Portal Orzeczeń Sądu Apelacyjnego w Krakowie

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 16 lutego 2023 r.

Sąd Apelacyjny w Krakowie – I Wydział Cywilny

w składzie:

Przewodniczący:	SSA Grzegorz Krężołek
Protokolant:	Krzysztof Malinowski

po rozpoznaniu w dniu 6 lutego 2023 r. w Krakowie na rozprawie

sprawy z powództwa Ł. S. (1)

przeciwko (...) S.A.
w S.

o zapłatę

na skutek apelacji obu stron

od wyroku Sądu Okręgowego w Kielcach

z dnia 12 stycznia 2021 r. sygn. akt I C 3453/16

1. zmienia zaskarżony wyrok w punktach I, II, III, V i VI w ten sposób, że:

a/ punktowi I nadaje treść:

„ I. zasądza od (...) S.A. w S. na rzecz powoda Ł. S. (1), tytułem zadośćuczynienia, kwotę 60 000 zł /sześćdziesiąt tysięcy złotych/ wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 13 kwietnia 2008 r. do dnia 31 grudnia 2015 r.
i ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 1 stycznia 2016 r. do dnia zapłaty”,

b/ w punkcie II wymienioną w nim kwotę 2520 zł, obniża do kwoty 1800 zł /jeden tysiąc osiemset złotych/, oddalając powództwo o przyznanie odszkodowania także w zakresie różnicy pomiędzy tymi sumami wraz
z ustawowymi odsetkami i ustawowymi odsetkami za opóźnienie,

c/ punktowi III nadaje treść:

„III. zasądza od (...) S.A. w S. na rzecz powoda Ł. S. (1), tytułem renty wyrównawczej:

- kwoty po 255,48 zł /dwieście pięćdziesiąt pięć złotych czterdzieści osiem groszy/, płatne miesięcznie do 10 dnia każdego następującego po sobie miesiąca, za okres pomiędzy 1 stycznia 2009 r. i 31 grudnia 2009 r. z ustawowymi odsetkami za opóźnienie w płatności którejkolwiek z rat,

- kwoty po 270,07 zł /dwieście siedemdziesiąt złotych siedem groszy/, płatne miesięcznie do 10 dnia każdego następującego po sobie miesiąca za okres pomiędzy 1 stycznia 2010 r. i 31 grudnia 2010 r. z ustawowymi odsetkami, w razie opóźnienia w płatności którejkolwiek z rat,

- kwoty po 294,17 zł /dwieście dziewięćdziesiąt cztery złote siedemnaście groszy/, płatne miesięcznie do 10 dnia każdego następującego po sobie miesiąca, za okres pomiędzy 1 stycznia 2011 r. i 31 grudnia 2011 r.
z ustawowymi odsetkami, w razie opóźnienia w płatności którejkolwiek
z rat,

- kwoty po 322,92 zł /trzysta dwadzieścia dwa złote dziewięćdziesiąt dwa grosze/, płatne miesięcznie do 10 dnia każdego następującego po sobie miesiąca, za okres pomiędzy 1 stycznia 2012 r. i 31 grudnia 2012 r.
z ustawowymi odsetkami, w razie opóźnienia w płatności którejkolwiek
z rat,

- kwoty po 326 zł /trzysta dwadzieścia sześć złotych/, płatne miesięcznie do 10 dnia każdego następującego po sobie miesiąca, za okres pomiędzy 1 stycznia 2013 r. i 31 grudnia 2013 r. z ustawowymi odsetkami, w razie opóźnienia w płatności którejkolwiek z rat,

- kwoty po 354,09 zł /trzysta pięćdziesiąt czary złote dziewięć groszy/, płatne miesięcznie do 10 dnia każdego następującego po sobie miesiąca, za okres pomiędzy 1 stycznia 2014 r. i 31 grudnia 2014 r. z ustawowymi odsetkami, w razie opóźnienia w płatności którejkolwiek z rat,

- kwoty po 369,08 zł /trzysta sześćdziesiąt dziewięć złotych osiem groszy/, płatne miesięcznie do 10 dnia każdego następującego po sobie miesiąca, za okres pomiędzy 1 stycznia 2015 r. i 31 grudnia 2015 r.
z ustawowymi odsetkami, w razie opóźnienia w płatności którejkolwiek
z rat,

- kwoty po 375,84 zł /trzysta siedemdziesiąt pięć złotych osiemdziesiąt cztery grosze/, płatne miesięcznie do 10 dnia każdego następującego po sobie miesiąca, za okres pomiędzy 1 stycznia 2016 r. i 31 grudnia 2016 r. z ustawowymi odsetkami za opóźnienie, w razie opóźnienia w płatności którejkolwiek z rat,

- kwoty po 427,73 zł /czterysta dwadzieścia siedem złotych siedemdziesiąt trzy grosze/, płatne miesięcznie do 10 dnia każdego następującego po sobie miesiąca, za okres pomiędzy 1 stycznia 2017 r. i 31 grudnia 2017 r. z ustawowymi odsetkami za opóźnienie, w razie opóźnienia w płatności którejkolwiek z rat,

- kwoty po 457, 50 zł /czterysta pięćdziesiąt siedem złotych pięćdziesiąt groszy/, płatne miesięcznie do 10 dnia każdego następującego po sobie miesiąca, za okres pomiędzy 1 stycznia 2018 r. i 31 grudnia 2018 r.
z ustawowymi odsetkami za opóźnienie, w razie opóźnienia w płatności którejkolwiek z rat oraz

począwszy od 1 stycznia 2019 r. kwoty po 494,39 zł /czterysta dziewięćdziesiąt cztery złote trzydzieści dziewięć groszy/, płatne miesięcznie do 10 dnia każdego następującego po sobie miesiąca
z ustawowymi odsetkami za opóźnienie w razie opóźnienia w płatności którejkolwiek z rat, do dnia zapłaty” ,

d/ punktowi V nadaje treść:

„V. odstępuje od obciążania powoda Ł. S. (1) częścią opłaty sądowej i wydatków związanych z postępowaniem, które podlegałyby ściągnięciu z zasądzonego na jego rzecz roszczenia”,

e/ w punkcie VI wymienioną w nim kwotę 1535 zł obniża do kwoty 1380,60 zł /jeden tysiąc trzysta osiemdziesiąt złotych sześćdziesiąt groszy/, a kwotę 2400 zł do kwoty 2088 zł /dwa tysiące osiemdziesiąt osiem złotych/;

2. oddala apelacje obu stron w pozostałych częściach;

3. nie obciąża powoda kosztami postępowania apelacyjnego należnymi stronie pozwanej.

Sygn. akt : I ACa 529/21

UZASADNIENIE

W częściowym uwzględnieniu żądań Ł. S. (1), skierowanych przeciwko (...) SA w S. z tytułu zadośćuczynienia za krzywdę , odszkodowania i renty z tytułu utraconych zarobków oraz zwiększonych potrzeb wywołanych następstwami wypadku komunikacyjnego , który miał miejsce 7 października 2007r w miejscowości W. w województwie (...) , Sąd Okręgowy w Kielcach , wyrokiem z dnia 12 stycznia 2021r :

- zasądził od (...) S.A. w S. na rzecz Ł. S. (1) kwotę 108 000 zł tytułem zadośćuczynienia, z ustawowymi odsetkami za zwłokę:

- od kwoty 80 000 zł od dnia 13 kwietnia 2008 roku do dnia 31 grudnia 2015 roku oraz ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 1 stycznia 2016 roku do dnia zapłaty,

- od kwoty 28 000 zł z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 2 kwietnia 2019 roku do dnia zapłaty[ pkt I],

- zasądził od zasądza od (...) S.A. w S. na rzecz Ł. S. (1) kwotę 2520 zł, tytułem odszkodowania z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 21 stycznia 2009 roku do dnia 31 grudnia 2015 roku i z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 1 stycznia 2016 roku do dnia zapłaty[ pkt II]

III zasądził od strony pozwanej na rzecz powoda comiesięczną rentę w kwocie 350 zł począwszy od dnia 1 stycznia 2009 roku do dnia 31 grudnia 2011 roku, natomiast od dnia 1 stycznia 2012 roku w kwocie 500 zł płatną do 10 dnia każdego miesiąca z ustawowymi odsetkami na wypadek uchybienia płatności którejkolwiek z rat[ pkt III],

- w pozostałej części oddalił powództwo[ pkt IV ],

-nakazał pobrać od Ł. S. (1) na rzecz Skarbu Państwa (Sąd Okręgowy w Kielcach), z zasądzonego na jego rzecz roszczenia, kwotę 2300 zł, tytułem nieuiszczonych wydatków oraz kwotę 3400 zł , tytułem nieuiszczonej opłaty od oddalonej części powództwa[ pkt V ],

- nakazał pobrać od (...) S.A. w S. na rzecz Skarbu Państwa (Sąd Okręgowy w Kielcach ) kwotę 1535 zł, tytułem nieuiszczonych wydatków oraz kwotę 2400 zł, tytułem nieuiszczonej opłaty od uwzględnionej części powództwa[ pkt VI ] oraz

- zniósł wzajemnie między stronami koszty zastępstwa procesowego[ pkt VII sentencji orzeczenia ].

