Portal Orzeczeń Sądu Apelacyjnego w Krakowie

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 12 lutego 2024 r.

Sąd Apelacyjny w Krakowie – I Wydział Cywilny

w składzie:

Przewodniczący: SSA Sławomir Jamróg

Protokolant: Katarzyna Mitan

po rozpoznaniu w dniu 12 lutego 2024 r. w Krakowie na rozprawie

sprawy z powództwa A. W.

przeciwko (...) Bank (...) S.A. w W.

o ustalenie i zapłatę

na skutek apelacji strony pozwanej

od wyroku Sądu Okręgowego w Krakowie

z dnia 17 marca 2022 r. sygn. akt I C 2847/20

I.  zmienia zaskarżony wyrok w punkcie 2, w ten sposób , że po zwrocie:

„… do dnia zapłaty,” dodaje frazę:„ za jednoczesnym zaofiarowaniem przez powódkę zwrotu na rzecz strony pozwanej kwoty 161.719,30 zł (sto sześćdziesiąt jeden tysięcy siedemset dziewiętnaście 30/100 złotych) albo zabezpieczenia roszczenia o zwrot tej kwoty;”;

II. oddala apelację w pozostałej części;

III. zasądza od strony pozwanej na rzecz powódki, tytułem kosztów postępowania apelacyjnego, kwotę 4.050 zł (cztery tysiące pięćdziesiąt złotych ) wraz z odsetkami, w wysokości odsetek ustawowych za opóźnienie w spełnieniu świadczenia pieniężnego, od dnia uprawomocnienia się orzeczenia, którym je zasądzono, do dnia zapłaty.

Sygn. akt I ACa 742/22

UZASADNIENIE

Wyrokiem z dnia 17 marca 2022 r. sygn. akt I C 2847/20 Sąd Okręgowy w Krakowie ustalił, że umowa numer (...) kredytu hipotecznego denominowanego w CHF z dnia 14.02.2006r. zawarta pomiędzy powódką A. W. a (...) Bank (...) Spółka Akcyjna z siedzibą w W. jest nieważna w całości i nie wiąże powódki, (pkt 1), zasądził od strony pozwanej (...) Bank (...) Spółki Akcyjnej z siedzibą w W. na rzecz powódki A. W. kwotę 151.076,83 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 17.02.2022r. do dnia zapłaty (pkt 2), oddalił powództwo w pozostałym zakresie (pkt 3) i zasądził od strony pozwanej na rzecz powódki kwotę 6.417,00 zł tytułem zwrotu kosztów procesu (pkt 4).

Podstawę tego rozstrzygnięcia stanowił następujący stan faktyczny:

Powódka A. W. w 2006r. chciała uzyskać kredyt na zakup na rynku pierwotnym lokalu mieszkalnego nr (...) położonego przy ulicy (...) w K., celem zaspokojenia własnych potrzeb mieszkaniowych. Powódka uprzednio nigdy wcześniej nie brała kredytu. W toku przygotowań do zawarcia umowy powódka odwiedziła najpierw inny bank, niż bank pozwany w sprawie niniejszej, ale stwierdzono brak jej zdolności kredytowej do zaciągnięcia kredytu złotówkowego pozbawionego mechanizmu waloryzacji. Następnie powódka odbyła jedno spotkanie z pracownikiem pozwanego banku. Podczas spotkania powódka została zapewniona, że ze względu na to, że kredyt będzie powiązany z frankiem szwajcarskim, raty kredytu będą niższe. Pracownik banku nie wspominał o ryzyku walutowym, powódce nie przedstawiono także symulacji spłaty kredytu na wypadek wzrostu lub obniżenia kursu CHF. Powódce po tym spotkaniu nie udostępniono do domu projektu umowy, aby mogła się z nim zapoznać przez dłuższy okres. Nie została poinformowana w jaki sposób, na podstawie jakich parametrów są ustalane przez Bank kursy CHF przyjmowane do rozliczeń kredytu. A. W. zawarła w dniu 14 lutego 2006 r z pozwanym bankiem umowę kredytu mieszkaniowego (...) hipoteczny numer (...) (dalej także: umowa). W umowie strony postanowiły m. in., że:

- na warunkach określonych w umowie (...) SA zobowiązuje się postawić do dyspozycji Kredytobiorcy kredyt w kwocie 66 477,73 CHF, z czego: 65 680 CHF przeznaczone było na finansowanie zakupu lokalu mieszkalnego na rynku pierwotnym oznaczonego nr (...) położonego przy ul. (...) w K., z przeznaczeniem na potrzeby własne; 797,73 CHF przeznaczone było na zapłatę prowizji od udzielonego kredytu (§ 2 ust. 1 umowy);

- wypłata kredytu będzie dokonana w transzach na rachunek inwestora w formie przelewu na wskazany rachunek – zgodnie z pisemną dyspozycją Kredytobiorcy, z uwzględnieniem postanowień § 4 (§ 5 ust. 1 umowy);

- kredyt może być wypłacany: 1) w walucie wymienialnej – na finansowanie zobowiązań za granicą i w przypadku zaciągnięcia kredytu na spłatę kredytu walutowego; 2) w walucie polskiej – na finansowanie zobowiązań w kraju (§ 5 ust. 3 umowy);

- w przypadku, o którym mowa w ust. 3 pkt 2 [tj. w przypadku wypłaty kredytu w walucie polskiej – przyp. Sądu], stosuje się kurs kupna dla dewiz (aktualna Tabela kursów) obowiązujący w (...) SA w dniu realizacji zlecenia płatniczego (§ 5 ust. 4 umowy);

- w przypadku wypłaty kredytu albo transzy w walucie wymienialnej stosuje się kursy kupna/sprzedaży dla dewiz (Tabela kursów), obowiązujące w (...) SA w dniu zlecenia płatniczego (§ 5 ust. 5 umowy);

- w dniu zawarcia umowy stawka referencyjna wynosi 1,0750%, marża wynosi 2,3 p.p. a oprocentowanie kredytu wynosi 3,3750%, w stosunku rocznym. Dla celów ustalenia stawki referencyjnej – (...) SA będzie się posługiwać stawką LIBOR publikowaną odpowiednio o godz. 11.00 GMT lub 11.00 na stronie informacyjnej R., w drugim dniu poprzedzającym dzień rozpoczynający pierwszy i kolejne trzymiesięczne okresy obowiązywania stawki referencyjnej, zaokrągloną według matematycznych zasad do czterech miejsc po przecinku (§ 6 ust. 2 umowy);

- odsetki będą obliczane miesięcznie od kwoty zadłużenia z tytułu kredytu według obowiązującej w tym okresie zmiennej stopy procentowej dla kredytu, począwszy od dnia wypłaty kredytu lub pierwszej transzy, do dnia poprzedzającego spłatę kredytu włącznie (§ 7 umowy);

- po okresie karencji, Kredytobiorca będzie spłacał zadłużenie z tytułu kredytu i odsetek do dnia 01.02.2036 r. w ratach annuitetowych (§12 ust. 4 umowy);

- zabezpieczeniem kredytu jest:

1) hipoteka zwykła w kwocie 66 477,73 CHF oraz kaucyjna do wysokości 33 238,86 CHF na kredytowanym lokalu mieszkalnym oznaczonym numerem (...), położonym przy ul. (...) na parceli gruntowej (...), w K., w terminie do 30.06.2018 r.;

2) cesja praw z polisy ubezpieczenia kredytowanego lokalu mieszkalnego, na rzecz (...) S.A.;

3) weksel własny in blanco Kredytobiorcy poręczony przez Panią B. B. 3 szt. wraz z deklaracją wekslową i oświadczeniami o poddaniu się egzekucji świadczeń pieniężnych na rzecz (...) S.A. (§ 11 ust. 1 umowy);

- spłata zadłużenia z tytułu kredytu i odsetek Kredytobiorcy następuje w drodze potrącania przez (...) SA swoich wierzytelności z tytułu udzielonego kredytu z rachunku oszczędnościowo-rozliczeniowego Kredytobiorcy nr (...) (§ 13 ust. 1 umowy);

- potrącanie środków z rachunku oszczędnościowo-rozliczeniowego w walucie polskiej następuje w wysokości stanowiącej równowartość kwoty kredytu lub raty w walucie wymienialnej, w której udzielony jest kredyt, według obowiązującego w (...) SA w dniu wymagalności, kursu sprzedaży dla dewiz (aktualna Tabela kursów) (§ 13 ust. 7 umowy);

- kredytobiorca oświadcza, iż poniesie ryzyko zmiany kursów walutowych (§ 30 ust. 1 umowy);

- określenie aktualna Tabela kursów oznacza Tabelę kursów (...) SA obowiązującą w chwili dokonywania przez (...) SA określonych w umowie przeliczeń kursowych (§ 1 pkt 8 umowy).

W dniu zawarcia umowy kredytu kwota kredytu wyrażona we franku szwajcarskim, ustalona na 66 477,73 CHF stanowiła równowartość kwoty w złotych polskich 159 721,66 zł. Wypłata kredytu nastąpiła na wniosek powódki na rachunek inwestora ( dewelopera ) w walucie złoty polski.

