Portal Orzeczeń Sądu Apelacyjnego w Krakowie

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 29 stycznia 2025 r.

Sąd Apelacyjny w Krakowie I Wydział Cywilny w składzie:

Przewodniczący: SSA Zygmunt Drożdżejko

Protokolant: osobiście

po rozpoznaniu w dniu 29 stycznia 2025 r. w Krakowie na posiedzeniu niejawnym

sprawy z powództwa K. D.

przeciwko (...) GmbH spółka z o.o. prawa niemieckiego w K.

o uznanie czynności prawnej za bezskuteczną

na skutek apelacji powoda od wyroku Sądu Okręgowego w Krakowie

z dnia 3 0 września 2022 r. sygn. akt I C 1609/16

1.  oddala apelację;

1.  zasądza od powoda K. D. na rzecz pozwanego (...) GmbH spółka z o.o. prawa niemieckiego w K. kwotę 8 100 zł (osiem tysięcy sto złotych) z odsetkami w wysokości ustawowej za opóźnienie naliczanymi od dnia uprawomocnienia się punktu 2 wyroku do dnia zapłaty - tytułem kosztów postępowania apelacyjnego;

2.  przyznaje od Skarbu Państwa - Sądu Okręgowego w Krakowie na rzecz adwokata D. B. kwotę 9963 zł (dziewięć tysięcy dziewięćset sześćdziesiąt trzy złote - w tym podatek od towarów i usług) tytułem wynagrodzenia za pomoc prawną udzieloną powodowi z urzędu w postępowaniu apelacyjnym.

Sygn. akt I ACa 677/23

UZASADNIENIE

Wyroku z dnia 29 stycznia 2025r.

Powód K. D. w pozwie przeciwko (...)GMbH sp. prawa niemieckiego z siedzibą w K. wniósł o ustalenie nieważności oświadczenia woli o ustanowieniu hipoteki na prawie użytkowania wieczystego nieruchomości celem zabezpieczenia spłaty należności oraz oświadczenia woli o poddaniu się egzekucji na podstawie art. 777 § 1 pkt. 5 k.p.c. złożonych 4 lutego 2010r. przez notariuszem A. P. prowadząca Kancelarię Notarialną w K. i zarejestrowanych w akcie notarialnym rep. (...) (...). Powód podniósł, że przedmiotowe oświadczenia woli są nieważne, albowiem w dacie ich złożenia znajdował się w stanie wyłączającym świadome jak również swobodne powzięcie decyzji i wyrażenie woli. Wynikało to ze złego stanu psychicznego powoda, licznych schorzeń, które występowały na długo przed złożeniem tych oświadczeń woli. Powód nadto leczył się psychiatrycznie i psychologicznie, zażywał również leki psychotropowe, co potwierdza jego dokumentacja medyczna. (k. 114 - 117).

Pozwana (...) GMbH sp. prawa niemieckiego z siedzibą w K. w odpowiedzi na pozew wniósł o oddalanie powództwa w całości. Pozwany podniósł, że oświadczenia woli złożone przez powoda nie są dotknięte żadną wadą skutkującą ich nieważnością zaś niniejsze postępowanie stanowi kolejną próbę uniknięcia przez powoda zapłaty przysługującej pozwanej. (k. 431 - 450)

Wyrokiem z dnia 30.09.2022r. Sąd Okręgowy w Krakowie oddalił powództwo (I); zasądził od powoda K. D. na rzecz pozwanego (...) GmbH sp. z o.o. prawa niemieckiego z siedzibą w K., 14 417,00 zł (czternaście tysięcy czterysta siedemnaście złotych) kosztów procesu wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie w spełnieniu świadczenia liczonymi od dnia uprawomocnienia się wyroku do dnia zapłaty (II); przyznał od Skarbu Państwa - Sądu Okręgowego w Krakowie na rzecz pełnomocnika z urzędu powoda adw. D. B., 14 400,00 zł (czternaście tysięcy czterysta złotych) wynagrodzenia tytułem kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej powodowi przez adwokata ustanowionego z urzędu (III).

