Portal Orzeczeń Sądu Apelacyjnego w Krakowie

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 24 lutego 2022 r.

Sąd Apelacyjny w Krakowie – I Wydział Cywilny

w składzie:

Przewodniczący:	SSA Andrzej Żelazowski
Protokolant:	Katarzyna Mitan

po rozpoznaniu w dniu 24 lutego 2022 r. w Krakowie na rozprawie

sprawy z powództwa P. B.

przeciwko A. S.

o zapłatę

na skutek apelacji pozwanej

od wyroku Sądu Okręgowego w Krakowie

z dnia 27 maja 2020 r. sygn. akt I C 493/19

1.  oddala apelację;

2.  zasądza od pozwanej na rzecz powoda kwotę 4.050 zł (cztery tysiące pięćdziesiąt złotych) tytułem kosztów postępowania apelacyjnego.

SSA Andrzej Żelazowski

Sygn. akt IACa 925/20

UZASADNIENIE

wyroku Sądu Apelacyjnego w Krakowie z dnia 24 lutego 2022 r.

Wyrokiem wydanym w dniu 27 maja 2020 r. w sprawie sygn.. akt IC 493/19 Sąd Okręgowy w Krakowie zasądził od pozwanej A. S. na rzecz powoda P. B. kwotę 150.000 zł z ustawowymi odsetkami za okres od dnia 17 października 2012 roku do dnia 31 grudnia 2015 roku, a od dnia 1 stycznia 2016 roku z ustawowymi odsetkami za opóźnienie do dnia zapłaty;

Sąd Okręgowy zasądził nadto od pozwanej na rzecz powoda kwotę 3.517 zł tytułem zwrotu kosztów postępowania zabezpieczającego; częściowo postępowanie umorzył oraz zasądził od pozwanej na rzecz powoda kwotę 12.917 zł (dwanaście tysięcy dziewięćset siedemnaście złotych) tytułem zwrotu kosztów postępowania.

Powołany wyrok zapadł w następującym ustalonym przez Sąd Okręgowy stanie faktycznym:

Na podstawie umowy z dnia 22 czerwca 2011 r. powód P. B. udzielił pozwanej A. S. pożyczki w kwocie 150.000 zł.

Zgodnie z § 2 umowy pozwana jako pożyczkobiorca przyjęła i potwierdziła odbiór przedmiotu pożyczki poprzez podpisanie umowy. Stosownie do treści par. 3 ust. 1 umowy pozwana zobowiązała się do zwrotu pełnej kwoty pożyczki w terminie do dnia 21 czerwca 2012 r. W umowie strony ustaliły, iż pozwana zapłaci odsetki w wysokości 10% za każdy miesiąc trwania pożyczki do ręki pożyczkodawcy w 10 dniu miesiąca następnego. Pierwsze odsetki płatne do 10 sierpnia 2011 roku obejmować miały okres od dnia wpłynięcia środków pożyczki wraz z miesiącem lipcem.

W okresie udzielenia pożyczki pozwana pozostawała w związku z synem powoda M. K.. Powód udzielił pozwanej pożyczki ze względu na relacje łączące ją z jej synem. W procesie podejmowania decyzji o udzieleniu pożyczki pozwanej uczestniczyła żona powoda J. B..

Powód z zawodu jest lekarzem i 1999 roku prowadzi działalność gospodarczą w zakresie praktyki lekarskiej ogólnej, udzielanie pożyczek nie wchodzi w zakres działalności gospodarczej prowadzonej przez powoda. Sąd Okręgowy ustalił także, iż pozwana w dacie udzielenie pożyczki nie prowadziła działalności gospodarczej. Pozwana spłaciła powodowi kwotę 21.250 zł, która została przez powoda zaliczona na poczet odsetek. Pismem z dnia 16 kwietnia 2018 r. powód wezwał pozwaną do zwrotu pożyczki w kwocie 150.000 zł w terminie 14 dni od otrzymania niniejszego wezwania. Wezwanie zostało skutecznie doręczone pozwanej w dniu 24 kwietnia 2018 r.

Pismem z dnia 8 lipca 2018 r. powód ponownie wezwał pozwaną do zwrotu pożyczonej sumy w terminie do dnia 10 sierpnia 2018 r. Pismo zostało skuteczne doręczone pozwanej w dniu 20 lipca 2018 r.