W okresie od 2 maja 2006 r. do 1 czerwca 2020 r. powódka tytułem spłat rat kredytu uiściła na rzecz pozwanego banku kwotę: 87 381,71 zł tytułem spłaty kapitału oraz 63 695,12 zł tytułem spłaty odsetek, oraz 0,26 zł tytułem odsetek karnych, łącznie – 151 076,83 zł. Wskazana kwota, przy zastosowaniu przyjętych przez pozwany bank kursów, odpowiadać miała kwocie 45 178,36 CHF, w tym: 24 513,97 CHF jako kwota spłaconego kapitało oraz 20 664,39 CHF jako kwota spłaconych odsetek. Obecnie powódka ma nadal do spłaty ok. 170 000 zł kredytu, przy uwzględnieniu kursu z daty składania zeznań podczas rozprawy w dniu 17 lutego 2022 r., i nigdy nie wie, w jakiej wysokości rata zostanie pobrana z jej konta w kolejnym miesiącu.

Pismem z dnia 15 października 2020 r. powódka poinformowała pozwany bank, iż w związku z zawarciem w umowie kredytu z dnia 14 lutego 2006 r. niedozwolonych postanowień umownych uznaje wpłatę na rzecz pozwanego banku kwoty 46 290,52 zł za świadczenie nienależne. Wskazaną kwotę powódka określiła jako różnicę między pożyczką indeksowaną do franka a pożyczką w złotych z zastosowaniem stawki LIBOR. W związku z tym powódka wezwała pozwany bank do zapłaty na jej rzecz kwoty 46 290,52 zł w terminie 30 dni od dnia doręczenia wskazanego pisma. Pismem z dnia 17 listopada 2020 r. strona pozwana odmówiła uznania roszczeń powódki. Pozew w niniejszej sprawie został doręczony stronie pozwanej dnia 9 czerwca 2021 r.

Przy tym stanie faktycznym Sąd Okręgowy uznał, że powódce przysługuje interes prawny w ustaleniu nieważności przedmiotowej umowy w rozumieniu art. 189 k.p.c. Wyrok bowiem ma znaczenie dla kwestii wykonywania przez obie strony umowy, dla podstaw wpisu zabezpieczenia do księgi wieczystej oraz dla podstaw dokonania wzajemnego rozliczenia stron. Rozstrzygniecie zaś powództwa o zapłatę nie usunie w całości niepewności prawnej.

Sąd Okręgowy przyjął, że powódka miała status konsumenta w rozumieniu art. 22 ¹ k.c. Uwzględniając treść regulacji wynikającej z art. 385 ¹ i 385 ² k.c. w zw. z art. 3, 4 i 6 Dyrektywy Rady 93/13/ EWG z dnia 5 kwietnia 1993 r. w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich (Dz.Urz.UE.L Nr 95, str. 29), Sąd Okręgowy uznał za niedozwolone zawarte w przedmiotowej umowie klauzule umieszczone we wskazanych przez powódkę paragrafach umowy dotyczących waloryzacji, tj. § 2 ust. 1, § 5 ust. 3, 4 i 5 i § 13 ust. 7 umowy.

Zawarte w przedmiotowej umowie klauzule waloryzacyjne przewidujące przeliczenie zarówno kwoty wypłacanego w złotówkach kredytu, jak i ostatecznej wysokości zobowiązania (czyli środków podlegających zwrotowi) według kursów określonych w Tabeli Kursów obowiązującej w banku, ukształtowały prawa i obowiązki powódki jako kredytobiorcy w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jej interesy. Określenie wysokości zobowiązania powódki z tytułu spłaty rat kredytu następowało bowiem według przelicznika zmiennego w czasie, co więcej, ustalonego jednostronnie przez stronę pozwaną i tylko powódka ponosiła w całości ryzyko kursowe związane z wahaniami waluty. Ryzyko kursu franka rozłożone było nierównomiernie. Powódka zawierając kwestionowaną umowę nie miała żadnego doświadczenia w zawieraniu umów kredytu, a tym bardziej kredytu waloryzowanego walutą obcą. Przed zawarciem umowy nie przedstawiono jej żadnych symulacji obrazujących możliwe zmiany warunków spłaty kredytu w zależności od zmian kursu CHF. Jakkolwiek powódka pracowała jako specjalistka ds. finansów w kancelarii radców prawnych, to jednak nie miała doświadczenia w zawieraniu kredytów. Powódka miała średnie wykształcenie a jej znajomość finansów dotyczyła kwestii rozliczeń pracowniczych, a nie zasad funkcjonowania rynku finansowego i mechanizmów stosowanych przez banki w umowach, których nadto w umowie precyzyjnie nie wyjaśniono. Nie miało wię decydującego znaczenia zawarte w § 30 ust. 1 umowy oświadczenie kredytobiorcy, iż poniesie on ryzyko zmiany kursów walutowych, gdyż w istocie ryzyka tego powódka nie była świadoma. Przy tej ocenie Sąd Okręgowy uwzględnił, że na dzień zawarcia przez strony umowy kredytu w ustawie Prawo bankowe nie istniało pojęcie kredytu denominowanego ani kredytu indeksowanego. Pojęcia te zostały wprowadzone dopiero ustawą z dnia 29 lipca 2011 r. o zmianie ustawy - Prawo bankowe oraz niektórych innych ustaw i weszły w życie z końcem sierpnia 2011 r. Jakkolwiek samo uzależnienie wysokości raty kredytu od kursu franka nie mogłoby być uznane za niedozwolone, to jednak zawierając umowę, w której zawarto postanowienia dotyczące waloryzacji, powódka miała tylko informację, iż złotówkowy kredyt odnosi się do CHF, ale nie była poinformowana, w jaki sposób następowały przeliczenia i jakie wiąże się z tym ryzyko. Z historycznego punktu widzenia frank szwajcarski wzmacniał swoją pozycję w stosunku do złotówki i wiadome było, że nawet przy chwilowym obniżeniu jego kursu będzie on co najmniej wracał do swojego poziomu wyjściowego, lub będzie rósł. W umowie nie zawarto jednocześnie jakiegokolwiek mechanizmu mającego zapobiec ponoszeniu wyłącznie przez powódkę jako kredytobiorcę całości ryzyka związanego z wahaniami kursu waluty. Ryzyko powódki nie było limitowane , co w konsekwencji prowadziło do nierównomiernego obciążenia powódki konsekwencjami tego wzrostu. Ponadto wysokość kursów ustalana była jednostronnie przez stronę pozwaną i w związku z tym doszło do zachwiania równowagi kontraktowej stron. Takie ukształtowanie stosunku prawnego Sad uznał za sprzeczne z dobrymi obyczajami i rażąco naruszające interes konsumenta, szczególnie, że według zapewnień banku z chwili zawierania umowy zastosowany rodzaj kredytu zapewniać miał powódce uiszczanie niższych rat niż w przypadku kredytu pozbawionego mechanizmu waloryzacji. Tymczasem wzrost kursu do obecnego poziomu prowadził do odwrotnego skutku. Taki wzrost strona pozwana jako profesjonalista powinna brać pod uwagę i zabezpieczyć także interes klienta. Na podstawie umowy powódka wie wprawdzie ile franków ma do spłacenia, ale nie wie, ile złotówek na to musi przeznaczyć i jaka będzie kolejna rata kredytu, uiszczana w kolejnym miesiącu. Nie wie też jaki jest stan aktualnego salda zadłużenia. W konsekwencji więc Sąd Okręgowy uznał klauzule denominacyjne zawarte w § 2 ust. 1, § 5 ust. 3 i 4 oraz § 13 ust. 7 umowy za niedozwolone i jako takie za niewiążące, zgodnie z art. 385 ¹ k.c.

Zdaniem Sądu bez wskazanych klauzul umownych umowa kredytu nie może obowiązywać. Sporne bowiem klauzule określają główne świadczenia stron, w tym wysokość salda kredytu, czyli kwotę, jaką powódka jako klient ma zwrócić bankowi, oraz wysokość poszczególnych rat. Klauzule te określają wręcz charakter umowy, typ produktu zaoferowanego przez bank – który nie jest ani umową o kredyt walutowy, ani umową o kredyt złotówkowy, tylko zawiera w sobie elementy każdego z nich z właściwym tylko dla tego typu umowy sposobem określania salda i sposobu spłaty. Bez klauzul, które wyznaczają te zasadnicze parametry umowy, nie jest wiadome, jak w dalszym ciągu wykonywać umowę. Podobnie nie jest wiadome, jak ustalić oprocentowanie – tj. czy według stawki LIBOR właściwej dla tego konkretnego typu umowy, czy według stawki WIBOR właściwej dla kredytów złotówkowych. Sąd natomiast nie ma podstaw prawnych do uzupełnienia umowy – po wyeliminowaniu tych klauzul – innymi regulacjami lub arbitralnego wkraczania w sferę uprawnień stron i narzucania im treści umowy, która miałaby ich następnie wiązać. To oznacza, że umowa bez wyłączonych z niej niedozwolonych klauzul nie zawiera potrzebnych do jej ważności essentialia negotii, o których mowa w art. 69 ustawy Prawo bankowe, co skutkuje koniecznością stwierdzenia Umowa kredytu powinna być bowiem zawarta na piśmie i określać m.in. kwotę i walutę kredytu, zasady i termin spłaty kredytu oraz terminy i sposób postawienia do dyspozycji kredytobiorcy środków pieniężnych.

