Portal Orzeczeń Sądu Apelacyjnego w Krakowie

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 18 kwietnia 2024 r.

Sąd Apelacyjny w Krakowie – I Wydział Cywilny

w składzie:

Przewodniczący:

SSA Beata Kurdziel

po rozpoznaniu w dniu 18 kwietnia 2024 r. w Krakowie na posiedzeniu niejawnym

sprawy z powództwa Banku (...) w R.

przeciwko M. S. (1) i L. K.

o uznanie czynności prawnej za bezskuteczną

na skutek apelacji pozwanego L. K.

od wyroku Sądu Okręgowego w Krakowie z dnia 28 lutego 2022 r., sygn. akt I C 2281/20,

1.  oddala apelację;

2.  zasądza od pozwanego L. K. na rzecz strony powodowej kwotę 8.100 zł (osiem tysięcy sto złotych) tytułem zwrotu kosztów postępowania apelacyjnego, z odsetkami w wysokości odsetek ustawowych za opóźnienie w spełnieniu świadczenia pieniężnego, za czas od dnia uprawomocnienia się orzeczenia, którym je zasądzono, do dnia zapłaty.

Sygn. akt I ACa 775/22

UZASADNIENIE

Sąd Okręgowy w Krakowie wyrokiem wydanym w dniu 28 lutego 2022r. w sprawie z powództwa Banku (...) w R. przeciwko M. S. (1) i L. K. o uznanie czynności prawnej za bezskuteczną, uznał za bezskuteczną w stosunku do powoda Banku (...) w R. umowę o dożywocie z dnia 7 października 2015 roku zawartą przed notariuszem G. I. (Rep. (...)), pomiędzy pozwanymi L. K. a M. S. (1), mocą której M. S. (1) nabyła od L. K. nieodpłatnie udział wynoszący ½ części w prawie własności nieruchomości – lokalu mieszkalnego nr (...) położonego w K. przy ul. (...) o powierzchni 100 m ^{( 2)}, dla którego Sąd Rejonowy (...) w K. IV Wydział Ksiąg Wieczystych prowadzi księgę wieczystą nr (...), celem ochrony wierzytelności przysługującej stronie powodowej w stosunku do dłużnika L. K. (K.) objętej tytułem wykonawczym stanowiącym nakaz zapłaty w postępowaniu nakazowym wydany przez Sąd Okręgowy w K. w sprawie o sygn. akt (...) (pkt I wyroku) oraz zasądził od pozwanych L. K. i M. S. (1) solidarnie na rzecz powoda Banku (...) w R. kwotę 33.102,00 zł tytułem zwrotu kosztów procesu (pkt II).

Podstawą ww. wyroku był następujący stan faktyczny:

Dnia 28 lipca 2015 roku pozwany L. K. oraz A. J. zawarli z powodem Bankiem (...) w R. umowę uniwersalnego kredytu hipotecznego nr (...). Na skutek braku terminowej spłaty zobowiązań z tytułu umowy kredytu doszło do jej wypowiedzenia przez Bank.

Na mocy umowy o dożywocie zawartej dnia 7 października 2015 roku pomiędzy L. K. a M. S. (1) doszło do przeniesienia na rzecz M. S. (1) prawa własności nieruchomości w postaci lokalu mieszkalnego nr (...) położonego w budynku przy ul. (...) w K. objętego księgą wieczystą nr (...). (okoliczność bezsporna).

Nadto, Sąd Okręgowy ustalił, że:

Pozwany L. K. był przedsiębiorcą, właścicielem trzech a. (1). W roku 2007 i 2010 przeszedł zawały serca, które w istotny sposób wpłynęły tak na jego stan zdrowia jaki i na funkcjonowanie zawodowe.

W maju 2015 r. sprzedał swojej siostrze pozwanej M. S. (1) udziały w prawie własności nieruchomość za kwotę 600.000 zł, a kwotę tą dokapitalizował prowadzoną przez siebie działalność gospodarczą.

W dniu 28 lipca 2015 roku pomiędzy powodem Bankiem (...) w R., a pozwanym L. K. oraz A. J. została zawarta umowa uniwersalnego kredytu hipotecznego nr (...) na kwotę 550 000 zł. Umowa kredytu została zabezpieczona hipoteką na nieruchomości gruntowej położonej w miejscowości L., objętej księgą wieczystą nr (...). Wartość wskazanej nieruchomości została określona w umowie kredytu na kwotę 978 000,00 zł. Celem kredytu było dokapitalizowanie 3 spółek jawnych.

