Portal Orzeczeń Sądu Apelacyjnego w Krakowie

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 18 stycznia 2023 r.

Sąd Apelacyjny w Krakowie – I Wydział Cywilny

w składzie:

Przewodniczący:	SSA Marek Boniecki
Protokolant:	Krzysztof Malinowski

po rozpoznaniu w dniu 18 stycznia 2023 r. w Krakowie na rozprawie

sprawy z powództwa Ł. P.

przeciwko (...) S.A w S.

o zapłatę

na skutek apelacji obu stron

od wyroku Sądu Okręgowego w Krakowie

z dnia 29 stycznia 2021 r. sygn. akt I C 1963/18

1. zmienia zaskarżony wyrok w punkcie II w ten sposób, że kwotę 46.254 zł zasądzoną w punkcie I zaskarżonego wyroku podwyższa do kwoty 67.254 zł (sześćdziesiąt siedem tysięcy dwieście pięćdziesiąt cztery złote) oraz
w punkcie IV w ten sposób, że kwotę 2.313 zł zastępuje kwotą 3.363 zł (trzy tysiące trzysta sześćdziesiąt trzy złote);

2. oddala apelację powoda w pozostałej części;

3. oddala apelację strony pozwanej w całości;

4. znosi wzajemnie między stronami koszty postępowania apelacyjnego;

5. nakazuje pobrać od strony pozwanej na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w Krakowie kwotę 1.050 zł (jeden tysiąc pięćdziesiąt złotych) tytułem części nieuiszczonych kosztów sądowych.

Sygn. akt I ACa 555/21

Uzasadnienie wyroku Sądu Apelacyjnego w Krakowie

z 18 stycznia 2023 roku

Wyrokiem z 29 stycznia 2021 r. Sąd Okręgowy w Krakowie zasądził na rzecz powoda Ł. P. od pozwanego (...) S.A.
w S. kwotę 46.254 zł z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od 28 czerwca 2018 r. do dnia zapłaty (punkt I); oddalił powództwo w pozostałym zakresie (punkt II); zniósł wzajemnie koszty procesu pomiędzy stronami (punkt III); nakazał ściągnąć od pozwanego na rzecz Skarbu Państwa-Sądu Okręgowego w Krakowie kwotę 2.313 tytułem opłaty od pozwu, od uiszczenia której powód był zwolniony oraz kwotę 145,23 zł tytułem wydatków poniesionych przez Skarb Państwa (punkt IV).

Sąd pierwszej instancji poczynił ustalenia faktyczne szczegółowo zaprezentowane w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku (k. 184), które Sąd Apelacyjny w całości podzielił
i przyjął za własne.

W ustalonym przez siebie stanie faktycznym, po dokonaniu analizy zebranego w sprawie materiału dowodowego, Sąd Okręgowy uwzględnił częściowo powództwo przyjmując, że:

- sporna między stronami pozostawała wysokość zadośćuczynienia, podstawę prawną zasądzenia którego stanowiły przepisy art. 34 ust. 1 ustawy z 22 maja 2003 r. o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczeń Komunikacyjnych oraz art. 446 § 4 k.c.;

- mając na uwadze takie okoliczności jak: bliska relacja powoda z matką, wspólne zamieszkiwanie powoda z rodzicami, aktywne uczestniczenie powoda w życiu rodzinnym, nagły i niespodziewany charakter śmierci matki powoda, przybycie powoda na miejsce wypadku i widok zmarłej matki wyciąganej z samochodu, Sąd uznał, że wysokość zadośćuczynienia powinna wynosić 90.000 zł;

- zadośćuczynienie należało obniżyć o 30% ze względu na stopień przyczynienia się bezpośrednio poszkodowanej do powstania szkody;

- pozwany pozostawał w opóźnieniu z realizacją świadczenia od 28 czerwca 2018 r. zgodnie z art. 481 § 1 i 2 k.c. w zw. z art. 14 ust. 1 ustawy o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych.

Wyrok powyższy powód zaskarżył w części, tj. w zakresie w jakim Sąd Okręgowy oddalił powództwo ponad kwotę 46.254 zł, wnosząc o zmianę orzeczenia poprzez zasądzenie od pozwanego na rzecz powoda dalszej kwoty 63.000 zł z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od 28 czerwca 2018 r. do dnia zapłaty, ewentualnie o uchylenie wyroku
w zaskarżonej części i przekazanie sprawy do rozpoznania Sądowi Okręgowemu.

