjny zauważa, że nie spełnia wymogu przejrzystości przekazywanie konsumentowi przy zawarciu umowy informacji, nawet licznych, jeżeli opierają się one na założeniu, że stosunek wymiany między walutą rozliczeniową a walutą spłaty pozostanie w miarę stabilny przez cały okres obowiązywania tej umowy. Symulacje liczbowe, mogą stanowić użyteczną informację, jeżeli są oparte na wystarczających i prawidłowych danych oraz jeśli zawierają obiektywne oceny, które są przekazywane konsumentowi w sposób jasny i zrozumiały. Tylko więc symulacje, które pozwalają zwrócić uwagę konsumenta na rzeczywiste ryzyko potencjalnie istotnych negatywnych konsekwencji ekonomicznych rozpatrywanych warunków umownych spełnia wymogi dyrektywy 93/13 w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich. Symulacje liczbowe powinny przyczyniać się bowiem do zrozumienia przez konsumenta rzeczywistego znaczenia długoterminowego ryzyka związanego z możliwymi wahaniami kursów wymiany walut, a tym samym ryzyka związanego z zawarciem umowy kredytu denominowanego w walucie obcej (por. wyrok Trybunału Sprawiedliwości U.E. z dnia 10 czerwca 2021r. VB i in vs. BNP Paribas Personal Finance SA, Procureur de la République,C-776/19). Pozwana nie wykazała, że przedstawiła powodom odpowiednie informacje przed zawarciem umowy, która mogły dawać powodom podstawy do uświadomienia sobie skutków znacznego osłabienia waluty polskiej względem CHF, tj takiego jak wystąpił w rzeczywistości w tym przypadku. Brak jasnego, obiektywnego mechanizmu indeksacji i pozostawienie pozwanej swobody dla określenia tabeli kursów to zresztą dwa elementy, które przy osłabieniu waluty polskiej narażają powodów jako konsumentów na ponoszenie skutków w istocie nieograniczonego ryzyka kursowego. Należy podkreślić, że mechanizm indeksacji musi być określony w taki sposób, by konsument był w stanie oszacować, w oparciu o jednoznaczne i zrozumiałe kryteria, wypływające dla niego z tej umowy konsekwencje ekonomiczne (zob. podobnie wyrok z dnia 27 stycznia 2021 r., Dexia Nederland, C-229/19 i C-289/19, EU:C:2021:68, pkt 50 i przytoczone tam orzecznictwo).

Sąd Apelacyjny nie kwestionuje, że również bank narażony był na skutki wahań kursów. Przy kredycie indeksowanym wzrost wartości złotego nie tworzył jednak żadnego zagrożenia dla banku , który wypłacił powodom środki w walucie polskiej. W takiej też walucie następowała spłata. Zmiany w okresie pomiędzy zawarciem umowy a wypłata świadczenia banku w istocie nie są istotne dla sytuacji ekonomicznej banku. Faktycznie zresztą bank nie angażował przy wypłacie środków walutowych. Na istotne ryzyko kursowe w toku wykonywania długotrwałej umowy w nieporównywalny sposób narażeni byli powodowie. Wzrost obciążenia kredytobiorców tworzy w istocie sytuację niespłacalności kredytu. To , że powodowie przez wiele lat mieli sytuację faktyczną korzystniejszą od osób podpisujących kredyt złotówkowy nie uchyla podstaw do uznania, że umowa zawiera postanowienia niedozwolone. Dodatkowo fakt, że powodowie nie mieli zdolności kredytowej w złotych wskazuje raczej, że nie mieli wyboru zawierając przedmiotowe umowy o kredyt indeksowany.