Powyższe skutkowało zdaniem Sądu pierwszej instancji koniecznością uwzględnienia żądania stwierdzenia nieważności zakwestionowanej umowy.

Nieważność umowy oznacza, że strony winny zwrócić sobie wzajemnie świadczenia na zasadzie art. 410 i 405 k.c. Sąd Okręgowy odwołał się przy tym do stanowiska wyrażonego w uchwała Sądu Najwyższego z dnia 7 maja 2021r., III CZP 6/21 i z dnia 16 lutego 2021r., III CZP 11/20 i podzielił argumentację prowadząca do oceny, że każda ze stron ma roszczenie o zwrot tego co świadczyła w wykonaniu nieważnej umowy.

Wobec powyższego Sąd uznał za zasadne zasądzenie od strony pozwanej na rzecz powódki kwoty 151 076,83 zł .

Odsetki ustawowe od zasądzonej kwoty sąd zasądził od dnia 17 lutego 2022r. do dnia zapłaty, podzielając stanowisko wyrażone w przywołanym orzecznictwie, że „wymagalność roszczeń związanych z nieważnością kredytu nastąpi dopiero z chwilą podjęcia przez kredytobiorcę wiążącej decyzji co do ewentualnego sanowania niedozwolonej klauzuli i co do zaakceptowania konsekwencji całkowitej nieważności umowy oraz sprzeciwienia się udzielenia mu ochrony przed tymi konsekwencjami przez wprowadzenie regulacji zastępczej”. Na rozprawie w dniu 17 lutego 2022r. powódka została pouczona przez Sąd o skutkach nieważności umowy i wyraziła zgodę na stwierdzenie nieważności umowy.

Tym samym od zasądzonej kwoty 151 076,83 zł Sąd zasądził odsetki ustawowe za opóźnienie od dnia 17.02.2022r. do dnia zapłaty. Jednocześnie z roszczenie o odsetki dalej idące Sąd Okręgowy oddalił.

Za niezasadny Sąd uznał podniesiony przez stronę pozwaną zarzut przedawnienia. Bieg terminu przedawnienia roszczenia o zapłatę świadczenia spełnionego w wykonaniu nieważnej umowy, mógł się bowiem w tym przypadku rozpocząć dopiero od chwili powzięcia przez powódkę wiadomości o możliwej nieważności umowy, a nie od chwili wypłaty kredytu i przeliczenia kwoty CHF na PLN. Skoro więc pierwsze pismo powołujące się na nieważność umowy, które zostało skierowane po konsultacji z adwokatem do strony pozwanej, nosiło datę 15 października 2020 r i skoro powódka wniosła pozew 30 listopada 2020 r. , to należy przyjąć, że roszczenie powódki o zapłatę świadczenia spełnionego z tytułu nieważnej umowy w żaden sposób nie mogło być przedawnione na dzień wniesienia pozwu. Przy orzeczeniu o kosztach Sąd Okręgowy odwołał się do art. 100 k.p.c.

Apelację od tego wyroku wniosła strona pozwana zaskarżając wyrok w części uwzględniającej powództwo oraz w części dotyczącej rozstrzygnięcia o kosztach procesu, zarzucając:

I. wadliwe określenie podstawy faktycznej rozstrzygnięcia tj. ustalenie niezgodnie z rzeczywistym stanem rzeczy, że:

a. pracownik banku nie wspominał o ryzyku walutowym,

b. powódce nie przedstawiono także symulacji spłaty kredytu na wypadek wzrostu lub obniżenia kursu CHF,

c. po spotkaniu w banku powódce nie udostępniono do domu projektu umowy, aby mogła się z nim zapoznać przez dłuższy okres,

d. powódka nie została poinformowana w jaki sposób, na podstawie jakich parametrów są ustalane przez Bank kursy CHF przyjmowane do rozliczeń kredytu,

e. powódka nie miała możliwości negocjowania warunków kredytu, gdyż podpisana przez nią umowa stanowiła opracowany przez Bank wzorzec umowy, w sytuacji gdy

umowy kredytu zawierane przez pozwany bank pozostawiały klientom, w tym powódce, już na etapie ich zawierania pełną swobodę w zakresie wyboru formuły wypłaty oraz spłaty kredytu, w tym także rachunku, na który nastąpić ma wypłata kredytu oraz rachunku z jakiego spłacane miało być zobowiązanie i kredytobiorcy byli uprawnieni do negocjowania kursu waluty CHF,

II. naruszenie art. 233 § 1 k.p.c. poprzez:

- dokonanie dowolnej, sprzecznej z zasadami logiki i doświadczenia życiowego, a nie swobodnie oceny zgromadzonego materiału dowodowego, przejawiającej się w przyjęcia w sposób niezgodny ze stanem rzeczy, że sposób ustalania kursów walut publikowanych przez Bank w Tabeli Kursów Walut Obcych (dalej też jako: Tabela") był ustalany w sposób jednostronny przez stronę pozwaną w sytuacji, gdy Sąd Okręgowy powziął taki wniosek z pominięciem treści dokumentu prywatnego w postaci Raportu Dotyczącego Spreadów" z 2009r. przygotowanego przez UOKiK (załącznik nr(...) do odpowiedzi na pozew).

- uznanie za w pełni wiarygodne zeznań powódki szczególności w odniesieniu do okoliczności zawarcia umowy kredytu z waloryzacją do waluty obcej, w tym co do braku przedstawienia symulacji spłaty kredytu na wypadek zmian kursu CHF oraz zapewnienia powódki, że raty kredytu związku z zastosowaniem waluty CHF, nie istniała możliwość negocjacji umowy kredytu, jak również-że nie została poinformowana o ryzykach związanych z zawarciem spornej Umowy,

- dokonanie dowolnej, sprzecznej z zasadami logiki i doświadczenia życiowego, a nie swobodnej oceny zgromadzonego materiału dowodowego, polegającej na uznaniu za w pełni wiarygodne zeznań powódki w sytuacji oddalenia wniosku dowodowego w zakresie zeznań świadków pracowników banku zawierających umowę kredytu z powódką i błędne założenie, iż świadkowie, którzy jako pracownicy banku na przestrzeni lat obsługiwali wielu klientów, mieliby mieć wiarygodne i

konkretne informacje na temat zawierania konkretnej umowy z powódką, zwłaszcza wobec upływu ponad 16 lat od daty zawarcia umowy w sytuacji gdy zeznania powódki powódka Sąd uznał za wiarygodne i przyjął , że mogła ona dobrze pamiętać proces zawierania umowy, z uwagi na fakt, że zaciągnie kredytu na mieszkanie nie jest drobną czynnością życia codziennego i niejednokrotnie ma miejsce tylko raz w życiu, w związku z czym jest dobrze zapamiętywane przez kredytobiorców, co skutkowało błędem w ustaleniach co do faktu, iż powódka nie została sposób należyty poinformowana o ryzyku kursowym przez pracowników pozwanego banku;

III. naruszenie art. 227 k.p.c. w zw. z art. 235 ² § 1 pkt 2 k.p.c. w. z art. 278§ 1k.p.c.

k.p.c. poprzez pominięcie wniosku dowodowego pozwanej o dopuszczenie i przeprowadzenie dowodu z opinii biegłego sądowego z zakresu ekonomii ze specjalnością w zakresie bankowości (pomimo wniosku dowodowego zgłoszonego w odpowiedzi na pozew), czym Sąd I Instancji uniemożliwił wszechstronne ustalenie okoliczności sprawy przy uwzględnieniu m.in. posiadanych przez biegłego sądowego

wiadomości specjalnych niezbędnych dla należytego rozpatrzenia i rozstrzygnięcia sprawy, z uwzględnieniem zasady prawdy materialnej

IV. naruszenie art. 278 § 1 k.p.c. w zw. z art. 233 1 k.p.c. poprzez dokonanie przez Sąd samodzielnych ustaleń w zakresie wymagającym wiadomości specjalnych tj. odnośnie ryzyka kursowego, pomimo, że tego rodzaju ustalenia wymagają wiedzy specjalistycznej z zakresu ekonomii i wiedzy na temat zasad mechanizmów funkcjonowania rynku walutowego, a ustalenia Sądu w tym zakresie pozostają całkowicie dowolne;

V. naruszenie art. 227 k.p.c. w zw. z art. 235 § 1 pkt. 2i3 k.p.c. poprzez pominięcie wniosku dowodowego o przeprowadzenie dowodu z zeznań świadka K. M. i D. M.. Sąd dowolnie przyjął , że dowód miał wykazać fakt nieistotny dla rozstrzygnięcia sprawy, a nadto, że dowód ten był nieprzydatny do wykazania wskazanych faktów, a to okoliczności zawarcia umowy przez powódkę z pozwanym bankiem- podczas gdy K. M. i D. M. brała udział w podpisywanie Umowy Kredytu przez powódkę, zeznania świadków były niezbędne do wszechstronnego zbadania okoliczności sprawy, a Sąd nie mógł mieć pewności co do wiedzy świadków na temat okoliczności zawarcia Umowy Kredytu.

