Portal Orzeczeń Sądu Apelacyjnego w Krakowie

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 27 czerwca 2014 r.

Sąd Apelacyjny w Krakowie – Wydział I Cywilny

w składzie:

Przewodniczący:	SSA Jan Kremer (spr.)
Sędziowie:	SSA Zbigniew Ducki SSA Sławomir Jamróg
Protokolant:	st.sekr.sądowy Katarzyna Wilczura

po rozpoznaniu w dniu 27 czerwca 2014 r. w Krakowie na rozprawie

sprawy z powództwa I. T. (1)

przeciwko Skarbowi Państwa – Zespołowi Państwowych Szkół (...) w K.

o zapłatę

na skutek apelacji powódki

od wyroku Sądu Okręgowego w Krakowie

z dnia 10 lutego 2014 r. sygn. akt I C 1211/13

1. oddala apelację;

2. zasądza od powódki na rzecz Skarbu Państwa- Prokuratorii Generalnej Skarbu Państwa kwotę 1 800zł (jeden tysiąc osiemset złotych) tytułem kosztów postępowania apelacyjnego.

I ACa 614/14

UZASADNIENIE

W pozwie z dnia 9 kwietnia 2014 r. powódka I. T. (1) domagała się nakazania stronie pozwanej Skarbowi Państwa – Zespołowi Państwowych Szkół (...) w K. zapłaty na rzecz powódki kwoty 153.480,78 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 7 stycznia 2013 r. do dnia zapłaty oraz kosztów procesu.

W uzasadnieniu swojego żądania powódka podała, że w dniu 30 kwietnia 2010 r. zawarła ze spółką (...)-2 S.A. w K., będącą generalnym wykonawcą inwestycji pod nazwą „(...) (...) Zespołu Państwowych Szkół (...) w K. os. (...) (...)”, umowę nr (...) na wykonanie robót budowlanych Na mocy tej umowy powódka, jako podwykonawca zobowiązała się do szeregu prac budowlanych na rzecz strony pozwanej, która była zamawiającym (inwestorem) przedmiotowego zadania inwestycyjnego. Dochodzona pozwem kwota stanowi część należnego jej wynagrodzenia za prace na wskazanej inwestycji.

Nakazem zapłaty z dnia 20 maja 2013 r. Sąd Okręgowy uwzględnił powództwo w całości.

W sprzeciwie od powyższego nakazu zapłaty strona pozwana Skarb Państwa – Zespół Państwowych Szkół (...) w K. wniosła o oddalenie powództwa i zasądzenie kosztów procesu. Żądania powódki uznała za niezasadne i wskazała, że na jako inwestor ponosi zgodnie z treścią art. 647 ¹ k.c. solidarną odpowiedzialność z generalnym wykonawcą jedynie za zapłatę wynagrodzenia za roboty budowlane, które zostały wykonane przez podwykonawcę.

W piśmie procesowym z dnia 27 sierpnia 2013 r. powódka cofnęła pozew w części dotyczącej zapłaty kwoty 2.644,50 zł oraz odsetek ustawowych od kwoty 150.836,28 zł, następnie w piśmie z dnia 26 września 2013 r. powódka cofnęła pozew w części dotyczącej zapłaty kwoty 120.450,55 zł, w związku z dokonaną przez stronę pozwaną zapłatą tej kwoty w dniu 19 września 2013 r.

Powódka podtrzymała żądanie pozwu w pozostałym zakresie, tj., co do 1/ kwoty 30.385,73 zł wraz z ustawowymi odsetkami liczonymi od tej kwoty od dnia 13 marca 2013 roku do dnia zapłaty, 2/ odsetek ustawowych od kwoty 120.450,55 zł.

W dniu 10 lutego 2014 r. Sąd Okręgowy wydał wyrok, w którym umorzył postępowanie w części (punkt I), oddalił powództwo w pozostałym zakresie (punkt II), zniósł wzajemnie koszty procesy między stronami (punkt III).

