Portal Orzeczeń Sądu Apelacyjnego w Krakowie

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 27 listopada 2024 r.

Sąd Apelacyjny w Krakowie I Wydział Cywilny

w składzie:

Przewodniczący: SSA Zygmunt Drożdżejko

Protokolant: Julia Grabowska

po rozpoznaniu w dniu 27 listopada 2024 r. w Krakowie na rozprawie

sprawy z powództwa M. W.

przeciwko A. S. (1)

o zapłatę

na skutek apelacji pozwanej od wyroku Sądu Okręgowego w Kielcach

z dnia 4 listopada 2022 r. sygn. akt I C 1183/19

oddala apelację.

Sygn. akt I ACa 651/23

UZASADNIENIE

wyroku z dnia 27 listopada 2024r.

Pozwem z dnia 23 maja 2019r. powód M. W. wniósł o zasądzenie od pozwanej A. S. (1) na jego rzecz:

- kwoty 110.000 zł z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 2 maja 2019r. do dnia zapłaty,

- odsetek od zaległych odsetek od dnia wytoczenia powództwa,

- kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego wg norm przepisanych.

W uzasadnieniu podniesiono, że pozwana jest jedyną spadkobierczynią testamentową po H. W., zmarłej w dniu 7 stycznia 2018r. Do kręgu spadkobierców ustawowych po zmarłej wchodzi powód i pozwana. W skład majątku spadkowego wchodzi mieszkanie zlokalizowane w K. przy ul. (...), garaż oraz pieniądze zgromadzone na rachunkach bankowych o łącznej wartości szacunkowej 440.000 zł. Zgodnie z art. 991 § 1 kc zstępnym, małżonkowi oraz rodzicom spadkodawcy powołanym do spadku z ustawy przysługuje zachowek. Przypadający na powoda udział w przypadku dziedziczenia ustawowego opiewałby na kwotę 220.000 zł, zatem wysokość należnego powodowi jako uprawnionemu zachowku wynosi połowę wartości tego udziału, czyli 110.000 zł. Przed wystąpieniem z powództwem powód podjął próbę ugodowego załatwienia sprawy, dwukrotnie wzywając pozwaną do zapłaty zachowku, lecz pozwana nie odebrała żadnego z pism. Żądanie zapłaty odsetek od zaległych odsetek od chwili wytoczenia powództwa znajduje oparcie w art. 482 § 1 kc (pozew – K.3-4).

Pozwana A. S. (1) wnosiła o oddalenie powództwa w całości i obciążenie powoda kosztami postępowania.

W uzasadnieniu podniesiono, że do pozwu dołączono 2 wezwania: pierwsze przed wydaniem przez Sąd postanowienia o nabyciu spadku, drugie nie zostało podpisane przez autora. Dla pozwanej bez znaczenia pozostaje fakt, iż nie odebrała przesyłek, ponieważ żadna z nich nie stanowi dla niej podstawy do dokonania wpłaty 110.000 zł na konto powoda tylko dlatego, że on tak chce. Ponadto roszczenie powoda nie jest zgodne z wolą zmarłej, szczególnie że istnieją okoliczności mogące mieć wpływ na ograniczenie zasadności roszczenia lub całkowite pozbawienie jego tego prawa. Nadto powód podał nieprawdziwe informacje dotyczące składu majątku spadkowego, gdyż mieszkanie i garaż stanowiły jedynie współwłasność zmarłej (odpowiedź na pozew – K.35).

Wyrokiem z dnia 4 listopada 2022r. Sąd Okręgowy w Kielcach zasądził od A. S. (1) na rzecz M. W. kwotę 39.299,53 zł (trzydzieści dziewięć tysięcy dwieście dziewięćdziesiąt dziewięć złotych pięćdziesiąt trzy grosze) z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 4 listopada 2022 roku do dnia zapłaty (I); oddalił powództwo w pozostałej części (II); zasądził od A. S. (1) na rzecz M. W. kwotę 186,72 zł (sto osiemdziesiąt sześć złotych siedemdziesiąt dwa grosze) tytułem zwrotu kosztów procesu (III).

