Portal Orzeczeń Sądu Apelacyjnego w Krakowie

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 29 października 2024 r.

Sąd Apelacyjny w Krakowie I Wydział Cywilny

w składzie:

Przewodniczący: SSA Sławomir Jamróg

Protokolant: Grzegorz Polak

po rozpoznaniu w dniu 29 października 2024 r. w Krakowie na rozprawie

sprawy z powództwa M. P.

przeciwko A. C.

o ustalenie

na skutek apelacji pozwanego od wyroku Sądu Okręgowego w Krakowie
z dnia 16 marca 2021 r., sygn. akt I C 1875/17

1.  zmienia zaskarżony wyrok w punktach I, III i IV w ten sposób,
że nadaje im nową treść:

„ I. oddala powództwo;

III. zasądza od powódki na rzecz pozwanego kwotę 5.400 zł (pięć tysięcy czterysta złotych) z odsetkami z wysokości odsetek ustawowych za opóźnienie w spełnieniu świadczenia pieniężnego od dnia 6 listopada 2024 r., do dnia zapłaty, tytułem kosztów procesu, odstępując od obciążenia powódki kosztami sądowymi;

IV. przyznaje od Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w Krakowie na rzecz radcy prawnego P. G. kwotę 6.642 zł (sześć tysięcy sześćset czterdzieści dwa złote) w tym 1.242 zł podatku VAT, tytułem kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej powódce
z urzędu.”;

2.  oddala apelację w pozostałej części;

3.  zasądza od powódki na rzecz pozwanego, tytułem kosztów postępowania apelacyjnego kwotę 4.050 zł (cztery tysiące pięćdziesiąt złotych) z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się orzeczenia o kosztach postępowania apelacyjnego do dnia zapłaty;

4.  przyznaje od Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w Krakowie na rzecz radcy prawnego P. G. kwotę 4.981,50 zł (cztery tysiące dziewięćset osiemdziesiąt jeden złotych i pięćdziesiąt groszy)
w tym 931,50 zł podatku VAT, tytułem kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej powódce z urzędu w postępowaniu apelacyjnym;

5.  nie obciąża powódki kosztami sądowymi w postępowaniu apelacyjnym.

Sygn. akt I ACa 620/21

UZASADNIENIE

Wyrokiem z dnia 16 marca 2021r. Sąd Okręgowy w Krakowie uwzględniając powództwo M. P. skierowane przeciwko A. C. ustalił, że:

a. przedwstępna umowa sprzedaży z dnia 29 września 2010r. zawarta pomiędzy M. P. a A. C., objęta aktem notarialnym Rep. (...) (...) sporządzonym przez notariusza J. C. z Kancelarii Notarialnej w K. wraz z aneksem do przedwstępnej umowy sprzedaży z dnia 26 listopada 2011r. objętym aktem notarialnym Rep. (...) (...) sporządzonym przez notariusza J. C. z Kancelarii Notarialnej w K. – jest nieważna w zakresie zobowiązania do rozporządzenia prawem własności nieruchomości objętej księgą wieczystą nr (...) przez powódkę M. P. ;

b. pełnomocnictwo z dnia 26 listopada 2010r. udzielone przez M. P. objęte aktem notarialnym Rep.(...) (...) sporządzonym przez notariusza J. C. z Kancelarii Notarialnej w K. - jest nieważne w zakresie w jakim ustanawia A. C. pełnomocnikiem i upoważnia go do występowania w imieniu M. P., w tym w szczególności do zbycia na rzecz A. C. nieruchomości objętej księgą wieczystą nr (...), a w związku z tym do podpisania aktu notarialnego oraz do wszelkich czynności, które w związku z zakresem pełnomocnictwa okazałyby się konieczne;

c. umowa sprzedaży z dnia 14 lipca 2011r., zawarta pomiędzy M. P. reprezentowaną przez A. C. jako sprzedającą a A. C. występującym w imieniu własnym jako kupujący, objęta aktem notarialnych Rep. (...) (...) sporządzonym przez notariusza J. C. z Kancelarii Notarialnej w K. – jest nieważna w zakresie rozporządzenia prawem własności nieruchomości objętej księgą wieczystą nr (...) przez powódkę M. P. (pkt I), umorzył postępowanie w zakresie objętym cofnięciem pozwu (pkt II) , zasądził od A. C. na rzecz M. P. kwotę 5 400 złotych + 23% podatku VAT tytułem nieopłaconego wynagrodzenia pełnomocnika r.pr. P. G. z Kancelarii Radcy Prawnego w K. ustanowionego dla powódki z urzędu (pkt III) oraz nakazał ściągnąć od pozwanego A. C. na rzecz Skarbu Państwa – Sąd Okręgowy w Krakowie kwotę 1023,02 zł tytułem części kosztów procesu a pozostałymi kosztami nie obciążył pozwanego (pkt IV).

podstawę tego rozstrzygnięcia stanowił następujący stan faktyczny:

W dniu 29 września 2010r. powódka zawarła z pozwanym przedwstępną umowę sprzedaży na podstawie której zobowiązała się sprzedać pozwanemu całą nieruchomość utworzoną z nie zabudowanej działki nr (...) o pow. 30 ar położonej w S. za cenę 24.000 zł w terminie do dnia 29 listopada 2010r. Powódka potwierdziła odbiór całej ceny (§4 umowy przedwstępnej). W dniu 26 listopada 2010r. strony zawarły aneks do umowy przedwstępnej oświadczając, że z przyczyn niezależnych od obu stron tej umowy termin zawarcia umowy przyrzeczonej nie może być dotrzymany. W związku z tym strony ustaliły nowy termin zawarcia umowy przyrzeczonej na dzień 31 stycznia 2011r. W dniu 29 września 2010r. powódka udzieliła pełnomocnictwa pozwanemu i upoważniła go do występowania w jej imieniu przed organami administracji państwowej, samorządu terytorialnego, osobami prawnymi i fizycznymi, do składania wniosków i oświadczeń, odwoływania się od niekorzystnych decyzji i orzeczeń, do dochodzenia praw i roszczeń oraz zrzekania się, w szczególności do zbycia na rzecz pełnomocnika całej nieruchomości, tj. działki nr (...). W dniu 26 listopada 2010r. powódka odwołała pełnomocnictwo pozwanemu. Następnie powódka udzieliła mu ponownie pełnomocnictwa i upoważniła go do występowania w jej imieniu przed organami administracji państwowej, samorządu terytorialnego, osobami prawnymi i fizycznymi, do składania wniosków i oświadczeń, odwoływania się od niekorzystnych decyzji i orzeczeń, do dochodzenia praw i roszczeń oraz zrzekania się, w szczególności do zbycia na rzecz pełnomocnika całej nieruchomości, tj. działki nr (...).