Apelujący zarzucił: 1) naruszenie art. 233 §1 k.p.c. przez przekroczenie zasady swobodnej oceny dowodów, polegające na błędnym przyjęciu, że strata matki wywołała u powoda krzywdę, którą rekompensuje kwota 90.000 zł z pominięciem należytego ustalania względem okoliczności sprawy, w tym głębokiej więzi powoda z matką, otrzymywania przez powoda wsparcia od matki, że powód w wyniku śmierci matki doznał ogromnej straty, wywołującej u niego krzywdę i poczucie utraty osoby najbliższej trwające do dnia dzisiejszego; 2) naruszenie art. 446 §4 k.c. poprzez niewłaściwą wykładnię pojęcie „odpowiedniej sumy”, skutkującą uznaniem, że w świetle ustaleń dokonanych w niniejszym postępowaniu odpowiednią sumą jest kwota 90.000 zł, podczas gdy kwotą adekwatną, ze względu na zakres doznanych przez powoda cierpień psychicznych, w tym uwzględniając długotrwałość i intensywność doznanej przez powoda krzywdy, jest kwota 180.000 zł.

W odpowiedzi na apelację pozwany wniósł o jej oddalenie oraz o zwrot kosztów postępowania apelacyjnego.

Wyrok zaskarżył również pozwany w części, tj. w punkcie I co do kwoty 18.000 zł oraz w punktach III i IV, wnosząc o zmianę zaskarżonego orzeczenia i oddalenie powództwa, ewentualnie o zmianę zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania.

Skarżący zarzucił: 1) naruszenie art. 232 k.p.c. w zw. z art. 227 k.p.c. art. 228 k.p.c.
i art. 233 §1 k.p.c. poprzez sprzeczne z zasadami doświadczenia życiowego oraz materiałem dowodowym zebranym w sprawie uznanie, iż matka powoda H. P. przyczyniła się do powstania wypadku jedynie w 30% z uwagi na mechanizm wypadku; 2) naruszenie art. 327 ¹ k.p.c. poprzez niedokonanie uzasadnienia podstawy ustalenia, iż z uwagi na mechanizm wypadku (nawet gdyby zmarła miała zapięte pasy bezpieczeństwa, prawdopodobieństwo uniknięcia skutku w postaci jej śmierci było niewielkie), a także podstawy wzajemnego zniesienia kosztów między stronami mimo uwzględnienia powództwa jedynie w 19%;
3) naruszenie art. 98 k.p.c. poprzez jego niezastosowanie oraz art. 100 k.p.c. poprzez jego błędne zastosowanie i wzajemne zniesienie kosztów procesu między stronami mimo uwzględnienia powództwa jedynie w 19%; 4) naruszenie art. 362 k.p.c. poprzez jego niewłaściwe zastosowanie i uwzględnienie przyczynienia się H. P. w 30% i jedynie w tym zakresie pomniejszenie zasądzonych świadczeń.

W odpowiedzi na apelację powód wniósł o jej oddalenie oraz o zwrot kosztów postępowania apelacyjnego.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje.

Apelacja powoda w części okazała się zasadna. Zarzuty podniesione w apelacji pozwanego nie mogły natomiast prowadzić do zmiany zaskarżonego orzeczenia.

W ocenie Sądu Apelacyjnego, Sąd pierwszej instancji w sposób prawidłowy zgodny z regułami dowodzenia i przepisami prawa ustalił stan faktyczny sprawy w sposób niebudzący wątpliwości, który został przez Sąd odwoławczy przyjęty za własny.

Zarzuty naruszenia prawa procesowego podniesione zarówno w apelacji powoda, jak i pozwanego okazały się nietrafne. W istocie bowiem nie zmierzały one do podważenia stanu faktycznego ustalonego przez Sąd pierwszej instancji. Powód wskazał w zarzucie naruszenia prawa procesowego, że Sąd Okręgowy pominął należytego ustalenia okoliczności sprawy, takich jak głęboka więź powoda z matką, otrzymywanie przez powoda wsparcia od matki, doznanie przez powoda w wyniku śmierci matki ogromnej straty, wywołującej u niego krzywdę i poczucie utraty osoby najbliższej trwające do dnia dzisiejszego. Wyżej wskazane okoliczności zostały ustalone przez Sąd Okręgowy. Powód nie wskazał jakichkolwiek faktów, które nie stanowiły podstawy zaskarżonego orzeczenia. Ocenę tę potwierdza również nieodniesienie się przez skarżącego do zarzutu naruszenia prawa procesowego w uzasadnieniu apelacji.

Z podobnych względów nietrafny okazał się również zarzut pozwanego naruszenia art. 232 k.p.c. w zw. art. 227 k.p.c., art. 228 k.p.c. i art. 233 § 1 k.p.c. poprzez uznanie, że matka powoda przyczyniła się do wypadku jedynie w 30%. W ramach tego zarzutu pozwany nie wskazał bowiem, żadnych faktów, poza tymi, które zostały ustalone przez Sąd Okręgowy. Ustalenie poziomu przyczynienia przez Sąd Okręgowy na poziomie 30% podlegało ocenie jedynie w ramach zarzutu naruszenia prawa materialnego.