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

Powód i pozwana są dziećmi H. i J. małż. W.. J. W. zmarł w 2005r. Spadek po nim na podstawie dziedziczenia ustawowego nabyli żona H. W. oraz ich dzieci M. W. i A. S. (1) w 1/3 części każde zgodnie z postanowieniem Sądu Rejonowego wK. z dnia 14 lipca 2006r. sygn. akt (...). Prawomocnym postanowieniem z dnia 11 października 2018r. sygn. akt (...) Sąd Rejonowy w K. stwierdził, że spadek po H. W., zmarłej w dniu 7 stycznia 2018r. w K., na podstawie testamentu notarialnego z dnia 20 lutego 2007r. sporządzonego w K. przed notariuszem A. S. (2) za numerem Rep. (...) otwartego i ogłoszonego w K. w dniu 27 września 2018r., nabyła w całości córka A. S. (1). Nikt ze spadkobierców ustawowych po zmarłej H. W. nie odrzucił spadku, nie zrzekł się dziedziczenia, nie został wydziedziczony ani nie został uznany za niegodnego dziedziczenia. Pozwana poniosła koszty pogrzebu matki. Organizującemu pogrzeb zakładowi pogrzebowemu trzeba było zapłacić w sumie 5.720 zł za usługę pogrzebową, opłatę cmentarną i trumną. Został na to przeznaczony zasiłek pogrzebowy w kwocie 4.000 zł, pozwana musiała dopłacić różnicę, czyli 1.720. Pozwana zapłaciła także 650 zł za wykucie liter na pomniku oraz 1.350 zł tytułem opłat w kościele. Pismem z dnia 3 października 2018r. powód reprezentowany przez adw. H. K. wezwał pozwaną do zapłaty na jego rzecz kwoty 110.000 zł tytułem zachowku przysługującego po zmarłej matce. Wezwanie wysłane przesyłką poleconą na adres K., ul. (...) nie zostało odebrane przez pozwaną. Kolejne wezwanie do zapłaty zachowku powód reprezentowany przez swego pełnomocnika wystosował do pozwanej pismem z dnia 29 marca 2019r., niepodpisanym osobiście przez adw. H. K.. Pismo to skierowane na powyższy adres zostało zwrócone jako nie podjęte w terminie. W 1989r. H. W. jako członek Spółdzielni Mieszkaniowej (...) w K. uzyskała przydział lokalu mieszkalnego nr (...) położonego w K. w budynku przy ul. (...) o powierzchni użytkowej 47,80 m ^{( 2)} na warunkach własnościowego prawa do lokalu mieszkalnego. Mieszkanie to stanowiło współwłasność małżeńską rodziców stron. Po śmierci J. W. jego żona stała się współwłaścicielką tego lokalu w 4/6 częściach, a każda ze stron w 1/6 części. Przedmiotowy lokal nie posiada założonej księgi wieczystej. Do małżonków W. należało także spółdzielcze własnościowe prawo do garażu nr (...) znajdującego się przy ul. (...) w K.. Po śmierci J. W. prawo do tego garażu należało do H. W. w 4/6 częściach, do M. W. w 1/6 części i do A. S. (1) w 1/6 części. Wartość mieszkania przy ul. (...) w K. wg stanu na dzień otwarcia spadku po H. W. i cen obecnych odpowiada kwocie 260.000 zł, a wartość garażu nr (...) przy ul. (...) w K. równa jest kwocie 27.000 zł. Do małżonków W. należał samochód osobowy marki V. zakupiony jako nowy w 2001r. nr rej. (...). Po śmierci J. W. pojazd ten stał się własnością H. W. w 4/6 częściach oraz każdej ze stron w 1/6 części. Wartość tego auta wg stanu na dzień otwarcia spadku po H. W. i cen obecnych równa jest kwocie 5.000 zł. Rodzice stron założyli swoim dzieciom książeczki mieszkaniowe, na które oboje dokonywali wpłat. Książeczka mieszkaniowa pozwanej została zlikwidowana w 1995r. Pozwana po jej likwidacji uzyskała kwotę 5.613,79 zł. Książeczka mieszkaniowa powoda została zlikwidowana w 1999r. Powodowi wypłacono po jej likwidacji 9.764,93 zł. Powód, urodzony w (...)r., w młodości przebywał na (...) (w 1995r.) i został zatrzymany przez Policję w związku z pobiciem i znieważeniem pasażerów autobusu (...) (w 1997r.). W dniu 1 października 2002r. J. W. darował powodowi 50 % wartości samochodu marki B. (...) nr rej. (...) należącego do majątku dorobkowego jego i jego żony, określając wartość dokonanej darowizny na kwotę 8.000 zł. W 2012r. H. W. wyjechała na stałe do Niemiec. W 2014r. udzieliła swej córce pełnomocnictwa do występowania w jej imieniu przed instytucjami w Polsce w związku z jej nieobecnością w kraju. H. W. posiadała rachunek: (...) w PLN w (...) Banku (...) S.A. Na datę jej zgonu na rachunku tym posiadała środki w wysokości 33.458,77 PLN. W dacie śmierci miała także zgromadzone środki na rachunku oszczędnościowym w (...) Banku (...) S.A. w K. w kwocie 31.543,33 EUR. Powód wraz ze swą żoną A. W. (1) do 2009r. posiadał prawo odrębnej własności lokalu mieszkalnego położonego w K. przy ul. (...) o powierzchni użytkowej 48,10 m ^{( 2)}. Budynek, w którym znajduje się ten lokal, był budowany w latach 1998-1999 przez Spółdzielnię Mieszkaniową (...) w K.. Powód i A. Ł. w 1999r. wpłacali środki na konieczny wkład mieszkaniowy, w tym powód wpłacił 35.757,54 zł, które otrzymał darowizną od swoich rodziców w drodze przelewu z dnia 5 maja 1999r., zaś A. Ł. wpłaciła 40.568,23 zł. W 2009r. powód i jego żona sprzedali to mieszkanie za kwotę 230.000 zł. W styczniu 1995r. pozwana, nosząca wówczas jeszcze nazwisko W., zawarła umowę ze Spółdzielnią Mieszkaniową (...) w K. Spadkodawczyni w sprawie uzyskania mieszkania spółdzielczego własnościowego wybudowanego za środki własne o powierzchni użytkowej 34,60 m ^{( 2 )}położonego w K. przy ul. (...) za cenę 23.251,20 zł. W marcu 1995r. H. W. została przyjęta w poczet członków Spółdzielni obok córki A. W. (2). Na wkład mieszkaniowy na powyższe mieszkanie matka stron wpłaciła sumy: w 1995r. kwoty 3.500 zł, 2.600 zł i 1.100 zł, w 1996r. kwotę 1.995,26 zł, razem 9.195,26 zł. Na poczet wkładu mieszkaniowego zostały także przeznaczone środki pieniężne w kwocie 5.613,79 zł pochodzące ze zlikwidowanej w 1995r. książeczki mieszkaniowej założonej na rzecz córki przez rodziców stron. Resztę kwoty potrzebnej na uzupełnienie wkładu uregulowała pozwana, w sumie wpłacając 10.595,80 zł. W styczniu 1996r. A. W. (2) i H. W. otrzymały ze Spółdzielni (...) przydział lokalu nr (...) w budynku przy ul. (...) w K., w którym jako członek Spółdzielni została wskazana pozwana. W późniejszych latach H. W. darowała córce swój udział w przedmiotowym lokalu. W 1999r. pozwana prowadziła Przedsiębiorstwo (...) S. (1) A. w K.. Pozwana w 2002r. sprzedała własnościowe spółdzielcze prawo do lokalu mieszkalnego w K. przy ul. (...) za kwotę 70.000 zł. Dla tegoż lokalu została założona w Sądzie Rejonowym w K. księga wieczysta (...).

Ocena dowodów dokonana przez Sąd Okręgowy:

Wszystkie zebrane w sprawie dowody rzeczowe w postaci dokumentów bądź odpisów i kopii dokumentów oraz zdjęcia dokumentu zostały uznane za wiarygodny materiał dowody, gdyż nie były kwestionowane przez strony, Sąd także nie znalazł podstaw, aby podważać je z urzędu. Zeznaniom powoda Sąd odmówił wiary w zakresie, w jakim twierdził, że jego ojciec tylko formalnie widniał jako właściciel samochodu marki B. (...) nr rej. (...), gdyż w rzeczywistości to on uiścił całą kwotę zakupu za w/w pojazd – z przyczyn wskazanych w dalszej części uzasadnienia, w rozważaniach. Zeznaniom pozwanej Sąd dał wiarę jedynie częściowo, w zakresie w jakim jej zeznania pokrywają się z dowodami z dokumentów bądź zeznaniami powoda. Zakwestionowanie prawdziwości całości jej zeznań jest uzasadnione faktem, iż w swoich zeznaniach mija się w części z innymi dowodami, np. pozwana zeznawała, że przydział na mieszkanie przy ul. (...) w K. był wystawiony na nią, a na przydziale obok niej nie figurowała jej matka (por. K.237v), podczas gdy z nadesłanego przez Spółdzielnię Mieszkaniową (...) w K. przy piśmie z dnia 8 czerwca 2022r. przydziału lokalu mieszkalnego Nr (...) wynika, że przydział na sporne mieszkanie nastąpił na rzecz pozwanej (wówczas jeszcze W.) oraz na rzecz H. W. (kopia w/w przydziału poświadczona za zgodność z oryginałem przez członków zarządu Spółdzielni – 246). Również zeznania pozwanej twierdzącej, iż wpłaty na przedmiotowe mieszkanie dokonywane były przez nią, były też pieniądze na to mieszkanie z książeczki mieszkaniowej założonej przez rodziców, natomiast „innych źródeł pieniędzy na to mieszkanie nie było” (zob. K.151v), nie odpowiadają prawdzie, bowiem z pisma Spółdzielni Mieszkaniowej (...) w K. z dnia 7 kwietnia 2021r. wynika, iż H. W. dokonała 4 wpłat na wkład mieszkaniowy konieczny do uzyskania prawa do tego mieszkania łącznie na sumę 9.195,26 zł, a więc niewiele mniej niż pozwana, która wpłaciła razem 10.595,80 zł, nadto jak poinformowała Sąd w/w Spółdzielnia, prawo do tego lokalu należało do A. S. (1) (z domu W.) i do H. W. (w/w pismo – K.154). Sąd nie dał wiary zeznaniom pozwanej w części, w jakiej zeznawała, iż odkupiła od matki posiadany przez H. W. udział w tymże lokalu. Jej twierdzenia w tej mierze są gołosłowne – nie świadczą o tym załączone przez pozwaną do pisma z dnia 10 stycznia 2022r. kopie wyciągu z rachunku bankowego, choćby z racji tego, iż wyciągi te dotyczą operacji na kwoty 186 zł i 5.500 zł (K.201), podczas gdy pozwana w tymże piśmie podnosi, że odkupiła udziały od matki za kwotę 15.000 zł (por. K.198). W tym zakresie pozwana nie sprostała obowiązkowi ciężaru dowodu wbrew uregulowaniu z przepisu art. 6 kc, zgodnie z którym ciężar udowodnienia faktu spoczywa na osobie, która z faktu tego wywodzi skutki prawne. Dlatego też Sąd przyjął, iż matka stron darowała pozwanej swój udział w tym mieszkaniu w istocie poprzez dokonanie na jej rzecz darowizny poprzez wpłaty na wkład mieszkaniowy. Załączone przez pozwaną do pisma z dnia 12 marca 2020r. dowody rzeczowe w postaci wydruku umowy z dnia 5 stycznia 2018r. na świadczenie opieki zdrowotnej w zakresie transportu sanitarnego karetką (K.96-98) i odpisu faktury nr (...) (K.99) nie dotyczą kosztów pogrzebu spadkodawczyni, a wydatków koniecznych do poniesienia jeszcze za jej życia, mianowicie kosztów transportu sanitarnego karetką H. W. jako pacjentki, dlatego nie mają znaczenia w niniejszej sprawie. Powyższe dotyczy także złożonego przez pozwanego tłumaczenia informacji z kliniki w Niemczech odnośnie leczenia szpitalnego H. W. (K.167) i korespondencji mailowej dotyczącej transportu medycznego i leczenia (K.170,171).