Podstawą rozstrzygnięcia zawartego w wyroku Sądu I instancji były następujące ustalenia i motywy wskazane w jego uzasadnieniu:

Strona pozwana była inwestorem zadania inwestycyjnego pt. „(...) (...) Zespołu Państwowych Szkół (...) w K. os. (...) (...)”., „(...)” S.A w K., był Generalnym Wykonawcą a powódka jego podwykonawcą. (...) S.A w K. oraz powódkę łączyła umowa z dnia 30 kwietnia 2010 r. nr (...) o roboty budowlane w ramach realizacji przedmiotowej inwestycji, natomiast inwestor miał podpisaną z Generalnym Wykonawcą umowę na wykonanie tego zadania inwestycyjnego. Strony umowy uzgodniły, że podwykonawca w terminie do 14 dni od podpisania umowy ustanowi zabezpieczenie należytego wykonania umowy w wysokości 5% kwoty netto wynagrodzenia umownego w formie bezwarunkowej, nieodwołalnej i płatnej na pierwsze żądanie wykonawcy gwarancji bankowej wydanej przez bank lub towarzystwo ubezpieczeniowe i obowiązuje do dnia zakończenia umowy określonego w § (...) plus 60 dni - tj. do dnia 31 lipca 2011 r. W umowie tej podwykonawca zobowiązał się również w terminie do 14 dni od podpisania protokołu odbioru końcowego do ustanowienia zabezpieczenia należytego usunięcia wad i usterek w wysokości 2,5 % kwoty netto wynagrodzenia umownego w formie bezwarunkowej, nieodwołalnej i płatnej na pierwsze pisemne żądanie wykonawcy gwarancji wydanej przez bank lub towarzystwo ubezpieczeniowe i miało obowiązywać do dnia odbioru końcowego prac określonych w umowie przez cały okres gwarancji plus 60 dni, nie później niż do dnia 30 lipca 2016 r. Strony umowy uzgodniły, że w przypadku nieustanowienia zabezpieczenia należytego wykonania umowy oraz zabezpieczenia należytego usunięcia wad i usterek zostanie ono ustanowione poprzez zatrzymanie - w przypadku, gdy dotyczy to gwarancji należytego wykonania umowy - 5 % netto wartości każdej faktury wystawionej przez podwykonawcę na generalnego wykonawcę z tytułu robót objętych umową, a w przypadku gwarancji należytego usunięcia wad i usterek do kwoty jej odpowiadającej z faktury końcowej. Tak ustanowione zabezpieczenie nie miało być traktowane jako brak zapłaty wynagrodzenia.

Powódka wystawiła na rzecz „(...)S.A. następujące faktury za roboty budowlane w ramach prowadzonej inwestycji:

- fakturę nr (...) z dnia 27 listopada 2012 r. na kwotę 150.836,28 zł, wystawioną na podstawie umowy z dnia 30 kwietnia 2010 r. wraz z aneksami,

- fakturę nr (...) z dnia 27 listopada 2012 r. na kwotę 2.644,50 zł, wystawioną na podstawie zlecenia z dnia 28 października 2011 r.

Protokół odbioru końcowego robót został podpisany w dniu 17 stycznia 2013 r. W dniu 20 lutego 2013 r. podwykonawca przesłał generalnemu wykonawcy potwierdzenie ustanowienia gwarancji należytego usunięcia wad i usterek. W piśmie z dnia 31 sierpnia 2012 r. powódka poinformowała Zespół Państwowych Szkół (...) w K., o wysokości aktualnych zobowiązań (...) S.A. względem powódki. Po dokonaniu odbioru końcowego (...) S.A. miał prawo zatrzymać kaucję należytego usunięcia wad i usterek w wysokości 2,5 % wartości netto kontraktu, tj. kwotę 30.386,26 zł, wobec nie złożenia przez powódkę w umówionym terminie gwarancji ubezpieczeniowej należytego usunięcia wad i usterek. Budostal – 2 S. A. powinien zwolnić zatrzymaną kaucje w terminie 30 dni od doręczenia gwarancji ubezpieczeniowej należytego usunięcia wad i usterek w okresie gwarancji. W dniu 1 marca 2013 r. powódka wezwała (...) S.A. do zapłaty kwoty 156.596,65 zł wynikającej z faktur nr (...). (...)S.A. zatrzymał kaucję na zabezpieczenie usunięcia wad i usterek w wysokości 30.386,26 zł, z faktury nr (...), i nie zwrócił jej pomimo przedłożenia przez powódkę gwarancji ubezpieczeniowej należytego usunięcia wad i usterek. W dniu 25 lutego 2013 r. ogłoszono upadłość likwidacyjną (...) S. A. w K.. W dniu 10 maja 2013 r. powódka zgłosiła w postępowaniu upadłościowym swoją wierzytelność wobec upadłego(...) S. A., w takim zakresie, w jakim dochodzi jej zasądzenia w niniejszym postępowaniu.