Zarzut naruszenia tego przepisu może być uzasadniony jedynie w sytuacji, gdy
z powodu braku w uzasadnieniu elementów wymienionych w art. 327 ¹ § 1 k.p.c. zaskarżone orzeczenie nie poddaje się kontroli instancyjnej. W ocenie Sądu Apelacyjnego w rozpoznawanej sprawie uzasadnienie wyroku Sądu pierwszej instancji spełnia wymagania określone art 327 ¹ § 1 k.p.c., albowiem zawiera wszystkie wymagane tym przepisem elementy konstrukcyjne i z całą pewnością pozwala na odtworzenie motywacji Sądu pierwszej instancji.

Nietrafny okazał się także podniesiony przez pozwanego zarzut naruszenia przez Sąd pierwszej instancji art. 362 k.p.c. poprzez uwzględnienie przyczynienia się H. P. do powstania szkody jedynie w 30%. Zdaniem apelującego nieuprawnione jest twierdzenie Sądu pierwszej instancji, że powódka nawet gdyby miała zapięte pasy bezpieczeństwa, to prawdopodobieństwo uniknięcia skutku w postaci jej śmierci byłoby niewielkie. Przeciwko tej tezie przemawiają zdaniem apelującego zasady logiki, bowiem zarówno pasażer, jak i kierowca samochodu kolidującego, którzy mieli zapięte pasy bezpieczeństwa, nie doznali żadnych obrażeń. W konsekwencji, w ocenie skarżącego zasadne jest twierdzenie, że powódka przyczyniła się do powiększenia rozmiarów szkody w 50%. Powyższe twierdzenia, zdaniem Sądu Apelacyjnego są chybione. Pozwany przecenia bowiem znaczenie okoliczności niezapięcia pasów bezpieczeństwa przez H. dla ustalenia doznanych przez nią obrażeń oraz określenia stopnia zmiarkowania odszkodowania. Za ugruntowany w judykaturze uznać należy pogląd, zgodnie z którym samo przyczynienie się do powstania szkody nie przesądza jeszcze o ograniczeniu obowiązku naprawienia szkody, a ponadto stopień przyczynienia się nie jest bezpośrednim wyznacznikiem zakresu tego ograniczenia. O tym, czy obowiązek naprawienia szkody należy ograniczyć ze względu na przyczynienie się, a jeżeli tak, to w jakim stopniu, decyduje sąd w ramach sędziowskiego wymiaru odszkodowania, w granicach wyznaczonych przez art. 362 k.c. (por. m.in. postanowienie Sądu Najwyższego z 10 października 2018 r., I CSK 266/18). Sąd, ustalając stopień zmiarkowania odszkodowania, powinien uwzględnić wszystkie okoliczności sprawy, a w szczególności stopień winy poszkodowanego oraz sprawcy szkody (zob. P. Sobolewski (w:) Kodeks cywilny. Komentarz, pod red. K. Osajdy, Legalis 2022, uw. 13). Samo przyczynienie się natomiast do powstania lub rozmiaru szkody ma charakter obiektywny, oderwany m.in. od zasad odpowiedzialności obu stron, które z kolei mogą mieć znaczenie przy ustalaniu zakresu ewentualnego zmiarkowania odszkodowania. W rozpoznawanej sprawie wykazane zostało, że matka powoda przyczyniła się do powstania szkody, nie zapinając pasów bezpieczeństwa. Przyczynienie to uznać należy za istotne, ale nie na tyle, aby uzasadniało to obniżenie należnego zadośćuczynienia o połowę, co czyniłoby de facto poszkodowaną współodpowiedzialną za szkodę w stopniu równym, co jej sprawcy. Z drugiej strony zachowanie H. P. było istotnie nieodpowiedzialne, zawinione umyślnie i przyczyniło się do zwiększenia rozmiaru szkody, której doznała. W tej sytuacji zasadne było zmiarkowanie należnego jej od ubezpieczyciela świadczenia o ok. 1/3. Na marginesie wskazać należy na niekonsekwencję pozwanego, bowiem w sprawie dotyczącej wywodzonego z tego samego zdarzenia zadośćuczynienia na rzecz siostry powoda, toczącej się przed Sądem Apelacyjnym w K., sygn. akt(...), apelujący nie kwestionował stopnia przyczynienia się H. P., który to również został określony na 30%. Biorąc pod uwagę powyższe, podniesiony przez skarżącego zarzut naruszenia art. 362 k.c.