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Powództwo zasługiwało na częściowe uwzględnienie. Zgodnie z przepisem art. 991 kc zstępnym, małżonkowi oraz rodzicom spadkodawcy, którzy byliby powołani do spadku z ustawy, należy się połowa wartości udziału spadkowego, który by mu przysługiwał przy dziedziczeniu ustawowym (§ 1); jeżeli uprawniony nie otrzymał należnego mu zachowku bądź w postaci uczynionej przez spadkodawcę darowizny, bądź w postaci powołania do spadku, bądź w postaci zapisu, przysługuje mu przeciwko spadkobiercy roszczenie o zapłatę sumy pieniężnej potrzebnej do pokrycia zachowku albo do jego uzupełnienia. Pierwszą czynnością niezbędną do obliczenia zachowku należnego uprawnionemu jest ustalenie wartości spadku. Nie budzi wątpliwości, że zachowek należy obliczać biorąc pod uwagę czystą wartość spadku, tzn. trzeba obliczyć wartość aktywów spadkowych i odjąć od tego pasywa. Zważywszy na treść wyjaśnień stron, potwierdzonych następnie ich zeznaniami (w/w zeznania – protokoły rozpraw z dn. 31.03.2021r. – K.149v-151 i z dn. 27.05.2022r. – K.237v-238) i w oparciu o pisma Spółdzielni Mieszkaniowej (...) w K., w tym kopie przydziału lokalu mieszkalnego przy ul. (...) w K. oraz odpisu postanowienia o stwierdzenie nabycia spadku po J. W. (w/w pisma z załącznikami – K.26,48-50,71-72) stwierdzić trzeba, że do spadku po H. W. należał jej udział w tym mieszkaniu w 4/6 częściach oraz analogiczny udział (4/6 części) w garażu nr (...) przy ul (...) w K.. Strony zgodnie przyznały na rozprawie w dniu 5 października 2022r., iż wartość mieszkania przy ul. (...) w K. wg stanu na dzień otwarcia spadku po H. W. i cen obecnych odpowiada kwocie 260.000 zł, a wartość garażu nr (...) przy ul. (...) w K. równa jest kwocie 27.000 zł (protokół w/w rozprawy – K.265). Udział 4/6 H. W. w przedmiotowym mieszkaniu równy jest więc kwocie 173.333,33 zł (4/6 z 260.000 zł), a jej udział 4/6 w przedmiotowym garażu równy jest kwocie 18.000 zł (4/6 z 27.000 zł). Z zeznań stron, w powiązaniu z kopiami dokumentów dotyczących samochodu osobowego marki V. P. rok produkcji 2001 nr rej. (...) (w/w kopie dokumentów – K.129-132), wynika, że pojazd ten należał do rodziców stron, zatem do spadku po ich matce należy udział w 4/6 częściach. Również strony zgodnie przyznały na rozprawie w dniu 5 października 2022r., iż wartość tegoż auta wg stanu na dzień otwarcia spadku po H. W. i cen obecnych odpowiada kwocie 5.000 zł (K.265), toteż udział 4/6 H. W. w prawie własności tego samochodu równy jest kwocie 3.333,33 zł (4/6 z 5.000 zł). Do spadku po spadkodawczyni należą także środki pieniężne zgromadzone na lokatach w (...) S.A. w kwocie 33.458,77 zł i w (...) Banku (...) w kwocie 31.543,33 euro wg stanów na datę jej zgonu (odpis pisma (...) S.A. do pozwanej z dn. 31.10.2019r. – K.80, odpis zaświadczenia (...) Banku (...) S.A. w K. z dn. 20.11.2019r. – K.81). Ta ostatnia kwota odpowiada aktualnie kwocie 151.811,74 zł, gdyż 1 euro na dzień zamknięcia rozprawy równało się kwocie 4,8128 zł wg tabeli średnich kursów NBP nr (...) (dane z internetu powszechnie dostępne). Zgodnie z przepisem art. 993 kc przy obliczaniu zachowku dolicza się do spadku darowizny oraz zapisy windykacyjne dokonane przez spadkodawcę. Jak stanowi przepis art. 995 § 1 kc wartość przedmiotu darowizny oblicza się wg stanu z chwili jej dokonania, a wg cen z chwili ustalania zachowku. W niniejszej sprawie stwierdzić należy, że H. W. dokonała darowizn zarówno na rzecz powoda, jak i na rzecz pozwanej. Z załączonego do akt sprawy przez pozwaną odpisu umowy darowizny wynika, że w dniu 1 października 2002r. J. W. darował powodowi 50 % wartości samochodu marki B. (...) nr rej. (...), określając wartość dokonanej darowizny na kwotę 8.000 zł (K.79). Powód wprawdzie twierdził, jego ojciec tylko formalnie widniał jako właściciel tego auta, gdyż w rzeczywistości to on uiścił całą kwotę zakupu za w/w pojazd (zob. K.86), lecz twierdzenia powoda są gołosłowne, gdyż przeczy im treść dokumentów właśnie w postaci tejże umowy darowizny dokonanej na piśmie, zgłoszonej do Urzędu Miasta w K. i do I Urzędu Skarbowego w K. (odpisu w/w dokumentów – K.79-80), sam powód przy tym przyznał, iż podpis złożony pod słowem obdarowany jest jego podpisem (wyjaśnienia powoda – K.82v-83), zatem za właścicieli tego samochodu należy traktować przed datą 1 października 2002r. J. W. i jego żonę, ponieważ auto wyprodukowane w 1992r. było zakupione w czasie trwania ich małżeństwa, zatem za środki finansowe pochodzące z ich wspólnych dochodów. Jeśli więc J. W. określił przedmiot dokonanej na rzecz syna darowizny na kwotę 8.000 zł, to z tego połowa, czyli 4.000 zł stanowi de facto darowiznę dokonaną przez jego żonę. Przeciętne miesięczne wynagrodzenie w 2002r. wynosiło 2.133,21 zł (dane ZUS – Monitor Polski z 2003r. Nr 9 poz. 136), natomiast średnia krajowa w 2022r. (za I i II kwartał 2022r.) wg komunikatów Prezesa GUS z dnia 11 maja (...). i 9 sierpnia 2022r. wynosi 6.195,73 zł (średnie wynagrodzenie z I kwartału – 6.235,22 zł + z II kwartału – 6.156,25 zł = 12.391,47 zł : 2 = 6.195,73 zł). Kwota 4.000 zł darowizny stanowiła więc 1,87 % przeciętnego wynagrodzenia w 2002r. (4.000 zł x 100 % : 2.133,21 zł), co w porównaniu do aktualnej średniej krajowej odpowiada kwocie 11.586,01 zł (6.195,73 zł x 1,87 = 11.586,01 zł). Darowiznę na rzecz powoda stanowiły także środki wpłacane na założoną dla niego przez jego rodziców książeczkę mieszkaniową. Obie strony w swych zeznaniach przyznały, iż miały założone przez rodziców książeczki mieszkaniowe, co prowadzi do wniosku, iż oboje małżonkowie W. dokonywali wpłat na przedmiotowe książeczki. Jak wynika z informacji udzielonej przez (...) I Oddział w K., po likwidacji książeczki założonej dla powoda wypłacono z niej 9.764 zł (odpis w/w informacji – K.76). Powód w swych zeznaniach nie przeczył, że otrzymał powyższe środki, była to zatem w połowie darowizna dokonana na jego rzecz przez spadkodawczynię, czyli darowizna kwoty 4.882,46 zł (9.764,93 zł : 2). Przeciętne miesięczne wynagrodzenie w 1999r. wynosiło 1.706,74 zł (dane ZUS – Monitor Polski z 2003r. Nr 9 poz. 136), natomiast średnia krajowa w 2022r. (za I i II kwartał 2022r.), jak wyżej wskazano, wynosi 6.195,73 zł. Kwota 4.882,46 zł darowizny stanowiła więc 2,86 % przeciętnego wynagrodzenia w 1999r. (4.882,46 zł x 100 % : 1.706,74 zł), co w porównaniu do aktualnej średniej krajowej odpowiada kwocie 17.719,79 zł (6.195,73 zł