Portal Orzeczeń Sądu Apelacyjnego w Krakowie

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 22 października 2024 r.

Sąd Apelacyjny w Krakowie, I Wydział Cywilny

w składzie:

Przewodniczący: SSA Józef Wąsik

Protokolant: Julia Grabowska

po rozpoznaniu w dniu 9 października 2024 r. w Krakowie na rozprawie

sprawy z powództwa M. O. (1)

przeciwko (...) S.A. z siedzibą w K.

o zapłatę

na skutek apelacji strony pozwanej

od wyroku Sądu Okręgowego w Krakowie

z dnia 14 marca 2022 r., sygn. akt I C 3404/21

1.  zmienia zaskarżony wyrok w punkcie I w ten sposób, ze kwotę 100.000 zł obniża do kwoty 95.700 zł (dziewięćdziesiąt pięć tysięcy siedemset złotych);

2.  oddala apelację w pozostałym zakresie;

3.  zasądza od strony pozwanej na rzecz powódki kwotę 4.050 zł (cztery tysiące pięćdziesiąt złotych) tytułem kosztów postępowania apelacyjnego z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się tego orzeczenia do dnia zapłaty.

Sygn. akt I A Ca 683/22

UZASADNIENIE

Powódka M. O. (1) w ostatecznie sprecyzowanym żądaniu pozwu domagała się zasądzenia od strony pozwanej (...) S.A. z siedzibą w K. kwoty 100.000 zł z odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi od dnia 31 marca 2017 r. do dnia zapłaty oraz zasądzenia kosztów procesu. W uzasadnieniu powódka wywodziła, iż strona pozwana bezumownie korzystała z nieruchomości oznaczonej jako działka nr (...), położonej w N., objętej księgą wieczystą nr (...), na której posadowione są urządzenia elektroenergetyczne strony pozwanej w postaci odcinka napowietrznej linii elektroenergetycznej wraz ze stanowiskiem słupowym. Powódka argumentowała, że powódka jest współwłaścicielką przedmiotowej nieruchomości w ¼ części oraz jest cesjonariuszką wierzytelności od współwłaścicieli nieruchomości M. R. za okres od 1 grudnia 2006 r. do 23 października 2012 r. oraz B. T. i W. T. za okres od 1 grudnia 2006 r. do 15 marca 2015 r. z tytułu wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z nieruchomości przez stronę pozwaną (...) S.A. z siedzibą w K..

Powódka zarzuciła, iż podniesiony przez stronę pozwaną zarzut zasiedzenia zmierza do obejścia przepisów prawa dotyczących służebności przesyłu tj. art. 305 ¹ i nast. k.c, a także iż jest nie do pogodzenia z zasadami współżycia społecznego oraz iż strona pozwana nie wykazała przesłanek zasiedzenia, w szczególności strona pozwana nie wykazała kiedy nastąpiło rozpoczęcie posiadania służebności przez poprzedników prawnych strony pozwanej, jak również iż strona pozwana nie wykazała przejścia posiadania pomiędzy podmiotami, które miały wykonywać służebność urządzeń energetycznych w okresie od 1976r. (odcinek napowietrznej linii 110 kV wraz z konstrukcją wsporczą słupem) i od 1991 r. (odcinek napowietrznej linii średniego napięcia) (k.-2-77, 217-227, 401-403).

Strona pozwana (...) S.A. z siedzibą w K. wniosła o oddalenie powództwa oraz o zasądzenie kosztów procesu. W uzasadnieniu strona pozwana wywodziła, iż przebieg przedmiotowych linii energetycznych nie zmieniał się na przestrzeni lat oraz iż zarówno linie jak i stanowisko słupowe są trwałymi i widocznymi urządzeniami. Strona pozwana argumentowała, iż ze względu na czas posadowienia urządzeń przesyłowych, okres zasiedzenia należy odpowiednio liczyć – dla linii napowietrznej średniego napięcia 30 kV od 1954 r., dla linii napowietrznej wysokiego napięcia 110 kV od 1976 r. oraz iż w związku z tym doszło do zasiedzenia służebności gruntowej odpowiadającej treści służebności przesyłu z upływem 20 lat, tj. z dniem 31 grudnia 1974 r. na rzecz Skarbu Państwa będącego poprzednikiem prawnym (...) S.A. z siedzibą w K., względnie przyjmując złą wiarę poprzednika prawnego – z dniem 31 grudnia 1984 r. Strona pozwana zarzuciła, iż roszczenie o zapłatę za okres poprzedzający marzec 2017 r. jest przedawnione na podstawie art. 118 k.c. w zw. z art. 117 § 1 k.c. (k.-159-216, 418-419).

Sąd Okręgowy w Krakowie wyrokiem z 14 marca 2022r:

I. zasądził od strony pozwanej (...) S.A. z siedzibą w K. na rzecz powódki M. O. (1) kwotę 100.000 (sto tysięcy) zł z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 31 marca 2017 r. do dnia zapłaty;

II. zasądził od strony pozwanej (...) S.A. z siedzibą w K. na rzecz powódki M. O. (1) kwotę (...) (siedem tysięcy czterysta siedemnaście) zł tytułem zwrotu kosztów procesu;

III. nakazał ściągnąć od strony pozwanej (...) S.A. z siedzibą w K. na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w Krakowie kwotę 6.406,97 (sześć tysięcy czterysta sześć, 97/100) zł tytułem zwrotu kosztów sądowych.