Powyższy stan faktyczny został ustalony na podstawie przedłożonych przez strony dokumentów prywatnych, na dowodzie z zeznań świadka I. T. (2) oraz na zeznaniach reprezentującego stronę pozwaną - dyrektora W. M..

Na podstawie poczynionych ustaleń faktycznych, Sąd Okręgowy wyjaśnił że spór dotyczy jedynie kwestii prawnej tj. zakresu solidarnej odpowiedzialności inwestora (strony pozwanej) wobec wykonawcy (powódki).

Sąd Okręgowy uznał, że nie zachodzą w sprawie przesłanki do przyjęcia odpowiedzialności strony pozwanej, jako inwestora na podstawie art. 647 ¹ § 5 k.c., gdyż przepis ten ma charakter gwarancyjny i ogranicza odpowiedzialność inwestora i wykonawcy wyłącznie do zapłaty wynagrodzenia w zakresie należności głównej za roboty budowlane należnego podwykonawcy od wykonawcy. Wobec tego Sąd uznał, że brak jest podstaw zarówno do zasądzenia odsetek za opóźnienie wykonawcy w terminowym dokonaniu zapłaty, jak również do zapłaty kwoty 30.386,26 zł, gdyż stanowi ona kaucję na zabezpieczenie usunięcia wad i usterek, nie zaś wynagrodzenie. W tym kontekście Sąd Okręgowy podkreślił, że strony w umowie postanowiły, że zabezpieczenie nie będzie traktowane jako brak zapłaty wynagrodzenia. Zatrzymanie kaucji było uzasadnione i zgodne z umową stron, gdyż zabezpieczenie gwarancyjne zostało przedłożone przez powódkę w dniu 20 lutego 2013 r. a więc po umówionym 2 tygodniowym terminie liczonym od dnia podpisania protokołu końcowego tj. od dnia 17 stycznia 2013 roku.

Z uwagi na cofnięcie pozwu w części, Sąd Okręgowy na podstawie art. 355 k.c. w zw. z art. 203 k.c. umorzył postępowanie w tym zakresie.

O kosztach postępowania orzeczono na zasadzie art. 100 i art. 203 § 2 k.p.c.

Apelację od powyższego wyroku złożyła powódka, zaskarżając go w części, tj. w punkcie II co do oddalenia powództwa o zapłatę kwoty 30.386,26 zł oraz odsetek ustawowych w kwocie 8.151,04 zł za zamknięty okres odsetkowy od dnia 14 marca 2013 r. do dnia 19 września 2013 r. liczonych od kwoty 120.450,55 zł

Zaskarżonemu wyrokowi zarzuciła:

1.  naruszenie prawa materialnego:

a.  art. 647 ¹ § 5 k.c. poprzez jego błędną wykładnię i niewłaściwe zastosowanie polegające na przyjęciu, że sporna kwota 30.386,26 zł, która została zatrzymana przez stronę pozwaną, nie ma charakteru wynagrodzenia za roboty budowlane wykonane przez podwykonawcę, za zapłatę którego odpowiada pozwany inwestor;

b.  art. (...)ust.(...)umowy nr(...)z dnia 30 kwietnia 2010 r. poprzez dokonanie błędnej wykładni oświadczeń woli stron tej umowy zawartych w § (...), polegającej na przyjęciu, że kwota zatrzymana przez stronę pozwaną tytułem kaucji na zabezpieczenie usunięcia wad i usterek z faktury nr (...) nie ma charakteru wynagrodzenia należnego powódce, jako podwykonawcy robót na podstawie przedmiotowej umowy.