x 2,86 = 17.719,79 zł). Wreszcie powód przyznał w swych zeznaniach, iż otrzymał od rodziców część środków mieszkaniowych potrzebnych na wkład mieszkaniowy na mieszkanie w K. przy ul. (...), a to kwotę 35.757,54 zł (w/w zeznania – K.150, odpis polecenia przelewu – K.75). Z sumy tej połowa, czyli 17.878,77 zł (35.757,54 zł : 2) stanowiła zatem darowiznę matki powoda na jego rzecz. Jak wyżej wskazano, przeciętne miesięczne wynagrodzenie w 1999r. wynosiło 1.706,74 zł (dane ZUS – Monitor Polski z 2003r. Nr 9 poz. 136), natomiast średnia krajowa w 2022r. wynosi 6.195,73 zł. Kwota 17.878,77 zł darowizny stanowiła więc 10,47 % przeciętnego wynagrodzenia w 1999r. (17.878,77 zł x 100 % : 1.706,74 zł), co w porównaniu do aktualnej średniej krajowej odpowiada kwocie 64.869,29 zł (6.195,73 zł x 10,47 = 64.869,29 zł). Z kolei darowiznę na rzecz pozwanej stanowiły, tak jak w przypadku powoda, środki wpłacane na założoną dla pozwanej przez rodziców stron książeczkę mieszkaniową. Jak wyżej stwierdzono, obie strony w swych zeznaniach przyznały, iż miały założone przez rodziców książeczki mieszkaniowe, co prowadzi do wniosku, iż oboje małżonkowie W. dokonywali wpłat na przedmiotowe książeczki. Jak wynika z pisma ze Spółdzielni Mieszkaniowej (...) w K. z dnia 7 kwietnia 2021r., po likwidacji książeczki założonej dla pozwanej uzyskano z niej 5.613,79 zł, która to kwota w listopadzie 1995r. została przeznaczona na część wkładu mieszkaniowego na mieszkanie położone w K. przy ul. (...) (odpis w/w pisma – K.154). Była to, analogicznie jak w przypadku powoda, w połowie darowizna dokonana na rzecz pozwanej przez spadkodawczynię, czyli darowizna kwoty 2.806,89 zł (5.613,79 zł : 2). Przeciętne miesięczne wynagrodzenie w 1995r. wynosiło 702,62 zł (dane ZUS – Monitor Polski z 2003r. Nr 9 poz. 136), natomiast średnia krajowa w 2022r., jak wyżej wskazano, wynosi 6.195,73 zł. Kwota 2.806,89 zł darowizny stanowiła więc 3,99 % przeciętnego wynagrodzenia w 1995r. (2.806,89 zł x 100 % : 702,62 zł), co w porównaniu do aktualnej średniej krajowej odpowiada kwocie 24.720,96 zł (6.195,73 zł x 3,99 = 24.720,96 zł). Słuszne jest twierdzenie powoda, iż pozwana otrzymała od rodziców darowiznę z przeznaczeniem na zakup mieszkania w zasobach Spółdzielni Mieszkaniowej (...), niezależnie bowiem od kwoty ze zlikwidowanej książeczki mieszkaniowej spadkodawczyni na wkład mieszkaniowy na mieszkanie w K. przy ul. (...) wpłaciła kwoty: 3.500 zł, 2.600 zł, 1.100 zł i 1.995,26 zł, co wynika z wyżej wskazanego pisma SM (...) w K. z dnia 7 kwietnia 2021r. (K.154), w sumie 9.195,26 zł. Z tego trzy pierwsze kwoty były wpłacone w 1995r., ostatnia czwarta kwota została wpłacona w 1996r. Kwoty wpłacone w 1995r. sumują się na kwotę 7.200 zł. Analogicznie jak przy mieszkaniu uzyskanym przez powoda, uznać trzeba, że w istocie była to darowizna rodziców stron, zatem dokonana w 1995r. darowizna tylko spadkodawczyni na rzecz córki stanowiła połowę tej kwoty, czyli 3.600 zł (7.200 zł : 2). Jak wyżej wskazano, przeciętne miesięczne wynagrodzenie w 1995r. wynosiło 702,62 zł, natomiast średnia krajowa w 2022r. wynosi 6.195,73 zł. Kwota 3.600 zł darowizny stanowiła więc 5,12 % przeciętnego wynagrodzenia w 1995r. (3.600 zł x 100 % : 702,62 zł), co w porównaniu do aktualnej średniej krajowej odpowiada kwocie 31.722,14 zł (6.195,73 zł x 5,12 = 31.722,14 zł). Z kwoty wpłaconej w 1996r. – 1.995,26 zł darowizna matki stanowiła połowę, czyli 997,63 zł (1.995,26 zł : 2). Przeciętne miesięczne wynagrodzenie w 1996r. wynosiło 873 zł (dane ZUS – Monitor Polski z 2003r. Nr 9 poz. 136), natomiast średnia krajowa w 2022r., jak wyżej wskazano, wynosi 6.195,73 zł. Kwota 997,63 zł darowizny stanowiła więc 1,14 % przeciętnego wynagrodzenia w 1996r. (997,63 zł x 100 % : 873 zł), co w porównaniu do aktualnej średniej krajowej odpowiada kwocie 7.063,13 zł (6.195,73 zł x 1,14 = 7.063,13 zł). Obliczenie wartości stanu czynnego spadku wraz z wartością darowizn podlegających doliczeniu pozwala na ustalenie tzw. substratu zachowku. Jest to wartość, która stanowi podstawę ustalenia sumy stanowiącej zachowek należny uprawnionemu. W niniejszej sprawie, aby ustalić substrat zachowku, trzeba zsumować następujące wyżej wskazane wielkości, zaznaczone pogrubioną czcionką: 173.333,33 zł + 18.000 zł + 3.333,33 zł + 33.458,77 zł + 151.811,74 zł + 11.586,01 zł + 17.719,79 zł + 64.869,29 zł + 24.720,96 zł + 31.722,14 zł + 7.063,13 zł = 537.618,49 zł. Wyliczoną sumę należy pomniejszyć o pasywa (długi spadkowe). Do długów spadkowych należą koszty pogrzebu spadkodawcy odpowiadające zwyczajom przyjętym w danym środowisku zgodnie z przepisem art. 922 § 3 kc. W niniejszej sprawie powód przyznał, że koszty pogrzebu matki poniosła jego siostra (zob. K.82v). Zakładom pogrzebowym pozwana dopłaciła z własnych środków (ponad zasiłek pogrzebowy) kwotę 1.720 zł oraz 650 zł za wykucie liter na pomniku, czego dowodzą odpisy dokonanych rozliczeń z zakładami świadczącymi usługi funeralne (w/w odpisy – K.172). Powód nie kwestionował także twierdzenia pozwanej, iż zapłaciła 1.350 zł tytułem opłat w kościele (K.67). Łącznie więc koszty pogrzebu poniesione przez pozwaną wynoszą 3.720 zł (1.720 zł + 650 zł + 1.350 zł). Od wyliczonego wyżej substratu zachowku, czyli od kwoty 537.618,49 zł trzeba odjąć sumę długów spadkowych, czyli kwotę 3.720 zł. W rezultacie otrzymujemy kwotę 533.898,49 zł (537.618,49 zł – 3.720 zł). Z powyższej kwoty powód jako jedno z dwojga dzieci spadkodawczyni przy dziedziczeniu ustawowym dostałby połowę, czyli 266.949,24 zł, zatem należny mu zachowek wynosi 1/2 zgodnie z przepisem art. 991 § 1 kc (połowa wartość udziału spadkowego, który by mu przypadał przy dziedziczeniu ustawowym), czyli 133.474,62 zł. Jak jednak stanowi przepis art. 996 zd. 1 kc darowiznę dokonaną przez spadkodawcę na rzecz uprawnionego do zachowku zalicza się na należny mu zachowek. Powyżej zostało wskazane, że spadkodawczyni uczyniła na rzecz powoda darowizny o wielkościach: 11.586,01 zł + 17.719,79 zł + 64.869,29 zł = 94.175,09 zł. Powyższą kwotę trzeba odjąć od wyliczonej wyżej kwoty 133.474,62 zł. Jako różnicę uzyskujemy kwotę 39.299,53 zł (133.474,62 zł – 94.175,09 zł), która stanowi należny powodowi zachowek po zmarłej matce (pkt I wyroku). Odsetki ustawowe za opóźnienie (wynikające z przepisu art. 481 kc) od powyższej kwoty przysługują od dnia wyrokowania, czyli od dnia 4 listopada 2022r., gdyż wyliczenia następowały na chwilę obecną.