Dnia 7 października 2015 roku pozwani L. K. i M. S. (1) zawarli przed notariuszem umowę o dożywocie, na mocy której doszło do przeniesienia na rzecz M. S. (1) własności nieruchomości stanowiącej lokal nr (...) znajdujący się przy ul. (...) w K. objęty księgą wieczystą nr (...). M. S. (1) zobowiązała się zapewnić L. K. prawo dożywocia polegające na zapewnieniu mu mieszkania (w przedmiotowym lokalu), dostarczania mu wyżywienia, ubrania, światła, opału (ogrzewania), zapewnienia mu odpowiedniej pomocy i pielęgnowania go w chorobie oraz sprawieniu pogrzebu odpowiadającego zwyczajom miejscowym.

W związku z brakiem terminowej spłaty zobowiązań z tytułu umowy kredytu dnia 2 lutego 2016 roku powód wezwał pozwanego L. K. oraz A. J. do zapłaty w terminie 14 dni pod rygorem wypowiedzenia umowy zaległości w kwocie 14 237,97 zł. Wobec upływu powyższego terminu doszło do wypowiedzenia umowy kredytu. Jako podstawę wypowiedzenia powód wskazał § 7 umowy, tj. niespłacenie przez Kredytobiorcę zadłużenia w terminach określonych w umowie.

Powód skierował sprawę na drogę sądową, czego skutkiem było wydanie przez Sąd Okręgowy w K. dnia 30 listopada 2016 roku nakazu zapłaty w postępowaniu nakazowym, w którym Sąd Okręgowy w K. nakazał pozwanym L. K., A. J. i (...) L. K. i (...) Spółka jawna z siedzibą w K., aby zapłacili solidarnie stronie powodowej, tj. Bankowi (...) w R. z siedzibą w R. kwotę 589 778,22 zł wraz z odsetkami oraz koszty postępowania.

Po uzyskaniu tytułu wykonawczego powód wszczął postępowanie egzekucyjne przeciwko L. K. oraz (...) L. K. i (...) Spółka jawna. Ze sporządzonego w dniu 27 maja 2019 roku przez Komornika Sądowego przy Sądzie Rejonowym w M. planu podziału sumy uzyskanej z egzekucji z nieruchomości dłużnika wynika, że w wyniku licytacji prawa użytkowania wieczystego nieruchomości stanowiącej przedmiot zabezpieczenia umowy kredytu uzyskano kwotę 257 250,00 złotych. Bank jako wierzyciel hipoteczny uzyskał kwotę 217 605,63 złotych. Postanowieniem z dnia 19 grudnia 2019 roku Komornik Sądowy przy Sądzie Rejonowym w M. umorzył postępowanie egzekucyjne ze względu na bezskuteczność egzekucji.

Na dzień 1 października 2020 roku zobowiązania dłużników wobec Banku z tytułu umowy kredytu wyniosły:



445 695,70 zł – kapitał;



121 637,11 zł – odsetki naliczone do dnia 30 września 2020 roku (włącznie).

Po zawarciu umowy dożywocia pozwana M. S. (1) przeprowadziła generalny remont nieruchomości, gdyż dom tego wymagał. Pozwana M. S. (1) opiekuje się bratem.

Powyższy stan faktyczny Sąd Okręgowy ustalił w oparciu o dowody z dokumentów, które nie były kwestionowane przez strony w zakresie ich wiarygodności i prawdziwości, nie budziły także wątpliwości Sądu.

Sąd I instancji odmówił wiary zeznaniom pozwanego – L. K. w zakresie twierdzeń dotyczących prowadzonej od lipca 2015 r. restrukturyzacji w spółkach, których wspólnikiem był pozwany, które według pozwanego miały przynosić poprawę sytuacji finansowej i generować zysk. Według zeznań, w maju 2015 r. pozwany sprzedał swojej siostrze nieruchomość za kwotę 600.000 zł, w celu pozyskania kapitału na rozwój prowadzonej przez niego działalności gospodarczej. Pozwany zeznał, iż pozyskane środki na dokapitalizowanie prowadzonych przez niego spółek zostały wykorzystane już we wrześniu 2015 roku, podczas gdy pozwany nie wykazał, iż we wskazanym okresie podejmował jakiekolwiek działania wpływające na poprawę sytuacji finansowej pozwanego. Sąd nie uznał za wiarygodne również zeznań pozwanego, iż wypowiedzenie umowy franczyzowej i handlowej było spowodowane otworzeniem przez franczyzodawcę konkurencyjnych a. (1) w bliskiej odległości od a. (1) prowadzonej przez pozwanego. Wskazane twierdzenia nie zostały przez pozwanego w żaden sposób wykazane i jako takie pozostają gołosłowne.