Sąd Okręgowy ustalił następujące fakty istotne dla rozstrzygnięcia :

W dniu 7 października 2007 roku w W., gm. Ł. doszło do wypadku drogowego, na skutek którego śmierć poniosła kierująca pojazdem A. S. (1), natomiast R. B. i Ł. S. (1) doznali uszkodzeń ciała.

Podczas jazdy po łuku drogi w lewo, kierująca samochodem, nie dostosowała prędkości do trudnych warunków jazdy (zakręt jezdni w lewo) i w końcowej fazie pokonywania zakrętu utraciła panowanie nad torem ruchu samochodu. Pojazd utracił stateczność i przemieścił się na lewy pas drogi. Kierująca, prawdopodobnie usiłując zapobiec zjechaniu pojazdu , dokonała nagłego skrętu kierownicą w prawo i samochód wpadł w poślizg i przemieścił się ruchem złożonym, postępowym do przodu i obrotowym w prawo poza prawe pobocze i środkową częścią lewego boku uderzył w drzewo. Na podstawie długości śladów zarzucania i trwałych odkształceń samochodu spowodowanych tym uderzeniem oszacowano, że prędkość samochodu wynosiła 79 km/h, natomiast prędkość dopuszczalna w miejscu wypadku wynosiła 50 km/h.

W dniu 19 grudnia 2007 roku Prokuratura Rejonowa we W.wydała postanowienie o umorzeniu śledztwa w związku ze śmiercią A. S. (1).

W chwili zdarzenia, samochód był ubezpieczony od odpowiedzialności cywilnej w (...) S.A. (obecnie (...) S.A w S. ) na podstawie umowy stwierdzonej polisą (...) nr (...).

Bezpośrednio po wypadku powód został przetransportowany do (...)Szpitala Zespolonego w K., gdzie leczony był na Oddziale Neurochirurgii i Neurotraumatologii, w okresie od 7 października 2007 roku do 8 listopada 2007 roku. Następnie został przeniesiony do Szpitala w S., gdzie przebywał do 22 grudnia 2007 roku i tam był pooddawany rehabilitacji.

U Ł. S. (1) stwierdzono: uraz czaszkowo-mózgowy, złamania podstawy i sklepienia czaszki, stłuczenia i obrzęk mózgu, krwawienie podpajęczynkowe, porażenie mięśni lewego oka oraz połowiczne porażenie lewostronne, zaburzenia osobowości o podłożu organicznego uszkodzenia OUN, brak pamięci krótko- i długotrwałej, występowanie zaburzeń poznawczych na tle organicznego uszkodzenia ośrodkowego układu nerwowego.

Poszkodowany doznał także obrażeń twarzy. Obecnie ma na niej po nich bliznę w okolicy brody, która jest zagojona prawidłowo i względnie estetycznie.

Trwały uszczerbek na zdrowiu związany z nią wynosi 1%. Powstanie rany tłuczonej okolicy bródkowej, a w konsekwencji blizny tej okolicy nie ma w chwili obecnej żadnego wpływu na funkcjonowanie organizmu powoda. Rana wywoływała ból związany z gojeniem o umiarkowanym nasileniu przez okres do około tygodnia . Później, do dwóch tygodni ból ten był nieznaczny. Leczenie rany nie wymagało stosowania leków ani środków medycznych. Nie wyłączało poszkodowanego z życia codziennego i zawodowego, ani nie uniemożliwia podjęcia i wykonywania przez niego pracy.

Na skutek stłuczenia mózgu doznanego w wypadku z dnia 7 października 2007 roku powód przejawia organiczne zaburzenia osobowości z deficytami funkcji poznawczych. Świadczą o tym: obojętny nastrój, tępy afekt, osłabienie pamięci, trudności w koncentracji uwagi, zapamiętywaniu i odtwarzaniu zdarzeń i faktów, ubogi zasób sów i pojęć, osłabienie myślenia abstrakcyjnego, uczuciowości, a także nadpobudliwość emocjonalną, oraz zaburzenia snu.

Zaburzenia neurologiczne i psychiatryczne uwarunkowane organicznie ze zmianami charakterologicznymi w zależności od stopnia nasilenia , wskazują na trwały uszczerbek na zdrowiu. Biorąc pod uwagę funkcjonowanie powoda przed i po wypadku oraz uwzględniając względną stabilność jego stanu psychicznego należy ten stały uszczerbek na zdrowiu ocenić na poziomie 60%.

Powód wymagał pomocy psychiatry i psychologa przez około rok po wypadku. W tym czasie występowały u niego zaburzenia depresyjne związane tak z wypadkiem jak i jego skutkami oraz tragicznym zgonem żony. Pojawiły się pojedyncze objawy pourazowe w postaci stanów lękowych w sytuacjach przypominających wypadek, typowe dla osób w stanach nagłego zagrożenia życia.

Tuż po zdarzeniu linia życiowa powoda uległa gwałtownej zmianie: stracił swoją żonę, kontakt z córką, którą zajęła się teściowa powoda, obniżyła się jego aktywność zawodowa.

W związku z następstwami wypadku, pojawiły się problemu neurologiczne i psychiatryczne o długofalowym charakterze. Cierpienie psychiczne wywołane wypadkiem oceniono jako przewlekłe i umiarkowane, co jest w dużym stopniu uwarunkowane organicznymi zaburzeniami osobowości, deficytem funkcji poznawczych oraz ograniczonym krytycyzmem.

Z dalszej części ustaleń wynika , że przed zdarzeniem szkodzącym zdiagnozowano u Ł. S. (1) oligofazję wynikającą z niepełnosprawności intelektualnej, która powstała w okresie rozwojowym i związana jest z zaburzeniami procesów poznawczych i uczenia się.

Naukę szkolną kontynuował w utworzonych klasach szkół specjalnych, kształcących uczniów z upośledzeniem umysłowym. Ukończył 8-letnią szkołę podstawową w S., a następnie rozpoczął naukę w K. w szkole specjalnej, której nie ukończył. W międzyczasie pracował również w piekarni, ale z uwagi na to, że nie radził sobie z powierzonymi obowiązkami został z niej zwolniony.

Konsekwencją urazu doznanego w dniu 7 października 2007 roku było obniżenie sprawności procesów poznawczych, które nałożyło się na pierwotną niepełnosprawność intelektualną. Niemniej, powód nie jest na skutek doznanych obrażeń ograniczony w funkcjonowaniu w codziennym życiu, nie wymaga obecnie opieki osób trzecich.

Przed wypadkiem Ł. S. (1) pozostawał w związku małżeńskim z A. S. (2), z którego urodziła się ich córka. Pracował wówczas od około 3 lat u T. W. prowadzącego działalność gospodarczą pod firmą (...), początkowo bez umowy, a następnie ,od 1 września 2007r na podstawie umowy o pracę , jako tynkarz.

Na jej podstawie osiągał uzyskiwał miesięczne zarobki w wysokości 936 zł brutto.

Sąd Okręgowy ustalił również , iż podczas pobytu w szpitalu powodem zajmował się nie tylko personel szpitala, ale także jego matka oraz rodzeństwo. Pomoc ta polegała na zmianie pampersów, przywożeniu czystej odzieży i praniu zabrudzonej oraz karmieniu.

Po powrocie do domu synem zajmowała się matka , wykonując za niego wszelkie czynności życia codziennego. Dopiero po upływie około pół roku od daty wypadku poszkodowany zaczął samodzielnie chodzić, jednak nadal używał do tego celu specjalnego balkonika.

W okresie letnim 2019r wyprowadził się od rodziców do wynajętego domu, sam sprząta, gotuje, pierze i robi zakupy.

Jego córką w dalszym ciągu zajmują się dziadkowie macierzyści, którzy zostali ustanowieni dla dziecka rodziną zastępczą.

Powód otrzymuje zasiłek stały , który do października 2012 roku wynosił 444 zł, następnie do października 2015 roku 529 zł, od listopada 2015 zł-604 zł, zaś od października 2018 roku -645 zł

Orzeczeniem Lekarza Orzecznika ZUS z dnia 29 maja 2009 roku stwierdzono, że Ł. S. (1) jest całkowicie niezdolny do pracy od dnia 7 października 2007 roku do dnia 30 czerwca 2010 roku. Powód nie otrzymywał jednak renty z tytułu niezdolności do pracy, wobec niespełnienia warunku posiadania wymaganego okresu składkowego i nieskładkowego.