Pozwany działając w imieniu powódki na podstawie udzielonego mu pełnomocnictwa z dnia 26 listopada 2010r. sprzedał w dniu 14 lipca 2011r samemu sobie nieruchomość utworzoną z zabudowanej działki nr (...) położoną w S. za cenę 24.000 zł. W umowie sprzedaży wskazano, że strona sprzedająca potwierdziła odbiór całej ceny przy zawarciu przedwstępnej umowy sprzedaży w dniu 29 września 2010r. do Rep. (...) (§ 5 umowy sprzedaży).

W dniu 26 marca 2009r. u powódki stwierdzono organiczne zaburzenia osobowości z depresją. Powódka wymagała wówczas leczenia przeciwdepresyjnego oraz usuwania skutków organicznych zmian w ośrodkowym układzie nerwowym (OUN). Powódka przychodziła na wizyty zawsze z córką, która uczestniczyła w rozmowach powódki z lekarzem. Powódka z trudem nawiązywała kontakt, w trakcie rozmów z lekarzem powódce pomagała córka, która odpowiadała na część pytań. Powódka nie była w stanie sama wybrać się do lekarza. W okresie od 14 października 2013r. do 23 grudnia 2013r. powódka leczyła się psychiatrycznie ambulatoryjnie w (...) Szpitalu im. (...) w K., gdzie stwierdzono u niej organiczne zaburzenia osobowości zaostrzone sytuacyjnie. U powódki rozpoznano zaburzenia depresyjno- urojeniowe z cechami organiki, które charakteryzuje się m.in. niedokładnym postrzeganiem otoczenia. W epikryzie podano, że u powódki od kilku miesięcy zaobserwowano pogorszenie stanu psychicznego. Córka powódki towarzyszyła matce podczas wizyt w szpitalu, odwiedzała ją w trakcie hospitalizacji.

Powódka dokonywała wszelkich czynności po uzgodnieniu z córką L. P., z którą prowadzi wspólne gospodarstwo domowe. Powódka wraz z córką w 2010r. posiadały liczne zadłużenia w bankach i u osób prywatnych. Córka powódki za pośrednictwem klienta jej firmy uzyskała informację, że pozwany udziela pożyczek. Córka powódki przed zawarciem umowy przedwstępnej kilkukrotnie widziała się z pozwanym. Ponadto organizowała dokumenty do zawarcia umowy przedwstępnej, a następnie przekazała je notariuszowi. Powódka w obawie przed grożącym jej postępowaniem egzekucyjnym zaciągnęła pożyczkę u pozwanego na kwotę 10.000 zł celem spłaty zadłużenia. Pozwany w zamian za udzielenie pożyczki zażądał zabezpieczenia w związku z czym zawarto u notariusza umowę przedwstępną sprzedaży działki nr (...). Pozwany przed zawarciem umowy ustalił w Gminie wartość działki na kwotę 500-1000 zł za ar, przy czym działka miała powierzchnię 30 arów. Powódka podpisała umowę przedwstępną po namowach córki, mając na uwadze liczne długi i możliwość wszczęcia przeciwko niej postepowania egzekucyjnego przez wierzycieli. Pozwany udzielał pożyczek na podobnych zasadach również innym osobom na skutek czego przejął ich działki. Przy zawarciu umowy przedwstępnej powódka udzieliła pełnomocnictwa pozwanemu. Powódka i jej córka zostały poinformowane u notariusza, że jeśli nie będą spłacać pożyczki to pozwany będzie mógł przejąć działkę. W dacie zawarcia umowy była to działka rolna, a później została przekształcona na działkę budowlaną. Działka nie miała dostępu do drogi publicznej i mediów. Działka ta została sprzedana 4 lata później za kwotę 130.000 zł.

Nadto Sąd Okręgowy ustalił, że u powódki występują organiczne zaburzenia osobowości z otępieniem. Powódka pozostaje w leczeniu psychiatrycznym od 26 marca 2009r. z rozpoznaniem organicznych zaburzeń osobowości z depresją. Powódka była hospitalizowana w szpitalu psychiatrycznym. Z badań TK głowy wynika, że u powódki ujawniły się zmiany organiczne OUN leukoararioza, nasilony zanik korowo podkorowy, miażdżyca. Badanie psychologiczne ujawniło u powódki zaburzenia psychiczne o obrazie zespołu otępiennego oraz skutki tego stanu pod postacią zaburzeń w przystosowaniu intelektualnym, emocjonalnym i społecznym. Zaburzenia psychiczne występujące u powódki mają charakter podstępny, tzn. rozwijają się początkowo bez wyraźnych objawów, dolegliwości, mają charakter postępujący, zewnętrznie uchwytne objawy chorobowe ujawniają się w fazie głębokich zaburzeń psychicznych. Sąd wskazał, że osoba, u której występuje otępienie w stopniu umiarkowanym nie jest w stanie świadomie podjąć decyzji. Obecność osoby bliskiej może spowodować, że ta osoba będzie podatna na sugestię, co jest też skutkiem stanu otępiennego. Zespołu otępiennego może bardzo długo nie być widać na danej osobie. Powódka rozpoczęła leczenie psychiatryczne ok. 1,5 roku przed podjęciem czynności prawnych obejmujących zawarcie umowy przedwstępnej, udzielenie pełnomocnictwa datowanych na dzień: 29 września 2010r., 26 listopada 2010r., a zatem proces chorobowy musiał być u niej w tym czasie rozwinięty. Powódka nie była w stanie w ww. okresach prawidłowo ocenić swojej sytuacji życiowej i prawnej, skutków osobistych i społecznych swojego postępowania. Powódka w dniach 29 września 2010r., 26 listopada 2010r., 14 lipca 2011r. nie była w stanie do świadomego podjęcia decyzji i wyrażenia woli w postaci podjęcia czynności prawnych polegających na udzieleniu pełnomocnictwa w dniu 29 września 2010r. i 26 listopada 2010r. oraz zawarcia umowy przedwstępnej z dnia 29 września 2010r. Nadto w 2013r. powódkę zakwalifikowano do osób o znacznym stopniu niepełnosprawności zatem umiarkowany stopień musiał wystąpić wcześniej.

W ocenie Sądu powódka posiada interes w ustaleniu o jakim mowa w art. 189 k.p.c.