Rozstrzygnięcie to zostało wydane w oparciu o następujący stan faktyczny:

Powódka jest współwłaścicielką w ¼ części nieruchomości oznaczonej jako działka nr (...), położonej w N., objętej księgą wieczystą nr (...). Powódka jest cesjonariuszką wierzytelności od współwłaścicieli nieruchomości M. R. za okres od 1 grudnia 2006 r. do 23 października 2012 r. oraz B. T. i W. T. za okres od 1 grudnia 2006 r. do 15 marca 2015 r. z tytułu wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z nieruchomości przez stronę pozwaną (...) S.A. z siedzibą w K..

Przedmiotowa nieruchomość była i jest przeznaczona do realizacji różnych form mieszkalnictwa.

Dowód: uchwała Rady Miasta N. z dnia 18.5.2010 r. wraz z załącznikiem, pisma z dni 23.2.2011 r., 16.5.1997 r. (k.-28-46).

Decyzją Zarządu Miejskiego w N. z dnia 19 listopada 1991 r. doszło do zmiany przebiegu przedmiotowych urządzeń elektroenergetycznych poprzez ustalenie lokalizacji inwestycji i modernizacji istniejącej sieci elektrycznej z częściową przebudową połączoną ze zmianą lokalizacji podpór od (...) B. do granic miasta z Gminą N..

Dowód: decyzja z dnia 19.11.1991 r. (k.-225).

Współwłaściciele przedmiotowej nieruchomości nie wyrazili zgody na posadowienie urządzeń elektroenergetycznych na działce nr (...), położonej w N., ani na ich modernizację, dopiero w 2014 r. wyrazili zgodę na modernizację betonowego słupa.

Dowód: zeznania powódki M. O. (1) (k.-285).

W dniu 15 marca 2015 r. współwłaściciele przedmiotowej nieruchomości zawarli z (...) S.A. z siedzibą w K. umowę o ustanowieniu za wynagrodzeniem służebności przesyłu.

Dowód: wypis z aktu notarialnego z dnia 15.3.2015 r. (k.-23-26).

Strona pozwana w dniu 27 kwietnia 2016 r. złożyła do Sądu Rejonowego w Nowym Sączu wniosek o stwierdzenie zasiedzenia służebności nieruchomości oznaczonej jako działka nr (...), położonej w N., objętej księgą wieczystą nr (...). Po otrzymaniu odpowiedzi na wniosek strona pozwana pismem z dnia 29 września 2016 r. cofnęła wniosek o zasiedzenie i w konsekwencji Sąd postanowieniem z dnia 30 września 2016 r. sygn. akt (...) umorzył postępowanie.

Dowód: postanowienie z dnia 30.9.2016 r. sygn. akt (...) (k.-57).

Powódka wezwała stronę pozwaną do zapłaty kwoty dochodzonej w pozwie, jednak strona pozwana odmówiła zapłaty.

Dowód: korespondencja stron (k.-47-56).

Odcinek napowietrznej linii 110 kV był eksploatowany od 1976 r. do 1987 r. Od 1995r. nie zmienił się przebieg przedmiotowych linii. Na przestrzeni ostatnich pięciu lat licząc od kwietnia 2018 r. linie wraz z konstrukcją wsporczą słupem podlegały pracom konserwacyjno-remontowym.

Dowód: zeznania świadka M. L. (k.-239-240).

Powierzchnie pasów służebności przesyłu na działce nr (...), położonej w N. wyniosła: dla linii 110 kV: 24 m x 10,5 m = 252 m2, dla linii 30 kV: 20 m x 3,8 m = 114 m2, czyli łączna powierzchnia pasów służebności obu linii wyniosła: 252 m2 + 114 m2 = 366 m2.

Dowód: opinia biegłego sądowego w zakresie elektroenergetyki J. S. (k.-298-314).

Wynagrodzenie za bezumowne korzystanie z nieruchomości oznaczonej jako działka nr (...), położonej w N. okresie od 1 grudnia 2006 r. do 15 marca 2015 r. wyniosło 119.900 zł, w tym za grudzień 2006 r. – 1181 zł i za każdy miesiąc 2007 r. – 14.376 zł.

Dowód: opinie biegłego sądowego z zakresu szacowania H. D. (1) (k.-350-369, 385-390).

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie powołanych dokumentów, opinii biegłych sądowych: J. S., H. D. (1), zeznań świadka M. L., zeznań powódki M. O. (1). Autentyczność i prawdziwość dowodów z dokumentów nie była kwestionowana przez żadną ze stron postępowania, ich wiarygodność i moc dowodowa nie budzi zatem wątpliwości. W ocenie Sądu opinie biegłych sądowych: J. S., H. D. (1) sporządzone zostały rzetelnie, precyzyjnie i klarownie, a zawarte w nich wnioski są logiczne i przekonywujące. Sąd uznał za wiarygodne zeznania świadka M. L. oraz zeznania powódki M. O. (1), albowiem były jasne i logiczne.