Ocenę prawną roszczeń powoda , które uznał za usprawiedliwione w części , Sąd Okręgowy oparł na stwierdzeniach i wnioskach , które można podsumować w następujący sposób :

a/ uzasadniony jest zarzut obronny ubezpieczyciela w ramach którego twierdził , że powód przyczynił się do powstania szkody. Sąd ocenił , iż skala tego przyczynienia jest jednak mniejsza aniżeli określał je zakład ubezpieczeń . Wynosi ono nie pięćdziesiąt , a trzydzieści procent.

W tej kwestii Sąd I instancji argumentował , iż kierująca pojazdem żona powoda A. S. (1) nie posiadała uprawnień do kierowania pojazdami mechanicznymi. Powód, co przyznał , wiedział o tym fakcie, a mimo to zdecydował się na jazdę samochodem przez nią prowadzonym.

Właśnie brak tych uprawnień , a tym samym wiedzy teoretycznej i praktycznej przyczynił się powstania wypadku. Jak wynika bowiem z materiału dowodowego zebranego w toku śledztwa ,kierująca nie zastosowała się do ograniczenia prędkości w obszarze zabudowanym oraz nie dostosowała sposobu kierowania pojazdem, a zwłaszcza prędkości do trudnych warunków jazdy. Podczas jazdy po łuku drogi w lewo A. S. (1) nie dostosowała prędkości do tych warunków (zakręt w lewo, ciemno, drogę nie oświetlona lampami ulicznymi) i w końcowej fazie pokonywania zakrętu, utraciła panowanie nad torem ruchu samochodu, który utracił stateczność ruchu i przemieścił się na lewy pas. Kierująca prawdopodobnie usiłując zapobiec zjechaniu pojazdu na lewą stronę drogi dokonała zbyt raptownej korekty toru jazdy(skrętu kierownicą w prawo), na skutek czego samochód wpadł w poślizg.

b/na skutek wypadku Ł. S. (1) doznał poważnych obrażeń ciała.

Pozwany ubezpieczyciel nie kwestionował w postępowaniu zasady swojej odpowiedzialności gwarancyjnej wobec ofiary wypadku za wyrównanie doznanych przez poszkodowanego krzywdy i uszczerbku majątkowego.

W ramach postępowania likwidacyjnego wypłacił powodowi 60 000złotych zadośćuczynienia za krzywdę , uznając , że przyczynił się do szkody, w wymiarze o jakim była uprzednio mowa.

Sąd Okręgowy, rozważając wymiar należnego powodowi świadczenia z tytułu zadośćuczynienia dla którego podstawą normatywną jest art. 445 §1 kc ocenił , szeroka odwołując się do powszechnie aprobowanej wykładni pojęcia zadośćuczynienia za skutki uszkodzenia ciała oraz do ustalonych w sprawie faktów mających wpływ na rozmiar i trwałość krzywdy powoda uznał , iż sumą właściwie wyrównującą ten uszczerbek jest, w przypadku Ł. S. (1), kwota 240 000złotych .

Przy przyjęciu 30 procentowego stopnia przyczynienia pokrzywdzonego do szkody oraz uwzględniając , iż dotąd otrzymał z tytułu wyrównania tego uszczerbku od ubezpieczyciela kwotę 60 000zł, uznał , iż należne powodowi dodatkowe zadośćuczynienie zamyka się w kwocie 108 000 złotych. Odsetki ustawowe oraz odsetki ustawowe za opóźnienie od kwot cząstkowych składających się na tę sumę , zostały zasądzone zgodnie z jego żądaniem , przy uwzględnieniu faktu rozszerzenia jego zakresu ilościowego pismem procesowym złożonym na rozprawie w dniu 2 kwietnia 2019r , w odwołaniu się do treści art. 481 kc,

c/ oceniając zgłoszone przez powoda roszczenia natury odszkodowawczej, Sąd powołując się na przepis art. 444 §1kc i powszechnie przyjmowaną przez utrwalone orzecznictwo sądowe jego wykładnię, za usprawiedliwione , co do zasady, uznał żądnie odszkodowawcze , obejmujące koszty opieki nad powodem , niezbędnej po opuszczeniu szpitala.

Wskazał , iż po powrocie do domu, samodzielnie chodził po pomieszczeniach mieszkalnych nie był to jeszcze pewny chód, musiał trzymać innych przedmiotów. Natomiast po pół roku od wypadku przemieszczał się już zupełnie samodzielnie . Jak wynika z karty leczenia w Oddziale Rehabilitacji Neurologicznej kontrolował czynności fizjologiczne. Z powyższego wynika, iż potrzebował pomocy osoby trzeciej przez pół roku.

Sąd uznał, że wystarczającą była, w tym czasie 4 godzinna pomoc każdego dnia. Twierdzenie poszkodowanego , iż pomoc ta była niezbędną przez osiem godzin na dobę nie zostało wykazane , tym bardziej mieszkał wówczas we wspólnym gospodarstwie z rodzicami. Matka powoda nigdzie nie pracowała i prowadziła na co dzień całe gospodarstwo domowe. Stawka jaką Sąd przyjął za godzinę takiej opieki w 2008r. to 5 zł., biorąc pod uwagę wysokość minimalnego wynagrodzenia w 2008r oraz to , że pomoc synowi świadczyła matka niepracująca zawodowo .

W konsekwencji ocenił , iż koszt tej opieki zamknął się w kwocie 3 600 zł ,jako iloczynie 180 dni, czerech godzin oraz stawki 5 zł.

Przyjmując 30% przyczynienia, odszkodowanie należne Ł. S. (1) to kwota 2520 zł.

Jest to całość świadczenia należnego poszkodowanemu z tego tytułu albowiem nie dowodził on w postępowaniu poniesienia innych kosztów związanych ze swoim leczeniem czy rehabilitacją,

d/ w części uznając za usprawiedliwione żądanie przyznania świadczenia rentowego na podstawie art. 444 §2 kc , którego podstaw poszkodowany upatrywał w ograniczeniu na skutek następstw wypadku swoich możliwości zarobkowych oraz widoków powodzenia na przyszłość, odpierając, jako niezasadny , zważywszy na datę sformułowania roszczeń odszkodowawczych wobec ubezpieczyciela, zarzut przedawnienia podniesiony przez stronę pozwaną , Sąd Okręgowy , po bardzo obszernym , ponad niezbędną miarę rozbudowanym redakcyjnie wywodzie, na temat charakteru renty z tytułu utraty możliwości zarobkowych argumentował , iż Ł. S. (1) z tytułu zatrudnienia u T. W., jak wynika z treści umowę o pracę, otrzymywał najniższe wynagrodzenie, którego kwota netto wynosiła w 2007 roku- 936 zł miesięcznie.

Następnie otrzymywał zasiłek stały z Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej , którego kwoty wynosiły w skali miesiąca w kolejnych okresach poddanych ocenie : 440 zł, 529zł, 645 zł.

Na potrzeby wyliczeń wysokości należnego świadczenia z tego tytułu , Sąd instancji dokonał swoistych uśrednień świadczeń z tytułu najniższego wynagrodzenia w poszczególnych latach okresów , które przyjął , oraz świadczeń , które w tym samym czasie poszkodowany otrzymywał ze środków pomocy społecznej.

Wyliczenie Sądu I instancji przedstawiało się następująco :

Najniższe wynagrodzenia w roku 2009 wynosiło- 1034 zł, w roku 2010 roku -1067 zł, w 2011 roku-1123 zł, 2012 roku -1215 zł, 2013 roku -1296 zł, 2014 roku- 1361 zł, 2015 roku -1418 zł, w 2016 roku - 1499 zł, 2017 roku -1620 zł, w 2018 roku 1700 zł, w 2019 roku -1823 zł, w 2020 roku -2106 zł. Sąd uśrednił te kwoty grupując lata 2009 − 2011 , co dało przeciętną wysokość najniższego wynagrodzenia za te lata w kwocie 1074 zł, ( 1034 zł +1067 zł +1123 zł=3224 zł/3224zł:3 = 1074 zł, latach 2012 - 2014 –wyniosło ono 1290 zł, latach 2015 -2017 wyniosło 1500 zł , a w latach-2018 2020 kwotę 1700 zł .

Przyjmując że powód w latach 2009 − 2011 mógłby średnio zarabiać 1074 zł uwzględniając otrzymywany przezeń zasiłek stały, w wysokości 550 zł miesięcznie oraz ustalony stopień przyczynienia do szkody na poziomie 30 % Sąd uznał , że rzeczywistą utratę zdolności zarobkowania powoda oraz widoków na przyszłość w okresie od 1 stycznia 2009 roku do 31 grudnia 2011 roku określa kwota 350 zł miesięcznie

Natomiast począwszy od 1 stycznia 2012 roku utrata taka odpowiada kwocie 500 zł. w skali miesiąca

Wyliczył ją w oparciu o następujące, przyjęte przez siebie , założenia:

- uśrednione wynagrodzenie za lata 2012- 2014 wynosiło 1290 zł minus pobierany zasiłek stały 550 zł daje różnicę 740 zł,

- uśrednione wynagrodzenie za lata 2015 - 2017 wynosiło 1500 zł po pomniejszeniu o zasiłek otrzymywany przez powoda daje kwotę 950 zł,

-za lata 2018- 2020 uśrednione wynagrodzenie wynosiło w 1700 zł pomniejszone o 550 zł zasiłku stałego daje kwotę 1150 zł.