Sąd uznał za wiarygodne zeznania pozwanej – M. S. (1), z treści jej zeznań wynika, iż pomimo tego, że pozwany L. K. nie mówił jej o złej sytuacji finansowej prowadzonej przez pozwanego działalności, miała ona tego świadomość, gdyż jak zeznała brat ratował firmy, a ona dom.

W tak ustalonym stanie faktycznym, w ocenie Sądu Okręgowego powództwo zasługiwało na uwzględnienie. Podstawą roszczenia zgłoszonego w pozwie był przepis art. 527 § 1 k.c., zgodnie z którym, jeśli wskutek czynności prawnej dokonanej z pokrzywdzeniem wierzycieli osoba trzecia uzyskała korzyść majątkową, wierzyciel może żądać uznania tej czynności za bezskuteczną w stosunku do niego. Warunkiem uznania czynności prawnej za bezskuteczną jest działanie dłużnika ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli w sytuacji, gdy osoba trzecia o tym wiedziała lub przy zachowaniu należytej staranności mogła się dowiedzieć. Art. 527 § 3 k.c. modyfikuje wskazane wymogi stanowiąc, iż w sytuacji, gdy nabywającym jest osoba najbliższa domniemywa się, że osoba ta wiedziała o działaniu dłużnika z pokrzywdzeniem wierzycieli. W związku z tym, powód-wierzyciel występujący z roszczeniem nie musi udowadniać wiedzy osoby trzeciej, na której spoczywa ciężar obalenia wskazanego domniemania.

Art. 528 k.c. łagodzi wskazane powyżej przesłanki poprzez przyjęcie, że w sytuacji gdy wskutek czynności prawnej dokonanej przez dłużnika z pokrzywdzeniem wierzycieli osoba trzecia uzyskała korzyść majątkową bezpłatnie, wierzyciel może żądać uznania czynności za bezskuteczną, chociażby osoba ta nie wiedziała i nawet przy zachowaniu należytej staranności nie mogła się dowiedzieć, że dłużnik działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli. W związku z tym, gdy formą wyzbycia się składnika majątku dłużnika jest bezpłatna czynność prawna, za którą uważa także umowę o dożywocie, przesłanka wiedzy lub możliwości dowiedzenia się opisana w przepisie nie jest brana pod uwagę.

W takiej sytuacji, skorzystanie przez powoda jako wierzyciela ze skargi pauliańskiej wymaga łącznego spełnienia następujących przesłanek: 1) posiadanie prawnie chronionej wierzytelności w stosunku do dłużnika; 2) dokonanie przez dłużnika z osobą trzecią czynności prawnej; 3) dokonanie przez dłużnika czynności z pokrzywdzeniem wierzycieli, a zarazem takiej, z której osoba trzecia uzyskała korzyść majątkową 4) działanie dłużnika ze świadomością pokrzywdzenia wierzyciela.

Przenosząc te rozważania do niniejszej sprawy Sąd Okręgowy stwierdził, że strona powodowa udowodniła wszystkie przesłanki roszczenia.

Wierzytelnością przysługującą powodowi względem dłużnika jest wierzytelność stwierdzona tytułem wykonawczym, tj. nakazem zapłaty wydanym w postępowaniu nakazowym przez Sąd Okręgowy w K.I Wydział Cywilny z dnia 30 listopada 2016 roku, sygn. akt. (...)opatrzonym klauzulą wykonalności z dnia 1 lutego 2017 roku, na podstawie którego L. K. zobowiązany został do zapłaty na rzecz strony powodowej solidarnie z A. J. i (...) L. K. i (...) sp. j. kwoty 589.778,22 zł wraz z odsetkami tytułem należności głównej oraz kwoty 14.590,00 zł tytułem kosztów postępowania. Wskutek przeprowadzonego na podstawie wskazanego tytułu wykonawczego postępowania egzekucyjnego powód uzyskał jedynie część przysługującej mu wierzytelności. Następnie postępowanie egzekucyjne zostało umorzone z uwagi na bezskuteczność egzekucji. W związku z tym, stwierdzić należy, iż powód posiada w stosunku do pozwanego – L. K. zaskarżalną wierzytelność pieniężną.