Sąd Okręgowy odwołał się do art. 82 k.c. i stwierdził, że ze zgromadzonego materiału dowodowego, w szczególności z opinii biegłego psychiatry i psychologa jednoznacznie wynika, że powódka w dniach 29 września 2010r., 26 listopada 2010r., 14 lipca 2011r. znajdowała się w stanie psychicznym wyłączającym świadome podjęcie decyzji i wyrażenia woli w postaci podjęcia czynności prawnych polegających na udzieleniu pełnomocnictwa w dniu 29 września 2010r. i 26 listopada 2010r. oraz zawarcia umowy przedwstępnej sprzedaży z dnia 29 września 2010r. W marcu 2009r. rozpoznano u powódki organiczne zaburzenia osobowości z depresją, która to choroba miała charakter postępujący bowiem w 2013r. stwierdzono u niej organiczne zaburzenia osobowości z otępieniem. Powódka rozpoczęła leczenie psychiatryczne ok. 1,5 roku przed podjęciem czynności prawnych obejmujących zawarcie umowy przedwstępnej, udzielenie pełnomocnictwa, a zatem proces chorobowy musiał być u niej w tym czasie rozwinięty. W związku z tym powódka w dacie podejmowanych czynności prawnych nie była w stanie prawidłowo ocenić swojej sytuacji życiowej i prawnej, skutków osobistych i społecznych swojego postępowania. Zatem złożone przez powódkę oświadczenia były nieważne na zasadzie art. § 82 k.c.

Powódka za pomocą dowodów z dokumentacji medycznej i opinii biegłych wykazała, że w okresie poprzedzającym dokonanie przez nią czynności prawnych cierpiała na organiczne zaburzenia osobowości z depresją, która to choroba miała charakter trwały i postępujący. Pozwany nie przedstawił natomiast żadnych dowodów, które wskazywałaby na to, iż oświadczenie woli powódki zostało złożone w czasie przejściowego istnienia świadomości. Pozwany nie wskazał żadnych okoliczności, które wskazywałyby na fakt świadomego podjęcia decyzji przez powódkę w dacie dokonywania przez nią czynności prawnych, a samo kwestionowanie twierdzeń powódki, bez poparcia ich materiałem dowodowym, nie pozwala na uznanie tychże twierdzeń za wykazane zgodnie z regułami rozkładu ciężaru dowodu, wynikającymi z art. 6 k.c. Należy również wskazać, że zgodnie z zasadą kontradyktoryjności, sąd nie ma obowiązku zarządzania dochodzenia w celu uzupełnienia lub wyjaśnienia twierdzeń stron i wykrycia środków dowodowych pozwalających na ich udowodnienie, Powódka podczas zawarcia umowy przedwstępnej nie zdradzała objawów wskazujących na wyłączenie świadomości, co potwierdza opinia biegłego psychiatry, który zaznaczył, że zespołu otępiennego może bardzo długo nie być widać na danej osobie. Powyższa okoliczność nie ma jednak żadnego znaczenia w niniejszej sprawie bowiem w orzecznictwie i doktrynie wskazuje się, że stan świadomości adresata oświadczenia nie ma znaczenia, art. 82 k.c. ma zastosowanie także wtedy, gdy nie wiedział on i nawet przy dołożeniu należytej staranności nie mógł się zorientować co do zaburzenia czynności psychicznych oświadczającego (por. B. Lewaszkiewicz-Petrykowska, Wady oświadczenia woli..., 1973, s. 47; Z. Radwański, [w:] System Prawa Prywatnego, t. 2, 2008, s. 386; M. Gutowski [w:] Kodeks cywilny..., t. I, red. M. Gutowski, 2018, komentarz do art. 82, nb 17). Zatem niewiedza pozwanego co do stanu świadomość powódki podczas dokonywania przez nią kwestionowanych czynności prawnych nie konwaliduje nieważnej czynności prawnej, a więc nie ma znaczenia dla rozstrzygnięcia sprawy.

Jednocześnie Sąd Okręgowy uznał, że zawarcie umowy przedwstępnej sprzedaży nieruchomości pomiędzy powódką a pozwanym narusza zasady współżycia społecznego, gdyż jej zawarcie nastąpiło na skutek wykorzystania niekorzystnej pozycji powódki. Natomiast zgodnie z art. 58 § 2 k.c. nieważna, jest czynność prawna sprzeczna z zasadami współżycia społecznego.

Przez to pojęcie należy rozumieć klauzulę generalną odwołującą się do powszechnie uznawanych i akceptowanych w danym społeczeństwie wartości, wyznaczających zasady przyzwoitego, uczciwego zachowania, obejmujące zarówno normy moralne, jak i obyczajowe. Sąd Najwyższy w wyroku z 18 kwietnia 2013 r. (II CSK 557/12, OSNC2014/2/13) wskazał, że zgodność czynności prawnej z zasadami współżycia społecznego jest zawsze zagadnieniem kontekstu faktycznego, tj. okoliczności danego wypadku (wyrok SN z 9.10.2009 r., IV CSK 157/09 nie publ.). W ocenie Sądu okoliczności w których została zawarta umowa przemawiają za tym, iż umowa przedwstępna i pełnomocnictwo dotknięte są nieważnością ze względu na sprzeczność z zasadami współżycia społecznego. Pozwany wykorzystał bowiem trudną sytuację materialną powódki, która miała liczne długi i potrzebowała pieniędzy na spłatę wierzycieli. Nadto stan psychiczny powódki uniemożliwił jej podjęcie świadomej decyzji, co dodatkowo przemawia za sprzecznością zawartej umowy przedwstępnej i udzielonego pełnomocnictwa z zasadami współżycia społecznego.

Apelację od tego wyroku wniósł pozwany zaskarżając wyrok w całości, zarzucając:

I.  naruszenie art. 189 k.p.c. poprzez uznanie, że powódka ma interes prawny w żądaniu ustalenia, w sytuacji gdy powódce przysługuje dalej idące roszczenie o świadczenie;

II. naruszenie przepisu art. 233 § 1 k.p.c. polegające na:

a) dowolnej ocenie dowodów z zeznań świadków psychiatrów S. T., S. D. i rejent J. C. i dokumentacji medycznej z 2099r. i dokonanie tej oceny wbrew dokumentacji medycznej wskazującej , że w 2009r. powódka była w pełni zorientowana a w 2013r. stwierdzono otępienie o umiarkowanym nasileniu , co wskazuje, że w pierwszym okresie nie występowały zaburzenia psychotyczne . Lekarz psychiatra S. T. w zeznaniach doprecyzował „..zespół psychoorganiczny”. Do podstawowych objawów takiego zespołu należą . spowolnienie psychoruchowe , labilność afektywna, zaburzenia pamięci, zaburzenia w myśleniu , podejmowaniu decyzji, zaburzenia rytmu dobowego. Takie zaburzenia w okresie zawierania umowy nie były stwierdzone , nie występowały też produkcje urojeniowe doznania omamowe;

b) bezkrytyczne przyjęcie w całości opinii biegłej psychiatry w szczególności w zakresie twierdzenia, iż w 2010 r. w chwili wykonywania zakwestionowanych czynności powódka nie była w stanie prawidłowo ocenić swojej sytuacji życiowej i prawnej oraz skutków swojego postepowania, podczas gdy wynikające z opinii twierdzenie, że proces chorobowy musiał być u powódki w tym czasie rozwinięty zostało postawione bez podania szczegółów rozwoju choroby i jednocześnie podawano, że do 2009r. powódka była pełni zorientowana”. Nie ustalono od kiedy powódka była w stanie wyłączającym jej świadome rozeznanie. Treść opinii nie pozwala na zrozumienie wyrażonych w niej ocen i poglądów, a także sposobu dochodzenia do tychże ocen i poglądów uzasadnienie jest lakoniczne i nie uwzględnia później przeprowadzonych dowodów z przesłuchań w/w świadków lekarzy psychiatrów, którzy leczyli powódkę w 2009r. a potem w 2013,r.