Ustalenia faktyczne dokonane przez Sąd Okręgowy w Krakowie

Powód K. D. od lat 90-tych XX wieku prowadził działalność gospodarczą zaś od lipca 2007r. rozpoczął współpracę z pozwana Spółką. Powód kupował od pozwanej stal w różnej postaci natomiast na rzec pozwanej Spółki świadczył usługi polegające na cięciu i przechowywaniu blach. Współpraca stron zakończyła się w marcu 2010r. Powód nie zapłacił na rzecz pozwanej należności wynikających z faktur wystawionych w okresie od czerwca do sierpnia 2009r., które były wymagalne w czerwcu, sierpniu, wrześniu i październiku 2009r.; nie uregulował również należności wynikającej z faktury wystawionej w październiku 2009r., która była wymagalna 9 listopada 2009r. Łączna wysokość zaległości powoda na 1 grudnia 2009r. zamknęła się w kwocie 47 749,15 EURO. W związku z opóźnieniami w spłacie należności strony podjęły negocjacje, które toczyły się w okresie od października do grudnia 2009r. Powód - w ramach tych negocjacji - potwierdził swoje zobowiązania wynikające z zaległych faktur oraz łączną wysokość swojego zadłużenia zaś 1 grudnia 2009r. podpisał dokument stanowiący potwierdzenie salda. Negocjacje zakończyły 9 grudnia 2009r. podpisaniem ugody. Powód na podstawie tej ugody zobowiązał się do spłaty swojego zobowiązania w łącznej wysokości 47 749,15 EURO w ratach i przedstawienia pozwanej szczegółowego harmonogramu spłaty zadłużenia. (§ 2 ugody) Powód zobowiązał się również do zabezpieczenia należności pozwanej wynikającej z ugody wraz z odsetkami umownymi przez ustanowienie hipoteki umownej na prawie użytkowania wieczystego nieruchomości położonej w O. stanowiącej działki o nr ewidencyjnych(...) i (...)oraz prawie własności budynków i urządzeń oraz podania się egzekucji na podstawie art. 777 k.p.c., co do obowiązku zapłaty na rzecz pozwanej należności wraz z odsetkami ustawowymi. Przedmiotowe zabezpieczenie jak i oświadczenie o poddaniu się egzekucji - zgodnie z treścią ugody - miały zostać odpowiednio: ustanowione i złożone do 31 grudnia 2009r. Pozwana - zgodnie z § 3 ust. 3 ugody - w przypadku terminowego wykonania zobowiązań przez powoda zobowiązała się tymczasowo tj. do 15 lutego 2010r. nie dochodzić na drodze sądowej zapłaty wierzytelności przysługujących Spółce i opisanych w ugodzie. Termin sporządzenia aktu notarialnego został określony na 4 luty 2010r. Formalności związane z umówieniem notariusza zostały załatwione przez przedstawiciela pozwanej Spółki A. J. (1). Powód pojechał do K. z żona i po drodze oboje rozmawiali na temat aktu notarialnego i ustanowienia zabezpieczenia na nieruchomości w O.. Powód wiedział po co jedzie do K. i jaka czynność prawna ma zostać dokonana. Spotkanie u notariusza przebiegło spokojnie i rutynowo. Powodowi i jego żonie został przedstawiony projekt aktu notarialnego, z którym oboje mogli się zapoznać. Powód z uwagi na problemy ze wzrokiem poprosił żonę o przeczytanie dokumentu. Małżonka powoda w trakcie lektury dokumentu zwróciła uwagę na łączną wysokość należności i zażądała wyjaśnień od przedstawicielki pozwanej Spółki. Żona powoda nie zgłaszała żadnych innych zastrzeżeń do treści projektowanego aktu notarialnego. Powód był obecny i słyszał treść tej rozmowy, ale sam nie zgłaszał do dokumentu żadnych zastrzeżeń. Powód i jego żona mogli omówić ze sobą treść aktu notarialnego, albowiem zostali sami przez około 15 minut. Po tym czasie notariusz przystąpiła do dokonania czynności prawnej i odczytała sporządzony dokument łącznie z tytułem o treści „oświadczenie o ustanowieniu hipoteki oraz o poddaniu się egzekucji” Powód po odczytaniu dokumentu nie zgłosił do niego żadnych zastrzeżeń. Powód, 4 lutego 2009r. złożył oświadczenie o ustanowieniu hipoteki umownej na prawie użytkowania wieczystego nieruchomości położonej w O. oraz prawie własności budynków i urządzeń a także oświadczenie o poddaniu się egzekucji w trybie art. 777 § 1 pkt. 5 k.p.c. Przedmiotowe oświadczenia zostały złożone w formie aktu notarialnego rep. (...) (...) przed notariusz A. P. w Kancelarii Notarialnej w K.. Prawo użytkowania wieczystego na tej nieruchomości w dacie złożenia przedmiotowego oświadczenia woli było już obciążone hipoteką umowną zwykłą w kwocie 370 448, 30 ustanowioną na rzecz PHU (...) sp. jawna na zabezpieczenie wierzytelności objętych ugodą sądową z 18 sierpnia 2009r. zawartą w sprawie Sądu Rejonowego (...) w K. IV Wydział Gospodarczy o sygn. akt (...). Powód po zakończeniu czynności notarialnej udał się wraz z żoną na spotkanie ze swoim znajomym K. T. (1). Spotkanie odbyło się z inicjatywy powoda, który dzień wcześniej dzwonił do znajomego, informował że będzie w K. i proponował spotkanie. Powód nie wywiązał się ze zobowiązań wynikających z ugody, albowiem nie dokonał spłaty wynikających z niej należności. Przedmiotowy akt notarialny został zaopatrzony w klauzulę wykonalności nadana postanowieniem Sądu Rejonowego w C. z 14 kwietnia 2010r. w sprawie o sygn. akt (...). Pozwany nie uzyskał zaspokojenia swojej wierzytelności w żadnym z postępowań egzekucyjnych toczących się przeciwko powodowi. Powód, 27 lutego 2009r. dokonał darowizny udziału we współwłasności nieruchomości położonej w G. gminy C., dla której SR w O. prowadzi księgę wieczystą nr (...) na rzecz K. D.. Sąd Okręgowy w K.wyrokiem z 17 kwietnia 2014r. w sprawie o sygn. akt(...) uznał przedmiotową czynność prawną za bezskuteczną wobec pozwanej. Przedmiotowe orzeczenie uprawomocniło się z 21 listopada 2014r. Powód jest dotknięty licznymi schorzeniami; cierpi na nadciśnienie, cukrzycę, 10 marca 2010r. przeszedł operację zaćmy zaś w czerwcu 2014r. doznał udaru mózgu. Powód legitymuje się orzeczeniem o całkowitej niezdolności do pracy. Powód w związku z chorobą nadciśnieniową oraz chorobą hemoroidalną leczył się od marca 2006r. do października 2008r. Leczenie tych schorzeń było prowadzone przez lekarza rodzinnego powoda. Powód leczył się również kardiologicznie i w okresie od 27 września 2008r. do 31 października 2008r. korzystał ze zwolnienia lekarskiego. Powód od 29 października 2009r. leczył się u lekarza psychiatry. Pierwsza wizyta miała miejsce w tej dacie i podczas tej wizyty rozpoznano epizod depresji ciężkiej. Kolejna wizyta miała miejsce 12 listopada 2009r.; stan psychiczny powoda nie uległ zmianie, powód był apatyczny, w obniżonym nastroju i w niepokoju. Wizyta zakończyła się wydaniem skierowania do szpitala. Powód w okresie od 13 do 17 listopada 2009r. był hospitalizowany na oddziale psychiatrii szpitala w O.. Powód został przyjęty z powodu obniżenia nastroju i napędu oraz zwiewnych myśli samobójczych. Powód przy przyjęciu był w labilnym nastroju o niedostosowanym afekcie zaś w wywiadzie zgłaszał spadek masy ciała zaburzenia pamięci i koncentracji co wiązał z przewlekłym stresem w pracy. Była to pierwsza hospitalizacja psychiatryczna powoda. W trakcie pobytu na oddziale psychiatrii u powoda zdiagnozowano: organiczne zaburzenia nastroju, cukrzycę i nadciśnienie tętnicze. Powód został przekazany z oddziału psychiatrii na oddział chorób wewnętrznych w stabilnym stanie psychicznym. Powód następnie był hospitalizowany na oddziale chorób wewnętrznych w okresie od 17 do 23 listopada 2009r. W trakcie tej hospitalizacji u powoda zdiagnozowano: zdekompensowaną cukrzycę typu 2, nadciśnienie tętnicze III stopnia, niedomykalność zastawki dwudzielnej i aortalnej II stopnia, chorobę niedokrwienną serca , blok trójwiązkowy, podejrzenie obturacyjnego bezdechu sennego, guzki krwotoczne odbytu, zaburzenia nastroju na tle organicznym, otyłość. Powód został wypisany w stanie ogólnym dobrym z zaleceniami dalszego leczenia ambulatoryjnego pod kontrolą lekarza POZ, Poradni Diabetologicznej, Kardiologicznej oraz Poradni Zdrowia Psychicznego. Powód po zakończeniu hospitalizacji kontynuował leczenie u lekarza psychiatry. Kolejna wizyta miała miejsce 25 marca 2010r.; podczas tej wizyty odnotowano, że powód czuje się zlękniony, rozdrażniony, zniechęcony do życia. Powód kontynuował również leczenie kardiologicznie. Powód 6 stycznia 2010r. był na wizycie lekarskiej; odczuwał wówczas zawroty głowy oraz osłabienie. Podczas tej wizyty wystawiono zwolnienie lekarskie na okres do 16 lutego 2010r. Kolejna wizyta miała miejsce w tej dacie, powód zgłaszał osłabienie i złe samopoczucie. Powód był hospitalizowany na oddziale psychiatrii szpitala w N. w okresie od 17 maja do 22 czerwca 2011r. z rozpoznaniem organicznych zaburzeń nastroju i licznych schorzeń internistycznych. Powód był w rzeczowym kontakcie werbalnym, bez zaburzeń spostrzegania i treści myślenia. Powód został wpisany w wyrównanym nastroju i napędzie. Kolejna hospitalizacja powoda w tym szpitalu i na oddziale psychiatrii miała miejsce w okresie od 6 grudnia 2011r. do 31 stycznia 2012r. z identycznym rozpoznaniem jak podczas poprzedniego pobytu w szpitalu. Powód był wszechstronnie zorientowany, zamartwiał się swoją sytuacją osobistą i finansową, prezentował spadek energii i poczucie bezradności. Powód w późniejszym okresie nie były już hospitalizowany na oddziale psychiatrycznym natomiast w 2014r. przeszedł udar mózgu.

Ocena prawna dokonana przez Sąd Okręgowy.