Sąd pominął zeznania świadka M. O. (2), albowiem świadek nie widział nigdy przedmiotowej nieruchomości, stąd stanowcze zeznania świadka co do braku zmiany przebiegu linii, jako oparte wyłącznie na znanych świadkowi dokumentach nie mogły zostać uznane jako wiarygodne, albowiem w istocie stanowiły przypuszczenia. Ponadto, Sąd pominął wniosek pełnomocnika strony pozwanej o dopuszczenie dowodu z dokumentów dołączonych do odpowiedzi na pozew oraz z opinii biegłego sądowego z zakresu elektroenergetyki i elektryki na okoliczność ustalenia daty budowy urządzeń przebiegających przez nieruchomość powódki – na zasadzie art. 235 ² § 1 pkt. 2 k.p.c., albowiem wybiórcze fakty, które miały wykazał powołane dowody były nieistotne dla rozstrzygnięcia sprawy w kontekście dokonania oceny spełnienia przesłanek zasiedzenia. Na marginesie można dodać, iż dowód z opinii w/w biegłego sądowego byłby nadto nieprzydatny z uwagi ustalenie faktu i daty dokonania zmiany lokalizacji przebiegu urządzeń elektroenergetycznych.

Sąd przeprowadził następujące rozważania prawne:

W niniejszej sprawie należy przytoczyć treść art. 225 k.c. w zw. z art. 224 § 2 k.c., zgodnie z którym samoistny posiadacz w złej wierze jest obowiązany do wynagrodzenia za korzystanie z rzeczy. W myśl art. 7 k.c. jeżeli ustawa uzależnia skutki prawne od dobrej lub złej wiary, domniemywa się istnienie dobrej wiary. W ocenie Sądu władztwo strony pozwanej odnośnie przedmiotowej służebności odpowiada posiadaniu służebności przesyłu stosownie do art. 305 ¹ k.c. w zw. z art. 305 ⁴ k.c. Z ustalonego w sprawie stanu faktycznego wynika, iż, współwłaściciele przedmiotowej nieruchomości nie wyrazili zgody na zajęcie nieruchomości i umieszczenie na niej urządzeń energetycznych, przy czym strona pozwana w okresie objętym żądaniem pozwu nie miała tytułu prawnego do korzystania z tej nieruchomości. Z uwagi na powyższe, należy uznać, iż strona pozwana pozostawała w złej wierze. Wymaga podkreślenia, iż strona pozwana nie wykazała, iż doszło do zasiedzenia służebności gruntowej odpowiadającej treści służebności przesyłu. Zasiedzenie jest bowiem sposobem nabycia prawa własności lub ograniczonego prawa rzeczowego przez nieuprawnionego posiadacza na skutek długotrwałego posiadania. Do nabycia własności przez zasiedzenie konieczne jest spełnienie dwóch przesłanek: samoistnego posiadania i upływu czasu przewidzianego w ustawie. Posiadanie prowadzące do zasiedzenia musi mieć charakter władania rzeczą z zamiarem posiadania jej dla siebie ( cum animo rem sibi habendi). Wymagany dla nabycia własności nieruchomości w drodze zasiedzenia upływ czasu łączy się z kwalifikacją posiadania według kryterium dobrej lub złej wiary posiadacza w chwili uzyskania przez niego posiadania. Przy ocenie, czy zachodzą warunki do nabycia własności w drodze zasiedzenia, dobra wiara posiadacza polega na usprawiedliwionym w danych okolicznościach przekonaniu, że przysługuje mu takie prawo do władania rzeczą, jakie faktycznie wykonuje.

Strona pozwana nie wykazała, iż posiadała usprawiedliwione przekonanie władania przedmiotową nieruchomością w zakresie służebności przesyłu, jak również żadnej z przesłanek prowadzących do zasiedzenia, w szczególności strona pozwana nie wykazała, kiedy nastąpiło rozpoczęcie posiadania służebności przez poprzedników prawnych strony pozwanej, w związku z czym nie można ustalić biegu terminu zasiedzenia na rzecz tych podmiotów lub strony pozwanej. Istotne jest również, iż strona pozwana nie wykazała również przejścia posiadania pomiędzy podmiotami, które miały wykonywać służebność urządzeń energetycznych w okresie od 1976r. (odcinek napowietrznej linii 110 kV wraz z konstrukcją wsporczą słupem) i od 1991 r. (odcinek napowietrznej linii średniego napięcia). Nie ma natomiast wątpliwości, co do zmiany przebiegu urządzeń energetycznych, albowiem fakt ten wynika z decyzji Zarządu Miejskiego w N. z dnia 19 listopada 1991 r.

Dodatkowo, nie można nie zauważyć, iż stronie pozwanej nie można przypisać animo rem sibi habendi, skoro w dniu 15 marca 2015r. współwłaściciele przedmiotowej nieruchomości zawarli z (...) S.A. z siedzibą w K. umowę o ustanowieniu za wynagrodzeniem służebności przesyłu. Reasumując, za słuszną także należy uznać argumentację powódki, iż podniesiony przez stronę pozwaną zarzut zasiedzenia zmierza do obejścia przepisów prawa dotyczących służebności przesyłu tj. art. 305 ¹ i nast. k.c, a także iż jest nie do pogodzenia z zasadami współżycia społecznego. Odnośnie natomiast zarzutu przedawnienia roszczenia o zapłatę za okres poprzedzający marzec 2017 r. na podstawie art. 118 k.c. w zw. z art. 117 § 1 k.c., to należy go uznać za uzasadniony, albowiem pozew został wniesiony w dniu 31 marca 2017 r., zatem roszczenie powódki było przedawnione w zakresie: grudnia 2006r., stycznia 2007 r., lutego 2007 r., marca 2007 r., jednak powyższa okoliczność, nie mogła prowadzić do częściowego oddalenia powództwa, bowiem powódka rozszerzyła żądanie pozwu jedynie do kwoty 100.000 zł, natomiast z ustalonego w sprawie stanu faktycznego wynika, iż wynagrodzenie za bezumowne korzystanie z nieruchomości oznaczonej jako działka nr (...), położonej w N. okresie od 1 grudnia 2006 r. do 15 marca 2015 r. wyniosło 119.900 zł, a po odliczeniu wynagrodzenia za w/w miesiące, oszacowana kwota nadal przekracza kwotę 100.000 zł zasądzoną na rzecz powódki.