Następnie te kwoty wynikające z różnicy pomiędzy uśrednionym wynagrodzeniem a otrzymywanym zasiłkiem stałym , Sąd I instancji zsumował , a otrzymany wynik uśrednił. (2840 zł:3= 946 zł).

Kwotę ten sposób uzyskaną, ograniczył o skalę przyczynienia i na tych podstawach sformułował wniosek końcowy , zgodnie z którym, począwszy od 1 stycznia 2012r należne poszkodowanemu świadczenie rentowe odpowiada kwotom po 500 złotych miesięcznie.

Przy tym , zdaniem Sądu I instancji, Ł. S. (1) jest całkowicie niezdolny do pracy, co podkreślili biegli lekarze –specjaliści z zakresu psychiatrii. Nie zmienia tej oceny stwierdzenie biegłej -lekarza neurologa, że może wykonywać proste prace o charakterze pomocniczym.

Nie można przyjąć, aby umiejętność wykonywania takich prac dawała powodowi jakąkolwiek możliwość ich wykorzystania przy stałym zatrudnieniu , biorąc pod uwagę stwierdzony u niego stopień naruszenia sprawności organizmu.

W pozostałej części żądania wyrównawcze jako nie udowodnione a przez to niezasadne, zostały oddalone.

Zastosowanymi przez Sąd Okręgowy podstawami rozstrzygnięć o kosztach procesu pomiędzy stronami oraz w zakresie obowiązków poniesienia przez nie nieuiszczonych kosztów sądowych, były normy art. 100 kpc oraz 113 ust. 1 ustawy z dnia 28 lipca 2005 roku o kosztach sądowych w sprawach cywilnych.

Sąd Okręgowy przyjął na potrzeby dokonanych rozliczeń , iż Ł. S. (1) wykazał swoje żądania w skali 40 % , w pozostałym zakresie w sporze ulegając.

Apelacje od tego orzeczenia złożyły obydwie strony.

Ł. S. (1) zakwestionował je w zakresie rozstrzygnięć zawartych w punktach :

a/ IV , w części oddalającej powództwo co do świadczenia rentowego , w kwotach miesięcznych przekraczających te , które zostały zaskarżonym wyrokiem uwzględnione ,

b/ V, na podstawie którego z roszczenia zasądzonego na jego rzecz , Sąd I instancji nakazał pobrać sumy odpowiadające opłacie sadowej od oddalonej części powództwa oraz w ten sam sposób obliczonej części wydatków związanych z postępowaniem [sumy 2 300zł i 3400 zł ].

We wniosku środka odwoławczego powód domagał się takiej zmiany wyroku z dnia 12 stycznia 2021r ., w następstwie której wysokość świadczenia rentowego na rzecz , liczonego w zamkniętych okresach rocznych , począwszy od 1 stycznia 2009r do grudnia 2018r oraz na przeszłość, począwszy od 1 stycznia 2019r będzie odpowiadać tej, oznaczonej w kwotach wskazanych szczegółowo przez autora apelacji / por k. 400 akt /. Nadto wobec apelującego zniesiony zostanie obowiązek pokrycia z zasądzonego roszczenia obowiązków fiskalnych na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w Kielcach , wynikający z treści punktu V sentencji orzeczenia poddanego kontroli instancyjnej.

Ponadto Ł. S. (1) domagał się przyznania na swoją rzecz od strony przeciwnej kosztów procesu oraz postępowania apelacyjnego.

Środek odwoławczy został oparty na zarzutach :

- naruszenia prawa procesowego , w sposób mający dla treści zaskarżonego orzeczenia istotne znaczenie , a to art. 233§1 kpc, poprzez przekroczenie granic swobodnej oceny zgromadzonych w sprawie dowodów i zastąpienie jej oceną dowolną , sprzeczną z regułami doświadczenia życiowego.

Zdaniem skarżącego błąd ten doprowadzić do niepoprawnego określenia wysokości podstawy ustalenia rozmiaru należnego poszkodowanemu świadczenia rentowego. Sąd I instancji Nubie uwzględnił bowiem, w ramach przeprowadzonych wyliczeń wymiaru tego świadczenia , iż powód mógłby , gdyby nie następstwa zdrowotne wypadku nadal osiągać comiesięczne dochody , co najmniej w wysokości najniższego wynagrodzenia,

- naruszenia prawa materialnego poprzez nieprawidłowe, w sytuacji osobistej i zdrowotnej powoda, niezastosowanie ust. 4 art. 113 ustawy z dnia 28 lipca 2005r o kosztach sądowych w sprawach cywilnych mimo , że istniały ku temu dostateczne podstawy, wynikając również z charakteru roszczeń wyrównawczych dochodzonych przez poszkodowanego.

Ubezpieczyciel swoim środkiem odwoławczym objął część wyroku Sądu Okręgowego , kwestionując:

- punkt I sentencji , co do przyznanej [ tytułem zadośćuczynienia ] kwoty 78 000zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie,

- punkt II , co do zasądzonej jako odszkodowania kwoty 1800 złotych,

- punkt III - w zakresie zasądzenia świadczenia rentowego, w całości , podobnie jak

punkty V i VI dotyczące kosztów sądowych i kosztów procesu.

We wniosku apelacji strona pozwana domagała się w pierwszej kolejności uchylenia zaskarżonego wyroku w zaskarżonych częściach i przekazania sprawy Sądowi Okręgowemu do ponownego rozpoznania .

Ewentualnie postulowała jego zmianę poprzez oddalenie powództwa w całości oraz obciążenia powoda kosztami procesu i postępowania apelacyjnego.

Apelacja zakładu ubezpieczeń została oparta na zarzutach :

1/ procesowych :

a/ art. 232 w zw. z art. 227 , 228 i 233 §1 kpc , co doprowadziło do wadliwego ustalenia rozmiaru przyczynienia się Ł. S. (1) do szkody , zważywszy na okoliczności w jakich podjął podróż samochodem z żoną , która nie miała uprawnień do kierowania pojazdem.

Zdaniem skarżącego przyczynienie to powinno , przy eliminacji zarzucanych Sądowi nieprawidłowości , zostać ustalone na poziomie 50 %.,

b/ art. 233 §1 kpc , jako konsekwencji przekroczenia granic swobodnej oceny dowodów i zastąpienie jej oceną dowolną , co spowodowało , iż Sąd niepoprawnie zweryfikował złożone w postępowaniu opinie biegłych : psychiatry , psychologa , a także neurologa i na tej podstawie w sposób nieusprawiedliwiony wnioskami tych opracowań, potwierdził istotny wpływ następstw wypadku w którym brał udział powód na jego aktualny stan jego zdrowia psychicznego i możliwości podjęcia zatrudnienia. Podnoszonej wady , którą ubezpieczyciel w istocie utożsamił z zarzutem wady ustaleń , upatrywał także w dowodowej ocenie wniosków opinii neurologicznej , potwierdzającej , iż osłabienie lewych kończyn powoda spowodowanych następstwami zdrowotnymi wypadku, jest bardzo niewielkie[ z czego skarżący zakład ubezpieczeń wyciąga wniosek , że Ł. S. (1) zachował możliwość podjęcia zatrudnienia, co powinno wpływać na ograniczenie , względnie całkowitą odmowę przyznania mu świadczenia rentowego. Tym bardziej , że obecnie jest samodzielny i pracuje w gospodarstwie rodzinnym] .

Nieprawidłowość faktyczna dotyczyła także , zdaniem autora apelacji, ustalenia zgodnie z którym powód zawarł z T. W. ważną umowę o pracę bezpośrednio przed wypadkiem i nadal gdyby nie jego konsekwencje, mógł być na jej podstawie i warunkach zatrudniony / w charakterze tynkarza/.