Powództwo jest niezasadne i nie zasługuje na uwzględnienie. Zgodnie z art. 82 k.c. nieważne jest oświadczenie woli złożone przez osobę, która z jakichkolwiek powodów znajdowała się w stanie wyłączającym świadome albo swobodne powzięcie decyzji i wyrażenie woli. Dotyczy to w szczególności choroby psychicznej, niedorozwoju umysłowego albo innego, chociażby nawet przemijającego, zaburzenia czynności psychicznych. Analiza materiału dowodowego zgromadzony w niniejszej sprawie - w ocenie Sądu - nie daje podstaw do przyjęcia, że powód w dacie złożenia oświadczenia woli o ustanowieniu hipoteki tudzież oświadczenia woli o poddaniu się egzekucji znajdował się w stanie wyłączającym świadome albo swobodne powzięcie decyzji i wyrażenie woli. Przyjęcie takiego wniosku w pierwszej kolejności wyklucza treść i kategoryczne wnioski zawarte w opinii biegłej z zakresu psychiatrii; tak głównej jak i uzupełniającej. Z tego dowodu jednoznacznie wynika, że powód w dacie złożenia przedmiotowych oświadczeń woli nie znajdował się w stanie wyłączającym świadome albo swobodne powzięcie decyzji i wyrażenie woli. Sąd w całości podzielił opinię złożone przez biegłego lekarza psychiatry, albowiem przedmiotowa opinia jest jasna i zupełna zaś zawarte w niej wnioski zostały należycie uzasadnione. Biegła przeprowadziła dokładną analizę dokumentacji medycznej powoda i udzieliła dokładnej odpowiedzi na pytania objęte zakresem tezy dowodowej jak i wynikające z zarzutów do opinii złożonych przez stronę powodową. Dodać również należy, że przedmiotowa opinia, pomimo tego, że z natury rzeczy jest dowodem o charakterze specjalistycznym został sporządzona przystępnym językiem i z uwagi na tę okoliczność jak i dokładność analizy dokumentacji medycznej powoda i wyczerpującą argumentację przedstawioną na uzasadnienie zawartych w niej wniosków, jest w pełni zrozumiała. Uwzględnić również należy, że wnioski wynikające z opinii biegłej dotyczące stanu powoda w dacie złożenia kwestionowanych oświadczeń woli są zbieżne z wnioskami wynikającym z analizy zeznań świadków oraz zeznań samego powoda. Jeżeli chodzi o relację świadek Z. D. to jej zeznania zasługują na wiarę tylko w części. Zeznania świadek dotyczące stanu zdrowia, stanu psychicznego oraz zachowania powoda w okresie poprzedzającym złożenie przedmiotowych oświadczeń woli jak i w dacie złożenia tych oświadczeń są niekonsekwentne i wzajemnie sprzeczne. Świadek bowiem z jednej strony akcentuje, że powód znajdował się w złym stanie zdrowia; w tym również w złym stanie psychicznym i nie był w stanie podejmować jakichkolwiek działań i zrozumieć skutków podejmowanych działań zaś z drugiej strony wskazuje, że powód cały czas decydował o sposobie prowadzenia działalności gospodarczej i podejmował wiążące decyzje, przy czym z relacji świadek jednoznacznie wynika, że chodzi o 2009r. Z relacji tej świadek wynika również, że to powód czynił uzgodnienia odnośnie zabezpieczenia wierzytelności pozwanej na nieruchomości w O., albowiem to on prowadził rozmowy z przedstawicielką pozwanej A. L. (1) i on też podjął decyzję o wyjeździe do K.. Nie można również przyjąć na podstawie relacji świadek, że powód nie wiedział w jakim celu i po co jedzie do K., skoro rozmawiali na ten temat podczas jazdy do K. i treść tej rozmowy dotyczyła ustanowienia zabezpieczenia na nieruchomości w O.. Z relacji tej świadek wynika również, że kwestia ustanowienia zabezpieczenia wierzytelności pozwanej na jednej z nieruchomości powoda nie była czymś nowym, albowiem ten temat przewijał się w okresie współpracy gospodarczej pomiędzy powodem oraz pozwaną i ponownie się zaktualizował w związku z zaległościami powoda w spłacie należności. Również i z relacji świadek wynika, że powód i jego żona mieli czas, aby zapoznać się z podpisywanym aktem notarialnym, albowiem zostali sami na okres około 15 minut zaś sam akt notarialny został następnie odczytany przez notariusza. Dodać zaś należy, akt notarialny nie był obszerny; nadto zaś jego treść opierała się na zapisach ugody, co również w swoich zeznaniach przyznaje świadek Z. D., wobec czego był to czas jak najbardziej wystarczający dla zapoznania się z treścią zawartych w nim zapisów; zwłaszcza, że tak powód jak i jego żona prowadzili działalność gospodarczą i już wcześniej uczestniczyli w tego rodzaju czynnościach, albowiem ustanawiali hipoteki, czego dowodzi treść odpisów z ksiąg wieczystych. Zważyć również należy, że świadek - jak wynika z jej zeznań - przeczytała akt notarialny i przyjąć należy, że przeczytała ów dokument dokładnie, skoro zwróciła uwagę na kwotę i co do tej okoliczności zażądała wyjaśnień od przedstawicielki strony pozwanej. Żadne pozostałe zapisy zawarte w tym akcie nie budziły jej zastrzeżeń, co nie jest przecież bez znaczenia, skoro świadek jednocześnie twierdzi, że to ona miała podejmować decyzje w sprawach dotyczących działalności gospodarczej powoda. Nie można przy tym przyjąć, że świadek jak wynika z jej zeznań przeczytała tylko „nagłówek” aktu, skoro informacje, na które zwróciła uwagę tj. kwota należności znajdują się dopiero na drugiej stronie owego dokumentu zaś pogrubioną czcionką, przyciągającą uwagę, dopiero na trzeciej stronie przedmiotowego aktu. Zauważyć nadto należy, że lektura samego nagłówka aktu notarialnego dostarcza informacji co do charakteru oświadczeń woli, które mają zostać złożone, albowiem te czynności, czyli ustanowienie hipoteki i poddanie się egzekucji zostały wszak wymienione w owym nagłówku. Z uwagi na wewnętrzne sprzeczności i niekonsekwencje zawarte w zeznaniach świadek Z. D., jej zeznania - jak już to został wskazane wcześniej - zasługują na wiarę tylko w części. Zeznania tej świadek - w odniesieniu do okoliczności istotnych dla rozstrzygnięcia przedmiotowej sprawy - są wiarygodne w zakresie relacji z której wynika, że to powód podejmował decyzje w sprawach dotyczących jego działalności gospodarczej, czynił uzgodnienia w przedmiocie zabezpieczenia wierzytelności z przedstawicielką strony pozwanej i znał cel i przyczynę wyjazdu do K.. Na wiarę zasługuje również zeznania świadek w zakresie dotyczącym chorób powoda i jego ogólnego staniu zdrowia jak też problemów związanych z prowadzoną działalnością gospodarczą, albowiem te okoliczności w istocie rzeczy stanowią fakty niesporne, a nadto wynikają z dokumentacji medycznej powoda oraz dokumentacji finansowej w postaci faktur tudzież dokumentu ugody. Nie zasługują natomiast na wiarę zeznania świadek, z których wynika, że powód w dacie złożenia przedmiotowego oświadczenia woli był oszołomiony, wręcz nieprzytomny od leków i nie rozumiał co się dzieje i nie wiedział jaki jej cel przyjazdu do K.. Zeznania świadek jak już wskazano wcześniej co do tych okoliczności są wewnętrznie sprzeczne, albowiem świadek zeznaje jednocześnie, że to powód czynił ustalenia z A. L. (1) i to on podjął decyzje o wyjeździe do K. zaś tematem rozmowy podczas jazdy było ustanowienie zabezpieczenia wierzytelności pozwanej na nieruchomości w O.. Świadek co tych okoliczności wprost zeznaje, że mąż wiedział, że ma podpisywać akt notarialny tylko na O.. Mówił, że wszystko jest uzgodnione, że mam się nie odzywać, że będzie dobrze”. Relacja zawierająca tego rodzaju treści przeczy twierdzeniom świadek, że powód był oszołomiony, nieprzytomny po lekach i nie wiedział co się dzieje. Również z relacji świadek dotyczącej zachowania powoda w Kancelarii Notarialnej wynika, że powód uczestniczył aktywnie w dokonywanych czynnościach, albowiem prosił świadek, aby zapoznała się z treścią aktu zaś sam, przewidując trudności z odczytywaniem aktu ze względu na problemy ze wzrokiem przezornie zaopatrzył się w lupę. Nadmienić również należy, że wskazana wcześniej rozmowa pomiędzy świadek i A. L. (1)dotycząca kwoty i ustanowienia zabezpieczenia miała miejsce w obecności powoda, który przecież słyszała jej treść. Zauważyć również należy, że twierdzenia świadek dotyczące wpływu leków na zachowanie powoda nie mogą zostać podzielone, albowiem pozostają w sprzeczności z opinią bieglej. Leki przepisane powodowi tj. głównie preparaty przeciwdepresyjne mają na celu poprawienie stanu świadomości; nie zaś jego pogorszenie i z uwagi na swoje działanie nie mogą powodować takich skutków jak opisane w zeznaniach świadek. Również i choroby somatyczne powoda; w szczególności cukrzyca czy nadciśnienie tętnicze, nie skutkują wyłączeniem stanu świadomości czy swobody w powzięciu decyzji czy wyrażeniu woli z wyłączeniem stanów bezpośredniego zagrożenia życia spowodowanego tymi schorzeniami, co również wynika z opinii biegłej. Nie można zaś przyjąć, aby powód w dacie złożenia oświadczenia woli znajdował się w takim stanie, skoro przecież był w stanie dojechać do K., uczestniczyć w czynności, później jeszcze spotkać się ze swoim znajomym K. T. (1), do którego to spotkania doszło z jego inicjatywy i które wcześniej uzgodnił i wreszcie powrócić do domu. Uwzględnić również należy, że powód nie był hospitalizowany nieomalże rok po złożeniu przedmiotowych oświadczeń woli zaś zasadniczą przyczyną jego problemów ze