Kolejną przesłanką skargi pauliańskiej, jest dokonanie przez dłużnika czynności prawnej z osobą trzecią, przy czym przedmiotem zaskarżenia może być tylko taka czynność prawna, której skutkiem jest zmniejszenie majątku dłużnika. Na gruncie niniejszej sprawy, czynnością powodującą pokrzywdzenie wierzyciela jest umowa o dożywocie zawarta w dniu 7 października 2015 roku pomiędzy pozwanymi. Wskutek umowy pozwany L. K. wyzbył się składnika majątku, który mógł służyć jako przedmiot zaspokojenia wierzyciela. Jednocześnie pozwana – M. S. (1) uzyskała korzyść majątkową polegającą na nabyciu prawa własności nieruchomości.

Pokrzywdzenie wierzyciela, określane jako stan „niewypłacalności”, polega na niemożności wywiązania się z zobowiązań finansowych przejawiającej się tym, że cały majątek dłużnika nie wystarcza na pokrycie długów. Niewypłacalność dłużnika może być wykazywana wszelkimi dostępnymi środkami dowodowymi. Dla przyjęcia niewypłacalności po stronie dłużnika w zupełności wystarcza wykazanie, że nieskuteczna okazała się egzekucja z jednej choćby części składowej majątku dłużnika. (tak Sąd Najwyższy w wyroku z 18 września 1998 r., III CKN 612/97, opubl. OSNC 3/99 poz. 56). Zgodnie z jednolitą linią orzeczniczą Sądu Najwyższego pokrzywdzenie wierzyciela należy oceniać nie według chwili dokonania spornej czynności prawnej dłużnika z osobą trzecią, lecz według chwili jej zaskarżenia, czyli wystąpienia z żądaniem uznania bezskuteczności czynności prawnej. Ocena zasadności skargi pauliańskiej w innej chwili uniemożliwiałaby stwierdzenie, czy prawo zaspokojenia doznało uszczerbku (por. Sąd Najwyższy w wyroku z 16 grudnia 2011 roku, V CSK 35/1, LEX nr 1130304). W niniejszej sprawie, o niewypłacalności dłużnika niewątpliwie świadczy przebieg prowadzonej względem niego egzekucji. Podejmowane przez powoda próby wyegzekwowania całej wierzytelności w drodze egzekucji komorniczej zakończyły się niepowodzeniem ze względu na brak majątku dłużnika umożliwiającego pełne zaspokojenie.

W odniesieniu do świadomości dłużnika co do działania z pokrzywdzeniem wierzycieli, wskazać należy, iż nie jest konieczne by pokrzywdzenie dłużnika było zamiarem dłużnika. Wystarczającym jest przewidywanie przez dłużnika możliwości takiego pokrzywdzenia. Mając na uwadze, iż pozwany – L. K. wiedział o istnieniu zobowiązania wobec powoda, jak również zdawał sobie sprawę, iż skutkiem zawartej umowy o dożywocie jest usunięcie składnika jego majątku, uznać należy, iż badana przesłanka została spełniona.

Ponadto, pozwany zawarł umowę kredytu w celu dokapitalizowania trzech prowadzonych przez niego spółek, pomimo tego, że w tym samym celu, niespełna 3 miesiące wcześniej, sprzedał nieruchomość za kwotę 600.000 zł. Ponadto, oświadczenia o rozwiązaniu umowy franczyzy oraz umowy o współpracy handlowej, w których wprost wskazano, iż powodem rozwiązania umów są odpowiednio brak realizacji zobowiązań wynikających z umowy oraz niewypłacalność wskazują na istniejące problemy z płynnością finansową oraz niewypłacalność pozwanego. W związku z tym, w ocenie Sądu Okręgowego pozyskane przez pozwanego L. K. środki pochodzące z kredytu nie zostały przeznaczone na rozwój prowadzonej przez pozwanego działalności gospodarczej, lecz na spłatę istniejących wówczas zobowiązań. Pozwany w żaden sposób nie wykazał, nie tylko efektów prowadzonej restrukturyzacji, ale nie udowodnił, że jakiekolwiek działania mające na celu poprawę sytuacji prowadzonych przez niego spółek były przez niego podejmowane, natomiast ze zgromadzonego materiału dowodowego wynika, iż pozwany musiał zdawać sobie sprawę ze swojej sytuacji materialnej i jej niekorzystnym wpływie na położenie wierzycieli.