VI. obrazę przepisów prawa materialnego, tj. naruszenie:

1. art. 189 k.p.c. poprzez przyjęcie, że powódka posiadała interes prawny w żądaniu ustalenia nieważności Umowy Kredytu;

2 art. 385 ¹ § 1 k.c. w zw. z art. 3 oraz art. 4 ust. 2 Dyrektywy Rady 93/13/EWG z dnia 5 kwietnia 1993 r. w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich w zw. z § 5 ust. 4 i 5, § 10 ust. 1pkt 1, § 13 ust. 7, § 18 ust. 1, § 19 pkt 1 i 2, § 22 ust. 112 umowy kredytu poprzez ich błędną wykładnię polegającą na przyjęciu, że kwestionowane postanowienia umowne są niejednoznaczne, w sytuacji gdy kwestionowane przez powódkę postanowienia umowy kredytu zostały sformułowane jasnym, zrozumiałym językiem, a tym samym nie podlegają ocenie z punktu widzenia abuzywności, niezależnie jednak od powyższego niejednoznaczność kwestionowanych postanowień winna być badana z uwzględnieniem przesłanki dobrej wiary, co zostało pominięte przez Sąd;

3. art. 385 ¹ § 1 k.c. w zw. z art. 6 ust. 1 Dyrektywy 93/13 w zw. art. 7 ust. 1 Dyrektywy

93/13 poprzez ich błędną wykładnię i niewłaściwe zastosowanie przejawiające się w uznaniu, że postanowienia Umowy Kredytu odsyłające do tabeli kursów Banku kwalifikują się jako niedozwolone postanowienia umowne w rozumieniu art. 385 ¹§1k.p.c., w sytuacji gdy nie kształtują praw i obowiązków powódki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami i nie naruszają rażąco ich interesu, w związku z czym nie mogły zostać uznane za niedozwolone postanowienia umowne;

4. art. 385 ¹ § 2 k.c. poprzez jego niezastosowanie przejawiające się w zaniechaniu utrzymania w mocy Umowy z dnia 22 października 2007 r. w sytuacji gdy art. 385 ¹ § 2 k.c. wyraża zasadę trwałości umowy konsumenckiej.

5. art. 385 ¹ § 1 k.c. w zw. z art. 6 ust. 1 Dyrektywy 93/13 w zw. art. 7 ust. 1 Dyrektywy 93/13 poprzez ich błędną wykładnię sprowadzająca się do przyjęcia, iż powołana dyrektywa określa minimalny standard ochrony konsumentów, pozostawiając ustawodawstwom krajowym możliwość jej zwiększenia, w konsekwencji reguły wynikające z powołanej dyrektywy wyznaczają nieprzekraczalne granice standardów umów zawieranych z konsumentami, co skutkowało zaniechaniem przez Sąd Okręgowy całkowicie realizacji spoczywającego na nim obowiązku kontroli czy stwierdzenie nieważności Umowy Kredytu jest niekorzystne dla konsumenta, co uzasadniałoby uzupełnienie luk w Umowie poprzez zastosowanie przepisu dyspozytywnego;

6. art. 385 ¹ § 2 k.c. poprzez jego niezastosowanie, co skutkowało błędnym uznaniem, że na skutek kontroli abuzywności umowę kredytu należy uznać za nieważną w całości, mimo że nawet po usunięciu kwestionowanych postanowień :

a) umowa kredytowa w dalszym ciągu posiadałaby wszystkie elementy niezbędne dla

odtworzenia treści głównych zobowiązań stron, a jedyna luka dotyczyłaby sposobu

wykonania zobowiązania,

b) możliwe jest utrzymanie Umowy w pozostałym zakresie w mocy poprzez zastosowanie w miejsce pominiętego postanowienia Umowy innego pozostającego

w mocy postanowienia umownego lub powszechnie obowiązującego przepisu prawa;

c) możliwość wykonywania Umowy istnieje na gruncie art. 69 ust. 3 Prawa Bankowego w obecnym brzmieniu oraz art. 358 § 2 k.c. albowiem Kredytobiorca ma możliwość spełnienia świadczenia bezpośrednio w walucie CHF co też w przypadku powódki miało miejsce-spełniali swój obowiązek w walucie CHF (na mocy art. 69 ust. 3 Pr. Bank), nie tracąc przy tym uprawnienia do spłaty w walucie PLN (na mocy art. 358 kc.), a w konsekwencji Umowa może być wykonywana poprzez spełnienie zobowiązania w walucie obcej lub w walucie PLN,

d) w przypadku przyjęcia za abuzywne postanowień dotyczących kursu wymiany walut możliwe jest, wobec regulacji art. 358 § 2 k.c., art. 783 k.p.c. w brzmieniu na dzień zawarcia Umowy Kredytu, art. 8 ustawy z 18 grudnia 1998 r. Prawo dewizowe w brzmieniu obowiązującym na dzień zawarcia Umowy Kredytu oraz art. 24 ust. 3 ustawy o Narodowym Banku Polskim, zastosowanie średniego kursu NBP jako przelicznika waluty obcej;

e) art. 385 ¹ § 2 k.c. ustanawia w sytuacji określonej w art. 385 k.c. zasadę zachowania

mocy wiążącej umowy.

7. art. 385 ¹ § 1 k.c. w zw. z art. 6 ust. 1 Dyrektywy 93/13 w zw. art. 7 ust. 1 Dyrektywy poprzez ich błędną wykładnię i niewłaściwe zastosowanie skutkujących dokonaniem wadliwej wykładni oświadczeń woli stron Umowy Kredytu ograniczającej się wyłącznie do analizy literalnego brzmienia spornych zapisów Umowy, bez dokonania oceny treści Umowy Kredytu w kontekście celu, w jakim została zawarta Umowa Kredytu, jak również z pominięciem okoliczności, w których doszło do zawarcia Umowy Kredytu, zasad współżycia społecznego oraz zgodnego zamiaru stron w chwili zawierania Umowy Kredytu, co doprowadziło Sąd Okręgowy do wniosku o konieczności stwierdzenia nieważności Umowy Kredytu wobec stwierdzenia abuzywności kwestionowanych postanowień Umowy w sytuacji, gdy Sąd I Instancji, bazując na przekonaniu o racjonalności stron Umowy Kredytu, winien dojść do przekonania, iż w w Umowie Kredytu kursu wymiany, strony uznałyby za odpowiedni kurs średni NBP, jako kurs sankcjonowany przez ustawodawcę do rozliczeń walutowych i uznany przez ustawodawcę za obiektywny, urzeczywistniałoby cel art. 6 ust. 1 Dyrektywy 93/13 jak i stanowiłoby środek stosowny i skuteczny realizujący interesy konkurentów i konsumentów w rozumieniu art. 7 ust. 1 Dyrektywy 93/13;

8. art. 385 ¹ § 1 i 2 k.c. w zw. z art. 358 § 2 k.c. (według stanu prawnego z dnia 24 stycznia 2009 r.) w zw. z art. 3 k.c. oraz art 6 ust. 1 Dyrektywy 93/13 poprzez ich błędną wykładnię i stwierdzenie nieważności Umowy Kredytu w sytuacji, gdy Sąd Okręgowy pominął, że Umowa Kredytu w dacie jej zawierania w pełni zaspokajała potrzeby powódki i była dla niej najkorzystniejsza, a stosują akcję nieważności Sąd Okręgowy naruszył zasady proporcjonalności, pewności obrotu oraz utrzymania umowy w mocy, które są jednymi z podstawowych zasad prawa cywilnego art. 69 ust. 3 PrBank poprzez jego niezastosowanie w sytuacji stwierdzenia przez Sąd abuzywności klauzuli przeliczeniowej.

10. art. 24 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. o Narodowym Banku Polskim w zw. z art. 32 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. o Narodowym Banku Polskim (dalej ustawa o NBP), względnie art. 41 ustawy z dnia 28 kwietnia 1936 r. Prawo Wekslowe poprzez ich niezastosowanie w sytuacji gdy wobec braku określenia w Umowach Kredytu sposobu przeliczenia waluty polskiej na walutę kredytu (co jest wynikiem przyjęcia bezskuteczności postanowień o tabeli kursowej kredytodawcy) winny znaleźć zasady przeliczania określone przez Narodowy Bank Polski, jako podmiotu uprawnionego na podstawie ustawy do organizowania rozliczeń pieniężnych wynikających z konieczności ustalenia kursu złotego w stosunku do walut obcych.