Powództwo w pozostałej części jako niezasadne podlegało oddaleniu (pkt II wyroku). Sąd zaznacza, iż nie przychylił się do stanowiska pozwanej, aby należny powodowi zachowek obniżyć o 30 % z uwagi na zasady współżycia społecznego, a to z uwagi na naganne zachowanie uprawnionego do zachowku względem spadkodawcy (zob. pismo pozwanej z dn. 31.0.3.2021r. – K.148). Pozwana nie podaje konkretnych zarzutów względem powoda, zgłaszając powyższy zarzut, jej zeznania zdają się natomiast sugerować, iż chodzi o to, że jej zdaniem powód od zgonu ich ojca nie miał praktycznie żadnych kontaktów z matką (zob. K.151v). Pozwana jednak przeczy sama sobie, zeznając dalej, iż brat był w M. u matki w grudniu 2017r., matka była też w mieszkaniu powoda, w którym powód aktualnie zamieszkuje. Zapewne spadkodawczyni miała lepszy kontakt z córką niż z synem, skoro np. pozwana wyprawiła jej pogrzeb, ale znalazło to odzwierciedlenie w testamencie uczynionym przez H. W. na rzecz pozwanej, w którym córka zmarłej została powołana do dziedziczenia całości spadku po matce. Gdyby spadkodawczyni za swego życia miała określone zastrzeżenia do zachowania swego syna, mogła go wydziedziczyć, czyli pozbawić prawa do zachowku (art. 1008 kc), nie uczyniła tego jednak. W ocenie Sądu pozwana nie wykazała zatem, aby zachodziły przewidziane przepisem art. 5 kc przesłanki do obniżenia powodowi należnego mu zachowku. Orzeczenie w pkt III wyroku oparto o przepisy art. 108 § 1 w zw. z art. 100 kpc. Powód wygrał sprawę w przybliżeniu w 36 % (39.299,53 zł x 100 % : 110.000 zł = 35,73 %), zatem przegrał w 64 %. Koszty procesu poniesione przez powoda to opłata stosunkowa od pozwu – 5.500 zł (K.12), z której pozwana winna mu zwrócić 36 % (w takim stosunku powód sprawę wygrał), czyli 1.980 zł. Koszty pozwanej obejmują wynagrodzenie adwokackie – 2.700 zł uregulowane przez pozwaną (K.177 w zw. z K.178), opłatę skarbową od pełnomocnictwa – 17 zł (K. 70) i koszty uzyskania koniecznych do sprawy zaświadczeń – 85 zł (K.180 w zw. z K.80-81,105), razem 2.802 zł. Z tego powód winien zwrócić pozwanej 64 % (w takim stosunku sprawę przegrał) , czyli 1.793,28 zł. Po wzajemnym potrąceniu uzyskujemy kwotę 186,72 zł (1.980 zł – 1.793,28 zł) należną powodowi od pozwanej.