c.  błąd w ustaleniach faktycznych poprzez przyjęcie, że (...) S.A. zatrzymał z faktury nr (...) opiewającej na kwotę 150.836,28 zł kaucję na zabezpieczenie usunięcia wad i usterek w wysokości 30.386,26, podczas gdy podmiot ten jako generalny wykonawca nie zatrzymał tej kwoty, gdyż nie dokonał zapłaty za całą fakturę nr (...), a zatrzymania przedmiotowej kwoty dokonał bezpodstawnie pozwany inwestor, pomimo złożenia przez powódkę gwarancji ubezpieczeniowej należytego usunięcia wad i usterek w okresie gwarancji na rzecz generalnego wykonawcy, która została przez niego przyjęta i nadal nie została wycofana ani zwrócona;

Na tych podstawach powódka wniosła o zmianę wyroku w zaskarżonej części i zasądzenie od strony pozwanej na swoją rzecz kwoty 38.537,30 zł oraz kosztów procesu oraz zasądzenie kosztów postępowania apelacyjnego, ewentualnie uchylenie wymienionego wyroku w zaskarżonej części i przekazanie sprawy Sądowi I instancji w tej części do ponownego rozpoznania.

W uzasadnieniu skarżąca rozwinęła argumentację podniesionych zarzutów. W szczególności podała, że prawidłowa wykładnia § (...)umowy z dnia 30 kwietnia 2010 r. jest taka, że strony nie zawarły oddzielnej umowy kaucji gwarancyjnej, lecz postanowiły, że zatrzymana część wynagrodzenia będzie pełnić funkcję jedynie zbliżoną do kaucji gwarancyjnej. Odnośnie roszczenia odsetkowego stwierdziła, że inwestor odpowiada na zasadzie określonej w art. 647 ¹ § 1 k.c. w tych samych granicach co do wysokości i związany jest terminem zapłaty, jak to zostało ustalone w umowie o podwykonawstwo. Podkreśliła, że nie dochodzi odsetek za opóźnienie powstałe po stronie generalnego wykonawcy, lecz po stronie inwestora.

W odpowiedzi na apelację powódki, strona pozwana wniosła o oddalenie apelacji i zasądzenie od powódki na rzecz Skarbu Państwa - Prokuratorii Generalnej Skarbu Państwa kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu apelacyjnym.

Podtrzymała swoje stanowisko, że sporna kwota utraciła charakter wynagrodzenia a prawidłowość tego stanowiska wspiera treść § 11 umowy z dnia 30 kwietnia 2010 r., że zabezpieczenie ustanowione przez zatrzymanie przez generalnego wykonawcę kwoty odpowiadającej części wynagrodzenia nie będzie traktowane jako brak zapłaty wynagrodzenia.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja powódki nie jest zasadna.

Sąd Apelacyjny podziela ustalenia faktyczne oraz wywody prawne Sądu Okręgowego i przyjmuje je za własne.

Zarzut błędnych ustaleń faktycznych nie jest zasadny. Strona pozwana odpowiada solidarnie z generalnym wykonawcą. W sprawie trafnie ustalono, że w terminie wynikającym z umowy powódka nie ustanowiła gwarancji, co skutkowało zatrzymaniem uregulowanej w umowie kwoty z wynagrodzenia, jako kaucji. W tym stanie rzeczy w dacie upływu terminu do ustanowienia gwarancji ziściło się prawo zatrzymania odpowiedniej kwoty przez generalnego wykonawcę i już z tego powodu, pozwany za tą należność nie odpowiada, gdyż przestała ona być wynagrodzeniem. Dlatego Sąd II instancji podzielił stanowisko Sądu I instancji.