Mając powyższe na uwadze, orzeczono jak w sentencji, rozstrzygnięcie o kosztach procesu opierając o zasadę za wynik procesu zawartą w art. 98 § 1 i 3 k.p.c. na które złożyły się: częściowa opłata od pozwu w kwocie 1.000 zł, zaliczka na poczet wynagrodzenia biegłych sądowych w łącznej kwocie 1.000 zł (500 zł + 500 zł) kwota 5.400 zł tytułem zastępstwa procesowego zgodnie z § 2 pkt. 6 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz kwota 17 zł tytułem opłaty skarbowej od pełnomocnictwa. Ponadto, Sąd nakazał ściągnąć od strony pozwanej na rzecz Skarbu Państwa – tut. Sądu kwotę 6.406,97 zł tytułem zwrotu kosztów sądowych, na które złożyły się: koszt wynagrodzenia biegłych sądowych w części nie pokrytej przez zaliczki – w kwocie 2406,97 zł oraz kwota 2.000 zł od uiszczenia której powódka była zwolniona, a także kwota 2.000 zł, której powódka nie uiściła w związku z rozszerzeniem żądania pozwu.

Apelację od tego wyroku – w całości - wniosła strona pozwana, zarzucając:

1/ na podstawie art. 229 § 1 k. c. zarzut przedawnienia roszczeń przysługujących właścicielowi nieruchomości przeciwko posiadaczowi, w związku z upływem przed dniem wniesienia pozwu więcej niż roku od dnia zwrotu rzeczy, za który może być uważany dzień 15 marca 2015 r., w którym doszło do zawarcia pomiędzy właścicielami a stroną pozwaną umowy ustanowienia służebności przesyłu;

2) strona pozwana podnosi także zarzut przedawnienia na podstawie art. 118 w

zw. z art. 117 k. c. w stosunku do kwoty, o którą powództwo zostało rozszerzone

pismem powódki z dnia 22 września 2021 r. (zamiast dochodzonej pozwem kwoty

60.000,00 zł wraz z odsetkami, żąda ona 100.000,00 zł wraz z odsetkami od dnia

wytoczenia powództwa), w zakresie wynagrodzenia za korzystanie z nieruchomości

przed wrześniem 2011 r., w związku z upływem do dnia rozszerzenia powództwa

więcej niż 10 lat od powstania roszczeń dotyczących korzystania z nieruchomości

przed wrześniem 2011 r;

3/ naruszenie przepisów postępowania, które miało wpływ na wynik sprawy, tj.:

a) art. 321 § 1 k. p. c. poprzez jego niezastosowanie i orzeczenie ponad żądanie ostatecznie sprecyzowane przez powódkę w piśmie z dnia 22 września 2021 r., poprzez zasądzenie pełnej dochodzonej przez powódkę kwoty 100.000,- zł, która obejmowała okres od 1 grudnia 2006 r. do 15 marca 2015 r., mimo uznania zarzutu przedawnienia co do 3 pierwszych miesięcy okresu wskazanego jako podstawa faktyczna żądania, co powinno skutkować oddaleniem powództwa w części dotyczącej wynagrodzenia za czas poprzedzający dzień 31 marca 2007 r., zaś uwzględnienie powództwa w pełnej dochodzonej kwocie byłoby możliwe tylko w przypadku uznania, że roszczenie dochodzone za okres przedawniony wynosiło 0.

b) art. 232 zd. 1 w zw. żart. 227 w zw. z art. 235(2) § 1 ust. 2 k. p. c. poprzez bezzasadne pominięcie wnioskowanych przez stronę pozwaną w odpowiedzi na pozew z dnia 21 listopada 2017 r. dowodów z dokumentów, zmierzających do wykazania faktów istotnych dla rozstrzygnięcia sprawy;

c) art. 233 § 1 k. p. c. poprzez przekroczenie granic swobodnej oceny dowodów i dokonanie przez Sąd I instancji dowolnej oceny dowodów, sprzecznej z zasadami logiki i doświadczenia życiowego, jak też brak wszechstronnego rozważenia materiału dowodowego polegającego na:

I) bezzasadnym przyjęciu, że doszło do zmiany przebiegu urządzeń energetycznych w zakresie linii SN 30 kV poprzez uznanie, że fakt ten wynika z decyzji Zarządu Miejskiego w N. o ustaleniu lokalizacji inwestycji z dnia 19 listopada 1991r., II) całkowitym pominięciu tego, że bezsporne między stronami było, że linia wysokiego napięcia 110 kV nie zmieniła swojego przebiegu w ogóle, ani też żadna ze stron nie twierdziła, że zmiana przebiegu miała miejsce,

III) bezpodstawnym przyjęciu, że strona pozwana nie wykazała daty objęcia służebności w posiadanie (co było także wynikiem pominięcia wnioskowanych dowodów z dokumentów), ani faktu przejęcia posiadania po swoich poprzednikach prawnych;