Apelacja pozwanej

Pozwana zaskarżyła wyrok w części zasądzającej kwotę 39 299,53zł wraz z ustawowymi odsetkami od tej kwoty tj. objętej pkt I wyroku oraz w części orzekającej o kosztach postępowania, tj. objętej pkt III wyroku. Wniosła o jego zmianę i oddalenie powództwa. Wniosła również o zasądzenie kosztów procesu zarówno za I jak i za II instancję. Ponadto wniosła o przeprowadzenie nowych dowodów w postaci dokumentów: PIT 40 A za rok 1998, PIT11 za rok 1998, zdjęcie w oryginale. Powołanie nowych dowodów przed sądem I instancji nie było możliwe, ponieważ pozwana znalazła je w dokumentach jakie pozostały po spadkodawczyni dopiero po zakończeniu postępowania. Wniosła także o uzupełnienie i powtórzenie postępowania dowodowego przez przeprowadzenie dowodu ze wszystkich dokumentów nadesłanych przez SM (...) na okoliczność potwierdzenia, iż matka stron nie dokonała żadnej darowizny swoich udziałów w mieszkaniu pozwanej oraz o przeprowadzenia dowodu z pominiętego przez Sąd wniosku pozwanej z dnia 08/ll/2021r.

Zaskarżonemu wyrokowi zarzuciła:

1)  Naruszenie przepisów postępowania, które miało wpływ na wynik sprawy, tj.

a)  art. 6§1 kpc poprzez celowe i bezzasadne przedłużanie postępowania przez Sąd,

b)  art. 183 ⁸§2 kpc poprzez niezawiadomienie mediatora o wniesieniu skutecznego sprzeciwu,

c)  art. 183 ¹⁰§2 kpc poprzez nie wyznaczenie przez Sąd terminu kolejnej rozprawy po skutecznym wniesieniu sprzeciwu na mediację przez pozwaną,

d)  art. 205 ⁴§2 kpc poprzez nie wyznaczenie terminu pierwszego posiedzenia przygotowawczego w czasie wskazanym w dyspozycji tego artykułu

e)  art.205 ⁹ kpc w związku z brakiem planu rozprawy,

f)  art. 231 kpc poprzez błędne uznanie, że spadkodawczyni dokonała darowizny swoich udziałów w mieszkaniu przy ul. (...) w K. na rzecz pozwanej,

g)  art. 233§1 kpc poprzez przekroczenie granic swobodnej oceny dowodów wyrażającej się w odmowie wiarygodności i mocy dowodowej w części zeznań pozwanej, jedynie dlatego, że pozwana nie pamiętała szczegółów związanych z zakupem mieszkania- dokonanym 27 lat temu,

h)  art.233§1 kpc poprzez sprzeczne z zasadami logiki i doświadczenia życiowego wyprowadzenie faktu z dowodu w postaci wyciągu z firmowego rachunku bankowego pozwanej,

i)  art.328§2 kpc polegający na niewskazaniu w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku dowodów na których Sąd się oparł, rozstrzygając, że rodzice stron wpłacali środki na książeczkę mieszkaniową pozwanej także po 1992r.,

j)  art.230 kpc polegający na pominięciu okoliczności, iż pozwana złożyła wyjaśnienia na tą okoliczność w piśmie z dnia 10/01/2022r. a fakt ten został przyznany przez powoda w sposób konkludentny wobec niekwestionowania przez powoda tego faktu w toku procesu,

k)  art. 217§1 kpc polegającego na pominięciu faktu, iż pozwana aż do zamknięcia rozprawy miała prawo przytaczać okoliczności faktyczne i dowody na uzasadnienie swych wniosków lub dla odparcia wniosków i twierdzeń strony przeciwnej,

l)  art. 229 kpc poprzez uznanie za nieudowodnione faktów, które były przytoczone przez pozwaną w treści jej dwóch pism z dnia 14/01/2021 i 24/09/2021r.

Konsekwencją naruszenia przepisów postępowania było:

⚫

błędne przyjęcie, iż matka stron darowała swoje udziały w mieszkaniu przy ul. (...) w K. pozwanej, w bliżej nie ustalonym czasie i miejscu, szczególnie, iż materiał dowodowy temu przeczy;

⚫

błędne przyjęcie, iż rodzice stron dokonywali wpłat na książeczkę mieszkaniową pozwanej także po 1992r, bowiem przeczą temu wyjaśnienia pozwanej oraz fakt, iż powód nie zaprzeczył tym wyjaśnieniom w toku postępowania;

⚫

błędne przyjęcie, iż powód miał kontakt z matką i interesował się nią, bowiem z treści materiału dowodowego wynika, że w okresie od 2005r. do 2017r., matka powoda odwiedziła go tylko raz, z powodu chęci poznania nowego wnuka /w rzeczywistości był to jedyny z nim kontakt, najprawdopodobniej w marcu 2014r,/ a powód był / w szpitalu/ u matki raz w grudniu 2017r., -która była w fatalnym stanie zdrowotnym co wynika wprost z treści dokumentacji medycznej z tego okresu k.167;

⚫

błędne przyjęcie, iż matka stron mogła wydziedziczyć powoda w związku z dyspozycją art.1008 KC, bowiem w rzeczywistości nie zachodziły żadne przesłanki z przywołanego art. do podjęcia tej czynności

⚫

błędne przyjęcie, iż pozwana wyprawiła matce pogrzeb tylko dlatego, ze została powołana do dziedziczenia całości spadku po matce, bowiem nie ma to żadnego znaczenia w tej sytuacji, a samo stwierdzenie Sądu jest gołosłowne, nie usprawiedliwione i zasługuje jedynie na potępienie, a pozwana pozostawi to bez komentarza,

⚫

błędne przyjęcie, iż dla lokalu przy ul. (...), została założona w Sądzie Rejonowym w K. księga wieczysta (...), bowiem mieszkanie to nie posiadało księgi wieczystej w czasie gdy należało do pozwanej tj. w latach 1996-2002, a potwierdzenie tego faktu widnieje w treści aktu notarialnego Rep. A (...) sporządzonego przez notariusz w dniu 12/03/2002r. w § 1 -dla opisanego wyżej spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu nie została założona księga wieczysta jak również nie wiadomo jej o istnieniu ograniczonych praw rzeczowych obciążających to prawo oraz ograniczenia w rozporządzaniu nim. k.230-234 oraz k.247-248.

2)  Zarzuty naruszenia przepisów prawa materialnego:

a)  art. 6 kc poprzez zaniechanie przez Sąd zobowiązania powoda do przedstawienia przez niego dowodów na poparcie roszczeń z jakimi wystąpił w treści Pozwu oraz jego twierdzeń złożonych w toku postępowania w piśmie z dnia z 04/03/2020r z ppkt. a) i d);

b)  art. 58§1 kc poprzez uznanie, iż powód jest uprawniony do zachowku, natomiast w świetle zgromadzonego materiału dowodowego, wynika iż powód może być uprawniony jedynie do ewentualnego uzupełnienia zachowku.§ 2. Nieważna jest czynność prawna sprzeczna z zasadami współżycia społecznego;

c)  art. 995§1 kc poprzez błędne stwierdzenie, że wartość przedmiotu darowizn oblicza się wg cen z chwili ustalania zachowku czyli w tym przypadku na dzień zamknięcia rozprawy tj. 05/10/2022r. Jest to niezgodne z obowiązującymi przepisami, bowiem obliczanie zachowku następuje na podstawie wartości spadku ustalonej według cen z daty orzekania o roszczeniach z tego tytułu.

Ponadto pozwana złożyła pismo z dnia 6.02.2023r. w którym zawarła szereg pytań oraz uzupełniony wniosek dowodowy z 7.11.2023r.