W tak ustalonym stanie faktycznym Sąd Okręgowy zważył, że zgodnie z art. 720 § 1 k.c. przez umowę pożyczki dający pożyczkę zobowiązuje się przenieść na własność biorącego określoną ilość pieniędzy lub rzeczy oznaczonych tylko co do gatunku, a biorący zobowiązuje się zwrócić tę samą ilość rzeczy tego samego gatunku i tej samej jakości. Strony postępowania w dniu 22 czerwca 2011 r. zawarły umowę pożyczki kwotę 150.000 zł, z terminem spłaty na dzień 21 czerwca 2012 r. Pozwana przyznała fakt zawarcia umowy pożyczki oraz braku jej spłaty. Podniosła zarzut przedawnienia roszczenia jako świadczenia związanego z prowadzeniem działalności gospodarczej przez obie strony postępowania w dacie zawarcia umowy pożyczki. Termin przedawnienia roszczenia o zwrot pożyczki wynosi 10 lat, a gdy roszczenie to jest związane z prowadzeniem działalności gospodarczej - 3 lata. Do zastosowania trzyletniego terminu przedawnienia przewidzianego w art. 118 k.c. wystarczy, że działalność gospodarczą prowadzi strona dochodząca roszczenia wiążącego się z tą działalnością, nie jest natomiast wymagane, aby działalność gospodarczą prowadziły obie strony stosunku prawnego, z którego wywodzi się roszczenie majątkowe (zob. wyrok Sądu Najwyższego z 6 listopada 1998 r., sygn. akt III CKN 6/98, LEX nr 398487).

Sąd Okręgowy wskazał, że umowa pożyczki zawarta przez strony niniejszego postępowania nie była związana z działalnością gospodarczą prowadzoną przez powoda. Z przeprowadzonego w sprawie postępowania dowodowego wynika w sposób nie budzący wątpliwości, iż powód udzielił pozwanej pożyczki ze względu na łączące ją relacje z jej synem w tamtym okresie czasu. Co prawda powód prowadzi działalność gospodarczą w zakresie praktyki lekarskiej, jednakże pożyczki udzielił jako osoba fizyczna. Z całą pewnością do profilu prowadzonej przez niego działalności nie należy udzielanie pożyczek gotówkowych. Pożyczka udzielona pozwanej miała charakter wyłącznie prywatny. Fakt ten wynika wprost z samej treści umowy pożyczki, bowiem nie zostało w niej określone, jakoby powód miał występować w charakterze przedsiębiorcy. Ponadto, pozwana nie udowodniła również jakoby to ona miała działalność gospodarczą w dacie podpisania umowy pożyczki prowadzić. W szczególności nie zaoferowała na tą okoliczność żadnego zaświadczenia, potwierdzającego, że taką działalność prowadziła, a wobec powyższego dowód z zeznań jej i jej ojca należało uznać za niewystarczający. Biorąc pod uwagę powyższe okoliczności, nie zasługiwał na uwzględnienie podniesiony przez powódkę zarzut przedawnienia roszczenia.

Ponadto Sąd Okręgowy zważył, że nawet przy przyjęciu, iż umowa pożyczki została zawarta w ramach prowadzonej przez strony działalności gospodarczej, podniesienie zarzutu przedawnienia winno zostać uznane za sprzeczne z zasadami współżycia społecznego w świetle art. 5 k.c. Ze zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego, w tym m.in. z zeznań świadka J. B. (małżonki powoda), które Sąd uznał za wiarygodne wynika, iż pozwana zapewniała powoda, iż pożyczkę spłaci, jednakże finalnie tego nie uczyniła tłumacząc się problemami finansowymi. Zdaniem Sądu już samo powoływanie się przez pozwaną na zarzut przedawnienia w 2019 r. (kiedy doszło do wniesienia pozwu), tj. 8 lat po podpisaniu umowy pożyczki, nie może zasługiwać na aprobatę i ochronę prawną.

Powód oświadczył, iż pozwana zwróciła mu kwotę 21.250 zł. Kwoty uiszczane przez pozwaną każdorazowo były zaliczane przez powoda na mocy art. 451 § 1 k.c. na poczet zaległych należności ubocznych, na którą składały się początkowo należne powodowi odsetki kapitałowe, które miał być zgodnie z umową uiszczane do 10. dnia każdego następnego miesiąca, na który pożyczka została udzielona, a następnie, wobec niedokonania zwrotu udzielonej pożyczki w terminie określonym w umowie, na poczet najwcześniej wymagalnych należności z tytułu odsetek za opóźnienie w zapłacie kwoty 150.000 zł. Zgodnie z treścią umowy pożyczka miała zostać spłacona do dnia 21 czerwca 2012 r. Należało zgodzić się ze stanowiskiem wyrażonym przez powoda w piśmie procesowym z dnia 27 maja (k. 165-167), iż w związku ze spłatami dokonywanymi na jego rzecz przez pozwaną tytułem spłaty należności z umowy pożyczki nie wygasło jego roszczenie o zapłatę kwoty 15.000 zł tytułem odsetek kapitałowych (§ 3 ust 2 umowy) oraz roszczenie o zapłatę odsetek ustawowych za opóźnienie liczonych od kwoty 150.000 zł za okres od dnia 22 czerwca 2012 r. do dnia 16 października 2012 r.

