Portal Orzeczeń Sądu Apelacyjnego w Krakowie

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 6 sierpnia 2024 r.

Sąd Apelacyjny w Krakowie, I Wydział Cywilny

w składzie:

Przewodniczący: SSA Sławomir Jamróg

Protokolant: Michał Góral

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 6 sierpnia 2024 r. w Krakowie

sprawy z powództwa M. K.

przeciwko Bankowi (...) S.A. w G.

o pozbawienie tytułu wykonawczego wykonalności

na skutek apelacji strony pozwanej

od wyroku Sądu Okręgowego w Krakowie

z dnia 6 kwietnia 2022 r., sygn. akt I C 1654/16

1.  oddala apelację;

2.  zasądza od strony pozwanej na rzecz powoda, tytułem kosztów postępowania apelacyjnego kwotę 8.100 zł (osiem tysięcy sto złotych),
z odsetkami w wysokości odsetek ustawowych za opóźnienie w spełnieniu świadczenia pieniężnego, za czas od dnia uprawomocnienia się niniejszego orzeczenia, do dnia zapłaty.

Sygn. akt I ACa 944/22

UZASADNIENIE

Wyrokiem z dnia 6 kwietnia 2022 r. sygn.. akt I C 1654/16 Sąd Okręgowy w Krakowie pozbawił wykonalności tytuł wykonawczy stanowiący bankowy tytuł egzekucyjny z dnia 25 września 2012 r. wystawiony przez Bank (...) S.A. z siedzibą w G., któremu Sąd Rejonowy w W. nadał klauzulę wykonalności postanowieniem z dnia 13 czerwca 2013 r. sygn. akt. (...) w zakresie dotyczącym powoda M. K. w części tj.: (a) w odniesieniu do należności głównej w zakresie kwoty 445.275,28 zł, (b) w odniesieniu do odsetek umownych i odsetek umownych za opóźnienie, ponad wyegzekwowaną na rzecz strony pozwanej kwotę 279.375,06 zł w postępowaniu egzekucyjnym prowadzonym pod sygn. akt (...) przez Komornika Sądowego przy Sądzie Rejonowym w W. M. J., (pkt 1), umorzył postępowanie w pozostałej części (pkt 2) i zasądził od strony pozwanej na rzecz powoda M. K. kwotę 11.817 zł tytułem zwrotu kosztów postępowania.

Podstawę tego rozstrzygnięcia stanowił następujący stan faktyczny:

M. K. i A. K. zawarli w dniu 24 marca 2006r. z (...) Bank S.A. w W. tj. poprzednikiem prawnym Banku (...) S.A. z siedzibą w G. umowę kredytu nr (...).

Jak stanowił §1 ust. 1 umowy udzielona kredytobiorcą kwota kredytu wyniosła 206.787,09 zł i był to kredyt indeksowany do kursu franka szwajcarskiego CHF. Na kwotę kredytu składała się: kwota pozostawiona do dyspozycji kredytobiorcy w wysokości 202.111,95 zł, przeznaczona na realizację celu określonego w ust. 2 oraz koszty z tytułu ubezpieczenia od ryzyka utraty pracy opisanego w § 13, w wysokości 2.452,02 zł. oraz kwota należnej prowizji z tytułu udzielenia kredytu w wysokości 2.023,12 zł. oraz koszty z tytułu opłaty sądowej należnej za wpis hipoteki opisanej w § 12 ust. 1 w wysokości 200 zł. W dniu wypłaty saldo było wyrażane w walucie do której indeksowany był kredyt, według kursu kupna waluty do której indeksowany był kredyt, podanego w Tabeli kursów kupna/sprzedaży dla kredytów hipotecznych udzielanych przez (...) Bank S.A., opisanej szczegółowo w §17, a następnie saldo walutowe miało być przeliczane dziennie na złote polskie według kursu sprzedaży waluty do której indeksowany był kredyt, podanego w Tabeli kursów kupna/sprzedaży dla kredytów hipotecznych udzielanych przez (...) Bank S.A. opisanej szczegółowo w §17.

Kredyt był przeznaczony na pokrycie części kosztów wykończenia nieruchomości mieszkalnej położonej w K. nr (...), gm. (...) objętej księgą wieczystą nr (...) w wysokości 69.000 zł oraz na spłatę następujących zobowiązań kredytobiorcy: kredytu samochodowego w (...) Bank SA, kredytu budowlanego w (...), kredytu budowlanego w (...), kredytu gotówkowego w (...) Bank SA, karty kredytowej w (...) SA, karty kredytowej w (...) Handlowy SA, karty kredytowej w (...) Bank SA i karty kredytowej w (...) Bank SA.

Zgodnie z § 1 ust. 5 spłata kredytu miała nastąpić w 360 równych miesięcznych ratach kapitałowo – odsetkowych na zasadach określonych w §10.