c) uznaniu, że domniemania faktyczne są wystarczające do ustalenia, że jeżeli powódka „chorowała na chorobę psychiczną wyłączająca świadomość w okresie poprzedzającym wyrażenie woli i po nim następującym w powiązaniu z wiedzą medyczną są wystarczające do uznania trwałego charakteru zaburzenia, istniejącego w okresie poprzedzającym dokonanie przez powódkę czynności prawnych i pozwany winien wskazać okoliczności na przejściowe istnienie świadomości, podczas gdy w 2009 roku powódka jedynie raz była na konsultacji psychiatrycznej brak innej rzeczywistej dokumentacji psychiatrycznej powódki wskazującej na stan zdrowia w 2009, 2010, 2011, 2012 roku, badanie z 2013 r. potwierdza umiarkowany charakter otępienia, wcześniej brak stwierdzenia jakichkolwiek dysfunkcji, co nie pozwala wprost na przyjęcie domniemania trwałości zaburzenia od 2009r., a przejściowe istnienie świadomości zgodnie z informacjami podanymi przez świadków Notariusz, która wykonywała czynność, lekarz, który zgodnie z badaniem stwierdził „w pełni zorientowana” a zatem nie została określona chwila od której domniemanie może być uznane za zasadne;

d) przyjęcie za wiarygodne wywiadu córki pozwanej L. P. z 2009r. oraz wywiadu do opinii biegłych podczas gdy jest ona osobiście zaangażowana a nawet inicjowała zakwestionowane czynności, była obecna przy kolejnych umowach i jako córka reprezentowała już wówczas interes powódki a obecnie chce odnieść korzyść kwestionując ich ważność;

e) pominięcie w ustaleniach zeznań pozwanego, notariusza który wykonywał czynności. (nie widział w powódce żądnych oznak mogących świadczyć o jej braku rozeznania co do dokonywanych czynności), oraz faktu, iż córka powódki brała udział w zakwestionowanych czynnościach (więc musiała uznawać, że matka nadaje się wykonania ważnej czynności, rozumie i jest świadoma jakie skutki wywołują podjęte czynności), powódka artykułowała swoją wolę i cierpliwie do niej dążyła. Pozwany nie był inicjatorem powyższego pomysłu, inicjatorką była powódka przy udziale swojej córki L. P., obecnego pełnomocnika, która była cały czas obecna przy powódce i aktywnie brała udział w rozmowach, analizie umów, pełnomocnictwa.

f) poprzez poczynienie przez Sąd instancji ustaleń niemających odzwierciedlenia w dowodach tj. przyjęcie, że powódka w rozmowach z lekarzem „z trudem nawiązywała kontakt”, pozwany udzielał pożyczek na podobnych zasadach również innym osobom na skutek czego przejął ich działki, pozwany wykorzystał trudną sytuację powódki, wartość dziatki zgodnie z przedstawioną opinią rzeczoznawcy wynosiła 24 000zł a więc odpowiadała kwocie uzyskanej a inicjatywa w całej transakcji leżała nie po stronę pozwanego a powódki i jej córki;

III. naruszenie art. 217 k.p.c. poprzez niedopuszczenie dowodów:

a) z zeznań świadków J. P., M. S., A. P. pomimo, że świadkowie ci mają istotne wiadomości w sprawie co do stanu zdrowia powódki jej świadomości oraz stosunków z córką L. jej roli w zawieraniu umów oraz stosunku do powódki oraz działaniom polegającym na inicjowaniu spraw sądowych zmierzających do usunięcia skutków czynności dokonanych przez powódkę za jej inicjatywą i nadzorem i jednoczesną uznanie iż pozwany nie wykazał dostatecznej inicjatywy dowodowej w celu wykazaną świadomości i przebiegu choroby powódki.

b) Opinii innego biegłego psychiatry pomimo, iż uzyskana opinia jest niepełna i nie uwzględnią istotnej części materiału dowodowego w postaci przesłuchania świadków, pozwanego, lekarzy psychiatrów, niejasna — nie wyjaśnia rozbieżności pomiędzy wnioskami opinii a dokumentacją medyczną i jej brakiem(w 2009 „ w pełni zorientowana” brak leczenia w kolejnych latach, w 2013r. badana miała 23 pkt. a wypuszczona na przepustkę nie wróciła z niej — Nadto z dokumentacji wynika, iż choroba stale postępuje, co wskazuje, że w 2013 roku jest większa niż w 2010r. czy 2011r. - a prowadzący lekarz specjalista nie widział podstaw ani w 2009r. ani w 2013r. do twierdzenia, iż powódka nie ma zdolności do rozpoznania znaczenia swojego zachowania i jest niezdolna do czynności prawnych i z takimi wnioskami nie występował.). Nadto biegła na ostatniej stronie Opinii wskazała iż rozpoczęła leczenie w 2009r. a więc 1,5 roku przed czynnościami prawnymi a zatem proces chorobowy musiał być u niej rozwinięty w tym czasie” a jednocześnie nie wyjaśniła kiedy choroba powstała i jak się rozwijała nie wyjaśnia mechanizmu rozwoju choroby ani czasu w jakim ona się rozwinęła. Nie wskazała daty od kiedy z całą pewnością powódka nie rozpoznawała znaczenia i skutków swojego działania.

4) naruszenie art. 25 k.p.c. poprzez niewłaściwe ustalenie wartości przedmiotu sporu co skutkowało niewłaściwym ustaleniem kosztów postępowania w pkt. III I IV wyroku pomimo złożenia wniosku przez pozwanego o jej sprawdzenie.

5) pominięcie przez sąd obowiązków spoczywających na kierownikach podmiotów leczniczych udzielających świadczeń z zakresie zdrowia psychicznego wynikających z art. 16 ustawy a ochronie zdrowia psychicznego, oraz faktu, iż takie wnioski nie były kierowane pomimo ił powódka była w leczeniu ogólnym i psychiatrycznym.

6) niewłaściwe ustalenie kosztów procesu, w oparciu o niezbadaną wartość przedmiotu sporu skutkujące zwiększonymi kosztami postępowania, w tym zastępstwa procesowego którymi obciążony został pozwany.