Sąd Okręgowy wskazał, że w świetle tak ustalonego stanu faktycznego błędy pisarskie w umowie, tj. sformułowanie, iż ,,pożyczkobiorca zwróci pożyczkobiorcy", czy też wskazanie odsetek 10% w skali miesiąca, podczas gdy w rzeczywistości odnosiło się to do odsetek w skali roku, nie mają znaczenia dla ważności zawartej przez strony umowy.

Mając to na uwadze Sąd w oparciu o powołane wyżej przepisy zasądził od pozwanej na rzecz powoda kwotę 150.000,00 zł z ustawowymi odsetkami za okres od dnia 17 października 2012 roku do dnia 31 grudnia 2015 r., a od dnia 1 stycznia 2016 r. z ustawowymi odsetkami za opóźnienie do dnia zapłaty.

Zgodnie z art. 745 § 1 k.p.c. o kosztach postępowania zabezpieczającego sąd rozstrzyga w orzeczeniu kończącym postępowanie w sprawie, a o kosztach postępowania zabezpieczającego później powstałych rozstrzyga na wniosek strony sąd, który udzielił zabezpieczenia. Wskazać należy, iż koszty te stanowią element składowy kosztów postępowania w sprawie, w której został wydany tytuł zabezpieczający, przy czym obejmują one wszelkie ponoszone w postępowaniu zabezpieczającym opłaty i wydatki oraz koszty zastępstwa związane z działaniem zawodowego pełnomocnika procesowego.

Wobec powyższego o zwrocie kosztów postępowania zabezpieczającego w niniejszej sprawie Sąd orzekł w punkcie II. sentencji wyroku na mocy art. 745 § 1 k.p.c. Na koszty w łącznej kwocie 3.517 zł złożyły się: opłaty i zaliczki uiszczone przez powoda w postępowaniu zabezpieczającym prowadzonym na podstawie wydanego w sprawie postanowienia o udzieleniu zabezpieczenia z dnia 06 maja 2019 r. w postępowaniu sygn.. akt (...) prowadzonym przez Komornika Sądowego przy Sądzie Rejonowym w W. H. P. w wysokości 2.617 zł oraz koszty zastępstwa procesowego w postępowaniu zabezpieczającym w wysokości 900 zł (25% z 3.600 zł – ustalone na podstawie § 10 ust. 2 pkt 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych.

W toku postępowania, powód cofnął powództwo ze zrzeczeniem się roszczeń w zakresie żądania zasądzenia odsetek ustawowych za opóźnienie od kwoty 150.000 zł za okres od dnia 21 czerwca 2012 r. do dnia 16 października 2020 roku, co stosownie do art. 355 § 1 k.p.c. skutkowało umorzeniem postępowania w tej części.

O kosztach postępowania Sąd Okręgowy na podstawie art. 98 § 1 i 3 w zw. z art. 99 k.p.c., tj. przy uwzględnieniu zasady odpowiedzialności z wynik procesu. Strona pozwana jako przegrywająca proces obowiązana jest zwrócić koszty stronie powodowej. Na zasądzone od pozwanej na rzecz powoda koszty w wysokości 12.917 zł złożyły się: uiszczona przez stronę powodowa opłata od pozwu w wysokości 7.500,00 zł, koszty zastępstwa procesowego w wysokości 5.400,00 zł ustalone na podstawie § 2 pkt 6 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz opłata skarbowa od pełnomocnictwa w wysokości 17,00 zł.

Pozwana w apelacji zaskarżyła powyższy wyrok w całości, zarzucając:

1)  naruszenie prawa materialnego:

a)  poprzez zastosowanie art. 5 k.c. w stosunku do podniesionego zarzutu przedawnienia roszczenia i przyjęcie, że zarzut przedawnienia winien być uznany za sprzeczny z zasadami współżycia społecznego,

b)  art. 118 k.c. poprzez jego błędną wykładnię i nieuznania zarzutu przedawnienia roszczenia, jako związanego z prowadzeniem działalności gospodarczej; zarzut ten pozostaje w związku z naruszeniami procesowymi,