zdrowiem był niezdiagnozowana cukrzyca. To przecież na to schorzenie jako wymagające priorytetowego leczenia zwrócili uwagę lekarze podczas pobytu powoda na oddziale psychiatrycznym szpitala w O., co też przecież wynika z zeznań świadek Z. D.. Nie można również nie uwzględnić, że przeciwko temu, iż powód w dacie złożenia kwestionowanych oświadczeń woli znajdował się w stanie określonym w przepisie art. 82 k.c., przemawia okoliczność, że czynności podejmowane przez powoda dotyczące jego zobowiązań wobec pozwanej Spółki - w obiektywnej ocenie - były racjonalne i celowe. Powód niewątpliwie zdawał sobie sprawę ze swoich zobowiązań i ze stanu swojej działalności gospodarczej i podjął racjonalne działania nakierowane na zawarcie porozumienia z wierzycielem i zapobiegnięciu windykacji. Zawarcie ugody, którą rozłożono należność na raty, przy czym to powód miał sporządzić harmonogram spłat i rezygnacja wierzyciela z windykacji niewątpliwie była działaniem celowym i korzystnym, albowiem dawała powodowi czas na podjęcie działań nakierowanych na spłatę zadłużenia. Okoliczność, że powód zobowiązał się do ustanowienia tego rodzaju zabezpieczeń i podania się egzekucji nie dowodzi braku rozeznania po stronie powoda, skoro towarzyszą temu znaczne ustępstwa ze strony wierzyciela, który przecież czasowo zrezygnował z windykacji pomimo tego, że wszystkie faktury były już wymagalne zaś zaległość w spłacie sięgała nawet 6 miesięcy. Zważyć również należy, że obowiązek ustanowienia tego rodzaju zabezpieczeń jak i poddania się egzekucji wynikał z ugody zaś powód znał treść ugody, czego dowodzą chociażby zeznania świadka K. T. (1). Uwzględnić również należy, że przecież powód nie kwestionuje ważności i skuteczności czynności prawnej polegającej na zawarciu ugody pomimo tego, że odstęp czasu pomiędzy datą ugody a datą zawarcia aktu notarialnego wynosi niespełna miesiąc i w tym okresie czasu nie doszło do żadnych istotnych zmian ani w stanie działalności gospodarczej powoda ani w jego w stanie zdrowia. Zasadnie zaś można przyjąć, że stan zdrowia powoda z uwagi na wdrożenie odpowiedniego leczenia w owym czasie zapewne się polepszył a nie pogorszył i wniosek ten dodatkowo uzasadnia okoliczność, że kolejna hospitalizacja powoda na oddziale psychiatrycznym miała miejsce dopiero w 2011r. Również i zeznania świadka K. T. (1) nie stanowią dowodu, że powód w dacie złożenia kwestionowanych oświadczeń woli znajdował się w stanie wyłączającym świadome albo swobodne powzięcie decyzji i wyrażenie woli. Świadek - jak wynika z jego zeznań - spotkał się z powodem w dniu złożenia owych oświadczeń woli i powód miał być zdenerwowany i poruszony zaś jego zachowanie miało odbiegać od normy, przy czym świadek nie był w stanie określić na czym miała polegać owa „nienormalność” zachowania powoda. Zauważyć zaś należy, że świadek zna powoda od 2001r., często się z nim widywał i rozmawiał i z racji owej długoletniej znajomości należy oczekiwać, że będzie w stanie wskazać takie przejawy zachowania powoda, które odbiegały od jego normalnego zachowania a nie ograniczyć się do podania ogólników. Relacja tego świadka potwierdza również okoliczności wynikające z zeznań świadek Z. D. w tej czasu w jakiej owe zeznania zasługują na wiarę, a mianowicie, że to powód decydował o sposobie prowadzenia działalności gospodarczej, a jeżeli nawet decyzje dotyczące tej kwestii podejmowała żona, to były one kontrolowane i krytykowane przez powoda oraz, że powód prowadził negocjacje z pozwanym i podjął decyzję o zawarciu ugody. Relacja tego świadka potwierdza również okoliczności stanowiące w istocie rzeczy fakty niesporne, a mianowicie, że powód miał problemy w prowadzeniu działalności gospodarczej i problemy związane z tą działalnością miały przełożenie na jego zachowanie, albowiem powodowały wahania nastroju. Zeznania świadka potwierdzają również inne okoliczności stanowiące fakty bezsporne, a mianowicie, że stan zdrowia powoda się pogarszał, które to okoliczności wynikają przecież z dokumentacji medycznej powoda oraz opinii biegłej. Zeznania tego świadka - w ocenie Sądu - w odniesieniu do okoliczności istotnych dla rozstrzygnięcia przedmiotowej sprawy tj. zachowania powoda w okresie poprzedzającym złożenie oświadczeń woli i w dacie złożenia owych oświadczeń mają o tyle znaczenie dla rozstrzygnięcia, że potwierdzają okoliczności wynikające z zeznań świadek Z. D. w części, w której te zeznania zostały uznane za wiarygodne, a zarazem uzasadniają odmowę uznania zeznań tej świadek za wiarygodne w pozostałym zakresie. W odniesieniu natomiast do zeznań dotyczących zachowania powoda w dacie złożenia przedmiotowego oświadczenia woli, to relacja świadka niczego istotnego do sprawy nie wnosi, albowiem świadek nie był w stanie wskazać na czym polegało owo nienormalne zachowanie powoda. Nie chodzi tutaj o podanie specjalistycznej diagnozy, lecz o wskazanie tych przejawów zachowania, które odbiegały od normalnego zachowania powoda i które przyciągnęły uwagę świadka na tyle, że potraktował zachowanie powoda za odbiegające od normy. Skoro zaś świadek nie był w stanie dokonać takiego sprecyzowania to i jego twierdzenia o nienormalnym zachowaniu powoda należy uznać za gołosłowne. Na wiarę zasługują zeznania świadek A. J. (1), albowiem jej relacja znajduje potwierdzenie w wydrukach z korespondencji mailowej jak i zeznaniach świadek Z. D. oraz K. T. (1). Wydruki z korespondencji mailowej potwierdzają okoliczność, że pomiędzy stronami toczyły się negocjacje dotyczące spłaty zadłużenia zaś powód miał możliwość zapoznania się z treścią ugody i przeprowadzenia konsultacji z prawnikiem. Zeznania świadek dotyczące przebiegu spotkania u notariusza potwierdzają relację świadek Z. D. i dodatkowo uzasadniają wniosek, że powód zachowywał się aktywnie i był zorientowany co do celu i znaczenia podejmowanych czynności. Świadek zeznała również, że posiadała wiedzę co do schorzeń powoda, ale nie jest to okoliczność, która podważa wiarygodność jej zeznań ani też nie potwierdza zeznań świadek Z. D. tudzież powoda odnośnie jego stanu w dacie składania przedmiotowych oświadczeń woli. Również okoliczności akcentowane w zeznaniach powoda tudzież świadek Z. D. dotyczące zaangażowania świadek w negocjacje z pozwana i jej dążenia do złożenie przez powoda oświadczeń przewidzianych w ugodzie w formie aktu notarialnego również nie podważa wiarygodności jej relacji. Świadek niewątpliwie zależało na sfinalizowaniu ugody, albowiem należało to do jej obowiązków jako przedstawiciela pozwanej Spółki. Dodać również należy, że ciążący na powodzie obowiązek ustanowienia zabezpieczenia i złożenia oświadczenia o poddaniu się egzekucji wynikał z samej ugody, przy czym miał zostać zrealizowany w terminie do 31 grudnia 2009r. Przypominanie powodowi o tym obowiązku i naleganie na niego, aby wywiązał się z owego obowiązku nie jest niczym nadzwyczajnym, lecz stanowi normalne i prawnie dopuszczalne działanie wierzyciela. Istotne znaczenie dla rozstrzygnięcia przedmiotowej sprawy mają również zeznania świadek A. P.. Świadek nie pamiętała przebiegu czynności notarialnej z udziałem powoda niemniej jednak sam fakt, że dopuściła do jej przeprowadzenia, uzasadnia wniosek, że zachowanie powoda nie budziło żadnych zastrzeżeń i że było możliwe nawiązanie z nim rzeczowego kontaktu. Zważyć zaś należy, że świadka jako notariusz przeprowadzała różnego rodzaju czynności notarialne, miała również styczność z osobami, z którymi nie była w stanie nawiązać kontaktu i niewątpliwe byłby w stanie zorientować się, że i z powodem nie może nawiązać kontaktu, zwłaszcza, że jak wynika z zeznań powoda jak i świadek Z. D., ów brak kontaktu nie był możliwy do przeoczenia, skoro powód miał być oszołomiony, wręcz nieprzytomny, nie wiedział co się dzieje i co ma robić. Na wiarę nie zasługują natomiast zeznania powoda, które tylko w niewielkim zakresie dotyczą okoliczności istotnych dla rozstrzygnięcia sprawy. Zeznania powoda koncentrują się głównie na opisie jego stanu zdrowia i odczuwanych dolegliwości zaś opis spotkania u notariusza zawiera ogólniki, twierdzenia o szumie, pustce w głowie, koszmarze i całkowitym braku orientacji co do podejmowanych czynności. Zeznania powoda pozostają w sprzeczności nie tylko z zeznaniami świadków: A. P. i A. J. (1), ale nawet z relacją świadek Z. D.. Zeznania te są również wewnętrznie sprzeczne, albowiem z relacji powoda wynika przecież, że powód znał cel wyjazdu do K.. Powód składając zeznania przyznał wszak, że jechał do K., aby ustanowić zabezpieczenie w postaci hipoteki na nieruchomości w O., przy czym z dalszej części jego relacji wynika, że kwestionuje nie tyle ustanowienie hipoteki, lecz poddanie się egzekucji. Trudno zaś odmówić racjonalności takiemu zachowaniu powoda jako dłużnika, albowiem samo ustanowienie hipoteki na nieruchomości czy prawie, które już były obciążona hipoteką, nie polepsza istotnie sytuacji wierzyciela, skoro ten musi i tak uzyskać tytuł wykonawczy zaś jego hipoteka podlega zaspokojeniu w dalej kolejności. Taka zaś sytuacja miała miejsce w