Powódka wniosła o oddalenie apelacji i o zasądzenie kosztów postępowania apelacyjnego. W odpowiedzi na apelację podtrzymała stanowisko o istnieniu swego interesu prawnego w ustaleniu, z powołaniem na opinie biegłych zakwestionowała zarzuty apelacji dotyczące stanu zdrowia psychicznego powódki , i wskazała, że powołanie dowodów z zeznań świadków wskazanych w apelacji było spóźnione i dodatkowo nie jest adekwatne w sprawie albowiem. świadkowie wskazani przez pozwanego nie są związani ze sporem , nie uczestniczyli w czynnościach , nie mają uprawnień lekarskich a w związku z tym, nie mogą ocenić stanu zdrowia powódki.

Rozpoznając apelację Sąd drugiej instancji podziela ocenę Sądu Okręgowego w kwestii istnienia interesu prawnego w ustaleniu, zwracając tylko dodatkowo uwagę, że wynik postępowania może mieć znaczenie nie tylko dla rozliczeń stron ale także dla kwestii możliwości dochodzenia roszczeń przeciwko kolejnemu nabywcy nieruchomości. Stwierdzenie nieważności umowy sprzedaży oznacza, że pozwany nie nabył skutecznie własności. Skuteczność dalszego zbycia uzależniona jest od działania rękojmi wiary publicznej ksiąg wieczystych. Domniemanie dobrej wiary jest zaś obalalne. Rozstrzygnięcie w niniejszej sprawie będzie więc mogło stanowiłć prejudykat dla oceny skuteczności zbycia nieruchomości przez pozwanego dalszemu nabywcy, co wzmacnia ocenę istnienia interesu prawnego w ustaleniu. Powództwo oparte na art. 189 k.p.c. służy udzieleniu ochrony również w zakresie innych skutków prawnych mogących wyniknąć ze stosunku, który powód kwestionuje (por. Sądu Najwyższego z dnia 21 września 2018 r. V CSK 540/17 niepubl.). Zarzut naruszenia art. 189 k.p.c. nie mógł więc zostać uwzględniony. Na marginesie należy zauważyć, że wynik postępowania może mieć także znaczenie dla kierowania roszczeń przeciwko córce powódki, która działała wówczas jako pomocnik i prowadziła jej sprawy, nie informując z jednej strony pozwanego o problemach powódki ze zdrowiem, w sytuacji gdy obecnie twierdzi, że jej matka była już chora w 2009r. i leczyła się już wówczas psychiatrycznie.

Sąd Apelacyjny podziela ustalenia Sądu Okręgowego co do przebiegu zdarzeń, jednak odmienienie niż Sąd Okręgowy, ocenia ważność kwestionowanych w sprawie czynności prawnych uznając, że podnoszony przez powódkę brak świadomości czy swobody przy zawieraniu umowy przedwstępnej, aneksu jak i pełnomocnictwa nie został wykazany. Ocena świadomości powódki w dacie umowy sprzedaży miała mniejsze znaczenie albowiem czynności dokonywał przedstawiciel, a nie osoba reprezentowana i w zasadzie, to do zachowania Przedstawiciela, należy odnosić przepisy dotyczące składania oraz wad oświadczeń woli . Stan psychiczny i zachowania powódki mogły mieć natomiast wpływ na ocenę dokonania przez pełnomocnika czynności sprzecznie z wolą powódki, z naruszeniem zasad współżycia społecznego o czym niżej. Powództwo zresztą w tej części nie opierało się na art. 82 k.c. (k .9).