Postanowienia umów zawartych z powodami nie zawierały postanowień pozwalających zrównoważyć ryzyko na jakie narażeni zostali powodowie. Postanowienie umowne jest sprzeczne z dobrymi obyczajami, jeżeli może stworzyć podstawy znaczącej nierównowagi kontraktowej na niekorzyść konsumenta w sposób jednostronny, jeżeli przedsiębiorca, który traktuje kontrahenta w sposób słuszny nie mógłby racjonalnie się spodziewać, że konsument zaakceptowałby w ramach negocjacji taką klauzulę gdyby odpowiednio poinformował konsumenta (uchwała Sądu Najwyższego z dnia 20 czerwca 2018 r. III CZP 29/17 OSNC 2019/1/2). Trudno za przyjąć by powodowie zaakceptowaliby postanowienia narażające ich na niespłacalność kredytu, gdyby byli świadomi rzeczywistego ryzyka jakie łączy się z możliwym spadkiem wartości waluty polskiej względem CHF. Rażące zaś naruszenie interesów konsumenta oznacza nieusprawiedliwioną dysproporcję praw i obowiązków wynikających z umowy na jego niekorzyść, skutkującą niekorzystnym ukształtowaniem sytuacji ekonomicznej konsumenta oraz jego nierzetelnym traktowaniem (por. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 3 lutego 2006 r., I CK 297/05, nie publ., z dnia 15 stycznia 2016 r., I CSK 125/15, OSNC - ZD 2017). Jak wyżej wskazano powodowie nie mieli żadnych praw przy ustalaniu kursu wskazywanego w tabeli banku i w zasadzie tylko ono ponosili realne ryzyko związane z deprecjacją złotego. Brak jasnego mechanizmu waloryzacji i pozostawienie poprzednikowi prawnemu pozwanej swobody dla określenia tabeli kursów to dwa elementy, które przy osłabieniu waluty polskiej narażają powodów jako konsumentów na ponoszenie skutków w istocie nieograniczonego ryzyka kursowego. Sąd Okręgowy prawidłowo ocenił te kwestie. Nie jest też zasadny zarzut , że Sąd Okręgowy pominął pozostałe dokumenty dołączone do odpowiedzi na pozew. Stanowisko Sądu Najwyższego z dnia 6 września 2016r. , (...) Banków (...) z dnia 16 czerwca 2018r. stanowią jedynie opinię n/t ustawy antyspreadowej oraz na temat umów kredytowych denominowanych i indeksowanych wyrażana na tle ówczesnego orzecznictwa. Nie uwzględniają one rozwoju orzecznictwa związanej z dokonywana przez ETS wykładni dotyczącej przepisów dyrektywy UE 93/13 i nie odnoszą się do sytuacji powodów stąd nie ma żadnego znaczenia w sprawie.

Stanowisko Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów potwierdza jedynie wadliwe ukształtowanie postanowień wzorców umów kredytu hipotecznego w przedmiocie ustalania kursów walut obcych i potwierdza konieczność sądowej kontroli postanowień wzorca umowy . Powołany dokument nie stanowił poglądu w rozumieniu art. 31 d ustawy z dnia 16 lutego 2007 r. o ochronie konkurencji i konsumentów (Dz.U.2023.1689 t.j. ) dotyczącego umów powodów, stąd Sąd Okręgowy nie miał potrzeby odnosić się do tego dokumentu. Ocena wpływu na sytuację sektora bankowego i polskiej gospodarki propozycji przewalutowania kredytów mieszkaniowych udzielonych w CHF na PLN według kursu z dnia udzielenia kredytu to opracowanie , które mogło mieć znaczenie dla ustawodawcy i nie może być decydująca dla podstaw rozstrzygnięcia w niniejszej sprawie.

Trzeba dodatkowo podkreślić, że to bank doprowadził poprzez zawarcie we wzorcu umowy postanowień niedozwolonych i doprowadził do nierównowagi stron i nie może powoływać się na zasady współżycia społecznego, skoro sam jej złamał.

W aktualnym orzecznictwie przyjmuje się, że obowiązek zwrotu kwoty kredytu korygowanej klauzulami przeliczeniowymi do waluty obcej stanowi świadczenie główne w rozumieniu art. 3851 § 1 k.c. (por. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 9 maja 2019r., I CSK 242/18, LEX nr 2690299, z dnia 30 września 2020 r., I CSK 556/18 LEX nr 3207798, z dnia 27 lipca 2021 r. V CSKP 49/21 LEX nr 3207798 i z dnia 28 września 2021 r. I CSKP 74/21 LEX nr 3283262). Niejednoznaczność określenia takiego świadczenia nie wyklucza jednak uznania braku związania konsumenta takim postanowieniem. W tym zaś wypadku poprzez odwołanie do tabeli banku świadczenie konsumenta nie mogło być uznane za jednoznacznie określone.

Konsekwencją stwierdzenia abuzywności klauzuli umownej spełniającej wymagania art. 385 ¹§ 1 k.c. jest działająca ex lege sankcja bezskuteczności niedozwolonego postanowienia, połączona z przewidzianą w art. 385 ¹ § 2 k.c. zasadą związania stron umową w pozostałym zakresie (por. także wyrok Sądu Najwyższego z dnia 24 października 2018 r. II CSK 632/17 LEX nr 2567917). Ta zasada jednak nie ma charakteru bezwzględnego.