IV) bezzasadnym przyjęciu, że o braku władania przez stronę pozwaną nieruchomością (w zakresie odpowiadającym treści służebności przesyłu) świadczy umowne ustanowienie pomiędzy stroną pozwaną a właścicielami nieruchomości w dniu 15 marca 2015 r. służebności przesyłu;

V) bezzasadnym przyjęciu za podstawę ustalenia wysokości wynagrodzenia opinii biegłego sądowego H. D. (1) w zakresie dotyczącym ustalenia przez biegłego wartości współczynników współkorzystania z nieruchomości, mających znaczenie dla określenia wysokości wynagrodzenia za korzystanie z nieruchomości;

d) art. 229 w zw. 230 w zw. z art. 233 § 1 k. p. c. poprzez przekroczenie granic swobodnej oceny dowodów i dokonanie przez Sąd I instancji dowolnej oceny dowodów, sprzecznej z zasadami logiki i doświadczenia życiowego, jak też brak wszechstronnego rozważenia materiału dowodowego oraz błędne uznanie za nieudowodnione faktów, którym powódka nie zaprzeczyła a właściwie je przyznała, polegające na:

i) bezzasadnym przyjęciu, że strona pozwana nie wykazała charakteru posiadania służebności przesyłu z zamiarem jej posiadania dla siebie, podczas gdy okolicznością bezsporną jest, że strona pozwana i jej poprzednicy prawni korzystali z nieruchomości w zakresie odpowiadającym treści służebności przesyłu, polegającym w szczególności na posadowieniu za wiedzą właścicieli nieruchomości urządzeń przesyłowych na tej nieruchomości, ich utrzymywaniu i modernizacji, pomimo nieposiadania zgody właścicieli nieruchomości (co pozostaje okolicznością bezsporną i jednocześnie uznaną przez sąd I Instancji), co jednocześnie przesądza o posiadaniu przez stronę pozwaną i jej poprzedników prawnych dającej się zauważyć dla właścicieli woli władania nieruchomością dla siebie (jak posiadacz służebności) - w zakresie odpowiadającym treści służebności przesyłu;

naruszenie prawa materialnego, tj.:

a) art. 305 ⁴ w zw. z art. 292 w zw. z art. 172 k. c. poprzez niezastosowanie oraz bezzasadne przyjęcie, że podniesiony przez stronę pozwaną zarzut zasiedzenia zmierza do obejścia przepisów dotyczących służebności, a także jest niezgodny z zasadami współżycia społecznego, podczas gdy nabycie służebności w drodze zasiedzenia następuje, w razie spełnienia przesłanek zasiedzenia, z mocy prawa po upływie określonego terminu;

b) art. 172 § 1 k. c. w zw. z art. 292 k.c. poprzez jego niezastosowanie, w sytuacji kiedy strona pozwana lub jej poprzednicy prawni, jako posiadacze służebności przesyłu co do urządzeń elektroenergetycznych znajdujących się na nieruchomości powódki posiadali tę służebność z zamiarem posiadania jej dla siebie (jak posiadacz służebności) nieprzerwanie przez wymagany prawem czas oraz weszli w posiadanie tej służebności w dobrej wierze, wynikającej z budowania linii energetycznych na podstawie obowiązujących przepisów o elektryfikacji oraz na podstawie stosownych decyzji lokalizacyjnych;

c) art. 172 § 2 w zw. z art. 292 k. c. poprzez jego niezastosowanie, polegające na nieuznaniu, że doszło do zasiedzenia na rzecz strony pozwanej służebności przesyłu w roku 1984 - w stosunku do linii napowietrznej średniego napięcia (przy założeniu, że nie uległ zmianie przebieg tej linii), zaś w odniesieniu do linii napowietrznej wysokiego napięcia najpóźniej w roku 2006 r. - także w razie przyjęcia złej wiary poprzedników prawnych strony pozwanej;

d) art. 7 k. c. poprzez jego niezastosowanie, w sytuacji kiedy w sprawie nie przedstawiono żadnych dowodów przemawiających za złą wiarą poprzedników prawnych strony pozwanej w momencie, w którym weszli oni w posiadanie służebności przesyłu co do urządzeń elektroenergetycznych znajdujących się nieruchomości właścicieli;

e) art. 340 i 341 k. c. poprzez jego niezastosowanie, polegające na nieprzyjęciu przez sąd ciągłości posiadania oraz domniemania zgodności posiadania z prawem w odniesieniu do strony pozwanej i jej poprzedników prawnych;

f) art. 510 § 1 i § 2 k. c. poprzez niezastosowanie, polegające na pominięciu przez Sąd I instancji nieważności umowy przelewu wierzytelności, na podstawie której powódka dochodzi od strony pozwanej roszczeń przypadających za okres objęty umowami cesji;

Wniosła o zmianę zaskarżonego wyroku Sądu I instancji poprzez oddalenie powództwa wskutek uznania przez Sąd zarzutu przedawnienia roszczenia powódki na podstawie art. 229 § 1 k. c, ewentualnie, w razie nieuznania przez Sąd zarzutu przedawnienia, wnoszę o zmianę zaskarżonego wyroku Sądu I instancji poprzez oddalenie powództwa wskutek uznania przez Sąd zarzutu zasiedzenia służebności przesyłu oraz zasadzenie kosztów postepowania za obie instancje.

Powódka wniosła o oddalenie apelacji i zasadzenie od strony pozwanej na jej rzecz kosztów postepowania apelacyjnego. W uzasadnieniu podkreśliła brak wykazania przez stronę pozwana przesłanek zasiedzenia oraz sprzeczność zarzutu przedawnienia w zasadami współżycia społecznego.