okolicznościach przedmiotowej sprawy, albowiem fakt obciążenia hipoteką na rzecz innego wierzyciela prawa wieczystego użytkowania nieruchomości w O. jest bezsporny. Ustanowienie hipoteki nie polepszało więc istotnie położenia wierzyciela w przeciwieństwie do aktu poddania się egzekucji. Złożenie takiego oświadczenia upraszcza i ułatwia dochodzenie roszczenia przez wierzyciela i z uwagi na skutki związane z tego rodzaju oświadczeniem kwestionowanie przez powoda tej czynności prawnej jest w pełni racjonalne. Nie można natomiast przyjąć, aby powód został zaskoczony koniecznością złożenia takiego oświadczenia czy wręcz wprowadzony w błąd, albowiem obowiązek złożenia takiego oświadczenia wynikał z ugody zaś powód nie kwestionuje ani ważności ani skuteczności tej czynności prawnej. Nie zasługuje również na podzielenie opinia biegłej psycholog, albowiem treść tej opinii wskazuje, że biegła dokonała analizy stanu emocjonalnego powoda w dacie dokonywania przedmiotowej czynności prawnej przede wszystkim na podstawie dokumentacji z leczenia powoda, które miało miejsce już po 4 lutym 2010r. W pierwszej ze złożonych opinii biegła skoncentrowała się głównie na znaczeniu rozpoznania cukrzycy dla stanu emocjonalnego powoda wskazując, że ta choroba w związku z wahaniami stanu cukru we krwi i rozregulowaniem stabilności hormonalnej organizmu mogła wpłynąć na stan psychiczny powoda i spowodować zaburzenia emocjonalne. Nie negując, że schorzenia somatyczne powoda mogły negatywnie wpłynąć na jego stan emocjonalny to zważyć jednak należy, co biegła całkowicie pominęła, że powód przed datą dokonania przedmiotowej czynności prawnej od blisko półtora miesiąca prowadził już leczenie diabetologiczne i psychiatryczne zaś ze szpitala został wypisany w stanie ogólnym dobrym. Biegła nie odniosła się w ogóle do tej okoliczności i nie oceniła czy podjęcie przez powoda leczenia tak cukrzycy jak i leczenia psychiatrycznego, skutkowało poprawą jego stanu emocjonalnego. Wnioski biegłej jawią się jako dowolne i oparte na teoretycznych założeniach bez uwzględnienia okoliczności przedmiotowej sprawy tym bardziej, że z dokumentacji medycznej związanej z hospitalizacją powoda w 2009r. nie wynika, aby podczas jego pobytu w szpitalu odnotowano wystąpienie zaburzeń orientacji, zaburzeń treści, toku myślenia czy innej formy upośledzenia funkcji poznawczych. Takich objawów nie odnotowano również w dokumentacji z leczenia psychiatrycznego powoda z 25 marca 2010r., z której wynika, że powód czuje się zalękniony, rozdrażniony, zniechęcony do życia, nie odnotowano natomiast żadnych zaburzeń funkcji poznawczych. Również opinia uzupełniająca nie zasługuje na podzielenie, albowiem analiza owej opinii w zestawieniu z pełną treścią dokumentacji medycznej powoda, na która wszak powołuje się biegła dowodzi, że biegła skupiła się wyłącznie na samym fakcie hospitalizacji psychiatrycznej powoda, pominęła natomiast opis stanu i zachowania powoda w dacie jego przyjęcia do szpitala i w okresie pobytu w szpitalu. Biegła pominęła, że z dokumentacji medycznej powoda z 2011 i 2012 roku wynika wszak, że dacie przyjęcia do szpitala jak i w okresie hospitalizacji powód pozostał w logicznym i rzeczowym kontakcie, miał pełną świadomość swojej sytuacji życiowej i zawodowej i że ta sytuacja była przyczyną jego zmartwień. Niedostatki i niepełność owej opinii oraz oparcie przedstawionych w niej wniosków na fragmentach dokumentacji medycznej powoda wykluczają jej podzielenie przez Sąd, albowiem przedmiotowa opinia - z racji owych ułomności - nie spełnia kryteriów przewidzianych dla tego rodzaju specjalistycznego dowodu. Odnosząc się z kolei do twierdzeń biegłej psycholog o pozostawaniu przez powoda w stanie silnego stresu wskazać należy, że wadę oświadczenia woli w postaci niezdolności osoby fizycznej o świadomego albo swobodnego powzięcia decyzji i wyrażenia woli powiązano ze stanem wynikającym z przyczyn wewnętrznych jej dotyczących, nie zaś z jej sytuacją zewnętrzną. Stan wyłączający świadome powzięcie decyzji i wyrażenie wolą musi wynikać z przyczyny wewnętrznej, umiejscowionej w samym podmiocie składającym oświadczenie woli. Musi on zatem wynikać ze stanu, w jakim znajduje się osoba składająca oświadczenie woli, a nie z okoliczności zewnętrznych, w jakich osoba ta się znalazła. Również stan wyłączający swobodę musi wynikać z przyczyny wewnętrznej, umiejscowionej w samym podmiocie składającym oświadczenie woli, a nie w sytuacji zewnętrznej. Stan wyłączający świadomość rozumieć należy jako brak rozeznania, niemożność rozumienia zachowań własnych i cudzych, niezdawanie sobie sprawy ze znaczenia i skutków własnego postępowania. Z kolei stan wyłączający swobodę podjęcia lub wyrażenia woli polega na tym, że osoba podejmująca decyzję i wyrażająca ją na zewnątrz z przyczyn wewnętrznych jest zafiksowana na określonym rozwiązaniu i - mimo świadomości istnienia innych i to być może bardziej odpowiadających jej możliwości nie może pokonać wewnętrznego przymusu postąpienia w określony sposób. Materiał dowodowy zgromadzony w przedmiotowej sprawie - w ocenie Sądu - nie pozwala na przyjęcie, że powód w dacie złożenia kwestionowanych oświadczeń woli znajdował się w stanie wyłączającym świadome czy swobodne powzięcie decyzji i wyrażenie woli w rozumieniu art. 82 k.c. Powód nie wykazał istnienia przyczyny wewnętrznej powodującej skutki przewidziane w art. 82 k.c. zaś schorzenia i dolegliwości powoda, a zatem okoliczności, na które się powoływał na uzasadnienie swojego stanowiska, nie spowodowały u powoda takiego stanu jak opisanego w przywołanym przepisie, co jednoznacznie wynika z kategorycznej opinii biegłej psychiatry. Schorzenia i dolegliwości powoda tudzież odczuwany przez niego stres spowodowany problemami z działalnością gospodarczą, że zdrowiem jak i koniecznością wywiązania się ze zobowiązań, nie spowodowały wyłączenia czy znacznego ograniczenia funkcji poznawczych i nie skutkowały wyłączeniem stanu świadomości czy swobody w stopniu wyłączającym zrozumienia znaczenia i skutków podejmowanych decyzji. Jak już zresztą zostało wskazano wcześniej, decyzjom podejmowanym przez powoda nie można odmówić racjonalności, albowiem podjęcie działań nakierowanych na odroczenie terminu płatności, rozłożenie należności na raty czy wstrzymanie działań windykacyjnych ze strony wierzyciela - z uwagi na ówczesną sytuację materialną, zawodową tudzież życiową powoda - było niewątpliwie celowe i zasadne. Dodać również należy, że sugestie osób trzecich nie wyłączają swobody powzięcia decyzji, gdyż w przeciwnym wypadku niemal każde oświadczenie woli dotknięte byłoby taką wadą, rzadko bowiem człowiek działa zupełnie swobodnie. (OSN z 14 grudnia 2011r. I CSK 115/11, SIP Lex) . Podstawę prawną rozstrzygnięcia o kosztach procesu stanowi art. 99 § 1, §1 ^{( 1 )}i § 3 k.p.c. Powód przegrał sprawę w całości i zgodnie z zasadą odpowiedzialności za wynik procesu jest zobowiązany zwrócić pozwanej koszty niezbędne do celowej obrony; w tym również koszty wynagrodzenia profesjonalnego pełnomocnika. Dodać również należy, że trudna sytuacja materialna i życiowa powoda tudzież jego stan zdrowia nie uzasadniają rezygnacji z jego obciążenia kosztami procesu, albowiem możliwość obciążenia strony przegrywającej jedynie częścią kosztów albo nieobciążenia jej w ogóle tymi kosztami, jest uzależniona - zgodnie z art. 102 k.p.c. - od wystąpienia szczególnie uzasadnionych wypadków, wskazujących że ponoszenie kosztów pozostaje w sprzeczności z powszechnym odczuciem sprawiedliwości oraz zasadami współżycia społecznego. Sama sytuacja ekonomiczna strony przegrywającej, nawet tak niekorzystna, że strona bez uszczerbku dla utrzymania własnego i członków rodziny nie byłaby w stanie ponieść kosztów, nie stanowi podstawy zwolnienia - na podstawie art. 102 k.p.c. - od obowiązku zwrotu kosztów przeciwnikowi. W okolicznościach przedmiotowej sprawy należy mieć również na względzie, że jest to kolejna sprawa spowodowana przez działania strony powodowej, która zakończyła się niekorzystnym dla niej rozstrzygnięciem (wcześniej sprawa SO w K. o sygn. akt (...)) Z uwagi na tę okoliczność jak i korelację czasową pomiędzy działaniami powoda jak i działaniami pozwanej nakierowanymi na wyegzekwowanie przysługującej należności, twierdzenia pozwanej Spółki o celowym wytaczaniu przez powoda bezzasadnych powództw tudzież dokonywania czynności prawnych nakierowanych na wyzbycie się majątku w celu uniknięcia spłaty tych należności, jawią się jako w pełni zasadne. Z kolei w pkt. III wyroku Sąd przyznał na rzecz pełnomocnika z urzędu powoda, 14 400,00 zł wynagrodzenia, o czym orzekł na podstawie art. 29 ust. 1 ustawy z dnia 26 maja 1982r. Prawo o adwokaturze (t.j. Dz.U.2022.1184) w zw. z § 2 pkt 6 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 roku w sprawie opłat za czynności adwokackie (Dz. U. poz. 1800 z późn. zm.) w brzmieniu obowiązującym w dacie wniesienia pozwu i z uwzględnieniem skutków wynikających z wyroku Trybunału Konstytucyjnego z 23 kwietnia 2020r. (SK 66/19, Dz. U. z 2020 r. poz. 769).