11. art. 385' § 1i2 k.c. poprzez uznanie za abuzywne całości postanowień umownych klauzuli denominacyjnej, w sytuacji gdy okoliczności przemawiające w ocenie Sądu za abuzywnością odnoszą się jedynie do elementu konstrukcji klauzuli denominacyjnej w postaci postanowień regulujących wyłącznie sposób przeliczania tj. zastosowanie konkretnych kursów walut wg Tabeli Banku (klauzuli spreadu walutowego) mającego charakter posiłkowy przy jednoczesnym braku abuzywności klauzuli denominacyjnej w pozostałym zakresie co skutkowało błędnym uznaniem, iż Umowa po usunięciu postanowień abuzywnych nie może zostać utrzymana w mocy wobec wyeliminowania postanowień określających główne świadczenia stron, mimo że postanowieniem takim jest sama klauzula denominacyjna, nie zaś klauzula spreadu walutowego, a tym samym nawet w przypadku przyjęcia abuzywności klauzuli spreadu walutowego umowa nie zostanie pozbawiona postanowień określających główne świadczenia stron umowy,

12. naruszenie art. 405 k.c. w zw. z art. 410 § 1i2 k.c. poprzez ich niewłaściwe zastosowanie i pominięcie, że Powódka nie zwróciła Bankowi do chwili obecnej całej

kwoty udostępnionego kapitału, co winno doprowadzić Sąd do przekonania o braku

podstaw do uznania ich za zubożonych w jakimkolwiek zakresie już środki uiszczone przez powódkę,

13. naruszenie art. 409 k.c. poprzez jego niezastosowanie, w sytuacji gdy Pozwany zużył

14. naruszenie art. 411 pkt. 1 k.c. poprzez jego niezastosowanie, w sytuacji gdy Powódka świadomie i dobrowolnie spełniała świadczenia na rzecz Banku,

15. naruszenie art. 411 pkt 2 k.c. poprzez jego niezastosowanie, co doprowadziło do uwzględnienia przez Sąd Okręgowy powództwa o zapłatę, w sytuacji gdy spełnienie świadczenia przez Powódki czyniło zadość zasadom współżycia społecznego,

16. naruszenie art. 411 pkt k.c. poprzez jego niezastosowanie, co doprowadziło do uwzględnienia przez Sąd I instancji powództwa o zapłatę, w sytuacji gdy Powódka spłacając kolejne raty kapitałowo odsetkowe świadczyła z zamiarem spłaty zadłużenia, które to świadczenia na rzecz Banku na skutek stwierdzenia nieważności Umowy kredytu trzeba uznać za należne na innej podstawie prawnej (art. 410 k.c.),

17. naruszenie art. 118 k.c. w zw. z art. 120 k.c. poprzez ich niezastosowanie przez brak uznania, że roszczenie powódki uległo przedawnienia podczas gdy zastosowanie winien mieć termin przedawnienia co najwyżej 3-letni,

18. naruszenie art. 22 ¹ k.c. poprzez jego niewłaściwe zastosowanie przejawiające się w

uznaniu, że powódka odpowiada modelowi przeciętnego konsumenta podczas gdy w dacie zawarcia Umowy Kredytu powódka pracowała jako specjalista ds. finansów w Kancelarii Radców Prawnych.

Pozwana wniosła o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez oddalenie powództwa w całości oraz zasądzenie solidarnie od powódki na rzecz pozwanego kosztów postępowania w pierwszej instancji i postępowaniu odwoławczym, w tym kosztów zastępstwa procesowego.

Skarżąca na podstawie art. 380 k.p.c. wniosła też o rozpoznanie i zmianę przez Sąd II Instancji postanowienia Sądu I Instancji o pominięciu zawartego w odpowiedzi na pozew:

1) wniosku dowodowego o dopuszczenie i przeprowadzenie dowodu z opinii biegłego

sądowego z zakresu ekonomii ze specjalnością w zakresie bankowości poprzez dopuszczenie i przeprowadzenie przedmiotowego dowodu na fakty szczegółowo określone w treści wniosku dowodowego zawartego w odpowiedzi na pozew;

2) wniosku dowodowego o dopuszczenie i przeprowadzenie dowodu z zeznań świadków K. M. i D. M..

Pozwana w piśmie procesowym z dnia 28 czerwca 2022r. powołała się na złożenie skierowanego do powódki oświadczenia o skorzystaniu z prawa zatrzymania.

Powódka w odpowiedzi wniosła o oddalenie apelacji i zasądzenie kosztów postępowania apelacyjnego podtrzymując stanowisko o posiadaniu interesu w ustaleniu nieważności umowy, która nie może zostać utrzymana w mocy po usunięciu postanowień niedozwolonych. Powódka zakwestionowała także skuteczność zarzutu przedawnienia.

Rozpoznając apelację Sąd Apelacyjny uznał za własne ustalenia Sądu Okręgowego i zważył co następuje:

Niezasadnie Sąd pierwszej instancji oddalił wniosek o dopuszczenie dowodu z zeznań świadków zgłoszonych na okoliczności dotyczących uzgadniania postanowień umowy. Z uwagi na treść art. 385 ¹§4 k.c. bank ma prawo zgłaszać dowody celem wykazania twierdzeń, że konsument miał rzeczywisty wpływ na treść postanowień umowy. Dopuszczenie dowodu z zeznań powódki i oddalenie dowodu z przesłuchania świadków narusza równowagę procesową stron, w sytuacji gdy także świadkowie brali udział w zawarciu umowy i tak jak powódka mogli mieć wiedzę o okolicznościach jej zawarcia. Zakładanie aprioryczne stanu wiedzy świadków nie ma oparcia w procedurze cywilna, która nie przewiduje gradacji dowodów ze względu na ich wartość dowodową (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 26 kwietnia 2022 r. III CZ 117/22). Nie jest zaś dopuszczalne pominięcie dowodu tylko na tej podstawie, że uznaje, że przeprowadzenie dowodu nie zmieni jego przekonania opartego na dotychczasowym materiale procesowym (por. Ereciński Tadeusz (red.), Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz. Tom II. Postępowanie rozpoznawcze Opublikowano: LEX/el. 2022- uwagi do art. 235 ² k.p.c. ). Ostatecznie jednak wniosek o przeprowadzenie dowodu z zeznań świadka D. M. został cofnięty a przeprowadzony na etapie apelacji dowód z zeznań świadka K. M. nie dawał podstaw do zmiany ustaleń. Zeznania świadka nie są wystarczające do obalenia wynikającego z użycia wzoru umowy domniemania, że zakwestionowane przez Sąd Okręgowy postanowienia dotyczące klauzuli walutowej i klauzuli ryzyka walutowego były indywidualnie uzgadniane z powódką. Z zeznań K. M. wynika, że klient przychodząc otrzymywał już przygotowany projekt umowy. To, że pracownicy zakładali, że klient mógł umowę wziąć do domu i przeanalizować nie oznacza po pierwsze, że tego świadoma była powódka a przede wszystkim, że nawet po zapoznaniu mogła negocjować postanowienia umowy dotyczące zasad przeliczania waluty. Zeznania świadka K. M. potwierdzają, że klienci traktowali kredyt wyrażony w CHF jako korzystniejszy z uwagi na wielokrotnie niższe oprocentowanie. Wybór takiego kredytu pozwalał na negocjacje w zakresie marży i prowizji, w zakresie zabezpieczenia ale już nie w zakresie określenia sposobu przeliczania waluty. Ponadto zeznania te nie pozwalają na zakwestionowanie zeznań powódki co do zakresu jej pouczenia skoro świadek nie był w stanie stwierdzić, czy takie pouczenie zostało przedstawione powódce. Ponadto zeznania te wprost potwierdzają, że kredyt nie miał charakteru stricte walutowego skoro wypłata kredytu mogła nastąpić tylko w złotówkach., co tylko potwierdza ustalenia Sądu Okręgowego.

Kwota kredytu była podana w walucie CHF, jednak w tej walucie nie mogła być w tym przypadku wypłacona. Jak wyjaśnił Sąd Najwyższy w uzasadnieniu wyroku z dnia 7 listopada 2019 r. (sygn. akt IV CSK 13/19, nie publ.) z punktu widzenia polskiego systemu prawnego można wyróżnić trzy rodzaje kredytów, w których występuje (w różnych rolach) waluta obca: indeksowany, denominowany i walutowy. W kredycie denominowanym kwota kredytu jest tak jak w przedmiotowej umowie wyrażona w walucie obcej, a zostaje wypłacona w walucie krajowej według klauzuli umownej opartej na kursie kupna waluty obcej obowiązującym w dniu uruchomienia kredytu, zaś spłata kredytu następuje w walucie krajowej. Natomiast w kredycie walutowym kwota kredytu jest wyrażona w walucie obcej i spłata również jest dokonywana w tej walucie. Wszystkie więc zastrzeżenia dotyczące kredytów w walucie obcej denominowanych w złotych są aktualne także w odniesieniu do przedmiotowej umowy. Sama jednak konstrukcja kredytu walutowego denominowanego do waluty polskiej nie jest sprzeczna z prawem tj nie jest sprzeczna z art. 69 prawa bankowego. Potwierdzeniem tego jest treść art. 69 ust. 2 pkt 2 Prawa bankowego (według t.j. Dz.U. 2002 Nr 72, poz. 665) wskazującego pośrednio na możliwość wyboru waluty kredytu a ponadto także przepis art. 4 ustawy z dnia 29 lipca 2011 r. o zmianie ustawy - Prawo bankowe oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 165, poz. 984) tj tzw. ustawy anty spreadowej, która narzucała zmiany we wcześniej zawartych umowach kredytowych w walucie obcej denominowanych do waluty polskiej lub indeksowanych do waluty obcej. Taka umowa więc sama w sobie nie może być uznana za sprzeczną z prawem (por. także wyrok Sądu Najwyższego z dnia 2 czerwca 2021 r. I CSKP 55/21 niepubl.).

Istotny jednak dla sprawy jest sposób zawarcia umowy oraz sposób uregulowania mechanizmu denominacji w kontekście możliwych zmian kursów waluty.