2) mające wpływ na treść wyroku naruszenia prawa procesowego:

a)  art. 3 k.p.c. w zw. z art. 232 k.p.c. w zw. z art. 233 § 1 k.p.c. i w zw. z 227 k.p.c. przez naruszenie zasad postępowania zakresie kontradyktoryjności, bezpośredniości i równości stron, skutkiem orzekania o żądaniu strony powodowej mimo nie przeprowadzenia pełnego postępowania dowodowego,

0  art. 227 k.p.c. w zw. z art. 232 k.p.c. w zw. z art. 162 k.p.c. poprzez oddalenie wniosku o dopuszczenie i przeprowadzenie dowodu poprzez zwrócenie się przez Sąd do banku powoda do przedstawienia historii jego rachunku bankowego, pomimo, iż jego dopuszczenie nie wpłynęłoby na przewlekłość postępowania w sprawie i wniosek ten nie był spóźniony, który to dowód gdyby został przeprowadzony miałby niewątpliwie istotne znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy, a w szczególności potwierdziłby słuszność twierdzeń pozwanej o prowadzeniu „ukrytej” działalności gospodarczej przez powoda w zakresie udzielanych pożyczek i w konsekwencji podniesionego zarzutu przedawnienia,

b)  art. 233 § 1 k.p.c. poprzez przekroczenie zasady swobodnej oceny dowodów prowadzącej do dowolnej i niewłaściwej ich oceny oraz pominięcie zgłoszonego w sprzeciwie od nakazu zapłaty wniosku o potwierdzenie rozliczenia w urzędzie skarbowym udzielonej pożyczki oraz zobowiązania powoda do wskazania historii rachunku,

1  art. 232 zd. 2 k.p.c. poprzez jego niezastosowanie w sytuacji, gdy z załączonych przez pozwaną do akt sprawy faktur i rachunków, na których jako kupujący widnieje firma pozwanej, wynika że prowadziła ona działalność gospodarczą i nie został dopuszczony dowód z urzędu, z (...), na potwierdzenie prowadzenia przez nią jednoosobowej działalności gospodarczej oraz słuszności zarzutu 3-letniego okresu przedawnienia roszczenia.

Pozwana wniosła o:

1)  zmianę wyroku i oddalenie powództwa, względnie

2)  uchylenie wyroku i przekazanie Sądowi Okręgowemu do ponownego rozpoznania,

3)  zasądzenie kosztów postępowania apelacyjnego - w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja nie zasługuje na uwzględnienie.

W pierwszej kolejności wskazać należy, że Sąd Okręgowy przeprowadził prawidłowo postępowanie dowodowe, dokonując wszechstronnej oceny zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego, zgodnie z regułą wyrażoną w art. 233 §1 k.p.c. Z tej też przyczyny nie zasługuje na uwzględnienie zarzut naruszenia przez Sąd Okręgowy art. 232 i art. 227 k.p.c. Sąd Apelacyjny aprobuje w całości ustalenia faktyczne Sądu I instancji i przyjmuje je za własne, czyniąc podstawą orzeczenia w sprawie. Powyższe sprawia, że zbędne jest dalsze ich przytaczanie w uzasadnieniu wyroku.

Jak jednoznacznie wynika ze zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego w dacie udzielenia pożyczki pozwana pozostawała w związku z synem powoda M. K.. Powód udzielił pozwanej pożyczki ze względu na relacje łączące ją z jej synem. W procesie podejmowania decyzji o udzieleniu pożyczki pozwanej uczestniczyła żona powoda J. B.. Nie budzi nadto wątpliwości, że powód z zawodu jest lekarzem i od 1999 roku prowadzi działalność gospodarczą w zakresie praktyki lekarskiej ogólnej, a udzielanie pożyczek nie wchodzi w zakres działalności gospodarczej prowadzonej przez powoda. Sąd Okręgowy prawidłowo i wyczerpująco przeprowadził w tym zakresie postepowanie dowodowe, oceniając moc dowodową i wiarygodność zaoferowanych przez strony środków dowodowych, w szczególności depozycje przesłuchanych świadków. Próby podważania ustaleń dotyczących faktycznego zakresu działalności gospodarczej prowadzonej przez powoda w dacie udzielenia pożyczki poprzez twierdzenia odnoszące się do „ukrytej” działalności gospodarczej powoda, jak również zgłaszane przez pozwaną na tą okoliczność wnioski dowodowe, są całkowicie chybione wobec ustaleń odnoszących się do wykazanego przez powoda jednoznacznie towarzyskiego kontekstu udzielenia pożyczki, wynikającego z zażyłości syna powoda i pozwanej oraz udziału małżonki powoda przy jej zawieraniu, która to okoliczność umyka apelującej, a która przesądza, iż nawet gdyby powód faktycznie prowadził działalność, w której zakresie mieściłoby się również udzielanie pożyczek, to w okolicznościach niniejszej sprawy nie można by spornej pożyczki uznać za udzieloną w ramach tej działalności. Z zeznań świadka J. B. – małżonki powoda, jednoznacznie wynika bowiem, ze pożyczka udzielona została ze wspólnych środków powoda i jego małżonki, za jej zgodą, na prośbę syna powoda i pozwanej, niejako grzecznościowo i w zaufaniu do pozwanej jako partnerki syna powoda. jak wynika z tych zeznań pozwana wskazywała, że o pożyczkę zwraca się ze względu na kłopoty finansowe swoich rodziców i chęć udzielenia im pomocy, nie wskazywała zaś na prowadzoną przez siebie działalność gospodarczą.