Apelacja Powoda

Wyrok został zaskarżony w całości. Wniósł o zmianę wyroku i ustalenie nieważności umowy ewentualnie o uchylenie wyrok i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania. Pełnomocnik wniósł również o przyznanie mu wynagrodzenia za pomoc prawna udzielona z urzędu.

Powód wniósł również o sporządzenie opinii uzupełniającej przez biegłego psychiatrę na okoliczność ustalenia czy zaburzenia poznawcze Powoda wpływały na jego zdolność do świadomego i swobodnego złożenia oświadczenia woli w dniu 4 lutego 2010 r., względnie, powołanie innego biegłego psychiatrę na okoliczność stanu zdrowia Powoda i jego zdolności do świadomego i swobodnego złożenia oświadczeń woli w dniu 4 lutego 2010 r.

Wyrokowi zarzucono:

1.  naruszenie przepisów postępowania tj. art. 233 par. 1 KPC poprzez przekroczenie granic swobodnej oceny dowodów, a to:

a)  dowodu z zeznań Powoda, świadka Z. D., dokumentu w postaci ugody z dnia 9 grudnia 2009 r. w zakresie w jakim Powód miał potwierdzić swoje zobowiązanie wynikające z zaległych faktur względem Pozwanej a stanowiące podstawę zawarcia ugody w dniu 9 grudnia 2009 r., w sytuacji gdy z w/w dowodów, a także dokumentów załączonych do pisma Powoda z dnia 26 maja 2022 r. wynika, iż Powód kwestionował zawarcie z Pozwaną ugody stanowiącej następnie podstawę zobowiązania finansowego i złożenia przez niego oświadczeń woli o ustanowieniu na nieruchomości hipoteki oraz poddaniu się egzekucji w dniu 4 lutego 2010 r. w formie aktu notarialnego, w szczególności np. wysokość zobowiązania, numery faktur, datę zawarcia ugody i jej formę,

- w konsekwencji błąd w ustaleniach faktycznych i niezasadne uznanie przez Sąd I instancji, iż powód potwierdził podstawę i wysokość swojego zobowiązania względem pozwanej w ugodzie z dnia 9 grudnia 2009 r. oraz że nie istniały przesłanki wyłączające świadome i swobodne złożenie przez niego oświadczeń woli w dniu 4 lutego 2010 r.;

b)  dowodu z zeznań świadka Z. D. w zakresie, w jakim z zeznań tego świadka wynika, iż Powód posiadał wiedzę na temat celu, w jakim udaje się do K., w sytuacji gdy z zeznań Powoda, świadka Z. D., świadka K. T. (1) wynika, iż Powód tego dnia był bardzo zdenerwowany i bardzo źle się czuł, pamięta, że przedstawicielka Pozwanej zapewniała, go że to tylko formalność, a w jej ocenie sprawa jest jasna,

- w konsekwencji błąd w ustaleniach faktycznych polegających na uznaniu, iż Powód posiadał wiedzę i rozeznanie w jakim celu ma odbyć się spotkanie w kancelarii notarialnej i tym samym, iż Powód w sposób świadomy i swobodny złożył oświadczenia woli w dniu 4 lutego 2010 r.;

c)  dowodu z zeznań świadka Z. D., Powoda, zeznań świadka K. T. (1), A. P. w zakresie jakim Sąd I instancji uznał, że z w/w dowodów wynika, iż Powód z żoną mieli czas na zaznajomienie się z aktem notarialnym w dniu 4 lutego 2010 r., Powód słyszał rozmowy żony z przedstawicielką Pozwanej dotyczące różnicy w wysokości zobowiązania pieniężnego i sam nie zgłaszał zastrzeżeń co do treści aktu notarialnego w sytuacji gdy z w/w materiału dowodowego jak i opinii biegłego psychologa wynika, iż Powód w chwili składania oświadczeń woli był w stanie wyłączającym świadome i swobodne złożenie tych oświadczeń woli, nie widział treści aktu notarialnego miał problemy ze wzrokiem i cierpiał na zaćmę, nie posiadał lupy, zażywał silne leki psychotropowe, nie mógł się samodzielnie poruszać i rozmawiać, był w stanie silnego wzburzenia, stresu, nie mógł w sposób świadomy odnieść się do zadawanych pytań,

- w konsekwencji błąd w ustaleniach faktycznych polegający na uznaniu, że brak złożenia zastrzeżeń przez Powoda w dniu 4 lutego 2010 r. wynikał z jego przemyślanych, świadomych działań, nie zaś ze stanu zdrowia psychicznego w jakim się wówczas znajdował;

d)  dowodu z zeznań świadka Z. D., zeznań Powoda oraz dokumentu w postaci aktu notarialnego z dnia 4 lutego 2010 r. i przyjęcie, że Powód złożył O oświadczenia woli o ustanowieniu hipoteki i poddaniu się egzekucji w dniu 4 lutego 2009 r., oraz, że w tym samym roku Powód dokonał darowizny nieruchomości na rzecz syna tj. w dniu 27 lutego 2009 r. oraz, iż zawarł ugodę w dniu 18 sierpnia 2009 r. ze spółką jawna PHU (...), w sytuacji gdy zawarcie umowy darowizny nieruchomości na rzecz syn oraz ugody z PHU (...) sp. jawna miało miejsce ponad pół roku przed złożeniem kwestionowanych przez Powoda oświadczeń woli z dnia 4 lutego 2010 r., a także, że stan zdrowia psychicznego Powoda od drugiej połowy roku 2009 r. ulegał szybkiemu pogorszeniu,

- w konsekwencji błąd w ustaleniach faktycznych polegających na uznaniu, iž zawarcie przez Powoda umowy darowizny i ugody sądowej z innymi podmiotami w 2009 r. oznaczało, iż Powód w dniu 4 lutego 2010 r. nie mógł znajdować się w stanie wyłączającym świadome czy swobodne złożenie oświadczeń woli;

e)  dowodu z zeznań świadka Z. D. poprzez uznanie przez Sąd I instancji, że są one sprzeczne i niekonsekwentne w zakresie, w jakim świadek ten zeznaje na temat stanu zdrowia Powoda w dniu 4 lutego 2010 r. w sytuacji gdy zeznania te korelują z dokumentacją medyczną Powoda, zaś świadek Z. D. szczegółowo opisała zachowanie Powoda w w/w dniu, a także przed tym dniem i po dniu 4 lutego 2010 r., w szczególności, że Powód już od 2009 r. przebywał na zwolnieniach lekarskich, stale się leczył, nie podejmował czynności związanych z prowadzeniem firmy, nie prowadził korespondencji i rozmów z Pozwaną ani jej przedstawicielami, nie podpisywał dokumentów, a czynności związaną z ustanowieniem hipoteki na rzecz innego kontrahenta podjął ponad pół roku przed kwestionowanymi oświadczeniami woli;

- w konsekwencji błąd w ustaleniach faktycznych polegających na uznaniu, iż w dniu 4 lutego 2010 r. Powód nie znajdował się w takimi stanie zdrowia psychicznego, który wpływał na możliwość złożenia przez niego świadomych i swobodnych oświadczeń woli;

f)  dowodu z zeznań świadka Z. D. w zakresie, w jakim Sąd I instancji uznał, że zwrócenie uwagi przez świadka Z. D. na wysokość O zobowiązania finansowego w dniu złożenia oświadczeń woli przez Powoda, miało wpływ na świadome i swobodne powzięcie decyzji przez Powoda w dniu 4 lutego 2010 r. w sytuacji gdy Powód nie ustosunkował się do zastrzeżeń świadka Z. D. z powodu stanu zdrowia, zaś sam fakt braku reakcji ze strony Powoda nie oznacza, iż w dniu 4 lutego 2010 r. nie istniały u niego zaburzenia poznawcze i jakiekolwiek inne wpływające na zdolność świadomego i swobodnego złożenia oświadczeń woli,