Zasadnie pozwany kwestionuje ustalenia dotyczące stanu świadomości powódki w chwili dokonywania czynności i zarzut naruszenia art. 233 §1 k.p.c. jest w zasadny. Opinia sądowa psychiatryczna sporządzona przez biegłą psychiatrę D. W. (1) nie wyjaśniła bliżej kiedy choroba powstała i jak się rozwijała. Stwierdzenie przez biegłą, że od 26 marca 2009r. u powódki stwierdzono rozpoznanie ograniczonych zaburzeń osobowości z depresją nie jest wystarczające dla uznania, że w chwili dokonania zakwestionowanych w sprawie czynność prawnych a przede wszystkim w chwili zawarcia umowy przedwstępnej i udzielenia pozwanemu pełnomocnictwa istniały już u powódki stan wyłączający świadome albo swobodne powzięcie przez nią decyzji i wyrażenie woli. Niewątpliwie opinia sądowo – psychiatryczna wydana w sprawie (...) przez biegłą psychiatrę M. M. (1) wskazywała, iż proces chorobowy powódki rozpoczął się w 2009r. i miał charakter stopniowo-nasilających się sukcesywnie objawów chorobowych, pod postacią stanów pobudzenia, pogorszenia funkcjonowania M. P., zaburzeń pamięci , labilności efektywnej i zaburzenia funkcji poznawczych. Z tej opinii wynika również, że rozwijające się zaburzenia psychiczne powodowały, że w 2010r. M. P. nie była zdolna samodzielnie zrozumieć i ocenić skutków czynności rozporządzających. Wnioski tej opinii wskazują, że M. P. z powodu choroby psychicznej nie była zdolna do świadomego podjęcia i wyrażenia woli w 2010r. (k. 350), co jest to zbieżne z wnioskami opinii biegłej D. W. (k126 i k. 280 i wnioskami wydanej w sprawie (...) opinii biegłej E. R. k.401 ). Z opinii biegłej W. jednocześnie wynika, że fakt, iż osoba jest ogólnie zorientowana nie wyklucza, że może mieć ona chorobę otępienną a uchwytne objawy choroby pojawiają się dopiero w fazie głębokich zaburzeń chorobowych (opinia k 125). Z tej jednak też przyczyny bezprzedmiotowe były zeznania J. P., M. S. i A. P.. Nawet bowiem potwierdzenie przez tych świadków, że zachowanie powódki w chwili dokonania czynności nie dawały podstaw do zakwestionowania jej świadomości czy swobody decyzyjnej (co już potwierdzają zeznania świadka C. i pozwanego), to w aspekcie stwierdzeń w opiniach, że stan otępienny może nie być dostrzegalny dla osób trzecich należało dokonać oceny stanu powódki przez pryzmat wiadomości specjalnych. To stwierdzenie zawarte w opinii przyjętej przez Sąd pierwszej instancji za podstawę orzekania, wskazuje jednak jednocześnie, że biegła W. oceniając brak świadomości powódki przy dokonaniu czynności nie opierała się na materiale, który mógł stwierdzać w sposób uchwytny skutki choroby otępiennej, zakładała natomiast pewien proces rozwojowy choroby. Podała , że badanie komputerowe głowy wskazywało, ze otępienie nastąpiło wcześniej i jednocześnie powoływała się na badanie psychologiczne , które miało wskazywać na otępienie umiarkowane , które jej zdaniem miało prowadzić do ograniczenia świadomości (wyjaśnienia z dnia 15 października 2019r. k 201). Załączona do opinii głównej i opinia psychologiczna wydana przez biegłą S. wskazywała na leczenie psychiatryczne od 2009r. , co jednak nie zostało potwierdzone odpowiednia dokumentacją a jedynie opierało się na przekazie córki powódki. Opinie nie wskazały w sposób pozwalający na weryfikację przełożenia typowego rozwoju choroby na stan świadomości powódki. Kwestia zorientowania powódki i ocena poziomu poznawczego i decyzyjnego powódki w tamtym okresie była zaś kluczowa dla rozstrzygnięcia. Sama biegła W. stwierdzała , że to od poziomu pogłębienia otępienia zależny jest stan świadomości. D. W. (1)w wyjaśnieniach do protokołu rozprawy z dnia 15 października 2019r. stwierdziła, że już w 2009r. powódka była leczona z rozpoznaniem rozpoczynających się zaburzeń z depresją, co świadczy już jej zdaniem o zaburzeniach otępiennych. Z kolei z opinii uzupełniającej wydanej przez biegłą M. w sprawie (...) (k 354) wynika, że ta biegła opierała się na dokumentacji z 2014r. , w której lekarz S. D. (2) stwierdził , że powódka leczy się od 6 lat tj od 2008r. i wówczas miał stwierdzić urojenia prześladowcze i zaburzenia świadomości. Także opinia wydana w sprawie I C 79/22 opierała się na stwierdzeniu przez L. P., że już w 2009r. psychiatra stwierdził zaburzenia otępienne, stwierdzano też oczywistość wieloletniego leczenia psychiatrycznego i uznano, że zaburzenia psychiczne rozpoczęły się już w 2009r. a później uległy nasileniu (k. 401). Trzeba jednak podkreślić, że świadek S. T. badający powódkę w 2009r. stwierdził brak wcześniejszego leczenia psychiatrycznego (k. 87) i jak zeznał nie stwierdził zaburzeń orientacji u powódki oraz nie stwierdził jeszcze objawów otępienia. Lekarz ten potwierdził rozpoznanie zespołu psychoorganicznego, który jednak miał charakter zaburzeń depresyjnych, a te nie są wystarczające do przyjęcia braku świadomości czy swobody w powzięciu decyzji czy wyrażeniu woli. Także notariusz dokonując czynności w dniu 29 września 2010r. i 26 listopada 2010r. nie wychwycił problemów psychicznych u powódki. Dodatkowo z zeznań L. P. wynikało, że była ona wraz z matką u notariusza i uczestniczyła w czynnościach notarialnych w listopadzie 2010r. . Z zeznań tych wynika, że wobec licznych długów i zagrożenia sprzedażą licytacyjną, to ona przekonała matkę do sprzedaży nieruchomości pozwanemu. Jeżeli zaś L. P. musiała matkę przekonywać do podjęcia decyzji, to trudno przyjąć, że proces decyzyjny u powódki był zniesiony lub poważnie ograniczony. Subiektywne przekonania tego świadka o braku rozeznania czynności przez powódkę nie może być decydujące tym bardziej , że jako pełnomocnik lub osoba prowadząca sprawy matki bez zlecenia nie widziała ona wówczas żadnych przeszkód do dokonania przez powódkę czynności prawnych. Wiarygodność przekazu L. P. osłabia ponadto fakt objęty notoryjnością urzędową (vide akta I C 1229/20), że jest to osoba również podejmująca nieskuteczne próby odwrócenia skutków czynności prawnych podjętych w okresie , w którym ona i matka były zadłużone z powołaniem na wady oświadczenia woli. Jej działania więc stanowią celowe dążenie do podważenia skuteczności czynności prawnych dokonywanych przez nie w okresie trudności finansowych. Sąd Apelacyjny dostrzega, że świadek S. T. wskazał w zeznaniach z dnia 23 lipca 2020r., że zaburzenia otępienne miały charakter postępujący. Z zeznań tych jednak wynika jednocześnie, że w 2009r. zmiany te jeszcze nie występowały. Brak jest też dostatecznych podstaw do uznania, że już w 2010r. stan psychiczny powódki się pogorszył i zmiany otępienne powodowały ograniczenie świadomości czy swobody powódki. Świadek S. D. (2) stwierdził, że u powódki występuje zespół urojeniowo–depresyjny z cechami uszkodzenia mózgu (vide zeznania z dnia 23 lipca 2020r. ) ale dotyczyło to 2014r. a wcześniej nie badał on powódki. Z karty leczenia szpitalnego z 2013r. wynikało, że pogorszenie stanu psychicznego nastąpiło w okresie ostatnich kilu miesięcy. Zaprzecza to by pogorszenie stanu zdrowia powódki dotyczyło okresu , w którym dokonywano kwestionowane czynności. Dodatkowo kolejna opinia sporządzona w sprawie (...) z udziałem zespołu biegłych i psychiatrów dysponujących analogiczną dokumentacją medyczną stwierdzała, że brak jest danych medycznych by uznać, że M. P. w dniu 17 maja 2010r. znajdowała się w stanie wyłączającym świadome i swobodne podjęcie decyzji i wyrażenie woli. Obniżenie funkcji poznawczych, obniżony krytycyzm czy podatność na sugestie nie wyłączały ani nie ograniczały w tamtym okresie zdolności powódki do świadomego powzięcia decyzji i wyrażenia woli (k.354-362). Ze wszystkich opinii wynika wprawdzie, że proces chorobowy się rozwijał, doprowadzając ostatecznie do konieczności ubezwłasnowolnienia powódki. Istotne jednak była ocena tego procesu w czasie, a w tym zakresie opinie powołane przez Sąd Okręgowy budzą wątpliwości z przyczyn wyżej podanych.