Częściowo zasadny okazał się podniesiony przez powoda zarzut naruszenia art. 446 § 4 k.c. poprzez przyznanie rażąco zaniżonego zadośćuczynienia. Apelujący wskazał, że ze względu na bardzo mocną więź emocjonalną powoda z matką, nagły i bezpowrotny charakter zerwania więzi, widok matki bezpośrednio po wypadku oraz konieczność przewartościowania przez powoda swojego dotychczasowego życia zasadne powinno być przyznanie zadośćuczynienia w wysokości 180.000 zł. Dodatkowo skarżący wskazał, że za podstawę ustalenia wysokości zadośćuczynienia dla jego siostry również z powodu śmierci H. P., Sąd Okręgowy wK., sygn. akt(...) przyjął kwotę 120.000. Więź łącząca powoda z matką była natomiast co najmniej taka sama, jak więź siostry apelującego i H. P.. Przystępując do analizy powyższego zarzutu, po pierwsze należy wskazać, że orzecznictwo Sądu Najwyższego przyznaje sądowi odwoławczemu uprawnienie do zmiany wysokości sumy pieniężnej przyznanej tytułem zadośćuczynienia pieniężnego jedynie wówczas, gdy sąd pierwszej instancji: 1) nie rozważył wszystkich doniosłych prawnie kryteriów ustalania wielkości (rozmiaru czy stopnia) krzywdy, lub 2) uwzględnił kryteria, które nie mają prawnego znaczenia, lub 3) mimo uwzględnienia wszystkich doniosłych prawnie kryteriów przyznał zadośćuczynienie rażąco zaniżone albo rażąco wygórowane (por. m.in. wyrok Sądu Najwyższego z 29 października 1999 r., I CKN 173/98, wyrok Sądu Najwyższego z dnia 27 lutego 2004 r., (...)). W ocenie Sądu Apelacyjnego wysokość zadośćuczynienia przyznana przez Sąd Okręgowy jest rażąco zaniżona. Należy zgodzić się
z apelującym, że całokształt okoliczności sprawy, a w szczególności bardzo silna więź powoda z matką uzasadnia określenie wysokości zadośćuczynienia na poziomie 120.000 zł. Co prawda zadośćuczynienie na rzecz siostry powoda Sąd odwoławczy w prawomocnym wyroku z 30 listopada 2022 r. określił na rzecz 100.000 zł, to jednak, zdaniem Sądu drugiej instancji rozpoznającego apelację Ł. P., w aktualnie badanej sprawie wystąpiły istotne okoliczności, które przemawiają za zróżnicowaniem zadośćuczynienia przyznanego powodowi i jego siostrze. Apelujący bowiem zamieszkiwał z rodzicami i śmierć matki wywarła istotny wpływ na jego codzienne funkcjonowanie. Co jednak istotniejsze, skarżący przybył na miejsce wypadku matki i był świadkiem wyciągania jej z samochodu, co już samo w sobie stanowiło dla niego traumatyczne przeżycie. W konsekwencji Sąd Apelacyjny uznał za zasadne przyznanie powodowi zadośćuczynienia w wysokości 120.000 zł. Suma ta podlegała zmniejszeniu o przyczynienie się matki powoda do powstania szkody, a także o kwotę wypłaconą już uprzednio skarżącemu przez ubezpieczyciela.

Nietrafny okazał się również zarzut pozwanego dotyczący naruszenia przez Sąd pierwszej instancji art. 98 k.p.c. oraz art. 100 k.p.c. poprzez wzajemne zniesienie kosztów procesu pomiędzy stronami, podczas gdy zdaniem skarżącego powinny być one stosunkowo rozdzielone. W ocenie Sądu Apelacyjnego, pomimo tego, że powództwo zostało uwzględnione w mniejszej części niż 50%, to Sąd Okręgowy słusznie zniósł koszty procesu pomiędzy stronami. Za takim rozstrzygnięciem przemawia okoliczność, że wysokość zadośćuczynienia w znacznej mierze zależy od oceny sędziowskiej. Dokładne określenie wysokości żądania w pozwie nie było zatem możliwe.

Biorąc pod uwagę powyższe Sąd Apelacyjny orzekł jak w sentencji na podst. art. 386 §1 k.p.c.

Podstawę rozstrzygnięcia o kosztach postępowania odwoławczego stanowiły przepisy art. 100 k.p.c. w zw. z art. 391 §2 k.p.c. Aktualne w tym zakresie pozostają argumenty przytoczone przy rozpoznawaniu zarzutu dotyczącego kosztów procesu w pierwszej instancji.

O nieuiszczonych przez powoda kosztach postępowania apelacyjnego, które ograniczyły się do opłaty od apelacji liczonej od jej uwzględnionej części (21.000 zł) orzeczono na podstawie art. 113 ust. 1 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (t. jedn. Dz. U. z 2022 r., poz. 1125 ze zm.).