Faktem jest podnoszony przez stronę pozwaną istniejący w dniu dokonania zaskarżanej czynności wpis hipoteki na rzecz powoda. Jednakże ten fakt nie ma wpływu na kwestię istnienia po stronie pozwanego L. K. świadomości działania z pokrzywdzeniem wierzyciela. Kredytobiorca zawierając kredyt musi mieć świadomość swojego zobowiązania wobec banku polegającego na terminowej spłacie kredytu. Natomiast, hipoteka jest jedynie rzeczowym zabezpieczeniem wierzytelności, którego rolą jest wzmocnienie pozycji wierzyciela, a nie całościowe zaspokojenie przysługującej mu wierzytelności. Na dokonaną przez Sąd ocenę nie wpływa wykonana przed zawarciem umowy kredytu wycena nieruchomości stanowiącej przedmiot zabezpieczenia. Powód akceptując przedstawione operaty szacunkowe miał świadomość, iż pozwany – L. K. oprócz obciążonej hipoteką nieruchomości posiada również inny składnik majątku, z którego powód mógłby przynajmniej częściowo zaspokoić swoją wierzytelność. Ponadto, dłużnik zaciągając zobowiązanie na kwotę 550 000 zł powinien mieć na uwadze, że rynkowa wartość przedmiotu zabezpieczenia może ulec zmianie. Tym samym niewystarczającym uzasadnieniem dla wyzbycia się przez pozwanego udziału wynoszącego ½ części w prawie własności nieruchomości jest sam fakt istnienia wpisu hipoteki na rzecz powoda.

Umowa o dożywocie jest bezspornie ujmowana w orzecznictwie jako czynność prawna nieodpłatna w znaczeniu skargi pauliańskiej (tak Sąd Najwyższy w wyroku z 14 listopada 2012, sygn. akt II CSK 206/12). Przemawia za tym istotna dysproporcja pomiędzy zobowiązaniami wynikającymi z umowy tj. przeniesieniem własności nieruchomości i zapewnieniem zbywcy dożywotniego utrzymania, która powoduje, że wskazane świadczenia nie są względem siebie gospodarczo ekwiwalentne. Wobec uznania umowy o dożywocie za czynność nieodpłatną nie ma potrzeby badania, czy osoba obdarowana wiedziała lub przynajmniej mogła się dowiedzieć, że dłużnik działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzyciela. Na marginesie, należy zauważyć, że nawet gdyby przekazanie nastąpiło w drodze czynności odpłatnej, to pozwaną M. S. (1), jako siostrę pozwanego L. K., obejmowałoby domniemanie z art. 527 § 3 k.c.

Orzeczenie o kosztach procesu oparte zostało o przepis art. 98 k.p.c.

Apelację od ww. wyroku wniósł pozwany L. K., zaskarżając go w całości i zarzucając:

1.  obrazę prawa materialnego, a to art. 528 k.c. w zw. z art. 908 k.c. przez błędną wykładnię pierwszego z ww. przepisów w zakresie zawartego w nim pojęcia uzyskania korzyści majątkowej bezpłatnie, prowadzącego do uznania umowy dożywocia za czynność prowadzącą do nieodpłatnego przysporzenia majątkowego, podczas gdy zgodnie z art. 908 § 1 k.c. do istoty umowy dożywocia należy to, iż w zamian za przeniesienie własności nieruchomości nabywca zobowiązuje się zapewnić zbywcy dożywotnie utrzymanie, przy czym w braku odmiennej umowy powinien on przyjąć zbywcę jako domownika, dostarczać mu wyżywienia, ubrania, mieszkania, światła i opału, zapewnić mu odpowiednią pomoc i pielęgnowanie w chorobie oraz sprawić mu własnym kosztem pogrzeb odpowiadający zwyczajom miejscowym, a co za tym idzie — inaczej niż w ramach umowy ustanowienia służebności osobistej mieszkania w zamian za przeniesienie własności nieruchomości świadczenie (o cechach świadczenia ciągłego a zarazem okresowego), do którego zobowiązuje się nabywca własności nieruchomości względem jego zbywcy (dożywotnika) w ramach umowy dożywocia nie jest pokryte w całości z substratu majątkowego nabytego od dłużnika, zaś mając na uwadze niedający się przewidzieć ex ante czas trwania tych świadczeń, ich sumaryczna wartość nie jest limitowana wartością otrzymanej przez nabywcę od dożywotnika nieruchomości;

2.  błąd w ustaleniach faktycznych polegający na:

- ustaleniu wbrew zgromadzonemu w sprawie materiałowi dowodowemu (zeznania pozwanego L. K. z 9.02.2022 r.; operat szacunkowy z dnia 16.06.2015 r. sporządzony przez rzeczoznawcę majątkowego J. W. na zlecenie (...) S.A. w K. określający wartość przedmiotu zabezpieczenia na kwotę 870 000 zł; operat szacunkowy z dnia 15.07.2015 r. sporządzony przez rzeczoznawcę majątkowego M. N.), że dłużnik (pozwany L. K.) przenosząc udział wynoszący 1/2 części w prawie własności nieruchomości — lokalu mieszkalnego nr (...) położonego w K. przy ul. (...) o powierzchni 100 m2, dla którego Sąd Rejonowy(...) w K. IV Wydział Ksiąg Wieczystych prowadzi księgę wieczystą nr (...), działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzyciela (powoda);

- braku ustalenia w oparciu o zgromadzony w sprawie materiał dowodowy (zeznania M. S. (1) z 9.02.2022 r., zeznania L. K. z 9.02.2022 r.;), że M. S. (1) nie wiedziała, iż dłużnik L. K. przenosząc na jej rzecz własność nieruchomości w ramach umowy dożywocia działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzyciela (powoda) oraz, że pomimo zachowania należytej staranności nie mogła się o tym dowiedzieć.

W oparciu o ww. zarzuty, pozwany wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez oddalenie powództwa w całości i zasądzenie od powoda na rzecz pozwanego zwrotu kosztów postępowania w obu instancjach.

Strona powodowa wniosła o oddalenie apelacji i zasądzenie na swoją rzecz od apelującego kosztów postępowania apelacyjnego.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja nie zasługiwała na uwzględnienie.

Ustosunkowując się w pierwszej kolejności do poczynionych w sprawie przez Sąd Okręgowy ustaleń faktycznych wskazać należy, że ustalenia te Sąd Apelacyjny przyjmuje za własne. Ustalenia te zostały bowiem dokonane po właściwie zgromadzonym i ocenionym zgodnie z dyrektywami zawartymi w art. 233§1 k.p.c. materiale dowodowym. Przepis art. 233 § 1 k.p.c. stanowi wyraz zasady swobodnej oceny dowodów, określa granice tej swobody i wskazuje, w jaki sposób Sąd powinien ją realizować. Powyższy przepis nakłada na sąd obowiązek dokonania oceny wiarygodności i mocy dowodów według własnego przekonania, na podstawie wszechstronnego rozważenia zebranego materiału. Ocena taka powinna być przeprowadzona w oparciu o przekonania sądu, jego wiedzę i posiadane doświadczenie życiowe. Powinna też uwzględniać wymagania prawa procesowego i reguły logicznego myślenia, które zobowiązują sąd do rozważenia materiału dowodowego jako całości w sposób bezstronny, racjonalny i wszechstronny, a także poprzez rozważanie mocy i wiarygodności poszczególnych środków dowodowych, dokonanie ich wyboru i odniesienie do pozostałego materiału dowodowego.