Ostatecznie wątpliwości w tym względzie wyjaśniła opinia Instytutu (...) Katedry i Zakładu Medycyny Sądowej UJ CM w K. stwierdzająca, że w datach dokonywanych czynności prawnych dnia 29 września 2010r. i 26 listopada 2010r. M. P. była zdolna do świadomego i swobodnego powzięcia decyzji i wyrażenia woli (opinia k.412). Biegli Katedry i Zakładu Medycyny Sądowej UJ CM logicznie wskazywali, że dokumentacja medyczna stanowiąca podstawy do wydania opinii nie daje żadnego opisu obiektywizowanych zaburzeń neuropoznawczych u M. P.. Błąd wszystkich opinii powoływanych przez Sąd Okręgowy stwierdzających zaburzenia procesu myślowego powódki , polega na bezkrytycznym cytowaniu cudzych ocen. Opinie te zawierały osąd własny, który jednak nie był oparty na badaniu czy nawet na wypowiedziach samej powódki. Dokonana przez Sąd Apelacyjny ocena dowodów w tym dowodów z opinii nie daje podstaw do podzielenia zarzutów powódki dotyczących wadliwości czynności. Opinie powołane przez Sąd pierwszej instancji nie są wiarygodne z przyczyn wyżej podanych. Ponadto biegli Katedry i Zakładu Medycyny Sądowej UJ CM słusznie podnoszą, że nawet w czasie leczenia w 2014r. nie opisywano żadnych zaburzeń poznawczych i wykluczono zespół otępienny. Także karta Informacyjna leczenia od 14.10.2013r. i 23.12.2023r. wykluczała otępienie natomiast wskazywano jednocześnie zaburzenia poznawcze, które jednak ustąpiły po zastosowaniu lejków depresyjnych. Zdaniem biegłych Katedry i Zakładu Medycyny Sądowej UJ CM nawet jeszcze w 2013r. przy badaniu powódki nie stwierdzano zaburzeń poznawczych. Opinia ta podważa jednocześnie podstawy do wydania wcześniejszych opinii skoro wynika z niej , że nie wykonywano badania psychologicznego funkcji poznawczych na podstawie którego można było wnioskować otępienie (k 414). Zdaniem opinii Katedry i Zakładu Medycyny Sądowej UJ CM występujące u powódki zaburzenia depresyjne mogły być zaostrzone sytuacyjnie, jednak w okresie kwestionowanych czynności M. P. nie miała utrudnionego lub zniesionego kontaktu z rzeczywistością. Sąd Apelacyjny uznaje więc za niewykazany stan psychiczny prowadzący do wadliwości określonej w art. 82 k.c.

Sąd Apelacyjny nie kwestionuje , że stan wyłączający świadome powzięcie decyzji i wyrażenie woli, o którym mowa w art. 82 k.c. nie może być rozumiany dosłownie, wobec czego nie musi oznaczać całkowitego zniesienia świadomości i ustania czynności mózgu. Wystarczy istnienie takiego stanu, który oznacza brak rozeznania, niemożność rozumienia posunięć własnych i posunięć innych osób oraz niezdawanie sobie sprawy ze znaczenia i skutków własnego postępowania. W tym jednak przypadku biegli w.w. jednostki naukowej jednoznacznie stwierdzili, że brak jest podstaw do oceny, że w dacie zawarcia umowy przedwstępnej i udzielenia pełnomocnictwa ograniczenie zdolności rozeznania nastąpiło w takim stopniu, pozwalającym na uznanie wyłączenia świadomości czy swobody. Z opinii powołanych przez Sąd Okręgowy wynikało że M. P. podatna jest na wpływy innych osób. Brak jest jednak dowodów , że pozwany wpływał w sposób niezgodny z zasadami współżycia społecznego na proces decyzyjny. Z dowodów wynika, że do czynności przekonywała powódkę jej córka. Przekonywanie powódki przez L. P. należy jednak traktować jako sugestię, co nie prowadzi do nieważności czynności. Brak jest bowiem jedocześnie podstaw, do uznania , że przy zawarciu umowy przedwstępnej i ustanowienia pełnomocnika wpływ córki na proces decyzyjny powódki był tak destrukcyjny, że znosił zdolności wyboru powódki między taką a inną decyzją. Córka powódki zeznała, że to ona przekonała matkę. Przekonywanie to dowodzenie słuszności zmierzające do zmiany stanowiska za pomocą argumentów a to zaprzecza powoływanej w pozwie wadliwości czynności. W świetle zeznań pozwanego i świadków, powódka i jej córka potrzebowały pieniędzy na spłatę długów. Powódka podejmowała próby uzyskania pożyczki w lombardzie. Ostatecznie uzyskały pożyczkę u powoda. W tym kontekście trudno przyjąć nieracjonalność dokonania czynności, powiązanej w pewien sposób z dążeniem pozwanego do zabezpieczenia pożyczki. Formy zabezpieczenia mogą być różne i brak jest podstaw do przyjęcia pozorności umowy. W tym przypadku wybrano formę nieskomplikowaną. Powszechna jest świadomość treści umowy przedwstępnej czy pełnomocnictwa. Dodatkowo powódka korzystała z pomocy córki, która była doradcą finansowym. Zawarto umową przedwstępną przyjmując, że kwota pożyczki będzie zaliczona na poczet ceny nabycia (dowód: zeznania pozwanego korelujące z treścią umowy przedwstępnej k. 19). Umowa przedwstępna mogła być rozwiązana w terminie zawarcia umowy przyrzeczonej. Z treści umowy przedwstępnej wynikało, że pozwany zobowiązał się umowę rozwiązać, gdyby powódka chciała od niej odstąpić. Trudno więc przyjąć by pozwany wywierał presję licytacyjną , o której zeznawała córka powódki. Termin zawarcia umowy przedwstępnej był ponadto przedłużany, co uwiarygadnia zeznania pozwanego, że umożliwiał on powódce wycofanie się z umowy. Dowody zebrane w sprawie nie dają też podstaw do przyjęcia, że wartość nieruchomości nie odpowiadała wartości rynkowej (vide : opinia rzeczoznawcy majątkowego k.173). To, że po kilku latach zmieniła się sytuacja na rynku nieruchomości i powódka oraz jej córka podjęły próby wycofania się z wcześniej dokonanych czynności nie jest wystarczające do uznania sprzeczności umowy z zasadami współżycia społecznego. W tych zasadach mieści się raczej dotrzymywanie umów.

Sąd Apelacyjny nie dostrzega też naruszenia zasad współżycia społecznego. Powódka mogła zgodnie z umową rozwiązać ją. Samo odstąpienie mogło nastąpić w zwykłej formie pisemnej. Rozwiązanie natomiast wymagało formy notarialnej ( art. 77§3 k.c. wg treści obowiązującej w dacie umowy). Dochowanie tej formy rozwiązania umowy nie mogło być problemem, skoro powódka w terminie rozwiązania stawiła się u notariusza , przedłużając termin zawarcia umowy przedwstępnej (k 23). Mogła wówczas złożyć oświadczenie o rozwiązaniu umowy. Pozwany był w takiej sytuacji zobowiązany do rozwiązania umowy. Nic też nie stało na przeszkodzie do odwołania pełnomocnictwa udzielonego w dniu 29 września 2010r. Samo zawarcie umowy z samym sobą było po pierwsze zgodne z umocowaniem, pod drugie stanowiło realizację roszczenia wynikającego z umowy przedwstępnej. Czynność ta nie była dokonana osobiście przez powódkę. Trzeba podkreślić, że umowa z dnia 14 lipca 2011r. została zawarta przez pełnomocnika A. C.. Jeżeli czynności prawnej dokonuje przedstawiciel, a nie osoba reprezentowana, to w zasadzie do zachowania tego pełnomocnika należy odnosić przepisy dotyczące wad oświadczeń woli. Jego zatem świadomość lub swoboda podjęcia decyzji jest rozstrzygająca do oceny wady oświadczenia woli określonej w art. 82 k.c. (por. Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 31 sierpnia 2017 r. V CSK 675/16 OSNC 2018/6/63). W tym przypadku braku świadomości A. C. nie podnoszono. Nie ma zaś żadnych podstaw do oceny by pozwany dokonał sprzedaży spocznie z wolą M. P.. Pełnomocnictwo nie zostało odwołane. Sprzedaż zaś odpowiadała woli wyrażonej w dniu 29 września 2010r. i działanie pełnomocnika stanowiło już tylko konsekwencję wcześniejszej czynności, rodzącej zresztą roszczenie pozwanego o zawarcie umowy sprzedaży. Ważność umowy przedwstępnej oznacza, że nie odpadła podstawa świadczenia, którym było zawarcie umowy przyrzeczonej. Na marginesie należy zwrócić uwagę, że z wiarygodnych też zeznań pozwanego wynika, że po zawarciu umowy proponował on powódce odsprzedanie nieruchomości.