Sąd Apelacyjny po rozpoznaniu apelacji uznał ją za niezasługującą na uwzględnienie.

Na wstępie wskazać należy, że sąd drugiej instancji rozpoznaje sprawę w granicach apelacji (art. 378 §1 k.p.c.) na podstawie materiału zebranego w postępowaniu w pierwszej instancji oraz w postępowaniu apelacyjnym (art.382 k.p.c.) z tym zastrzeżeniem, że przed sądem pierwszej instancji powinny być przedstawione wyczerpująco kwestie sporne, zgłoszone fakty i dowody, a prezentacja materiału dowodowego przed sądem drugiej instancji jest ograniczona (art. 381 k.p.c.).

W pierwszej kolejności należy rozpoznać zarzuty procesowe, gdyż oceny zastosowania prawa materialnego można dokonać tylko w świetle ostatecznie ustalonego przez sąd stanu faktycznego, a nie stanu preferowanego przez apelującego.

Wbrew zarzutom apelacji Sąd nie naruszył art. 233 § 1 k.p.c. Zgodnie z brzmieniem tego przepisu, sąd ocenia wiarygodność i moc dowodów według własnego przekonania, na podstawie wszechstronnego rozważenia materiału. Zdaniem Sądu Apelacyjnego, Sąd Okręgowy nie uchybił zasadom logicznego rozumowania ani doświadczenia życiowego, a jedynie wykazanie takich okoliczności mogłoby stanowić o skutecznym postawieniu naruszenia wskazanego wyżej przepisu (por. orz. SN z 6.11.1998 II CKN 4/98). Nie jest natomiast wystarczające przekonanie strony o innej niż przyjął sąd wadze (doniosłości) poszczególnych dowodów i ich odmiennej ocenie niż ocena sądu, przedstawianie własnej wizji stanu faktycznego opartej na dokonanej przez siebie odmiennej ocenie dowodów. Ocena wiarygodności i mocy dowodów jest bowiem podstawowym atrybutem i zadaniem sądu orzekającego wyrażającym istotę sądzenia, a więc rozstrzygania kwestii spornych w warunkach niezawisłości na podstawie własnego przekonania sędziego przy uwzględnieniu całokształtu zebranego materiału (tak Sąd Najwyższy w wyroku z 16.02.1996 II CRN 173/95).

Sąd Apelacyjny co do zasady podziela ocenę dowodów Sądu Okręgowego i uznaje jego ustalenia za własne.

Uznaje jednak za uzasadniony zarzut dotyczący braku zmiany przebiegu urządzeń energetycznych, albowiem fakt ten wynika z decyzji Zarządu Miejskiego w N. z dnia 19 listopada 1991 r. Dotyczy ona tylko linii średniego napięcia – 30 KW. (k.225). Jednak decyzja ta nie stanowi dowodu, że faktycznie przebieg linii energetycznej uległ zmianie, co by nastąpiło w razie przestawienia słupów. W treści decyzji zostało wskazane, że modernizacja będzie polegać na wymianie podpór z drewnianych na betonowe oraz na wprowadzeniu korekty przebiegu linii polegającej na korzystniejszym posadowieniu słupów w granicach działek oraz pobliżu ulic dla ominięcia terenów zabudowy mieszkaniowej, bez jednoczesnego doprecyzowania, na czym owo korzystniejsze posadowienie słupów miałoby polegać i czy w istocie będzie się ono wiązać ze zmianą przebiegu urządzeń przesyłowych. Jednak w opinii z dnia 25 października 2019 r., sporządzonej przez biegłego sądowego J. S., która została uznana przez sąd za rzetelną, biegły wskazał, że przeprowadzony w 1991 r. remont linii średniego napięcia polegał na wymianie drewnianych konstrukcji wsporczych na słupy żelbetowe, wymianie izolacji linii i zastąpieniu przewodów stalowo aluminiowych o przekroju 50 mm2 przewodami tego samego typu o przekroju 70 mm2, nie zaś na zmianie przebiegu linii elektroenergetycznych. Powódka nie przedstawiła żadnego dowodu na to, że linia wysokiego napięcia 110 kV zmieniła swój przebieg.

Pozostałe zarzuty (poza wskazanymi w dalszej części uzasadnienia) stanowią w istocie polemikę ze swobodną oceną dowodów przeprowadzoną przez sąd I instancji, której to ocenie nie można nic zarzucić, skoro ocena ta nie wykracza poza ramy zakreślone w art. 233 § 1 k.p.c.

Należy się zgodzić z Sądem I Instancji, że Sąd pierwszej instancji prawidłowo na podstawie całokształtu okoliczności zebranego w sprawie materiału dowodowego prawidłowo ocenił, że pozwana nie wykazała że doszło do zasiedzenia służebności gruntowej.

Wbrew stanowisku apelującego nie wystarczy samo powołanie się przez zainteresowany podmiot na domniemanie dobrej wiary, aby uznać, że została spełniona ta przesłanka zasiedzenia. Obalenie wyrażonego w art. 7 k.c. domniemania istnienia dobrej wiary, może nastąpić nie tylko na podstawie konkretnego dowodu zgłoszonego przez stronę, ale również na podstawie analizy całości stanu faktycznego ujawnionego w sprawie.