2/ materialnych ;

a/ nieprawidłowego zastosowania art 361 §1 kc poprzez ustalenie wysokości przyznanych świadczeń : zadośćuczynienia, odszkodowania i renty w zawyżonych rozmiarach , bez uwzględnienia prawidłowego rozmiaru przyczynienia się poszkodowanego do szkody ,

b/ art. 444§2 kc w zw. z art. 824 ¹§1 kc wobec nieprawidłowej wykładni tej normy i zasądzenia na rzecz powoda renty względnie ustalenie wysokości tego świadczenia w rażąco nadmiernym rozmiarze,

c/ art. 445 §1 kc w zw z art. 361 kc pod postacią nieprawidłowego zastosowania tego przepisu i ustalenie wysokości zadośćuczynienia należnego pokrzywdzonemu powodowi na rażąco nadmiernym poziomie ,

d/ §10 Rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 18 grudnia 2002 w sprawie szczegółowych zasad orzekania o stałym lub długotrwałym uszczerbku na zdrowiu , poprzez nie wzięcie pod uwagę przez Sąd I instancji tego, w jaki sposób Ł. S. (1) funkcjonował na co dzień przed wypadkiem, w tym jego ówczesnego poziomu intelektualnego,

e/ art. 83 §1 kc, w konsekwencji nieprawidłowego niezastosowania tego przepisu i uznanie , że powód przed wypadkiem zawarł z T. W. ważną umowę o pracę , co bezpośrednio przełożyło się na określenie wysokości możliwych do uzyskania przezeń dochodów z zatrudnienia , a tym samym zdecydowało o przyznaniu poszkodowanemu , mimo buraku ku temu dostatecznych podstaw, świadczenia rentowego.

Odpowiadając na apelacje oponentów procesowych , strony domagały się ich oddalenia jako pozbawionych uzasadnionych podstaw oraz przyznania na swoją rzecz kosztów postępowania apelacyjnego.

Ponadto zakład ubezpieczeń złożył pismo procesowe , które stanowiło polemikę z argumentami , które znalazły się w odpowiedzi złożonej przez Ł. S. (1) / 417-419 akt /

Rozpoznając apelacje stron, Sąd Apelacyjny rozważył :

Środki odwoławcze są usprawiedliwione w części , prowadząc do zmiany objętego nimi orzeczenia , w sposób wskazany w orzeczeniu zmieniającym wydanym przez Sąd Odwoławczy.

W pozostałych zakresach , jako niezasadne , podlegają oddaleniu.

Rozpoczynając ich ocenę od apelacji ubezpieczyciela i weryfikując sformułowane przez (...) SA w S. zarzuty procesowe , przypomnieć należy , że zarzut tego rodzaju jest uzasadniony jedynie wówczas , gdy spełnione zostaną równocześnie dwa warunki.

Strona odwołująca się do niego wykaże , że rzeczywiście sposób postępowania Sądu naruszał indywidualnie oznaczoną normę [ normy ] formalne. Jednocześnie nieprawidłowości te prowadziły do następstw , które miały istotny wpływ na treść wydanego orzeczenia. Nieco inaczej kwestię tę ujmując , zarzut procesowy jest usprawiedliwiony jedynie wówczas, jeżeli zostanie dowiedzione , że gdyby nie potwierdzone błędy proceduralne Sądu niższej instancji , orzeczenie kończące spór stron miałoby inną treść.

Ponadto skuteczne postawienie zarzutu naruszenia art. 233§1 kpc i ściśle z nim powiązanego zarzutu natury faktycznej wymaga od strony wykazania na czym , w odniesieniu do zindywidualizowanych dowodów, polegała nieprawidłowość postępowania Sądu, w zakresie ich oceny i poczynionych na jej podstawie ustaleń.

W szczególności strona ma wykazać dlaczego obdarzenie jednych dowodów wiarygodnością czy uznanie, w odróżnieniu od innych, szczególnego ich znaczenia dla dokonanych ustaleń , nie da się pogodzić z regułami doświadczenia życiowego i [lub ] zasadami logicznego rozumowania , czy też przewidzianymi przez procedurę regułami dowodzenia.

Nie oparcie stawianego zarzutu na tych zasadach , wyklucza uznanie go za usprawiedliwiony, pozostając dowolną , nie doniosłą z tego punktu widzenia polemiką oceną i ustaleniami Sądu niższej instancji.

/ por. w tej materii , wyrażające podobne stanowisko , powołane tylko przykładowo, orzeczenia Sądu Najwyższego z 23 stycznia 2001, sygn. IV CKN 970/00 i z 6 lipca 2005 , sygn. III CK 3/05 , obydwa powołane za zbiorem Lex/

Ponadto nie można tracić z pola widzenia również , że swobodna ocena dowodów stanowi jeden z podstawowych elementów składających się na jurysdykcyjną kompetencję Sądu , który dowody bezpośrednio przeprowadza.

Ma to m. in. i takie następstwo , że nawet w sytuacji w której z treści dowodów można , w zakresie ustaleń , wyprowadzić równie logiczne , chociaż przeciwne do przyjętych przez Sąd I instancji wnioski , zarzut naruszenia normy art. 233 §1 kpc , pomimo to , nie zostanie uznany za usprawiedliwiony.

Dopóty ,dopóki ocena przeprowadzona przez Sąd ocena mieści się w granicach wyznaczonych przez tę normę procesową i nie doznały naruszenia wskazane tam jej kryteria , Sąd Odwoławczy obowiązany jest ocenę tę , a co za tym idzie także wnioski z niej wynikające dla ustalań faktycznych , aprobować .

To , w jaki sposób apelujący ubezpieczyciel motywuje te zarzuty pozwala na podzielenie ich tylko w tej części , która dotyczy okoliczności decydujących określeniu zakresu przyczynienia się Ł. S. (1) do powstania szkody.

Ustalając wymiar tego przyczynienia , Sąd I instancji nie wziął pod rozwagę wszystkich - wynikających z treści zgromadzonych w sprawie dowodów faktów w tym w szczególności tych , które wynikają zeznań powoda / por. k. 276 v- 277 akt /.

Na ich podstawie można potwierdzić , iż przyczyną którą m. in zdecydowała o tym , że to jego małżonka usiadła za kierownicą samochodu , nie mając do tego uprawnień , co za tym idzie także umiejętności prowadzenia pojazdu było to , że zarówno poszkodowany jak i jego kolega , który miał być odwieziony do swojego miejsca zamieszkania , byli nietrzeźwi. [ jak to określił powód zeznając „ byli lekko wypici „ ].

Stan taki tym bardziej nie pozwolił powodowi prawidłowo ocenić zarówno samej sytuacji w jakiej doszło do rozpoczęcia podróży ale też skali niebezpieczeństwa jakie łączyło się z jej warunkami. Gdyby był trzeźwy i oceniał tę sytuacje rozsądnie, do powierzenia kierowania samochodem A. S. (1) najprawdopodobniej by nie doszło.

Tego elementu faktycznego , przy ocenie rozmiaru przyczynienia się powoda do szkody, Sąd Okręgowy w zupełności nie wziął pod uwagę.

Zmieniając zatem w tym zakresie , na skutek częściowego podzielenia zarzutu wady oceny i ustaleń tę ich część , Sąd II instancji konstatuje , iż Ł. S. (1) , podobnie jak i jego kolega - drugi pasażer samochodu R. B. w chwili zdarzenia byli nietrzeźwi.

W pozostałej części zarzuty procesowe i dotyczące ustaleń postawione przez ubezpieczyciela nie są trafne .

Opierają się bowiem na odmiennej , afirmowanej przesz stronę pozwaną wersji okoliczności dotyczących wpływu następstw wypadku na stan zdrowia powoda , w tym w szczególności na zdolność do samodzielnego , codziennego funkcjonowania oraz możliwości podjęcia zatrudnienia.

Zarzuty te skarżący opiera na odwołaniu się do treści opinii biegłego neurologa A. W./ k. 106-110 akt / z których wyciąga wniosek , iż poszkodowany z uwagi na jedynie nieznaczne , nabyte na skutek wypadku osłabienie lewych kończyn , może podjąć proste prace pomocnicze.

Zakład ubezpieczeń dostrzega jednak , że biegła wyraźnie wskazała , że wnioski swojego opracowania formułuje jedynie z punktu widzenia oceny następstw neurologicznych , a doniosła jest również medyczna ocena ich z punktu widzenia psychiatrycznego.

Z opinii biegłych z zakresu psychiatrii i psychologii M. Ć. oraz R. P. / por. k. 305-310 oraz 335 i 344-346 akt / wynika , iż na skutek wypadku powód doznał organicznych zaburzeń osobowości z deficytami funkcji poznawczych , które mają charakter trwały.

Stwierdzono u niego także zaburzenia depresyjne i stany lękowe , przekładające się na ograniczenie zdolności zawodowych.

Powód jest, także biorąc pod uwagę jego deficyty intelektualne jakie stwierdzono u niego przed wypadkiem , osobą mało samodzielną , męczliwa o obniżonej aktywności życiowej , a w nowych sytuacjach społecznych oczekującej pomocy i bierną. Oboje biegli wskazali , że sformułowanych przez nich wniosków nie podważa okoliczność , iż bieżące czynności życia codziennego wykonuje on samodzielnie.

Opiniujący psychiatra określił stały uszczerbek na zdrowiu poszkodowanego , wywołany stwierdzonymi po wypadku jego następstwami następstw na / uśrednionym / poziomie 60 %.

Wszystkie te okoliczności analizowane łącznie , nie pozwalają , wbrew zarzutom skarżącego zakładu ubezpieczeń, skutecznie podważyć wniosków faktycznych Sądu I instancji dotyczących możliwości podjęcia przez poszkodowanego po wypadku stałego zatrudnienia.