Dodany z dniem 24 marca 2003 r. art. 647 ¹ k.c. stanowi w § 5 że zawierający umowę z podwykonawcą oraz inwestor i wykonawca ponoszą solidarną odpowiedzialność za zapłatę wynagrodzenia za roboty budowlane wykonane przez podwykonawcę. Pozwany odpowiada więc za należne powódce wynagrodzenie i aktualne są poglądy wyrażone przez Sąd I instancji, że kaucja nie jest wynagrodzeniem. W momencie nie dochowania przez powódkę terminu do przedłożenia gwarancji zrealizowało się uprawnienie generalnego wykonawcy do zatrzymania kaucji, a więc przekształcenie części wynagrodzenia w kaucję, która ma inny, gwarancyjny, charakter. Uregulowano tą sytuację w umowie, na co zwraca uwagę Sąd I instancji. W konsekwencji pozwany za zapłatę kaucji nie odpowiada. Można wskazać na analogie z gwarancją, którą zastępuje. Na zasadność ścisłej wykładni przepisu i jego rozumienia wskazał Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 17 lutego 2011 r. IV CSK 293/10 - LEX nr 1111016 – „Art. 647 ¹ § 5 k.c. statuuje ustawową bierną solidarność o charakterze gwarancyjnym w postaci odpowiedzialności ex lege za cudzy dług, co jest odstępstwem od zasady prawa obligacyjnego, zgodnie z którą skuteczność zobowiązań umownych ogranicza się do stron zawartego kontrakt”. Zarazem inwestor odpowiada za zapłatę wynagrodzenia w taki sam sposób jak wykonawca i w ten sposób należy dokonywać wykładni tego przepisu. Kaucja rozumiana jest jako suma pieniędzy mająca zabezpieczyć ewentualne roszczenia w przypadku wystąpienia roszczeń wynikających z nienależytego wykonania zobowiązania. Może być przeznaczona na pokrycie usunięcia strat wynikających z wykonania umowy nienależycie przez wykonawcę. W razie należytego wykonania umowy kaucja podlega zwrotowi. To pokazuje, jej odrębność od wynagrodzenia, a pewną bliskość z gwarancją ubezpieczeniową. Wraz z wywodami Sądu I instancji prowadzi to do przyjęcia nietrafności zarzutu. Złożenie gwarancji uzasadniało zwrot kaucji, ale przez generalnego wykonawcę, a nie inwestora, a wykonawca upadł przed zwrotem kaucji i za tą należność pozwana nie odpowiada.

Odnośnie odsetek to wyrażane są poglądy o braku podstaw do żądania odsetek w sytuacji określonej w art. 647 ¹ k.c., gdyż przepis ten jest przepisem szczególnym i nie reguluje świadczeń ubocznych np. wyrok sądu apelacyjnego we Wrocławiu z dnia 1 października 2012 r. I ACa 924/12 - LEX nr 1289593 – „Z art. 647 ¹ k.c. nie wynika, aby inwestor oraz generalny wykonawca, ponosili odpowiedzialność solidarną wobec podwykonawcy za należności uboczne, w takim samym zakresie jak podmiot zobowiązany do tego z umowy. Wniosku takiego nie można wysnuć z literalnego brzmienia powyższej regulacji, a mając na uwadze, dolegliwy i wyjątkowy charakter wprowadzonej ustawą odpowiedzialności solidarnej inwestora i wykonawcy, nie ma jakichkolwiek podstaw do stosowania w tym zakresie wykładni rozszerzającej. Przyjęcie tego poglądu nie koliduje w jakimkolwiek zakresie z istoty solidarności, gdyż zgodnie z wolą ustawodawcy zleceniodawca strony powodowej oraz inwestor i generalny wykonawca ponoszą solidarną odpowiedzialność, która zgodnie z art. 366 k.c. uprawnia wierzyciela do żądania świadczenia od wszystkich dłużników łącznie, od kilku z nich lub od każdego z osobna, przy czym odnosi się ona wyłącznie do należnego podwykonawcy wynagrodzenia”. Ponadto odsetki są należne od daty wymagalności, z tym, że strona pozwana musi mieć możliwość zweryfikowania żądania i w tym przypadku łączyło się to z oświadczeniem syndyka. W związku z tym trafnie Sąd I instancji nie uwzględnił w tym zakresie żądania.

Z przedstawionych przyczyn apelacja uległa oddaleniu na podstawie art. 385 k.p.c., a o kosztach orzeczono na podstawie art. 98 w zw. z art. 391 § 1 k.p.c.