Powód wniósł o oddalenie apelacji i pominięcie wniosków dowodowych.

Sąd Apelacyjny zważył co następuje:

Apelacja nie jest uzasadniona.

Generalne na wstępie należy zaznaczyć, że Sąd Apelacyjny w całości podziela ustalenia stanu faktycznego dokonane przez Sąd Okręgowy oraz dokonaną przez ten Sąd ocenę prawną i przyjmuje te ustalenia i ocenę za własną, z wyjątkiem odmienności wynikających z poniższych wywodów.

Sąd pominął wnioski dowodowe zgłoszone w apelacji. Zgodnie z art. 381 kpc sąd drugiej instancji może pominąć nowe fakty i dowody, jeżeli strona mogła je powołać w postępowaniu przed sądem pierwszej instancji, chyba że potrzeba powołania się na nie wynikła później. Jak wynika zatem z tego przepisu istnieją dwie podstawy do przeprowadzenia dowodów przez sąd odwoławczy w sytuacji gdy odpowiednie wnioski dowodowe nie zostały zgłoszone przed Sądem I instancji i po raz pierwszy zgłaszane są przed sądem odwoławczym. Pierwsza podstawa to sytuacja w której istniał brak możliwości zgłoszenia tych wniosków przed sądem I instancji. Oceny czy istniała możliwość zgłoszenia wniosków dowodowych należy rozpatrywać nie z subiektywnego punktu widzenia wnioskodawcy ale z obiektywnego punktu widzenia tzn. należy dokonać oceny czy przeciętna osoba, przy zachowaniu należytej staranności, mogła zgłosić te wnioski. Na tę możliwość należy również popatrzeć z trzech punktów widzenia tj. z punktu widzenia samego faktu czy ktoś był w posiadaniu tych dowodów, z punktu widzenia możliwości zdobycia tych dowodów, jak i również z punktu widzenia wiedzy o istnieniu tych dowodów, które mogą być w posiadaniu osób trzecich. Innymi słowy z istnieniem możliwości będziemy mieć do czynienia wówczas, gdy dana osoba posiada wnioski dowodowe i ich nie przedłożyła, gdy dana osoba ma wiedzę o istnieniu tych dowodów i miejsca gdzie się znajdują, jak również w sytuacji gdy ich nie posiada, nie znajdują się u osoby trzeciej, ale przy zachowaniu należytej staranności mogła je zdobyć lub posiąść wiedzę gdzie się znajdują. Druga podstawa zachodzi wówczas, gdy potrzeba ich powołania powstała później. Z tą sytuacją mamy do czynienia wówczas, gdy strona nie mogła przewidzieć, że będzie potrzeba ich powołania. Tej oceny też dokonujemy przy zachowaniu obiektywnego kryterium tj. kryterium przeciętnej strony procesu, tzn. czy przeciętny uczestnik procesu, przy zachowaniu należytej staranności, powinien był wiedzieć, że dany dowód będzie miał znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy.

W przedmiotowej sprawie brak jest podstaw do uznania, że zachodzą podstawy do przeprowadzenia nowych dowodów. Pozwana wskazała, że nie mogła powołać dowodów, ponieważ dopiero teraz je odnalazła, ponieważ teczek po mamie było 50, przy czym cały czas te dowody znajdowały się u niej. Należy jednak zauważyć, że proces przed sądem I instancji trwał 3 lata i był to wystarczająco długi okres aby zrobić kwerendę dokumentów. Analiza dokumentów mogła zająć maksymalnie 2-3 dni. Z tego też powodu sąd pominął wnioski dowodowe pozwanej zgłoszone w postępowaniu apelacyjnym.

Zarzuty dotyczące naruszenia art. 6§1 kpc, art. 183 ⁸§2 kpc, art. 183 ¹⁰§2 kpc, art. 205 ⁴§2 kpc, art. 205 ⁹ kpc dotyczą sposobu prowadzenia rozprawy i nie miały one znaczenia i wpływ na ostateczny wyrok. Nie do końca również wiadomo co ma wynikać z zarzutu naruszenia art. 217 kpc. Co do zarzutu art. 229 kpc to pozwana nie wskazuje jakie fakty nie zostały udowodnione.

Zarzuty dotyczące ustalenia stanu faktycznego dotyczą kwestii związanych z ustaleniami stanu faktycznego tj. niedokonania pewnych ustaleń, dokonanie błędnych ustaleń wynikających z przekroczenia przez Sąd I instancji zasady swobodnej oceny dowodów nie są uzasadnione. Zarzuty te rozpoznać należało w pierwszej kolejności jako że tylko w prawidłowo ustalonym stanie faktycznym sprawy dokonywać można oceny właściwego zastosowania przepisów prawa materialnego.

W kontekście powyższego, w pierwszej kolejności wskazać godzi się, że ocena wiarygodności i mocy dowodów jest podstawowym zadaniem sądu orzekającego, wyrażającym istotę sądzenia, a więc rozstrzygania kwestii spornych w warunkach niezawisłości, na podstawie własnego przekonania sędziego, przy uwzględnieniu całokształtu zebranego materiału. Granice swobodnej oceny dowodów wyznaczone są przy tym wymaganiami prawa procesowego, doświadczenia życiowego oraz regułami logicznego myślenia. Skuteczne postawienie zarzutu naruszenia przez sąd art. 233 § 1 k.p.c. wymaga wykazania, że sąd uchybił zasadom logicznego rozumowania lub doświadczenia życiowego, to bowiem jedynie może być przeciwstawiane uprawnieniu sądu do dokonywania swobodnej oceny dowodów. Nie jest natomiast w tym zakresie wystarczające przekonanie strony o innej niż przyjął sąd wadze (doniosłości) poszczególnych dowodów i ich odmiennej ocenie innej niż ocena sądu.

W ocenie Sądu Apelacyjnego, pozwana nie zdołała wykazać, by Sąd Okręgowy rozpoznając sprawę niniejszą naruszył zasady swobodnej oceny dowodów i w konsekwencji, by Sąd ten popełnił błąd w ustaleniach faktycznych.

Pozwana w szczególności akcentuje, że sąd błędnie ustalił, że spadkodawczyni dokonała darowizny swoich udziałów w mieszkaniu przy ul. (...), ale problem polega na tym, że sąd dokonał takich ustaleń miedzy innymi na podstawie zeznań pozwanej (k.237 verte). Należy również podkreślić, że okoliczność czy założono księgę wieczystą czy nie pozostaje bez większego znaczenia skoro sąd prawidłowo ustalił komu, jakie i w jakim okresie przysługiwało prawo do tego mieszkania.

Co do wpłat na książeczkę mieszkaniową po 1992r. to wbrew twierdzeniom pozwanej sąd nie dokonał takich ustaleń. Sąd wskazał, że rodzice stron dokonywali wpłat na książeczkę mieszkaniowa ale nie ustalił czy to było przed, czy po 1992r.