Ustaleń tych skutecznie nie podważa także odwołanie się przez stronne apelującą do relacji świadka M. S. , który twierdził , iż powód wykonuje proste prace w gospodarstwie rolnym. Tego rodzaju stwierdzenie , wynikające także z relacji samego poszkodowanego, przesłuchanego w charakterze strony , potwierdza jedynie konstatacje biegłych z zakresu psychiatrii i psychologii , że codzienne czynności pomimo stwierdzonego u niego trwałego uszczerbku na zdrowiu mogą być przez niego wykonywane.

Także z uzupełniającego przesłuchania Ł. S. (1) na rozprawie apelacyjnej w dniu 6 lutego 2023r., zapis dźwiękowy minuty 2- 21 ,/ zapis skrócony k. 484 akt / wynika ,iż prace w gospodarstwie rodzinnym jakie przedsiębierze mają charakter tylko pomocniczy ,a do stałej pracy - w tym jak przed wypadkiem na budowach – nie nadaje się . Trzęsie się mu ręka , nie widzi na jedno oko.

Niezasadnie też , w ramach omawianych zarzutów , strona pozwana kwestionuje ustalenie Sądu meriti , zgodnie z którym poszkodowany był przed wypadkiem zatrudniony na podstawie umowy o pracę w przedsiębiorstwie (...). Skarżąca ogranicza się bowiem w tym zakresie do sugestii , iż umowa ta nie odzwierciedlała rzeczywistego zdarzenia na podstawie którego poszkodowany otrzymywał wynagrodzenie za pracę, a wobec tego brak jest podstaw do przyjęcia , jak uczynił to Sąd niższej instancji, iż wynagrodzenie takie w wymiarze najniższego w skali miesiąca ,mógłby uzyskiwać w dalszym ciągu.

Poza własnym stanowiskiem w tym zakresie, strona pozwana nie zdołała wykazać, że powoda z pracodawcą przed wypadkiem taka - formalnie zawarta - umowa nie łączyła.

Ale nawet gdyby przyjąć ,iż depozycja zakładu ubezpieczeń odpowiada rzeczywistości i tak nie miałoby to znaczenia dla ustaleń doniosłych dla oceny roszczenia Ł. S. (1)z tytułu renty.

Oto bowiem z innej części ustaleń faktycznych , które nie są przez skarżącego podważane , wynika , iż przed wypadkiem pracował on w charakterze pracownika fizycznego najpierw w piekarni , a następnie jako tynkarz na budowach prowadzonych w okolicach W. , a do czynności tynkarskich został przyuczony przez kolegów - także pracowników firmy (...).

Skoro tak , to nawet nie sformalizowanie tego zatrudnienia w postaci umowy o pracę na piśmie, pozwala na przyjęcie , iż nie doznając obrażeń ciała i trwałego uszczerbku na zdrowiu, na poziomie określonym przez biegłego lekarza psychiatrę , mógłby nadal te czynności wykonywać osiągając dochody miesięczne równe co najmniej wynagrodzeniu minimalnemu.

Taka suma może zatem być podstawą wyjściową dla określenia należnej mu renty z tytułu utraty zdolności [ możliwości ] zarobkowych - o której będzie mowa szerzej w dalszej części motywów.

W pozostałym zakresie omawiane zarzuty strony pozwanej nie są wobec tego trafne , co powoduje , że Sąd Odwoławczy przyjmuje za własne ustalenia poczynione przez Sąd Okręgowy.

W części uzasadnione są także, sformułowane przez stronę pozwaną zarzuty materialne

Uzupełnione przez Sąd II instancji ustalenie faktyczne poprzez konstatację , iż tuż przed wypadkiem powód był pod wpływem alkoholu , który to stan zniekształcając racjonalnie podejmowanie decyzji w zakresie wyrażenia zgody na to aby samochodem kierowała bez uprawnień i umiejętności praktycznych jego małżonka ma tę konsekwencję ,iż w połączeniu z innymi faktami dotyczącymi samego zdarzenia drogowego , uzasadnionym jest stanowisko zakładu ubezpieczeń , który w ramach pierwszego z zarzutów materialnych, kwestionuje sposób zastosowania przez Sąd Okręgowy normy art. 362 §1 kpc.

Opisane okoliczności uzasadniają bowiem wniosek , że stopień przyczynienia się powoda do szkody jest wyższy niż przyjęty przez Sąd niższej instancji , wynosząc 50 %.

W konsekwencji w części uzasadnione są także zarzuty naruszenia art. 445 §1 kc w zw. z art. 824 ¹§1 kc oraz 444 §2 kc o ile kwestionują one wysokość zasądzonych na rzecz powoda świadczeń wyrównawczych z tytułu zadośćuczynienia , odszkodowania oraz renty.

Rozważając wysokość należnego pokrzywdzonemu powodowi świadczenia z tytułu zadośćuczynienia, wskazać na wstępie należy , iż Sąd I instancji , po przeprowadzeniu analizy ustalonych w sprawie faktów opisujących rozmiar tego uszczerbku a także intensywność krzywdy, wywołaną trwałością następstw doznanych uszkodzeń ciała a także konsekwencji w psychice powoda , na które zwracali szczególną uwagę biegły psychiatra oraz psycholog ,w tym na efekt ich nałożenia się na stwierdzone u niego , jeszcze przed wypadkiem, niedobory poznawczo - intelektualne, wyrażone także nie ukończeniem procesu nauczania odbywanego w edukacyjnych placówkach specjalnych , ocenił , że kwotą właściwie wyrównującą krzywdę jest w przypadku Ł. S. (1) 240 000 złotych.

W ramach rozważanego zarzutu naruszenia art. 445 §1 kc w zw. z art.361kc Sąd II instancji nie dostrzega w okolicznościach ustalonych w postępowaniu [ których powtarzanie w tym miejscu jest z przyczyn teleologicznych niecelowe ] dostatecznej podstawy do podważenia przyjętego przez Sąd Okręgowy rozmiaru kwoty kompensującej ten uszczerbek pokrzywdzonego

Ze względu na niewymierny charakter krzywdy oceniając jej rozmiar, bierze się pod uwagę całokształt okoliczności sprawy, w tym m.in.: czas trwania i intensywności cierpień fizycznych i psychicznych, nieodwracalność skutków urazu, rodzaj wykonywanej pracy, szanse na przyszłość, wiek poszkodowanego, poczucie nieprzydatności społecznej, stopień winy i postawę sprawcy oraz inne okoliczności podobnej natury. Zadośćuczynienie powinno uwzględniać nie tylko krzywdę istniejącą w chwili orzekania, ale również tę , którą poszkodowany będzie w przyszłości na pewno odczuwać oraz krzywdę dającą się z dużym prawdopodobieństwem przewidzieć. Długotrwałość cierpień i rodzaju skutków ma istotne znaczenie dla określenia wysokości zadośćuczynienia. Jednocześnie wysokość tego świadczenia powinna być utrzymana w rozsądnych granicach.

Przy tym trzeba uwzględnić także to , że możliwość korygowania wysokości kwoty wyrównującej taki uszczerbek przez Sąd II instancji może mieć miejsce jedynie wówczas , gdy świadczenie ustalone w zaskarżonym wyroku jest , w świetle ustaleń określone w sposób obiektywnie nieprawidłowy , w sposób nie budzący wątpliwości , jest nadmiernie wysokie lub zbyt niskie.

Można to potwierdzić wtedy , gdy według tej obiektywnej oceny , dochodzi do dysonansu pomiędzy poprawnie sformułowanymi przez Sąd niższej instancji ogólnymi przesłankami określenia wysokości zadośćuczynienia ,a zindywidualizowanymi podstawami jej oznaczenia wobec konkretnego pokrzywdzonego i jego sytuacji w jakiej się znalazł na skutek następstw zdarzenia szkodzącego wywołującego krzywdę .

Takiego dysonansu uzasadniającego taką ingerencję postulowaną przez stronę pozwaną w przypadku Ł. S. (1) nie można potwierdzić.

Zatem przyjmując jako wyjściową ustaloną przez Sąd niższej instancji kwotę 240 000 zł. Sąd Odwoławczy, określając wysokość świadczenia należnego powodowi z tego tytułu, uwzględnił przyjęty poziom przyczynienia do zdarzenia szkodzącego i jego następstw oraz to, iż tytułu zadośćuczynienia otrzymał wcześniej od ubezpieczyciela 60 000 złotych.

W konsekwencji, zmieniając orzeczenie poddane kontroli instancyjnej w tym zakresie , przy podzieleniu w części wskazany zarzut materialny, określił świadczenie dodatkowe należne powodowi na kwotę 60 000 złotych, z ustawowymi odsetkami za opóźnienie, począwszy od dnia 13 kwietnia 2008 r do 31 grudnia 2015r i ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 1 stycznia 2016r do dnia zapłaty [ pkt1 a/ orzeczenia zmieniającego ].