- w konsekwencji błąd w ustaleniach faktycznych polegający na uznaniu, iż Powód w dniu 4 lutego 2010 r. w kancelarii notarialnej poprzez brak reakcji i zastrzeżeń działań w pełnym rozeznaniu, i nie istniały przesłanki wpływające na zdolność świadomego i swobodnego złożenia przez niego oświadczeń woli;

g)  dowodu z zeznań świadka Z. D., zeznań Powoda w zakresie, w jakim z zeznań w/w osób miało wynikać, iż Powód w okresie zaostrzenia chorób samodzielnie prowadził działalność gospodarczą, na spotkaniu u notariusza korzystał z lupy i miał możliwość zaznajomienia się z ugodą oraz przeprowadzenia ewentualnych konsultacji prawnych w sytuacji, gdy z zeznań tych osób jak i świadka A. J. (2) wynika, iż Powód tuż przed zawarciem aktu notarialnego w dniu 4 lutego 2010 r. i końcem 2009 r. nie prowadził osobistych negocjacji z Pozwaną, i strony nie spotkały się osobiście, nie posiadał wcześniej o ostatecznego projektu ugody stanowiącej podstawę do złożenia oświadczeń woli w kancelarii notarialnej,

- w konsekwencji błąd w ustaleniach faktycznych polegający na uznaniu, iż do dnia zawarcia aktu notarialnego w dniu 4 lutego 2010 r. Powód osobiście prowadził działalność gospodarczą i podejmował racjonalne decyzji, a w konsekwencji, iż w dniu 4 lutego 2010 r. nie zachodziły okoliczności wyłączające świadome i swobodne złożenie przez niego oświadczeń woli;

h)  dowodu z zeznań K. T. (1) w zakresie, w jakim Sąd I instancji uznał, że jego zeznania opisujące zachowanie Powoda w dniu 4 lutego 2010 r. są ogólnikowe, w sytuacji gdy świadek zeznał, że zachowanie Powoda odbiegało od normy, był bardzo zdenerwowany, poruszony

- w konsekwencji błędne uznanie, że osoby trzecie nie opisały, iż zachowanie Powoda w dniu 4 lutego 2010 r. uzasadniało przyjęcie, iż znajdował się on w stanie wyłączającym świadome i swobodne złożenie oświadczeń woli;

i)  dowodu z dokumentacji medycznej Powoda polegający na uznaniu przez Sąd I instancji, z jednej strony, iż stan zdrowia Powoda był ciężki tj. leczył się psychiatrycznie, diabetologicznie, kardiologicznie jeszcze przed złożeniem przez niego oświadczeń woli, jego stan zdrowia nie ulegał poprawie, z drugiej zaś strony błędne i sprzeczne z opinią podstawową i opinią uzupełniającą biegłego psychologa uznanie, iż stan ten nie był na tyle poważy by wpływał na wyłączenie świadomości czy swobody złożenia przez niego oświadczeń woli w dniu 4 lutego 2010 r.

- w konsekwencji błąd w ustaleniach faktycznych i przyjęcie przez Sąd I instancji, że w dniu 4 lutego 2010 r. stan zdrowia Powoda umożliwiał mu złożenie racjonalnych, przemyślanych oświadczeń woli w formie aktu notarialnego;

j)  dowodu z opinii biegłego psychologa i opinii uzupełniającej poprzez bezzasadne uznanie przez Sąd I instancji, iż nie jest ona wyczerpująca, nie spełnia kryteriów opinii sądowej, jej wnioski są nieracjonalne, nie opiera się na całokształcie dokumentacji medycznej, w sytuacji gdy biegła psycholog oparła się na całości zebranego w sprawie materiału dowodowego, wyjaśniła stan emocjonalny, psychiczny Powoda w dniu 4 lutego 2010 r. i w sposób stanowczy wskazała, że o Powód znajdował się w stanie uniemożliwiającym lub znacznie ograniczającym możliwość złożenia przez niego świadomych i swobodnych oświadczeń woli w dniu 4 lutego 2010 r. przed notariuszem

- w konsekwencji błąd w ustaleniach faktycznych polegający na uznaniu, że opinia biegłego psychologa nie stanowi podstawy do oceny stanu zdrowia psychicznego Powoda w dniu 4 lutego 2010 r. i że Powód nie znajdował się w stanie wyłączającym świadome i swobodne złożenie oświadczeń woli;

2.  naruszenie przepisów postępowania, a to art. 285 § 1 kpc w zw z art. 286 kpc i art. 278 kpc poprzez brak zażądania przez Sąd I instancji pisemnego lub ustnego uzupełnienia opinii sądowo psychologicznej i dokonania nieuprawnionej oceny wniosków w/w opinii przez Sąd I instancji, w sytuacji stwierdzenia przez Sąd I instancji, iż opinia sądowo psychologiczna jest ona niepełna, nie rozstrzyga istotnych dla sprawy wątpliwości związanych ze stanem zdrowia Powoda w dniu 4 lutego 2010 r. i zmiany wniosków opinii psychologicznej, które wymagają wiadomości specjalnych,

- w konsekwencji uznanie, że tylko opinii sądowo psychiatryczna jest wystarczająca do oceny stanu zdrowia psychicznego Powoda i zdolności do złożenia świadomych i swobodnych oświadczeń woli w dniu 4 lutego 2010 r.

3.  naruszenie przepisów postępowania, a to art. 235 ² § 2 KPC poprzez brak wydania postanowienia o pominięciu dowodu z:

a)  przesłuchania biegłego psychiatry, w sytuacji gdy w sprawie istniały nierozstrzygnięte wątpliwości co do zaburzeń poznawczych Powoda w dniu 4 lutego 2010 r. i ich wpływu na zdolność złożenia świadomych i swobodnych oświadczeń woli w w/w dniu przez Powoda,

-w konsekwencji niezasadne uznanie, iż opinia sądowo - psychiatryczna jest wystarczająca do oceny stanu zdrowia psychicznego Powoda i możliwości złożenia przez niego oświadczeń woli o poddaniu się egzekucji i ustanowieniu hipoteki;

b)  dokumentów zawartych w piśmie Powoda z dnia 26 maja 2022 r., tj. .m.in. faktur VAT, dowodów przelewów bankowych oraz wezwań do zapłaty,

- w konsekwencji brak oparcia się przy ustaleniach stanu faktycznego na w/w dowodach, które wskazywały, że pomiędzy stronami istniał spór co do wysokości zobowiązania finansowego Powoda względem Pozwanej, a także iż Pozwana zmieniała wysokość tego zobowiązania, tym samym uznanie, przez Sąd I instancji, że Powód w dniu 4 lutego 2010 r. podjął świadomą, racjonalną decyzję co do poddania się egzekucji i ustanowieniu hipoteki;

Pozwany wniósł o oddalenie apelacji i zasądzenie kosztów.

Sąd Apelacyjny zważył co następuje

Apelacja nie jest uzasadniona.

Generalne na wstępie należy zaznaczyć, że Sąd Apelacyjny w całości podziela ustalenia stanu faktycznego dokonane przez Sąd Okręgowy oraz dokonaną przez ten Sąd ocenę prawną i przyjmuje te ustalenia i ocenę za własną, z wyjątkiem odmienności wynikających z poniższych wywodów.

Zarzuty dotyczące naruszenia przepisów prawa procesowego dotyczą kwestii związanych z ustaleniami stanu faktycznego tj. niedokonania pewnych ustaleń, dokonanie błędnych ustaleń wynikających z przekroczenia przez Sąd I instancji zasady swobodnej oceny dowodów. Zarzuty te rozpoznać należało w pierwszej kolejności jako że tylko w prawidłowo ustalonym stanie faktycznym sprawy dokonywać można oceny właściwego zastosowania przepisów prawa materialnego.

W kontekście powyższego, w pierwszej kolejności wskazać godzi się, że ocena wiarygodności i mocy dowodów jest podstawowym zadaniem sądu orzekającego, wyrażającym istotę sądzenia, a więc rozstrzygania kwestii spornych w warunkach niezawisłości, na podstawie własnego przekonania sędziego, przy uwzględnieniu całokształtu zebranego materiału. Granice swobodnej oceny dowodów wyznaczone są przy tym wymaganiami prawa procesowego, doświadczenia życiowego oraz regułami logicznego myślenia. Skuteczne postawienie zarzutu naruszenia przez sąd art. 233 § 1 k.p.c. wymaga wykazania, że sąd uchybił zasadom logicznego rozumowania lub doświadczenia życiowego, to bowiem jedynie może być przeciwstawiane uprawnieniu sądu do dokonywania swobodnej oceny dowodów. Nie jest natomiast w tym zakresie wystarczające przekonanie strony o innej niż przyjął sąd wadze (doniosłości) poszczególnych dowodów i ich odmiennej ocenie innej niż ocena sądu.