Wskazać nadto należy, że bez znaczenia dla rozstrzygnięcia sprawy pozostaje okoliczność, czy pozwana w dacie udzielenia pożyczki prowadziła działalność gospodarczą. Całkowicie chybiony jest zarzut, iżby ewentualne stwierdzenie, że w dacie udzielenia pożyczki pozwana prowadziła działalność gospodarczą, przesądzać miało o zastosowaniu 3 letniego terminu przedawnienia dla roszczeń zgłoszonych przez powoda pozwem w niniejszej sprawie, przewidzianego w art. 118 k.c. dla roszczeń związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej.

Zastosowanie trzyletniego terminu przedawnienia zależy od kwalifikacji roszczenia z punktu widzenia jego związku z określonym rodzajem działalności. Ten określony rodzaj działalności wiązać jednak należy z działalnością, którą prowadzi wierzyciel występujący z roszczeniem, a nie z charakterem stosunku prawnego, z którego to roszczenie wynika, lub charakterem działalności prowadzonej przez dłużnika. Zarówno literalna wykładnia art. 118 k.c., jak i względy celowościowe przemawiają bowiem przeciwko wiązaniu trzyletniego terminu przedawnienia z innymi okolicznościami niż charakter działalności prowadzonej przez wierzyciela. Trzyletni termin przedawnienia, wspomniany art. 118 k.c., nakazuje łączyć z roszczeniami związanymi z prowadzeniem działalności gospodarczej. O tym, czy roszczenie jest związane z prowadzoną działalnością gospodarczą, decydują więc cechy podmiotu, któremu ono przysługuje. Nie mają wobec tego znaczenia cechy drugiego podmiotu stosunku prawnego, z którego to roszczenie wynika, ani cechy samego stosunku prawnego. Innymi słowy, należy tylko zbadać, czy roszczenie, które przysługuje określonej osobie, jest związane z prowadzeniem działalności gospodarczej. Będzie tak z reguły, gdy osoba ta jest przedsiębiorcą, gdyż do cech konstytuujących pojęcia przedsiębiorcy należy właśnie prowadzenie działalności gospodarczej (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 10 października 2003 r., sygn.. akt II CK 113/02).

Oznacza to zatem, że wobec jednoznacznych ustaleń faktycznych, iż dochodzone przez powoda roszczenia nie pozostają w związku z prowadzoną przez niego działalnością gospodarczą, zastosowanie znajduje 10 letni termin ich przedawnienia zgodnie z ogólną regułą wyrażoną w art. 118 k.c. (przy uwzględnieniu treści powołanego przepisu obowiązującej do dnia 08 lipca 2018 r. oraz art. 5 ust. 2 ustawy z dnia 13 kwietnia 2018 r. - o zmianie ustawy Kodeks cywilny oraz niektórych innych ustaw, Dz. U., z 2018 r., poz. 1104).

Na marginesie już tylko wskazać należy, że skoro brak podstaw do rozważania kwestii przedawnienia, bowiem dochodzone przez powoda roszczenie w dacie wniesienia pozwu nie było przedawnione, zbędne jest odnoszenie się do rozważań Sądu Okręgowego i związanych z tym zarzutów sformułowanych w apelacji odnośnie sprzeczności podniesionego przez pozwaną zarzutu przedawnienia z zasadami współżycia społecznego (art. 5 k.c.)

Mając powyższe na względzie Sąd, na zasadzie art. 385 k.p.c., apelację oddalił.

O kosztach postępowania apelacyjnego orzekł Sąd na zasadzie art. 98 §1 i 3 i art. 99 k.p.c. w związku z art. 391 k.p.c. i §2 pkt 6, §10 ust. 1 pkt 2 i §15 ust. 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 roku w sprawie opłat za czynności radców prawnych.

SSA Andrzej Żelazowski