Podmiot budujący na cudzym gruncie urządzenia przesyłowe musiał uzyskać prawo do dysponowania w ten sposób cudzą nieruchomością. Jak trafnie podnosi się w orzecznictwie - stałe korzystanie z linii przesyłowej polegające na prowadzeniu prac o charakterze konserwacyjnym lub naprawczym, zakłada konieczność swobodnego dostępu do tych urządzeń, a tych uprawnień nie gwarantuje pozwolenie na budowę urządzeń przesyłowych jak też zgodność budowy z wymaganiami prawa budowlanego.

Dlatego należy podzielić pogląd orzecznictwa sądowego, iż zajęcie cudzej nieruchomości i umieszczenie na niej urządzeń energetycznych bez tytułu prawnego jest równoznaczne ze złą wiarą (zob. wyrok Sądu Najwyższego z 29 stycznia 2008r, sygn. akt IV CSK 410/07, Lex nr 445289).

Sąd Apelacyjny uznał zarzut strony pozwanej pominięcia dowodów z dokumentów dołączonych do odpowiedzi na pozew za usprawiedliwiony. Z ich treści wynika, że na dzień 29 grudnia 1976r na przedmiotowej nieruchomości zostały już wybudowane przez Zakład (...) obydwie linie energetyczne (średniego i wysokiego napięcia), co stwierdza protokół odbioru technicznego z 29.12.1976r (k.206).

Tenże podmiot był również adresatem decyzji nr (...) z 7.09.1968r o lokalizacji szczegółowej linii B.-K..

Kserokopia dokumentu pod tytułem „Ogólna charakterystyka linii napowietrznej” (k.201) odnosząca się do linii 30 KW (średniego napięcia) nie posiada daty sporządzenia i nie wiadomo kto ją podpisy (podpisy nieczytelne).

W tej sytuacji termin zasiedzenia nie mógł upłynąć wcześniej niż 29 grudnia 2006r. (k.204-205).

Co jednak istotne strona pozwana w tej sprawie nie wykazała następstwa prawnego po Zakładzie (...), wymieniony w dokumentach adresat decyzji i wykonawca. Nawet nie podniosła twierdzeń faktycznych, czy Zakład ten był odrębnym przedsiębiorstwem państwowym czy też częścią (oddziałem) Zakładu (...) jako przedsiębiorstwa państwowego. Z zarządzenia Ministra Przemysłu z 16.01.1989r o jego utworzeniu (k.209) wynika, że zostało ono utworzone na bazie zakładów: Zakładu (...) oraz Zespołu Elektrowni (...) (k.209); nie ma wzmianki o Zakładzie (...).

W tej sytuacji należy zgodzić się z Sądem I Instancji, że strona pozwana nie wykazała w niniejszej sprawie nieprzerwanego posiadania przedmiotowej nieruchomości w zakresie odpowiadającym treści służebności przesyłu.

W tym świetle – wobec trudności dowodowych strony pozwanej – w pełni zrozumiała jest postawa strony pozwanej, która zawarła ugodę ze współwłaścicielami a następnie zrezygnowała z kontynuowania postępowania o stwierdzenie zasiedzenia cofając wniosek.

W konsekwencji logicznym jest także stanowisko Sądu Okręgowego, że zawierając ugodę strona pozwana w sposób dorozumiany przyznała, że nie dysponowała przez wymagany okres wolą władania przedmiotową nieruchomością w zakresie odpowiadającym treści służebności przesyłu (animo rem sibi habendi), co stanowi drugą przesłankę do uznania braku zasiedzenia po stronie pozwanej.

Tym samym zarzut naruszenia art.7, art. 172 § 1 i § 2 k.c. w zw. z art. 292 k.c. oraz art.340 i art. 341 k.c. jest chybiony.

Sąd nie naruszył również art. 510 § 1 i § 2 k.c. gdyż powódka dołączyła w toku postępowania cesje wierzytelności od pozostałych współwłaścicieli nieruchomości. Z ich treści wynika, że cesje te obejmują całość przysługujących cedentom praw do przedmiotowego wynagrodzenia za cały okres. Cesja wierzytelności przyszłej może się dokonać w ramach jednego aktu o podwójnym skutku zobowiązująco - rozporządzającym, a nie art.510 § 2 k.c, a więc na zasadzie art.510 § 1 k.c. W uchwale z 19 września 1997 roku (IIICZP 45/970) Sadu Najwyższego podkreślono, że sam charakter wierzytelności przyszłych nie wyklucza ich przelewu. Tym samym wierzytelność przyszła może przejść na nabywcę dopiero z chwilą powstania, a powyższe wymagania należy uznać za spełnione, gdy umowa dotycząca przelewu wierzytelności przyszłej zawiera dane pozwalające ustalić w chwili zaistnienia określonej wierzytelności, że to właśnie ona była objęta zawartą wcześniej umową. Wobec tego, dopuszczalny jest przelew wierzytelności przyszłych dostatecznie oznaczonych. Umowy cesji z dnia 29 listopada 2016 roku dołączone do pozwu spełniają powyższe warunki i są zgodne z przepisami prawa.