W wyroku TSUE z 8 września 2022 r , C-81/21, , Deutsche Bank Polska i Bank Millennium wskazano, że art. 6 ust. 1 i art. 7 ust. 1 dyrektywy 93/13 należy interpretować w ten sposób, iż stoją one na przeszkodzie orzecznictwu krajowemu, zgodnie z którym sąd krajowy może stwierdzić nieuczciwy charakter nie całości warunku umowy zawartej między konsumentem a przedsiębiorcą, lecz jedynie elementów tego warunku, które nadają mu nieuczciwy charakter. Nie można więc dzielić takiego warunku . W sytuacji więc wyeliminowania w oparciu o art. 385 ^{( 1)}§1k.c. skutku związania powoda wskazanymi postanowieniami abuzywnymi dotyczącymi klauzuli przeliczeniowej brak jest w umowie określenia mechanizmu kształtowania wysokości wypłaty świadczenia jak i określenia zobowiązania powodów. Trudno zaś przyjąć by wolą stron było zawarcie kredytu bez takiego mechanizmu szczególnie, że oprocentowanie kredytu powiązano ze zmienną stopy referencyjnej Libor (§3 umowy k21/2). Wyeliminowanie ryzyka kursowego, charakterystycznego dla umowy kredytu indeksowanego do waluty obcej i uzasadniającego powiązanie stawki oprocentowania ze stawką LIBOR, jest równoznaczne z tak daleko idącym przekształceniem umowy, że należy ją uznać za umowę o odmiennej istocie i charakterze, choćby nadal chodziło tu tylko o inny podtyp czy wariant umowy kredytu. Ocena dokonana więc przez Sąd Okręgowy w tym zakresie była prawidłowa. Tym bardziej takie niedopuszczalne przekształcenie umowy nastąpiłoby przy zastosowaniu powołanej w apelacji stawki WIBOR, tj. uznanie, że kredyt jest kredytem złotowym, oprocentowanym według sumy stawki referencyjnej WIBOR charakterystycznej dla zobowiązań w walucie polskiej prowadziłoby do konstrukcji, którą bank wykluczał, uznając brak zdolności kredytowej powodów. Powyższe oznacza to z kolei, że po wyeliminowaniu tego rodzaju klauzul utrzymanie umowy o charakterze zamierzonym przez strony nie jest możliwe, co przemawia za jej całkowitą nieważnością (wyroki Sądu Najwyższego z dnia 11 grudnia 2019 r., V CSK 382/18 , z dnia10 maja 2022 r., II CSKP 285/22 i z dnia 17 marca 2022 r. II CSKP 474/22 oraz postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 23 listopada 2022 r. I CSK 3356/22 i z dnia 23 listopada 2022 r. I CSK 3741/22 niepubl.). To samo zresztą dotyczy kredytów denominowanych kursem CHF (wyrok Sądu Najwyższego z 13 maja 2022 r., II CSKP 293/22 i postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 24 listopada 2022 r. I CSK 3200/22 niepubl.).

Nie ma w tym przypadku możliwości wypełnienia luki co do określenia przeliczenia wartości zobowiązania ani też sposobu spełnienia świadczenia przez obie strony. Nie ma podstaw do odwołania do tabeli kursów sprzedaży NBP. W chwili zawierania umowy nie obowiązywał jeszcze art. 358§2 k.c., ponadto przepis ten ma znaczenie dla umów określających świadczenie w walucie obcej i podobnie jak art. 41 ustawy z dnia 28 kwietnia 1936 r. prawo wekslowe nie jest to norma dyspozytywna dla określenia obiektywnych mechanizmów indeksacji wprowadzonej na wypadek braku związania stron mechanizmem określonym w umowie. Strony nie przewidziały też w umowie klauzul salwacyjnych. Należy mieć ponadto na względzie stanowisko wyrażone przez Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej w wyroku z dnia 3 października 2019 r., w sprawie C-260/18 Kamil Dziubak i Justyna Dziubak przeciwko Raiffeisen Bank International AG, w którym wskazano, że art. 6 ust. 1 dyrektywy 93/13 należy interpretować w ten sposób, iż stoi na przeszkodzie wypełnianiu luk w umowie, spowodowanych usunięciem z niej nieuczciwych warunków, które się w niej znajdowały, wyłącznie na podstawie przepisów krajowych o charakterze ogólnym, przewidujących, że skutki wyrażone w treści czynności prawnej są uzupełniane w szczególności przez skutki wynikające z zasad słuszności lub ustalonych zwyczajów, które nie stanowią przepisów dyspozytywnych lub przepisów mających zastosowanie w przypadku, gdy strony umowy wyrażą na to zgodę. Odpowiedniego przepisu dyspozytywnego brak jest w naszym prawie krajowym. Trudno zaś przyjąć by wolą obu stron było zawarcie umowy kredytu bez określenia mechanizmu indeksacji tj by ich wolą było określenie świadczenia według kursu CHF z chwili zawarcia umowy. Świadczą już o tym choćby postanowienia co do sposobu wypłaty świadczenia, nie mówiąc już o zasadach spłaty.