Skuteczne postawienie zarzutu naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. wymaga wykazania, iż sąd uchybił zasadom logicznego rozumowania lub doświadczenia życiowego. Nie jest wystarczające przekonanie strony o innej niż przyjął sąd wadze (doniosłości) dowodów i ich odmiennej ocenie. Co więcej, strona podnosząca zarzut wadliwej oceny dowodów powinna wykazać, że przy ocenie wiarygodności i mocy dowodowej konkretnego dowodu, na podstawie którego sąd dokonał ustalenia faktycznego, przekroczono granice swobodnej oceny dowodów, a nadto, iż miało to istotny wpływ na wynik sprawy. Nie jest wystarczające również zaprezentowanie własnych, korzystnych dla skarżącego ustaleń stanu faktycznego, dokonanych na podstawie własnej, korzystnej dla skarżącego oceny materiału dowodowego (tak Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 10 stycznia 2002 r., II CKN 572/99). Apelujący nie wykazał uchybień Sądu Okręgowego skutkujących wadliwą oceną materiału dowodowego. Przede wszystkim trafne jest stanowisko Sądu I instancji, że pozwany L. K. w chwili zawierania umowy dożywocia z dnia 7 października 2015r. miał świadomość działania z pokrzywdzeniem wierzyciela tj. Banku (...) w R.. Umowa uniwersalnego kredytu hipotecznego pomiędzy L. K. i A. J. a Bankiem (...) w R. zawarta została w dniu 28 lipca 2015r. tj. w okresie, gdy spółki prowadzone przez pozwanego wymagały restrukturyzacji i dokapitalizowania. Środki na dokapitalizowanie spółek pozwany uzyskał w związku z zawartą z siostrą – M. S. (1) umową sprzedaży nieruchomości oraz z kredytu uniwersalnego udzielonego przez powoda (dowód: zeznania pozwanego k. 227-228). Z powyższego wynika zatem, że pozwany już w chwili zawierania umowy kredytu zdawał sobie sprawę z trudnej sytuacji prowadzonych spółek. Co więcej, sam pozwany w piśmie z dnia 26 stycznia 2016r. wskazał, że 11 sierpnia 2015r. otrzymał informację od Zarządu G. (1)o wypowiedzeniu umów handlowych i umów franczyzowych oraz o rezygnacji przez G. (1) z nabycia a. (1) prowadzonych przez pozwanego. Konsekwencją działań G. (1) (jak wskazywał sam pozwany) była utrata konkurencyjności przez a. (1) pozwanego na lokalnych rynkach f. (1) oraz utrata kolejnych pacjentów. Z powyższego wynika jasno, że pozwany już w sierpniu 2015r. musiał zdawać sobie sprawę ze znacznego pogorszenia wyników prowadzonej działalności, a tym samym z braku możliwości spłaty zadłużenia wynikającego z zawartej umowy kredytu. Za brakiem po stronie pozwanego świadomości pokrzywdzenia wierzycieli nie przemawia okoliczność, iż zabezpieczeniem kredytu była hipoteka ustanowiona na nieruchomości położonej w L., objętej księgą wieczystą (...). Trafnie Sąd Okręgowy wskazał, że hipoteka ustanowiona na rzecz banku stanowi wzmocnienie pozycji wierzyciela, jednakże wartość nieruchomości zostanie ostatecznie ustalona w momencie prowadzenia egzekucji i możliwa jest zmiana jej wartości pomiędzy ustanowieniem zabezpieczenia a zaspokojeniem wierzyciela. Istotne jest także to, że przed zawarciem umowy kredytu wartość nieruchomości stanowiącej zabezpieczenie ustalona została w podejściu dochodowym przy zastosowaniu metody inwestycyjnej (dowód: operat szacunkowy J. W. k.87-103, operat szacunkowy sporządzony przez M. N. – k. 174-189), a w rzeczywistości rynkowa wartość nieruchomości przy zastosowaniu podejścia porównawczego była znacznie niższa (343.000zł we wrześniu 2017r.) i taka ostatecznie okazała się również w toku przeprowadzonej egzekucji. Podkreślić należy także, że do października 2015r. spłacona została wyłącznie jedna rata kredytu, a następnie (bezpośrednio po zawarciu umowy dożywocia) pozwany zaprzestał spłacania zobowiązań w wysokości wynikającej z umowy zawartej z powoda. Powyższe okoliczności w sposób jednoznaczny wskazują, że chwili zawierania przedmiotowej umowy dożywocia L. K. miał świadomość braku możliwości spłaty zaciągniętego u strony powodowej zobowiązania oraz świadomość możliwości pokrzywdzenia wierzyciela (powoda). Zauważyć należy także, iż działanie ze świadomością pokrzywdzenia wierzyciela oznacza sytuację, w której dłużnik zdaje sobie sprawę, że czynność prawna umniejszy jego majątek i tym samym powstanie stan jego niewypłacalności albo zwiększy się jego niewypłacalność względem wierzyciela. Taka świadomość po stronie pozwanego istniała: umowa dożywocia wprost umniejszała majątek pozwanego, z którego strona pozwana mogła się zaspokoić.

Odnośnie zarzutu braku ustalenia, że pozwana M. S. (1) nie wiedziała, iż dłużnik L. K. zawierając umowę dożywocia działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli, po pierwsze wskazać należy, że z uwagi na fakt, iż M. S. (1) jest siostrą pozwanego, pozostającą z nim w bliskim stosunkach (mieszkającą w tym samym budynku, utrzymująca stałe kontakty i bardzo dobre relacje), a zatem osobą bliską w rozumieniu art. 527§3 k.c. w sprawie miało zastosowanie domniemanie, iż wiedziała ona, że pozwany zawierając umowę dożywocia działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli. Domniemanie to, wbrew zarzutom apelacji, nie zostało obalone. Wręcz przeciwnie, z zeznań M. S. (1) wynika, że wiedziała ona o wypowiedzeniu umowy franczyzowej przez hurtownię G. (1). Jako osoba mająca doświadczenie w prowadzeniu a. (1) miała zatem świadomość negatywnych konsekwencji takiego wypowiedzenia dla działalności brata. Co więcej, M. S. (2)miała także świadomość złej kondycji finansowej spółek prowadzonych przez pozwanego („on ratował firmy”) oraz zaciąganiu przez pozwanego kredytów. Powyższe uzasadnia wniosek o jej świadomości w zakresie działania pozwanego przy zawieraniu umowy z 7.10.2015r. z pokrzywdzeniem wierzycieli.