Oceniając kolejny zarzut materialny, w ramach którego zakład ubezpieczeń kwestionuje sposób ustalenia wysokości zasądzonych świadczeń odszkodowawczego i rentowego, Sąd II instancji w części podzielając go, na wstępie wskazuje , iż żadna ze stron składających apelacje, nie kwestionowała wysokości świadczenia odszkodowawczego należnego ofierze wypadku , które odpowiadało ustalonym przez Sąd niższej instancji kosztom opieki nad powodem , w okresie przyjętym w orzeczeniu / kwota 3 600złotych/

Biorąc pod rozwagę jednak – inny – wyższy - stopień przyczynienia się poszkodowanego do szkody, rozmiar obowiązku spełnienia tego świadczenia przez stronę pozwaną także musiał ulec ograniczeniu do sumy 1800 złotych wraz z odsetkami , których początkowej daty naliczenia oraz charakteru strona pozwana nie kwestionowała / pkt 1 b/ orzeczenia zmieniającego /,

Również zasadnie w części ubezpieczyciel kwestionuje sposób w jaki Sąd Okręgowy określił wymiar świadczenia rentowego należnego powodowi.

Na wstępie należy zauważyć , że zgodnie z treścią żądania wyrównawczego Ł. S. (1)z tego tytułu, renta miała być mu należna zarówno z racji utraty na skutek następstw zdrowotnych wypadku możliwości zarobkowych jak i zniweczenia widoków powodzenia na przyszłość.

Okoliczności faktycznych wskazujących na tę ostatnią przyczynę przyznania tego świadczenia jednak nie wykazał.

Zmniejszenie widoków powodzenia na przyszłość musi wyrażać się uszczerbkiem majątkowym, związanym z utratą korzyści, jakie poszkodowany mógłby osiągać, gdyby nie wyrządzono mu szkody na osobie, w związku z posiadanymi wysokimi kwalifikacjami zawodowymi czy innymi szczególnymi jego umiejętnościami. Uszczerbek ten musi uwzględniać realne możliwości poszkodowanego istniejące w chwili zdarzenia wyrządzającego szkodę

/ por. także w tej materii, powołany jedynie ilustracyjnie judykat SN z dnia 8 lipca 2005, sygn. II CK 771/09 , powołany za zbiorem Lex /.

Tego rodzaju szczególnych cech, które przełożyć by się mogły na wyjątkowe dochody osiągniecie których zostało zniweczone następstwami zdrowotnymi zdarzenia szkodzącego z 7 października 2007r , powód nie starał się nawet dowodzić , a jego stan zdrowia , przed wypadkiem takie szczególne predyspozycje wykluczał.

Zatem wysokość należnego świadczenia rentowego mogła być odnoszona tylko do tych możliwości zarobkowych , w których został ograniczony, a jakie realnie mógł osiągać.

Zdaniem Sądu Apelacyjnego , nie ma racji skarżący zakład ubezpieczeń , który generalnie neguje takie możliwości po stronie powoda , skupiając się na ewentualnym braku formalnej umowy o pracę , jaką poszkodowany miał podpisać z właścicielem firmy budowlanej T. W..

Z ustaleń dokonanych w postępowaniu wynika jednak , że Ł. S. (1) posiadał umiejętności praktyczne do podjęcia zatrudnienia , najpierw jako pracownik fizyczny w piekarni, a potem jako przyuczony do zawodu tynkarz, wykorzystujący technologię tynków nakładanych mechanicznie.

Usprawiedliwionym jest zatem wniosek, iż ta niewykwalifikowana praca , oparta na czynnościach powtarzalnych i wykonywana pod nadzorem, pozwalała mu na osiąganie comiesięcznego dochodu na poziomie płacy minimalnej.

Możliwość taką utracił na skutek wypadku , którego następstwa z przyczyn na jakie powoływali się w szczególności biegli psychiatra i psycholog , wykluczyły go z możliwości dalszego wykonywania prac budowlanych.

Trzeba przy tym przypomnieć jego zeznanie przed Sądem II instancji, w ramach którego wskazywał , że jego aktualna aktywność ogranicza się do prac pomocniczych w gospodarstwie rodzinnym - po jego do niego powrocie i zamieszkaniu na powrót z matką . Mówił także , że dawany pracodawca wykluczył jego udział w pracach na budowie do których obecnie się już nie nadaje.

Gdy do tego dodać , iż poszkodowany na problemy natury psychicznej nie widzi dobrze na jedno z oczu i ma deficyty poznawcze i intelektualne, realnie jego stan oceniając, nie ma możliwości podjęcia zatrudnienia , pozwalającego na osiągniecie tego minimalnego wynagrodzenia.

Nie można też nie zwrócić uwagi na niekwestionowaną przez strony okoliczność zgodnie z którą został mu przyznany praktycznie od okresu bezpośrednio powypadkowego zasiłek stały z Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej w S.. Wydanie takiej decyzji i systematyczne wydłużanie okresu zasiłkowego także , chociaż pośrednio, potwierdza niezdolność powoda do osiągania dochodu poprzez osobistą jego aktywność na rynku pracy , w obecnym stanie zdrowia somatycznego i psychicznego.

Nie można też nie zwrócić uwagi , że ubezpieczyciel negując istnienie podstaw do przyznania Ł. S. (1) świadczenia rentowego z tytułu utraty możliwości zarobkowych , co czynił także w postępowaniu rozpoznawczym przed Sądem I instancji, nie wnioskował przeprowadzenia dowodów prowadzących do wykazania , że taka zdolność została u powoda zachowana.

Samo odwołanie się do wybranego fragmentu wypowiedzi biegłej z zakresu neurologii potwierdzającej tylko nieznaczne osłabienie obu lewych kończyn poszkodowanego spowodowanego konsekwencjami wypadku, nie jest wystarczającym do wnioskowania , że powód ma realna możliwość uzyskania stałych dochodów wynikających z zatrudnienia.

Opisane już po wielokroć jego deficyty zdrowotne są, w ocenie Sądu II instancji , podstawą do oceny przeciwnej oczywiście , jeżeli uzyskanie zatrudnienia przyjmować w sposób rzeczywisty a nie tylko teoretycznie niewykluczony przy wykorzystaniu zachowanych zdolności do jego podjęcia.

Oceniając przez pryzmat zarzutu materialnego strony pozwanej , a i również zarzutu procesowego powoda, sformułowanego w jego apelacji za pomocą którego także i on podważa sposób w jaki Sąd Okręgowy określił w zaskarżonym orzeczeniu sposób ustalenia wysokości tego świadczenia wyrównawczego w okresie objętym żądaniem Ł. S. (1), podzielić należy stanowiska obu skarżących , że sposób ten jest wadliwy przez swoją dowolność.

Nie jest bowiem jasne, na jakiej podstawie Sąd , w sposób swoisty, pogrupował przyjęte przez siebie okresy czasu , a w ich ramach uśrednił zarówno sumy minimalnego wynagrodzenia , które powód mógłby nadal uzyskiwać oraz należności , które na przestrzeni czasu w różnych kwotach otrzymywał z GOSP w S. z tytułu zasiłków stałych.

Dlatego , przy podzieleniu w części zarzutów obu stron , za pomocą których zakwestionowały dokonane przez Sąd Okręgowy wyliczenia wysokości świadczeń rentowych,

Sąd II instancji dokonał w tym zakresie zmiany zaskarżonego wyroku / pkt 1 c/ orzeczenia zmieniającego /, przyjmując dla wyliczeń własnych tego świadczenia- uwzględniwszy treść apelacyjnego żądania powoda w tym zakresie , także co do tego od jakiej daty początkowej domagał się jego przyznania oraz , że zgodnie z nim, świadczenia rentowe były oznaczone w zamkniętych okresach rocznych , a na przyszłość były dochodzone poczawszy od 1 stycznia 2019r.-

następujące założenia wyjściowe:

1/ gdyby nie następstwa wypadku , począwszy od 1 stycznia 2009r Ł. S. (1) mógłby uzyskiwać za pracę wynagrodzenie minimalne ,

2/ zasiłek stały z Miejskiego Ośrodka Pomocy Społecznej w S. pobierał od lipca 2009r , a jego wysokość wynosiła naówczas miesięcznie po 444złote , by ulec podwyższeniu od października 2012 do poziomu 529 złote miesięcznie, od października 2015r do kwot po 604 złote i od października 2018 – do stycznia 2019r po 645 złotych miesięcznie / zaświadczenie GOPS w S. k. 202-205 akt /.,

3. przy wyliczeniach tego dochodu , w sytuacji gdy w ciągu roku dochodziło do podwyższenia tego świadczenia , Sąd przyjmował średnią tego świadczenia, w całym zamkniętym okresie rocznym ,

4. do wyliczeń było przyjęte minimalne wynagrodzenie w poszczególnych latach 2009- 2019, ogłaszane w Monitorze Polskim lub Dziennikach Ustaw, przy czym było ono wielkością netto.