W ocenie Sądu Apelacyjnego, pozwany nie zdołał wykazać, by Sąd Okręgowy rozpoznając sprawę niniejszą naruszył zasady swobodnej oceny dowodów i w konsekwencji, by Sąd ten popełnił błąd w ustaleniach faktycznych. Sąd Okręgowy trafnie wskazał dlaczego części dowodom dał wiarę a części nie. Apelacja nic istotnego w tej kwestii nie wnosi. Nie wskazano na takie uchybienia, które mogły spowodować ocenę dowodów jako zupełnie dowolną.

W przedmiotowej sprawie kluczowe znaczenie miała opinia biegłego psychiatry. To bowiem wnioski wynikające z jego opinii doprowadziły sąd do wniosku, że powód składając przedmiotowe oświadczenie woli nie znajdował się w stanie wyłączającym świadome i swobodne podjęcie decyzji. Powód w tym zakresie w apelacji wniósł o sporządzenie opinii uzupełniającej przez biegłego psychiatrę na okoliczność ustalenia czy zaburzenia poznawcze powoda wpływały na jego zdolność do świadomego i swobodnego złożenia oświadczenia woli w dniu 4 lutego 2010 r., względnie, powołanie innego biegłego psychiatrę na okoliczność stanu zdrowia powoda i jego zdolności do świadomego i swobodnego złożenia oświadczeń woli w dniu 4 lutego 2010 r. Sąd Apelacyjny pominął ten dowód z uwagi na fakt, że opinia biegłego psychiatry jest przekonująca i nie ujawniły się w niej okoliczności, które poddawałyby w wątpliwość jej rzetelność. Została sporządzona przez lekarza specjalistę, a wiec osobę posiadającą odpowiednią wiedzę. Tej oceny nie podwarza opinia biegłej psycholog, albowiem treść tej opinii wskazuje, że biegła dokonała analizy stanu emocjonalnego powoda w dacie dokonywania przedmiotowej czynności prawnej przede wszystkim na podstawie dokumentacji z leczenia powoda, które miało miejsce już po 4 lutym 2010r. W pierwszej ze złożonych opinii biegła skoncentrowała się głównie na znaczeniu rozpoznania cukrzycy dla stanu emocjonalnego powoda wskazując, że ta choroba w związku z wahaniami stanu cukru we krwi i rozregulowaniem stabilności hormonalnej organizmu mogła wpłynąć na stan psychiczny powoda i spowodować zaburzenia emocjonalne. Nie negując, że schorzenia somatyczne powoda mogły negatywnie wpłynąć na jego stan emocjonalny to zważyć jednak należy, co biegła całkowicie pominęła, że powód przed datą dokonania przedmiotowej czynności prawnej od blisko półtora miesiąca prowadził już leczenie diabetologiczne i psychiatryczne zaś ze szpitala został wypisany w stanie ogólnym dobrym. Biegła nie odniosła się w ogóle do tej okoliczności i nie oceniła czy podjęcie przez powoda leczenia tak cukrzycy jak i leczenia psychiatrycznego, skutkowało poprawą jego stanu emocjonalnego. Wnioski biegłej jawią się jako dowolne i oparte na teoretycznych założeniach bez uwzględnienia okoliczności przedmiotowej sprawy tym bardziej, że z dokumentacji medycznej związanej z hospitalizacją powoda w 2009r. nie wynika, aby podczas jego pobytu w szpitalu odnotowano wystąpienie zaburzeń orientacji, zaburzeń treści, toku myślenia czy innej formy upośledzenia funkcji poznawczych. Takich objawów nie odnotowano również w dokumentacji z leczenia psychiatrycznego powoda z 25 marca 2010r., z której wynika, że powód czuje się zalękniony, rozdrażniony, zniechęcony do życia, nie odnotowano natomiast żadnych zaburzeń funkcji poznawczych. Również opinia uzupełniająca nie zasługuje na podzielenie, albowiem analiza owej opinii w zestawieniu z pełną treścią dokumentacji medycznej powoda, na która wszak powołuje się biegła dowodzi, że biegła skupiła się wyłącznie na samym fakcie hospitalizacji psychiatrycznej powoda, pominęła natomiast opis stanu i zachowania powoda w dacie jego przyjęcia do szpitala i w okresie pobytu w szpitalu. Biegła pominęła, że z dokumentacji medycznej powoda z 2011 i 2012 roku wynika wszak, że dacie przyjęcia do szpitala jak i w okresie hospitalizacji powód pozostał w logicznym i rzeczowym kontakcie, miał pełną świadomość swojej sytuacji życiowej i zawodowej i że ta sytuacja była przyczyną jego zmartwień. Niedostatki i niepełność owej opinii oraz oparcie przedstawionych w niej wniosków na fragmentach dokumentacji medycznej powoda wykluczają jej podzielenie przez Sąd, albowiem przedmiotowa opinia - z racji owych ułomności - nie spełnia kryteriów przewidzianych dla tego rodzaju specjalistycznego dowodu. Odnosząc się z kolei do twierdzeń biegłej psycholog o pozostawaniu przez powoda w stanie silnego stresu wskazać należy, że wadę oświadczenia woli w postaci niezdolności osoby fizycznej o świadomego albo swobodnego powzięcia decyzji i wyrażenia woli powiązano ze stanem wynikającym z przyczyn wewnętrznych jej dotyczących, nie zaś z jej sytuacją zewnętrzną.

Porównując te dwie opinie należy zwrócić uwagę, że w ogóle przeprowadzanie dowodu z opinii psychologa było zbędne. Oceny stanu świadomości i swobody w podjęciu decyzji należy upatrywać w tzw. przyczynie wewnętrznej tj. takiej która umiejscowiona jest w samym podmiocie składającym oświadczenie woli. Musi on zatem wynikać ze stanu, w jakim znajduje się osoba składająca oświadczenie woli, a nie z okoliczności zewnętrznych, w jakich osoba ta się znalazła. Również stan wyłączający swobodę musi wynikać z przyczyny wewnętrznej, umiejscowionej w samym podmiocie składającym oświadczenie woli, a nie w sytuacji zewnętrznej. Stan wyłączający świadomość rozumieć należy jako brak rozeznania, niemożność rozumienia zachowań własnych i cudzych, niezdawanie sobie sprawy ze znaczenia i skutków własnego postępowania. Z kolei stan wyłączający swobodę podjęcia lub wyrażenia woli polega na tym, że osoba podejmująca decyzję i wyrażająca ją na zewnątrz z przyczyn wewnętrznych jest skoncentrowana na określonym rozwiązaniu i - mimo świadomości istnienia innych i to być może bardziej odpowiadających jej możliwości nie może pokonać wewnętrznego przymusu postąpienia w określony sposób. Domeną psychiatrii jest właśnie badanie przyczyn wewnętrznych, a psychologii zewnętrznych.

Z powyższych względów zarzut naruszenie przepisów postępowania, a to art. 285 § 1 kpc w zw z art. 286 kpc i art. 278 kpc poprzez brak zażądania przez Sąd I instancji pisemnego lub ustnego uzupełnienia opinii sądowo psychologicznej i dokonania nieuprawnionej oceny wniosków w/w opinii przez Sąd I instancji nie jest uzasadniony. Skoro w ogóle opinia była zbędna to nie istniała potrzeba jej uzupełniania.

Również zarzut naruszenie art. 235 ² § 2 kpc poprzez brak wydania postanowienia o pominięciu dowodu z przesłuchania biegłego psychiatry nie jest uzasadniony, w sytuacji gdy w sprawie istniały nierozstrzygnięte wątpliwości co do zaburzeń poznawczych powoda. W pierwszej kolejności należy wskazać, że powód nie zgłosił takiego żądania, po pisemnym uzupełnieniu opinii. Opinia była jasna, kompletna, a zatem sąd nie miał obowiązku działania z urzędu.

O kosztach postępowania apelacyjnego należnego pozwanemu Sąd orzekł stosując zasadę z art. 98 kpc i w całości obciążono nimi pozwanego. W skład zasądzonych kosztów wchodzi wynagrodzenie pełnomocnika w wysokości 8100 zł wyliczone w oparciu o §10.1.1) i §2.7) rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015r. „w sprawie opłat za czynności radców prawnych”.

O kosztach wynagrodzenia adwokata z urzędu – w wysokości 9 963 zł - orzeczono na podstawie art. 29 ustawy „prawo o adwokaturze” z związku z § 4, § 8.6), § 16 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 14 maja 2024r. „w sprawie ponoszenia przez Skarb Państwa albo jednostki samorządu terytorialnego kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez adwokata z urzędu” oraz na zasadzie § 10.1.2) rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. „w sprawie opłat za czynności adwokackie”, zastosowanego w drodze analogii.

Mając powyższe na uwadze – na zasadzie art. 385 kpc – orzec należało jak w sentencji wyroku.