Wobec powyższego, stanowisko Sądu I instancji o spełnieniu wszystkich przesłanek actio pauliana, określonych w art. 527§1 k.c. uznać należy za prawidłowe. Stronie powodowej przysługuje wobec pozwanego wierzytelność stwierdzona nakazem zapłaty z dnia 30.11.2016r., (...), wynikająca z umowy uniwersalnego kredytu hipotecznego z 28.07.2015r., na skutek zawarcia umowy dożywocia z dnia 7 października 2015r. pozwany stał się niewypłacalny, zawierając umowę dożywocia dłużnik (pozwany) działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzyciela, a M. S. (1) o takim działaniu wiedziała.

Ustosunkowując się do zarzutu nieprawidłowego uznania przez Sąd Okręgowy, że umowa dożywocia jest czynnością prawną nieodpłatną w rozumieniu art. 528 k.c., to na wstępie zaznaczyć należy, iż ustalenie to w związku z brakiem obalenia domniemania, iż osoba bliska dłużnika – M. S. (1) wiedziała, że dłużnik zawierając umowę z dnia 7.10.2015r. działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzyciela, nie ma istotnego znaczenia w sprawie. Podzielając jednakże stanowisko Sądu Najwyższego, wyrażone w wyroku z dnia 16 09 2011r. IV CKN 624/10), wskazać należy, że o odpłatności lub nieodpłatności czynności decydują względy o charakterze gospodarczym. Za czynność nieodpłatną można w takiej sytuacji uznać sprzedaż za symboliczną złotówkę, a za czynność odpłatną darowiznę obciążoną poleceniem. O odpłatności lub nieodpłatności decydować przy tym będą zarówno kryteria obiektywne (wartość gospodarcza obu świadczeń), jak i kryteria subiektywne (w przypadku pretium affectionis). W literaturze wskazuje się przy tym, że zawsze gdy w grę wchodzi sytuacja prawna nie tylko stron czynności, ale także osób trzecich, należy stosować kryteria obiektywne. We wszystkich przypadkach, gdy ochrona pewnych praw czy interesów jest uzależniona od nieodpłatnego charakteru dokonanej czynności, przyjęcie formalnego kryterium odpłatności czyniłoby tę ochronę czysto iluzoryczną. Doświadczenie wskazuje bowiem, że czynność nieodpłatna zostałaby zastąpiona czynnością, w której świadczeniu jednej strony odpowiadałoby świadczenie drugiej, tyle że o wartości niewspółmiernie niższej. Przez pojęcie odpłatności w rozumieniu przepisów k.c. regulujących roszczenie pauliańskie należy rozumieć w zasadzie pełny ekwiwalent korzyści majątkowej.

W niniejszej sprawie na mocy umowy dożywocia na rzecz M. S. (1) przeniesiony został składnik majątkowy o znacznej wartości, w zamian za co M. S. (1) zobowiązała się zapewnić L. K. prawo dożywocia polegające na zapewnieniu mu mieszkania, dostarczaniu mu wyżywienia, ubrania, światła, opału (ogrzewania), zapewnieniu mu odpowiedniej pomocy i pielęgnowania go w chorobie. Przy porównaniu średnich kosztów utrzymania oraz rynkowych cen nieruchomości położonych w K. uzasadniony jest wniosek, iż wartość przekazanej nieruchomości nie znajduje odpowiednika w wartości świadczeń M. S. (1) na rzecz L. K., co uzasadnia stanowisko Sądu I instancji o uznaniu przedmiotowej umowy za umowę nieodpłatną. Jak wskazano wyżej, okoliczność ta nie ma jednakże decydującego znaczenia w sprawie ze względu na nie obalenie domniemania z art. 528 k.c., a tym samym spełnienie wszystkich przesłanek do uznania czynności prawnej za bezskuteczną.

Wobec powyższego, apelacja jako bezzasadna podlegała oddaleniu na podstawie art. 385 k.c.

O kosztach postępowania apelacyjnego orzeczono na podstawie art. 98§1 k.p.c. w zw. z art. 391§1 k.p.c., zasądzając od pozwanego L. K. na rzecz strony powodowej jako strony wygrywającej spór kwotę 8100 zł, stanowiącą wynagrodzenie pełnomocnika obliczone na podstawie §2 pkt 7 w zw. z §10 ust. 1 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz. U. z 2015 r., poz. 1800 ze zm.).