Przy określeniu tej wielkości , Sąd skorzystał z dostępnego w sieci Internet kalkulatora przeliczeniowego ze strony(...) / kalkulatory netto – brutto,

5. w ten sposób uzyskiwana różnica pomiędzy minimalnym wynagrodzeniem/ netto/ w kolejnych okresach rocznych i wysokością świadczenia zasiłkowego uzyskiwanego w tym samym czasie przez Ł. S. (1)w (...) w S. , była ograniczana o przyjęty przez Sąd Odwoławczy rozmiar przyczynienia się poszkodowanego do szkody.

W ten sposób uzyskana suma odpowiadała wysokości świadczenia rentowego określonego w zmienianej części zaskarżonego wyroku.

Przy takich założeniach wyliczenie to przedstawia się następująco :

- za 2009r - 255, 48 zł [ 954, 96 – 444] x 0, 5

- za 2010r - 270, 07 zł [ 984,15 – 444]x 0, 5 ,

- za 2011r- 294, 17zł [ 1032,34-444 ]x0,5,

- za 2012r- 322, 92 zł [ 111,85-466]x0,5,

- za 2013r -326 zł [ 1181-529]x0,5

- za 2014r – 354,09zł [ 1237,19-529]x0,5,

-za 2015r – 369,08zł [ 1286,16- 548]x0,5,

-za 2016r - 375, 84 zł [ 1355,68-604]x0,5,

- za 2017r – 427,73zł [ 1459,47-604]x0,5,

- za 2018r.- 457,50 zł [ 1530-615]x0,5, a

- począwszy od 1 stycznia 2019r - 494,39 zł [ 1633, 78 – 645] x. 05

W pozostałym zakresie żądanie przyznania renty z tytułu utraty możliwości zarobkowych zostało ocenione jako nieuzasadnione.

Nie jest uzasadniony zarzut materialny skarżącego ubezpieczyciela , naruszenia art. 83 §1 kc , którego upatruje w przyjęciu przez Sąd Okręgowy , iż powoda łączyła w chwili wypadku umowa o pracę z T. W., prowadzącym przedsiębiorstwo budowlane.

Z przyczyn o których była już mowa nawet uznanie , iż taka formalna umowa nie była pomiędzy nimi podpisana nie prowadziło to do oddalenia roszczenia o zasądzenie renty, skoro ówczesne wyuczone umiejętności praktyczne oraz doświadczenie zawodowe, pozwalały powodowi na osiąganie dochodów z pracy na poziomie minimalnego wynagrodzenia , którego skutki wypadku go pozbawiły.

Taka konsekwencja zdarzenia szkodzącego, nawet gdyby założyć tezę faktyczną podnoszoną przez ubezpieczyciela jako odpowiadającą rzeczywistemu stanowi rzeczy, powoduje , że świadczenie rentowe , na podstawie art. 444§2 kc jest Ł. S. (1) należne.

Częściowe uwzględnienie apelacji zakładu ubezpieczeń , prowadzące do ograniczenia rozmiaru ilościowego świadczeń , które jest zobowiązany spełnić wobec poszkodowanego , spowodował także stosowne ograniczenie zakresu , w jakim strona pozwana jest zobowiązaną do pokrycia części opłaty sądowej od uwzględnionej części powództwa oraz części wydatków.

Po dokonanej przez Sąd Odwoławczy zmianie wyroku , rozmiar w jakim powoda można uznać za wygrywającego spór , z pewnym przybliżeniem, wynosi 36 % w miejsce określonego przez Sąd I instancji poziomu 40 %.

Stąd też w do takiej skali zostały ograniczone w reformowanym rozstrzygnięciu obowiązki finansowe strony pozwanej wobec Skarbu Państwa wymienione w punkcie VI jego sentencji - odpowiednio do kwot 1380,60 zł i 2088zł / pkt 1 e/ orzeczenia zmieniającego/.

Z podanych powodów uznając , iż apelacja zakładu ubezpieczeń jest uzasadniona tylko w części, Sąd II instancji zmienił zaskarżone orzeczenie w sposób wskazany w pkt 1 lit a/, b/ , c/ i e/ na podstawie art. 386 §1 kpc

W pozostałym zakresie jako niezasadną oddalił ją , w oparciu o art. 385 kpc.

Oceniając apelację powoda Sąd Odwoławczy uznał ją za uzasadnioną tylko w takim zakresie w jakim skarżący zakwestionował w niej ściągniecie z zasądzonego roszczenia części opłaty sądowej oraz powstałych w postępowaniu wydatków , wyłożonych tymczasowo przez Skarb Państwa.

Jak już wskazano wyżej , Ł. S. (1) sformułował tylko jeden zarzut procesowy w ramach którego negował przyjętą przez Sąd I instancji podstawę wyliczeń wysokości należnej mu renty.

Jego realizacji upatrywał w nie przyjęciu jako podstawy ustalenia tego świadczenia takich wyliczeń , które sam w motywach zarzutu przedstawił.

Z przyczyn o których była już mowa wcześniej, krytyka metody wyliczenia renty dokonana przez Sąd I instancji jest trafna ale nie prowadzisz do uznania zarzutu powoda za uzasadniony.

Oto bowiem w prawdzie ma rację skarżący , że metoda ta jest dowolna , skutkując wadliwymi wyliczeniami rozmiarów tego świadczenia.

Tym niemniej także wyliczenie skarżącego jakie znalazło się w apelacji jest nieprawidłowe albowiem przyjmuje jako punkt wyjścia kwoty wynagrodzenia minimalnego w skali brutto a nie netto , a ponadto nie podzielone przez Sąd II instancji założenie zgodnie z którym przyczynienie się powoda do szkody jest takie jak ustalił je Sąd I instancji [30 %].

Odparcie tak motywowanego zarzutu ma to następstwo , że fakty ustalone przez Sąd Okręgowy , po ich korekcie przez Sąd Odwoławczy w zakresie o jakim była także już mowa , Sąd Apelacyjny ten przyjmuje za własne .

W ich świetle nie ma też podstaw do tego aby uwzględnić wniosek apelacyjny Ł. S. (1) w zakresie podwyższenia świadczenia rentowego w sposób przez niego wskazywany, szczególnie że z przyczyn podanych uprzednio, podstawy faktyczna i normatywna dla takiego podwyższenia nie zachodzą.

Ma natomiast rację poszkodowany, gdy kwestionując orzeczenie Sądu I instancji w zakresie punktu V sentencji , domaga się nie obciążania go kosztami i wydatkami mającymi być ściągniętymi z zasądzonego na jego rzecz roszczenia .

Sąd I instancji tej części rozstrzygnięcia w istocie nie uzasadnił , przez co jego apelacyjna weryfikacja jest utrudniona , szczególnie zważywszy na argumenty , które powołuje obecnie skarżący.

Braki te same w sobie nie decydują o zasadności postawionego przez powoda zarzutu naruszenia art. 113 ust.4 ustawy o kosztach sądowych wobec jego niezastosowania ale stanowią składnik oceny , że nie sięgniecie do tej regulacji w sytuacji w jakiej znajduje się powód, było nieprawidłowe.

Zarówno charakter roszczeń dochodzonych pozwem , jak i ich rodło a także zakres następstw, których na skutek wypadku doznał powód, uzasadnia nie obciążania go żadnym z tych obowiązków finansowych wobec Skarbu państwa. Trzeba przy tym też pamiętać, iż świadczenie z tytułu zadośćuczynienia za krzywdę nie powinno być ograniczane pokrzywdzonemu na potrzeby rozliczeń kosztowych. Jego przyznanie ma zgoła inny cel.

Nie można także zapominać o tym w jakiej sytuacji zdrowotnej tak somatycznej jak i psychicznej znalazł się na skutek zdarzenia szkodzącego znalazł się i znajduje się nadal poszkodowany.

Dlatego Sąd II instancji zmienił, na skutek częściowego uwzględnienia apelacji Ł. S. (1) zaskarżony wyrok w punkcie V sentencji , na podstawie art. 386 §1 kpc. / pkt 1 lit d/ orzeczenia zmieniającego.

W pozostałym zakresie jako nie mająca usprawiedliwionych podstaw apelacja powoda została oddalona , w oparciu o art. 385 kpc

Te same, wskazywane wyżej argumenty faktyczne zdecydowały także o tym , że mimo , iż za wygrywającego spór na etapie odwoławczym, należy uznać zakład ubezpieczeń, Sąd II instancji , stosując art. 102 kpc w zw. z art. 391 §1 kpc, nie obciążył skarżącego powoda kosztami należnymi ubezpieczycielowi w postępowaniu apelacyjnym / pkt 3 sentencji wyroku/.