Z formularza z dnia 14 lutego 2006r., wynika, że powódka złożyła wniosek o kredyt podając dane o potrzebach kredytowych wyrażonych w złotych (k.124-126) , których tylko równowartość określono w walucie CHF. Pozwana określiła warunki kredytu, warunki zabezpieczenia i warunki wypłaty i możliwościach finansowych powódki. Nawet jeżeli powódka mogła wybrać walutę kredytu, co jest iluzoryczne w sytuacji wynikającego z zeznań powódki braku zdolności kredytowej, to już jednak sposób denominacji był wynikiem wyboru waluty, a więc nie mógł być negocjowany. Treść umowy została przygotowana przez stronę powodową a przygotowane miejsca na wpis daty wypłaty kredytu (§5), czy też numeru rachunku wskazuje, że umowę spisano na standardowym druku, w którym wcześniej wpisano kwotę i datę spłaty. To czy powódka była specjalistką ds. finansów w kancelarii Kredytowej nie oznacza, że jest ona specjalistką w zakresie obrotu walutowego i nie pozbawia powódki statusu konsumenta w rozumieniu art. 22 ^{( 1)} .c. Okoliczność, że w § 5 są też wskazane różne warianty wypłaty, które nie mogły być zastosowane w odniesieniu do powódki jednoznacznie potwierdza, iż treść umowy wynikała ze wzorca. Uwiarygadnia to zeznania powódki , że umowa nie była negocjowana w zakresie kursu po jakim nastąpi wypłata a treść wzorca jednoznacznie wskazuje, że wypłata kredytu na zaspokojenie zobowiązań krajowych następuje w walucie polskiej po kursie kupna dewiz wskazanego w tabeli kurów w dniu realizacji zlecenia płatniczego. Jeżeli w chwili zawarcia umowy z dnia 14 lutego 2006r. określono , że całkowita wypłata ma nastąpić do 15 marca 2007r. (k. 43v.), to oczywiste jest, ze powódka nie mogła mieć w chwili zawarcia umowy wiedzy jaka kwotę faktycznie otrzyma. Brak jest podstaw do zakwestionowania okoliczności zawarcia umowy przedstawionych w zeznaniach powódki. Raport dotyczący Spreadów Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów z września 2009r (k130-151) wprost wskazuje, że wskazanie tabeli kurs walutowych jako źródła informacji o wysokości kursów i sprzedaży stosowanych na potrzeby kredytu oznacza, że wzorzec nie został sporządzony jednoznacznie albowiem konsument nie dysponuje możliwością dokonania weryfikacji zasadności ponoszenia kosztów wynikających ustalonych przez bank kosztów. Brak precyzyjnego określenia zasad ustalania tych kursów zawsze oznacza naruszenie interesów konsumentów i sprzeczność z dobrymi obyczajami (k.133v.). W tym przypadku wypłata kredytu w złotych następowała według przeliczenia według tabeli kursów kupna obowiązujących w tabeli banku pozwanej (§5 ust. 3 pkt 2 i ust. 4 umowy), potrącanie środków z rachunku oszczędnościowo-rozliczeniowego następowało według kursu sprzedaży dla dewiz wskazanego w aktualnej tabeli kursowej pozwanej (§13 ust. 7 umowy). Definicja wskazana w §1 pkt 8 wskazywała, że aktualna tabela kursów , to tabela kursów pozwanej a nie tabela kursów NBP. To jak faktycznie strona pozwana określała ten kurs nie ma istotnego znaczenia. Oceny, czy postanowienie umowne jest niedozwolone (art. 385 ^{( 1)} § 1 k.c.), dokonuje się bowiem według stanu z chwili zawarcia umowy, co wynika z art. 385 ^{( 2)}k.c. (por. także uchwała Sądu Najwyższego 7 sędziów z dnia 20 czerwca 2018 r. III CZP 29/17 OSNC 2019/1/2). Nie ma więc znaczenia dla rozstrzygnięcia ewentualna opinia biegłego. Zasadnie więc pominięto dowód w tym przedmiocie. Istotne natomiast jest, że kurs przeliczeniowy jednostronnie określał je organ strony pozwanej co zresztą wynika wprost z zarzutów zawartych w środku odwoławczym . Okoliczności zawarcia umowy i jej treść wskazują, że przeliczenie kredytu na walutę polską nie stanowiło w tym przypadku realizacji uprawnienia konsumenta do wyboru sposobu spełnienia świadczenia wynikającego z zobowiązania zaciągniętego w walucie obcej. W tym przypadku problem dotyczy postanowień zawartych w umowie, które nie były indywidualnie uzgadniane z konsumentem.

Postanowienia umowy zawartej z konsumentem, przyznające bankowi swobodę kształtowania kursu waluty obowiązującego w ramach stosunku umownego, a przez to swobodę kształtowania wysokości świadczenia własnego, należy uznać za niedozwolone postanowienia umowne, choćby bank w rzeczywistości korzystał z tej swobody w sposób oględny, nie naruszając rażąco interesów drugiej strony (por. także wyrok Sądu Najwyższego z dnia 30 czerwca 2022r. II CSKP 656/22 niepubl.). W tym ostatnim orzeczeniu Sąd Najwyższy odwołując się do poglądów orzecznictwa wskazał również, że eliminacja klauzuli przeliczeniowej w umowie określającej zobowiązanie w CHF, ale przy wypłacie w złotówkach, według kursu arbitralnie ustalanego przez bank sprawia, iż nie wiadomo, jaką kwotę powinien wypłacić bank. Oznacza to, że brakuje niezbędnego elementu konstrukcyjnego stosunku prawnego i niemożliwe jest jego uzupełnienie. Ten pogląd należy także podzielić w odniesieniu do przedmiotowej umowy. W chwili zawarcia umowy nie obowiązywał jeszcze art. 69 ust. 2 pkt 4a, Prawa bankowego zgodnie z którym umowa kredytu powinna w przypadku umowy o kredyt denominowany określać szczegółowe zasady sposobu ustalania kursu wymiany walut. Zgodnie jednak z art. 69 ust. 1 i 2 pkt 8 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Prawo bankowe w brzmieniu obowiązującym w dacie zawarcia umowy Dz.U.2002.72.665 t.j. istotnym postanowieniem umowy kredytowej było określenie w umowie kwoty oddawanej do dyspozycji kredytobiorcy na czas oznaczony w umowie oraz sposobu postawienia do dyspozycji kredytobiorcy środków pieniężnych. W tym zaś wypadku sama umowa nie wskazywała jednoznacznie jaka kwota zostanie faktycznie oddana do dyspozycji powódki. W umowie odwoływano się do przeliczania do CHF według kursu kupna walut określnego w tabeli kursów- obowiązującego w dniu uruchomienia środków. Po wyeliminowaniu tej klauzuli umowa nie daje podstaw do jednoznacznego określenia kwoty faktycznie udzielonego kredytu. Brak mechanizmu przeliczania nie pozwala więc na przejrzyste dla konsumenta określenie poziomu świadczenia strony powodowej. Także powódka nie mogła określić jednoznacznie salda zadłużenia na co słusznie wskazywał Sąd Okręgowy .

Za niedozwolone należy uznać także postanowienia umowy łączącej strony dotyczące pobierania kwot z rachunku przy zastosowaniu kursu sprzedaży dla dewiz obowiązującego w (...) S.A. W aktualnym orzecznictwie przyjmuje się, że świadczenie kredytobiorcy korygowane klauzulami przeliczeniowymi do waluty obcej stanowi świadczenie główne w rozumieniu art. 385 ^{( 1)} § 1 k.c. (por. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 9 maja 2019r., I CSK 242/18, LEX nr 2690299, z dnia 30 września 2020 r., I CSK 556/18 LEX nr 3207798, z dnia 27 lipca 2021 r. V CSKP 49/21 LEX nr 3207798 i z dnia 28 września 2021 r. I CSKP 74/21 LEX nr 3283262). Niejednoznaczność określenia takiego świadczenia nie wyklucza uznania braku związania takim postanowieniem. W sytuacji zaś wyeliminowania w oparciu o art. 385 ^{( 1)}§1k.c. skutku związania powódki wskazanymi postanowieniami abuzywnymi brak jest umownego sposobu pobierania świadczenia na spłatę kredytu poprzez ten rachunek. W przypadku więc wyeliminowania przepisów abuzywnych dotyczących tabeli kurów pozwanej brak było sposobu przeliczenia takiego świadczenia,