Wbrew zarzutom pozwanej sąd nie ustalił, że wyłączną przyczyną urządzenia pogrzebu matce przez pozwaną był fakt, że odziedziczyła spadek w całości (k.275 verte). Wbrew zarzutom apelacji sąd nie dał częściowo wiary zeznaniom pozwanej nie tylko dlatego, że chodziło o zdarzenia które miały miejsce 27 lat temu. Sąd wyraźnie stwierdził, że „ Zeznaniom pozwanej Sąd dał wiarę jedynie częściowo, w zakresie w jakim jej zeznania pokrywają się z dowodami z dokumentów bądź zeznaniami powoda. Zakwestionowanie prawdziwości całości jej zeznań jest uzasadnione faktem, iż w swoich zeznaniach mija się w części z innymi dowodami, np. pozwana zeznawała, że przydział na mieszkanie przy ul. (...) w K. był wystawiony na nią, a na przydziale obok niej nie figurowała jej matka (por. K.237v), podczas gdy z nadesłanego przez Spółdzielnię Mieszkaniową (...) w K. przy piśmie z dnia 8 czerwca 2022r. przydziału lokalu mieszkalnego Nr (...) wynika, że przydział na sporne mieszkanie nastąpił na rzecz pozwanej (wówczas jeszcze W.) oraz na rzecz H. W. (kopia w/w przydziału poświadczona za zgodność z oryginałem przez członków zarządu Spółdzielni – 246). Również zeznania pozwanej twierdzącej, iż wpłaty na przedmiotowe mieszkanie dokonywane były przez nią, były też pieniądze na to mieszkanie z książeczki mieszkaniowej założonej przez rodziców, natomiast „innych źródeł pieniędzy na to mieszkanie nie było” (zob. K.151v), nie odpowiadają prawdzie, bowiem z pisma Spółdzielni Mieszkaniowej (...) w K. z dnia 7 kwietnia 2021r. wynika, iż H. W. dokonała 4 wpłat na wkład mieszkaniowy konieczny do uzyskania prawa do tego mieszkania łącznie na sumę 9.195,26 zł, a więc niewiele mniej niż pozwana, która wpłaciła razem 10.595,80 zł, nadto jak poinformowała Sąd w/w Spółdzielnia, prawo do tego lokalu należało do A. S. (1) (z domu W.) i do H. W. (w/w pismo – K.154). Sąd nie dał wiary zeznaniom pozwanej w części, w jakiej zeznawała, iż odkupiła od matki posiadany przez H. W. udział w tymże lokalu. Jej twierdzenia w tej mierze są gołosłowne – nie świadczą o tym załączone przez pozwaną do pisma z dnia 10 stycznia 2022r. kopie wyciągu z rachunku bankowego, choćby z racji tego, iż wyciągi te dotyczą operacji na kwoty 186 zł i 5.500 zł (K.201), podczas gdy pozwana w tymże piśmie podnosi, że odkupiła udziały od matki za kwotę 15.000 zł (por. K.198)”. Ta ocena mieści się w granicach swobodnej oceny dowodów.

Co do kontaktów powoda z matką to sąd nie dokonywał tutaj szczegółowych ustaleń. Odwołał się tylko w rozważaniach prawnych do tego co zeznała pozwana. Co więcej sąd wyraźnie stwierdza, że pozwana miała lepszy kontakt z matką i to znalazło wyraz w testamencie poprzez fakt, ze pozwana została wyłącznym spadkobiercą.

Sąd nie naruszył art. 328 kpc albowiem wskazał on dowody na których się oparł i dokonał oceny ich wiarygodności.

Sąd Okręgowy wskazując, że matka stron mogła wydziedziczyć powoda na podstawie art. 1008 kc nie wskazywał, że zachodziły do tego przesłanki. Wręcz przeciwnie stwierdza, że spadkodawczyni nie uważała aby zachowanie powoda kwalifikowało się do jego wydziedziczenia i dlatego go nie wydziedziczyła.

Zarzut dotyczący naruszenia art. 6 kc nie jest uzasadniony. Powódka uzyskała odpowiednie pouczenie w piśmie znajdującym się na k. 32.

Zarzut dotyczący naruszenia art. 58 kc nie jest uzasadniony albowiem sąd dokonywał oceny prawa do zachowku i prawo to wynika z ustawy, a nie z czynności pranej.

Zarzut dotyczący naruszenia art. 995 § 1 kc nie jest uzasadniony. Zgodnie z tym artykułem wartość przedmiotu darowizny oblicza się według stanu z chwili jej dokonania, a według cen z chwili ustalania zachowku. Tak też postąpił sąd. Wartość została ustalona na dzień zamknięcia rozprawy, co nastąpiło miesiąc przed wydaniem wyroku. W ciągu miesiąca nie doszło do żadnych gwałtownych zmian cen.

Odnosząc się do wniosku pozwanej z 6.02.2023r. należy stwierdzić, że rolą sądu odwoławczego nie jest odpowiedź na zadawane pytania tylko rozpoznanie apelacji, a więc ponowne rozpoznanie sprawy w oparciu o zarzuty apelacyjne.

Odnosząc się do kwestii możliwości oddalenia roszczenia o zachowek lub też obniżenia jego wysokości z uwagi na zasady współżycia społecznego to należy wskazać, że sąd uznał, że brak jest do tego podstaw. Należy wskazać, że instytucja zachowku została wprowadzona do systemu prawnego celem ochrony interesów majątkowych dzieci i współmałżonka. Ustawodawca stanął na stanowisku, że rodzice są zobowiązani do zapewnienia dzieciom bytu, po swojej śmierci, nawet jeżeli relacje pomiędzy nimi nie były najlepsze. Analogicznie ma się rzecz z małżonkami. Instytucja zachowku niejako ze swej istoty zakłada istnienie niewłaściwych relacji. Gdyby zachowek przysługiwał tylko w sytuacji gdy relacje pomiędzy spadkodawcą, a uprawnionym do zachowku są prawidłowe to zastosowanie tej instytucji byłoby bardzo ograniczone, ponieważ w przypadku prawidłowych relacji dzieci i współmałżonek byliby spadkobiercami, a przed śmiercią spadkodawca nie wyzbywałby się majątku. Ponadto jeżeli relacje są rzeczywiście bardzo naganne i winę za to ponosi uprawniony do zachowku, to w takiej sytuacji spadkodawca może wydziedziczyć uprawnionego do zachowku i wtedy on nie przysługuje. Należy również wskazać, że w normalnych okolicznościach, kiedy istnieją właściwe relacje rodzinne i spadkodawca postępuje prawidłowo to w ogóle nie dochodzi do wzbogacenia osób trzecich. Zatem aby uznać, że przyznanie zachowku w pełnej wysokości jest sprzeczne z zasadami współżycia społecznego muszą zachodzić szczególne okoliczności, których istnienia sąd nie stwierdził w niniejszej sprawie. Spadkodawca nikogo nie wydziedziczył, a zatem sam spadkodawca uznawał, że brak jest do tego podstaw albo nie chciał pozbawiać syna zachowku. W przypadku normalnych relacji pozwana w ogóle nie stałaby się właścicielem całego majątku spadkodawczyni. Zatem jeżeli obecnie za część będzie musiała zapłacić to nie zostanie pokrzywdzona. Brak również podstaw do obniżenia zachowku z uwagi na złe relacje pomiędzy spadkodawcą, a powodem. Ustalenia stanu faktycznego wskazują, że owszem relacje pomiędzy powodem, a spadkodawczynią nie były idealne, ale nie było one też takie, aby uzasadniało to pozbawienie go prawa do zachowku.

Mając powyższe na uwadze – na zasadzie art. 385 kpc – orzec należało jak w sentencji wyroku.