Sąd Apelacyjny podziela dominujące poglądy dotyczące dopuszczalności zasiedzenia na nieruchomości służebności gruntowej o treści odpowiadającej służebności przesyłu przed datą 3 sierpnia 2008 r., możliwości doliczenia okresu występowania na nieruchomości stanu faktycznego odpowiadającego treści służebności przesyłu przed wejściem w życie art. 305 ¹ -305 ⁴ k.c. do czasu posiadania wymaganego do zasiedzenia tej służebności. Kwestia respektowania zasady numerus clausus ograniczonych praw rzeczowych oraz świadomości właściciela co do biegu terminu zasiedzenia służebności gruntowej o treści odpowiadającej służebności przesyłu, były już wielokrotnie przedmiotem rozważań Sądu Najwyższego, które składają się obecnie na ugruntowaną linię orzeczniczą (por. wyroki V CSK 356/16, nie publ., z dnia 28 marca 2017 r., II CSK 462/16, nie publ., z dnia 13 kwietnia 2017 r., I CSK 261/16, z dnia 10 listopada 2017 r., V CSK 33/17, nie publ., z dnia 24 sierpnia 2018 r., II CSK 190/18, nie publ., z dnia 12 września 2018 r., II CSK 876/16, nie publ., z dnia 28 maja 2019 r., II CSK 593/18, nie publ.; por. też decyzję Europejskiego Trybunału Praw Człowieka z dnia 17 maja 2016 r. Nr 8585/13, Piekarska i inni przeciwko Polsce).

Niemniej w niniejszej sprawie strona pozwana nie wykazała spełnienia przesłanek zasiedzenia na nieruchomości służebności gruntowej o treści odpowiadającej służebności przesyłu przed datą 3 sierpnia 2008 r w przyczyn omówionych we wcześniejszej części uzasadnienia. Z tego powodu roszczenie pozwu jest co do zasady uzasadnione.

Sąd Apelacyjny uznał, że zarzut przedawnienia podniesiony (dopiero w apelacji) przez stronę pozwaną zarzut przedawnienia oparty o przepis art. 229 § 1 k.c. nie zasługuje na uwzględnienie. Przyjmując na korzyść strony pozwanej, że zawarcie w dniu 15 marca 2015r umowy ustanowienia służebności przesyłu pomiędzy właścicielami nieruchomości a stroną pozwaną jest równoznaczne ze zwrotem nieruchomości w rozumieniu art. 229 § 1 k.c. (pozew wniesiono 31.03.2017r) Sąd uznał zarzut przedawnienia za sprzeczny w okolicznościach tej sprawy z zasadami współżycia społecznego, a to zasadą lojalności kontraktowej obowiązującej także w procesie negocjacji. Strona pozwana ewidentnie przyczyniła się do uchybienia tego terminu. Jest bezspornym, że strony negocjowały ze sobą wysokość wynagrodzenia; W pewnym momencie strona pozwana złożyła wniosek o zasiedzenie służebności o treści odpowiadającej obecnej służebności przesyłu z dniem 29 grudnia 2006r. Zrozumiałym jest w takiej sytuacji powstrzymanie się z wniesieniem pozwu do czasu rozpoznania tego wniosku. Postępowanie o zasiedzenie zakończyło się umorzeniem postępowania wobec cofnięcia wniosku. Postanowienie z 31.10.2016r o umorzeniu postępowania zostało doręczone powódce 2.11.2016r. Cofnięcie wniosku wskazuje na ugodową postawę strony pozwanej.

Skoro jednak strony nie porozumiały się ostatecznie to wniesienie pozwu 31 marca 2017r trudno usnąć za nadmiernie spóźnione tym bardziej, że powódka po okresie trudnej ciąży urodziła córkę 15 marca 2015r z dużą niedowagą i zajmowała się dzieckiem.

(okoliczności bezsporne - nie zaprzeczone przez stronę pozwaną).

Po rozważeniu wszystkich okoliczności Sąd uznał, że w sprawie występują wyjątkowe okoliczności, aby nie uwzględnić upływu terminu przedawnienia ze względów słuszności.

Nie ma racji apelująca, że roszczenie jest przedawnione ponad kwotę 60.000 zł z uwagi na późniejsze rozszerzenie powództwa. Z pozwu wynika, że żądaniem pozwu objęte jest całe roszczenie, zatem zmiana żądania spowodowana tylko wyceną biegłego w myśl utrwalonego orzecznictwa sądowego nie stanowi nowego roszczenia.

Sąd uwzględnił jedynie zarzut naruszenia art. 321 k.c. poprzez jego niezastosowanie i zasądzenie pełnej dochodzonej przez powódkę kwoty 100.000,- zł, która obejmowała okres od 1 grudnia 2006 r. do 15 marca 2015 r., mimo uznania zarzutu przedawnienia co do 3 pierwszych miesięcy okresu wskazanego jako podstawa faktyczna żądania. W rezultacie Sąd – czyniąc zadość ustaleniom faktycznym Sąd zmienił częściowo wyrok oddalił powództwo w części dotyczącej wynagrodzenia za dodatkowy okres 4 miesięcy przyjmując stawkę wyliczoną przez biegłego (4 x 1.075 zł = 4.300 zł).

W pozostałym zakresie Sąd Apelacyjny podziela argumentacje prawną Sądu Okręgowego, której powtarzanie nie jest w tym stanie rzeczy celowe.

W świetle przedstawionych argumentów wyrok częściowo zmieniono na podstawie art. 386 § 1 k.p.c. W pozostałym zakresie apelację oddalono na podstawie art. 385 k.p.c.

O kosztach postępowania apelacyjnego orzeczono na podstawie art. 100 k.p.c. przy zastosowaniu minimalnej stawki taryfowej uznając powódkę za wygrywającą sprawę, gdyż jej roszczenie uległo oddaleniu tylko w niewielkiej części.