Przede wszystkim zaś podzielić trzeba ocenę Sądu Okręgowego co do wadliwości pouczenia o ryzyku kursowym. Treść umowy wprawdzie wskazuje, że Powódka potwierdziła , że poniesie ryzyko kursowe zmiany kursów walutowych (§30) , jednak istotny jest zakres tego pouczenia. Zeznania świadka K. M. nie wskazują

jakie dane stanowiły podstawę symulacji przedstawionej powódce i nie dają podstaw do podzielenia zarzutu naruszenia art. 233§1 k.p.c. Podkreślić bowiem trzeba, że nie spełnia wymogu przejrzystości przekazywanie konsumentowi przy zawarciu umowy, informacji, nawet licznych, jeżeli opierają się one na założeniu, że stosunek wymiany między walutą rozliczeniową a walutą spłaty pozostanie w miarę stabilny przez cały okres obowiązywania tej umowy. Nawet więc jeśli pozwany bank spełniał obowiązek informacyjny z art. 111 Prawa bankowego i wskazywał w miejscach dostępnych informacje o aktualnych kursach wynikających z tabeli nie oznacza, że powódka zawarła umowę przy świadomości ryzyka ją obciążającego. Sąd Okręgowy właściwie zinterpretował obowiązki przedsiębiorcy w tym zakresie. Dyrektywa Rady 93/13/EWG z dnia 5 kwietnia 1993 r. w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich zakłada, że informacja przed zawarciem umowy o warunkach umownych i skutkach owego zawarcia ma fundamentalne znaczenie dla konsumenta. To na podstawie tej informacji konsument podejmuje decyzję, czy zamierza związać się warunkami sformułowanymi uprzednio przez przedsiębiorcę (zob. wyroki Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości z dnia 30 kwietnia 2014 r. C-26/13 Árpád Kásler, Hajnalka Káslerné Rábai, i z dnia 21 marca 2013 r. C-92/11 RWE Vertrieb). Założeniem ochrony konsumenta jest więc zasada jasnej, pełnej i zrozumiałej informacji handlowej. Symulacje liczbowe, mogą stanowić użyteczną informację, jeżeli są oparte na wystarczających i prawidłowych danych oraz jeśli zawierają obiektywne oceny, które są przekazywane konsumentowi w sposób jasny i zrozumiały. Tylko więc symulacje, które pozwalają zwrócić uwagę konsumenta na ryzyko potencjalnie dotyczące istotnych negatywnych konsekwencji ekonomicznych rozpatrywanych warunków umownych, spełnia wymogi dyrektywy 93/13 w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich. Symulacje liczbowe powinny więc pozwalać konsumentowi zrozumieć rzeczywistego znaczenie długoterminowego ryzyka związanego z możliwymi wahaniami kursów wymiany walut, a tym samym ryzyka związanego z zawarciem umowy kredytu wyrażonego w walucie obcej lub denominowanego do waluty obcej.(por. wyrok Trybunału Sprawiedliwości U.E. z dnia 10 czerwca 2021 r. C-776/19 ,VB i in vs. BNP Paribas Personal Finance SA, Procureur de la République). Strona pozwana więc powinna wykazać, że informacja przedstawiona powódce dawała jej jasne podstawy do uświadomienia sobie skutków znacznego osłabienia waluty polskiej względem CHF, tj takiego jakie wystąpiło w rzeczywistości, co w tym przypadku nie zostało wykazane. Obciążający przedsiębiorcę brak przejrzystości przy określeniu warunków umowy w zakresie konsekwencji istotnej zmiany kursu walut spowodował, że powódka zawarła umowę bez świadomości możliwej konsekwencji znacznego zwiększenia kwoty rat. Nawet jednak gdyby przedstawiono symulacje wskazujące na możliwość wzrostu kursu od 2-4 zł to i tak nie oznacza to , że klient ma świadomość rzeczywistego ryzyka jakie może mieć dla niego nagły wzrost kursu CHF. Dla Sądu Apelacyjnego bowiem najbardziej istotne jest , że ryzyko to było nieograniczone i właśnie tego powinien być świadomy konsument.

Ponadto skutek zmian kursów chroni w istocie jedynie interes banku. Przy stosunkowo słabej walucie krajowej bank nie jest narażony na odwrotne, analogiczne, istotne dla strony pozwanej, ruchy kursowe wynikające ze znacznego osłabienia CHF względem złotego. Zmiany w okresie pomiędzy zawarciem umowy, które miały nastąpić na niekorzyść pozwanej w istocie nie są istotne dla sytuacji ekonomicznej banku. Na istotne ryzyko kursowe w toku wykonywania długotrwałej umowy w nieporównywalny sposób narażona była powódka. Sąd Apelacyjny dodatkowo zwraca uwagę, że z wiarygodnych zeznań powódki wynika, że nie miała ona zdolności kredytowej w złotych. W sytuacji zaś udzielenie kredytu, który ma być spłacany w walucie obcej lub w złotych (ewentualnie innej walucie) przy przeliczeniu na walutę obcą, znaczna zmiana kursu i umocnienie franka szwajcarskiego względem innych walut tworzy w istocie sytuację analogiczną jaka występuje przy braku zdolności kredytowej w złotych. Taki zresztą wzrost obciążenia kredytobiorcy rzeczywiście nastąpił, co prowadzi w tym wypadku do znacznej nierównowagi wynikających z umowy praw i obowiązków stron na niekorzyść konsumentów. Rażące naruszenie interesów konsumenta oznacza nieusprawiedliwioną dysproporcję praw i obowiązków wynikających z umowy na jego niekorzyść, skutkującą niekorzystnym ukształtowaniem sytuacji ekonomicznej konsumenta oraz jego nierzetelnym traktowaniem (por. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 3 lutego 2006 r., I CK 297/05, nie publ., z dnia 15 stycznia 2016 r., I CSK 125/15, OSNC - ZD 2017). Zgodnie z art. 3 ust. 3 Dyrektywy Rady 93/13/EWG z dnia 5 kwietnia 1993 r. w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich, uznaje się za nieuczciwe te warunki umowy, które nie były indywidualnie negocjowane, jeśli stojąc w sprzeczności z wymogami dobrej wiary, powodują znaczącą nierównowagę wynikających z umowy praw i obowiązków stron ze szkodą dla konsumenta (por. także wyrok Trybunału Sprawiedliwości U.E. z dnia 10 czerwca 2021 r. C-609/19 BNP Paribas Personal Finance SA przeciwko VE). Taka nierównowaga i niekorzystne ukształtowanie sytuacji ekonomicznej powódki nastąpiła.

Abuzywne klauzule są od początku, z mocy samego prawa, dotknięte bezskutecznością na korzyść kredytobiorcy, chyba że następczo udzieli on świadomej i wolnej zgody na te klauzule i w ten sposób przywróci ich skuteczność z mocą wsteczną. Niedozwolone postanowienie umowne (art. 385 ^{( 1)} § 1 KC.) są więc od początku, z mocy samego prawa, dotknięte bezskutecznością na korzyść konsumenta, który może udzielić następczo świadomej i wolnej zgody na to postanowienie i w ten sposób przywrócić mu skuteczność z mocą wsteczną (por. Wyroki Sądu Najwyższego z dnia 27 lipca 2021 r. V CSKP 49/21 LEX nr 3207798 i z dnia 2 czerwca 2021 r., I CSKP 55/21niepubl.).

Powódka została pouczona przez Sąd Okręgowy, że przedmiotowe postanowienia umowne nie wiążą jej, jak i pouczona, że przedmiotowe postanowienia umowne odnoszą się do istotnych elementów umowy. Nie potwierdziła ona postanowień, stąd w konsekwencji umowa kredytu nie może z przyczyn wyżej podanych wiązać. Brak jest przepisów dyspozytywnych mogących wypełnić lukę po wyeliminowaniu zakwestionowanych przez Sąd Okręgowy postanowień abuzywnych. Regulacja wynikająca z aktualnego brzmienia art. 358§2 k.c. wprowadzona ustawą z dnia 23 października 2008 r. o zmianie ustawy - Kodeks cywilny oraz ustawy - Prawo dewizowe ( Dz.U.2008.228.1506) nie ma zastosowania do przedmiotowego stosunku z uwagi na treść art. 3 tej ustawy oraz art. 3 k.c. Także art. art. 41 ustawy z dnia 28 kwietnia 1936 r. Prawo Wekslowe nie stanowi normy dyspozytywnej mającej zastosowanie w wypadku gdy strony nie określiły sposobu przeliczenia walut w umowie. Prezentowane także przez tut. Sąd m.in. w wyroku z dnia z 22 czerwca 2020r., I ACa 1684/17 stanowisko o możliwości zastosowania przy kredycie wyrażonym w walucie obcej, w takiej sytuacji przepisu art. 24 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. o Narodowym Banku Polskim (Dz.U.2005.1.2 t.j. ) w zw. z art. 32 tej ustawy nie było zasadne albowiem w orzecznictwie utrwalił się odmienny pogląd o niedopuszczalności zastąpienia niedozwolonych postanowień umownych odsyłających do kursu waluty obcej wynikającego z tabeli bankowej odesłaniem do kursu średniego waluty obcej ustalanego przez Narodowy Bank Polski (por. uzasadnienie postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 11 stycznia 2024 r. I CSK 4927/22 i powołane tamże inne orzecznictwo).

Wyeliminowanie ryzyka kursowego, charakterystycznego dla umowy kredytu denominowanego lub indeksowanego jest równoznaczne z tak daleko idącym przekształceniem umowy, że należy ją uznać za umowę o odmiennej istocie i charakterze, choćby nadal chodziło tu tylko o inny podtyp czy wariant umowy kredytu. (por. Postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 24 listopada 2022 r. I CSK 3200/22 niepubl.). Oznacza to z kolei, że po wyeliminowaniu tego rodzaju klauzul utrzymanie umowy o charakterze zamierzonym przez strony nie jest możliwe, co przemawia za opowiedzeniem się o jej nieważności.