Trzeba też podkreślić, że bezskuteczność to skutek na korzyść konsumenta, stąd od niego zależy czy następczo udzieli świadomej i wolnej zgody na to postanowienie i w ten sposób przywróci mu skuteczność z mocą wsteczną (por. Wyroki Sądu Najwyższego z dnia 27 lipca 2021 r. V CSKP 49/21 LEX nr 3207798 i z dnia 2 czerwca 2021 r., I CSKP 55/21niepubl.). Od zgody powodów zależała możliwość zastosowania odpowiedniego przepisów o innym charakterze niż przepis dyspozytywny, Powodowie w dniu 5 stycznia 2022r. pouczeni przez Sąd Okręgowy odmówili potwierdzenia postanowień umowy i nie przywrócili im skuteczności, stąd ocena nieważności umowy była prawidłowa. W konsekwencji umowa kredytu nie może wiązać, a konsumentowi i kredytodawcy przysługują odrębne roszczenia o zwrot świadczeń pieniężnych spełnionych w wykonaniu tej umowy (art. 410 § 1 w związku z art. 405 k.c. zob. uchwałę siedmiu sędziów Sądu Najwyższego - zasada prawna - z 7 maja 2021 r., III CZP 6/21, OSNC 2021, Nr 9, poz. 56). Kredytodawca może żądać zwrotu świadczenia od chwili, w której umowa kredytu stała się trwale bezskuteczna. Takie stanowcze oświadczenie po pouczeniu przez Sąd ma też być widomym znakiem dla banku, że umowa jest nie do utrzymania.

Okoliczność, że powodowie posiadają roszczenie o zapłatę nie uchyla interesu w ustaleniu nieważności umowy o jakim mowa w art. 189 k.p.c. Skuteczne powołanie się na interes prawny w rozumieniu art. 189 k.p.c. wymaga wykazania przez powoda, że dopiero wyrok wydany w tego rodzaju sprawie wywoła takie konsekwencje prawne w stosunkach między stronami, w wyniku których ich sytuacja prawna zostanie określona jednoznacznie i nie będzie budziła wątpliwości, co spowoduje w konsekwencji, iż zostanie usunięta niepewność co do istnienia określonych praw i obowiązków stron oraz ryzyko ich naruszenia w przyszłości (por. postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 13 grudnia 2022 r. I CSK 3808/22 i z dnia 24 listopada 2022 r. I CSK 3425/22 niepubl.). Samo wydanie wyroku zasądzającego roszczenie na rzecz powodów nie usunie w tym przypadku niepewności w aspekcie możliwego roszczenia banku o zwrot kwoty przekazanej na rzecz powodów w wykonaniu umowy. Strona pozwana kwestionuje zresztą skutki nieważności, ustalenie więc ma znaczenie dla oceny podstaw do wykonywania umowy w przyszłości. Istnieje więc interes prawny w ustaleniu skoro dopiero uwzględnienie powództwa o ustalenie stworzy stabilną podstawę do dalszych rozliczeń między stronami sporu. Wyrok zasądzający jest jedynie częścią tych rozliczeń.

Nie jest też zasadny zarzut z art. 411 pkt 2 k.c. Na zasady współżycia społecznego nie może bowiem powoływać się ten kto łamie te zasady poprzez wprowadzenie do wzorów umów postanowienia, które rażąco naruszają interesy konsumenta. Teoria zaś tzw. ”dwóch kondycji” wyklucza uznanie, że świadczenie w wykonaniu nieważnej umowy wzajemnie odpłatnej odpowiada zasadom współżycia społecznego.

Sąd pierwszej instancji prawidłowo wskazał podstawy prawne roszczenia pieniężnego powodów i podnoszone zarzuty naruszenia prawa materialnego nie mogły być uwzględnione. W powołanej wyżej uchwale z dnia 7 maja 2021 r. III CZP 6/21 OSNC 2021/9/56 Sąd Najwyższy wyjaśnił, że kredytodawca może żądać zwrotu świadczenia od chwili, w której umowa kredytu stała się trwale bezskuteczna, stąd także zarzut naruszenia art. 118 k.c. w zw. z art. 120 k.c. nie mógł zostać uwzględniony.

Mając powyższe na uwadze orzeczono jak w sentencji na podstawie art. 385 k.p.c. w zw. z art. 367 ¹§1 k.p.c. oraz w zw. z art. 32 ust. 1 ustawy z dnia 7 lipca 2023 r. o zmianie ustawy - Kodeks postępowania cywilnego, ustawy - Prawo o ustroju sądów powszechnych, ustawy - Kodeks postępowania karnego oraz niektórych innych ustaw Dz.U.2023.1860.

Powodowie nie podali by ponieśli koszty postępowania apelacyjnego, a o kosztach postępowania zabezpieczającego orzeczono na podstawie art. 745§1 k.p.c. w zw. z art. 108§1 k.p.c. i art. 391§1 k.p.c.