Sąd Apelacyjny więc uznaje , że przesłanki do zastosowania 82 k.c. i art. 58§1 k.c. w zw. z art. 82 k.c. i w zw. z art. 108 k.c. jak też art. 58§2 k.c. nie zostały wykazane. Sąd Okręgowy nie wskazał zresztą jakie to zasady miały zostać naruszone. W orzecznictwie utrwalony jest pogląd, że umowa naruszająca zasady uczciwego obrotu oraz lojalności wobec kontrahenta może być uznana za sprzeczną z zasadami współżycia społecznego i to nawet w braku wystąpienia wyzysku. Dotyczy to zwłaszcza sytuacji, gdy do ukształtowania stosunków umownych w sposób wyraźnie krzywdzący dla jednej ze stron doszło przy świadomym lub tylko spowodowanym niedbalstwem wykorzystaniu przez drugą stronę swojej silniejszej pozycji, przy znacznej intensywności pokrzywdzenia drugiej strony (por. wyroki Sądu Najwyższego z dnia z dnia 14 czerwca 2005 r., II CK 692/04, niepubl., z dnia 18 marca 2008 r. IV CSK 478/07, niepubl., z dnia 14 stycznia 2010 r., IV CSK 432/09, OSP 2011, Nr 3, poz. 30, z dnia 2 marca 2012 r., II CSK 351/11, M. Pr. Bank. 2012/12/20-28 oraz uchwała Sądu Najwyższego z dnia 9 marca 1993 r., III CZP 27/93, OSNC 1993, nr 7-8, poz. 135). Okoliczność jednak, że działka po przekształceniu w planie zagospodarowania przestrzennego zwiększyła wartość i została sprzedana następnie za 130.000 sama w sobie nie jest wystarczająca do przyjęcia, że pozwany wykorzystał powódkę , szczególnie jeżeli powódka otrzymała pieniądze we wrześniu 2010r. w wysokości, która kiedy nieruchomość znajdowała się w terenie upraw polowych i ogrodniczych (k180). Ponadto córka powódki udzielająca jej pomocy miała świadomość, że w przyszłości plan ma się zmienić co zwiększy znacznie wartość nieruchomości. Opinia przedłożona przez pozwanego nie wskazuje by cena nie miała charakteru rynkowego, także wartości nie kwestionował urząd skarbowy. Okoliczność, że pozwany mógł wszcząć egzekucje by doprowadzić do spłaty długu ale zgodził się kupić nieruchomość za cenę odpowiadającą cenom wskazanym przez gminę i zgodził się zaliczyć cenę na wartość zadłużenia, także nie pozwala jeszcze na negatywną ocenę moralną postawy pozwanego, szczególnie że nie wykazano by miał on świadomość pogarszania się w czasie stanu zdrowia powódki. Jak zresztą wyżej wskazano zasadność zarzutu nieważności umowy przedwstępnej i oświadczenia o udzieleniu pełnomocnictwa w oparciu o art. 82 k.c. oraz nieważności umowy sprzedaży w oparciu o art. 58§1 k.c. nie została zdaniem Sądu Apelacyjnego wykazana.

Nie jest natomiast zasadny zarzut dotyczący wartości przedmiotu sporu. Pozwany podniósł wprawdzie zarzut w tym zakresie (k43) i Sąd mógł ustalić inną niż wskazana w pozwie wartość na podstawie art. 25§1 i 2 k.p.c. Powódka w pozwie określiła tę wartość na podstawie własnej oceny. W sprawie o ustalenie wartością przedmiotu sporu jest wartość odpowiadająca interesowi majątkowemu powódki. Ten interes mógł być pochodną wartości nieruchomości. Skoro zaś pozwany podał w dniu 9 marca 2021r. , że sprzedał nieruchomość za 150000 zł ,stąd określenie wartości interesu majątkowego na tym poziomie (k 287) nie budziło wątpliwości. Kwestia czy wartość ta powinna wynosić 150.000 czy też 130.000 zł nie miała zresztą istotnego wpływu na właściwość Sądu i ostatecznie też na koszty procesu.

Mając powyższe na uwadze Sąd Apelacyjny zmieniła na podstawie art. 386§1 k.p.c. zaskarżony wyrok oddalając powództwo o ustalenie. Oddalenie częściowe apelacji związane było z zaskarżeniem także postanowienia o umorzeniu postępowania (pkt II wyroku. ). Formalnie pozwanemu przysługiwało zażalenie. Uwzględniono jednak, że pozwany dostosował środek zaskarżenia do zastosowanej przez sąd formy orzeczenia i zamiast zażalenia na zawarte w wyroku postanowienie złożył apelację. Apelacja w tej części nie jest zasadna i została oddalona na podstawie art. 385 k.p.c.

Powódka przegrała sprawę. O obowiązku zwrotu kosztów zastępstwa za pierwszą i drugą instancję orzeczono na podstawie art. 98§1,§1 i 3 k.p.c. oraz art. 391§1 k.p.c. a także przy uwzględnieniu § 2 pkt 6 i §10 ust.1 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz.U.2023.1935 t.j.) , Sąd Apelacyjny uznał jednak, że aktualna sytuacja życiowa i majątkowa powódki pozwala na zastosowanie art. 102 k.p.c. i nieobciążanie powódki obowiązkiem zwrotu opłaty od apelacji i kosztami sądowymi, szczególnie , że u powódki (jej przedstawiciela ustawowego) mogło w aspekcie wcześniej wydanych opinii powstać uzasadnione przekonanie o zasadności powództwa. O kosztach zastępstwa z urzędu orzeczono przy zastosowaniu §8 pkt 6 i §16 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 14 maja 2024 r. w sprawie ponoszenia przez Skarb Państwa albo jednostki samorządu terytorialnego kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego z urzędu Dz.U.2024.764.