W konsekwencji konsumentowi i kredytodawcy przysługują odrębne roszczenia o zwrot świadczeń pieniężnych spełnionych w wykonaniu tej umowy (art. 410 § 1 w związku z art. 405 KC zob. uchwałę siedmiu sędziów Sądu Najwyższego - zasada prawna - z 7 maja 2021 r., III CZP 6/21, OSNC 2021, Nr 9, poz. 56). Kredytodawca może żądać zwrotu świadczenia od chwili, w której umowa kredytu stała się trwale bezskuteczna. W wyroku z dnia 7 grudnia 2023 r C‑140/22 ECLI:EU:C:2023:965 Europejski Trybunał Sprawiedliwości stwierdził, że artykuł 6 ust. 1 i art. 7 ust. 1 dyrektywy Rady 93/13/EWG z dnia 5 kwietnia 1993 r. w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich należy interpretować w ten sposób, że w kontekście uznania nieważności w całości umowy kredytu hipotecznego, stoją one na przeszkodzie wykładni sądowej prawa krajowego, zgodnie z którą wykonywanie praw, które konsument wywodzi z tej dyrektywy, jest uzależnione od złożenia przez tego konsumenta przed sądem oświadczenia, w którym twierdzi on, po pierwsze, że nie wyraża zgody na utrzymanie w mocy tego warunku, po drugie, że jest świadomy z jednej strony faktu, że nieważność wspomnianego warunku pociąga za sobą nieważność wspomnianej umowy, a z drugiej – konsekwencji tego uznania nieważności, i po trzecie, że wyraża zgodę na uznanie tej umowy za nieważną. Niewątpliwie jednak nie ma żadnego automatyzmu nieważności umowy a ponadto to od stanowiska konsumenta zależy czy abuzywne postanowienia umowy zostaną utrzymane czy też nie. Do chwili więc gdy powódka świadomie odmówiła potwierdzenia umowy, strona pozwana nie mogła przyjmować, że wykonywana umowa jest nieważna a w taki przypadku nie mogła zwracać świadczeń wpłacanych przez powódkę na poczet umowy. Nie mogła więc pozostawać w opóźnieniu w zwrocie świadczenia dochodzonego w pozwie. Słusznie więc Sąd Okręgowy zasądził odsetki od dnia kiedy jasne już było, że umowa nie może być utrzymana tj od dnia 17 lutego 2022r.

W takiej jednak sytuacji nie mogło dojść do zarzucanego przez pozwaną przedawnienia roszczenia. Zarzut więc naruszenia art. 118 k.c. w zw. z art. 120 k.c. nie mógł zostać uwzględniony. Nie jest też zasadny zarzut z art. 411 pkt pkt 1 i 2 k.c. Przesłanka wiedzy zubożonego co do braku podstawy do świadczenia wymaga ścisłej interpretacji, co oznacza, iż wątpliwości odnośnie do obowiązku spełnienia świadczenia nie mogą być utożsamiane z jego pozytywną wiedzą o braku powinności spełnienia świadczenia, nawet gdy wątpliwości w tej materii są poważne (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 30 maja 2023 r. I CSK 3033/22). Brak jest zaś podstaw do uznania, że powódka już w chwili zawierania umowy mogła zdawać sobie sprawę ze skutku nieważności zawieranej umowy. Nie ma też podstaw do sięgania do art. 411 pkt 2 k.c. w sytuacji, w której wzbogacony środkami pieniężnymi wypłaconymi przez bank w wykonaniu nieważnej umowy kredytu jest jedynie prawnie (a nie moralnie) zobowiązany do jej zwrotu (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 14 czerwca 2023 r. I CSK 3759/22). Ponadto na zasady współżycia społecznego nie może bowiem powoływać się ten kto łamie te zasady poprzez wprowadzenie do przygotowanych przez siebie wzorów umów postanowień, które rażąco naruszają interesy konsumenta..

Zgodnie z art. 496 k.c. w zw. z art. 497 k.c., jeżeli wskutek odstąpienia od umowy strony mają dokonać zwrotu świadczeń wzajemnych, każdej z nich przysługuje prawo zatrzymania, dopóki druga strona nie zaofiaruje zwrotu otrzymanego świadczenia albo nie zabezpieczy roszczenia o zwrot. Regulacja ta ma zastosowanie także do umów wzajemnych. Sąd Apelacyjny w tym składzie, przyjmuje, że umowa kredytu jest umową o jakiej mowa w 487 § 2 k.c. Odpowiednikiem świadczenia banku w postaci oddania do dyspozycji kredytobiorcy kwoty środków pieniężnych, a następnie umożliwienia wykorzystania tej kwoty w sposób określony umową jest świadczenie kredytobiorcy w postaci zapłaty odsetek (oprocentowania) i prowizji (tak: wyroki Sądu Najwyższego z dnia 7 marca 2017 r., II CSK 281/16 i z dnia 7 kwietnia 2011 r., IV CSK 422/10, niepubl.).

Niezależnie od tego doktryna nie wyklucza zastosowania analogii do innych sytuacji w których istnieje konieczność zwrotu świadczenia będącego odpowiednikiem świadczenia drugiej strony (por. Ciszewski Jerzy (red.), Nazaruk Piotr (red.), Kodeks cywilny. Komentarz aktualizowany Opublikowano: LEX/el. 2023. Dyrektywa Rady 93/13/EWG z dnia 5 kwietnia 1993 r. w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich sprzeciwia się wykładni sądowej prawa krajowego, zgodnie z którą instytucja kredytowa ma prawo żądać od konsumenta rekompensaty wykraczającej poza zwrot kapitału wypłaconego z tytułu wykonania tej umowy oraz poza zapłatę ustawowych odsetek za zwłokę od dnia wezwania do zapłaty. Zarzut zatrzymania może wiec dotyczyć wzajemnego świadczenia. Europejski Trybunał Sprawiedliwości w postanowieniu z dnia 11 grudnia 2023 r., C-756/22 Bank Millennium S.A. vs ES, AS w kontekście uznania umowy kredytu hipotecznego zawartej z konsumentem przez instytucję bankową za nieważną w całości uznał, że artykuł 6 ust. 1 i art. 7 ust. 1 dyrektywy Rady 93/13/EWG z dnia 5 kwietnia 1993 r. nie sprzeciwia się w takiej sytuacji możliwości żądania przez instytucję kredytową zwrotu kapitału wpłaconego na poczet wykonania tej umowy oraz ustawowych odsetek za opóźnienie. Jakkolwiek więc dyrektywa Rady 93/13/EWG sprzeciwia się dochodzeniu roszczeń ubocznych przez bank to już zasady ochrony konsumenta nie mogą sprzeciwiać się zwrotowi kapitału otrzymanego przez kredytobiorcę. Zarzut zatrzymania, który może podnieść każda ze stron nieważnej umowy, nie ma charakteru przywileju, lecz realizuje zasadę równości i zapewnia równowagę roszczeń każdej ze stron. Nie ma tu żadnego pogorszenia sytuacji konsumenta względem sytuacji kontrahenta. Bank może więc wstrzymać się z obowiązkiem świadczenia kwot zapłaconych przez powódkę do czasu zaofiarowania zwrotu kapitału.

W orzecznictwie wskazywano, że skorzystanie z prawa zatrzymania sprawia, że dochodzone przez powódkę roszczenie jest niewymagalne, a uwzględnienie powództwa powinno zostać powiązane z zamieszczeniem w wyroku zastrzeżenia o jednoczesnym zwrocie przez powódkę świadczenia wzajemnego (por. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 31 stycznia 2002 r. IV CKN 651/00 OSNC 2002/12/155 i z dnia 31 maja 2022 r. II CSKP 34/22). Przepisy art. 6 ust. 1 i art. 7 ust. 1 dyrektywy UE nr 93/13 nie określają wprawdzie skutków nieważności umów zawierających abuzywne postanowienia, jednak wykładnia tych przepisów wskazuje, że ewentualne uwzględnienie zarzutu zatrzymania nie może pozbawić konsumenta prawa do odsetek za opóźnienie (por. wyrok Trybunału Sprawiedliwości z dnia 14 grudnia 2023 r. C-28/22 WE i TL vs Syndyk Masy Upadłości Getin Noble Bank S.A. ). Stanowisko więc wyrażone w powołanym wyżej orzecznictwie krajowym o skutkach zarzutu zatrzymania w doniesieniu do zatrzymania biegu odsetek nie może zostać uwzględnione w tej sprawie.

Wobec powyższego Sąd Apelacyjny zmienił zaskarżony wyrok w punkcie II w oparciu o art. 386§1 k.p.c. w zw. z art. 367 ¹§1 (in principio) k.p.c. , uwzględniając skutki skorzystania przez bank z prawa zatrzymania ale bez jego wpływu na bieg odsetek za opóźnienie , a dalej idącą apelację oddalił na podstawie art. 385 k.p.c.

O kosztach postępowania apelacyjnego orzeczono na podstawie art. 98§1i 3 k.p.c. w zw. z art. 391§1 k.p.c. oraz w zw. z §2 pkt 6 i §10 ust.1 pkt 2 §2 pkt 6 i §10 ust.1 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie (Dz.U.2023.1964 t.j.) albowiem zmiana nie miała charakteru znacznego.