Zgodnie z § 7 ust. 2 wypłata wskazana we wniosku o wypłatę kwoty kredytu miała być dokonana przelewem na wskazane w tym wniosku rachunki bankowe prowadzone w banku krajowym. Za prawidłowe wskazanie tego rachunku bankowego odpowiedzialność ponosił wyłącznie kredytobiorca. Dzień dokonania przelewu miał być uważany za dzień wypłaty wykorzystanego kredytu. Każdorazowo wypłacana kwota złotych polskich miała być przeliczana na walutę do której indeksowany był kredyt według kursu kupna waluty kredytu podanego w Tabeli kursów kupna/ sprzedaży dla kredytów hipotecznych udzielanych przez (...) Bank S.A. obowiązującego w dniu dokonania wypłaty przez Bank.

Zapis §10 ust. 6 przewidywał, iż rozliczenie każdej wpłaty dokonanej przez kredytobiorcę miało następować według kursu sprzedaży waluty do której indeksowany był kredyt, podanego w Tabeli kursów kupna/ sprzedaży dla kredytów hipotecznych udzielanych przez (...) S.A. obowiązującego w dniu wpływu środków do banku.

Do rozliczania transakcji wypłat i spłat kredytów stosowane były odpowiednio kursy kupna/sprzedaży dla kredytów hipotecznych udzielanych przez (...) Bank S.A. walut zawartych w ofercie banku obowiązujące w dniu dokonania transakcji. Kursy kupna określano jako średnie kursy złotego do danych walut ogłoszone w tabeli kursów średnich NBP minus marża kupna. Kursy sprzedaży określano jako średnie kursy złotego do danych walut ogłoszone w tabeli kursów średnich NBP plus marża sprzedaży. Do wyliczenia kursów kupna/sprzedaży dla kredytów hipotecznych udzielanych przez (...) Bank S.A. stosowano kursy złotego do danych walut ogłoszone w tabeli kursów średnich NBP w danym dniu roboczym skorygowane o marże kupna/sprzedaży (...) Bank S.A. Obowiązujące w danym dniu roboczym kursy kupna/ sprzedaży dla kredytów hipotecznych udzielanych przez (...) Bank S.A. walut zawartych w ofercie banku określane były przez bank po godz. 15.00 poprzedniego dnia roboczego i wywieszane w siedzibie banku oraz publikowane na stronie internetowej (...) (§17 ust. 1-5).

Kredytobiorcy, w tym powód w tej samej dacie złożyli oświadczenia, że w zakresie zaspokojenia wszelkich roszczeń pieniężnych banku wynikających z umowy kredytu poddają się egzekucji do kwoty 413.574,18 zł (w dacie 22.06.2007 r. wobec zawarcia aneksu zmieniona na kwotę 402.479,95 zł, a w dacie 20.08.2008r. wobec zawarcia kolejnego aneksu na kwotę 675.942,18 zł). W przypadku wystawienia przez bank (...) kwota zadłużenia kredytobiorcy w złotych polskich miała zostać ustalona według kursu sprzedaży waluty do której był indeksowany kredyt, podanego w Tabeli kursów kupna/ sprzedaży (...) Bank S.A. ogłoszonego przez bank w dniu wystawienia BTE. Bank był upoważniony do naliczania odsetek umownych za opóźnienie od kwoty całego roszczenia wskazanego w BTE oraz do naliczania umownych odsetek za opóźnienie od dnia wystawienia BTE do dnia zapłaty całego roszczenia wskazanego w BTE.

Celem zabezpieczenia wierzytelności wynikających z umowy kredytowej stron ustanowiona została hipoteka kaucyjna do kwoty 170% kredytu tj. na nieruchomości stanowiącej własność A. K. położonej w K. objętej KW nr (...).

W dacie 22 czerwca 2007r. strony zawarły aneks do w/w umowy kredytu, mocą którego zwiększona została kwota kredytu o 15.500 zł z przeznaczeniem na cele konsumpcyjne kredytobiorców.

W dacie 20 sierpnia 2008r. strony zawarły aneks do w/w umowy kredytu, mocą którego zwiększona została kwota kredytu o 115.684 zł z przeznaczeniem na cele konsumpcyjne kredytobiorców tj. 70.000 zł na pokrycie części kosztów wykończenia w/w nieruchomości oraz w kwocie 45.500 zł na refinansowanie zobowiązań kredytobiorców oraz na pokrycie kosztów sądowych w kwocie 184 zł.

Nadto Sąd Okręgowy ustalił, że :

W okresie zawierania umowy, trudniej było uzyskać kredyt w złotych polskich. Zazwyczaj bowiem klienci posiadali większą zdolność kredytową w walucie obcej. Rata kredytu wówczas bowiem wychodziła niższa. Wynikało to stąd, iż przy ustalaniu zdolności kredytowej klienta nie było brane pod uwagę przez Bank ryzyko walutowe. Rata kredytu w CHF porównywalna była do uzyskiwanych dochodów i z tego wychodziła zdolność kredytowa kredytobiorcy. W 2006r. kurs CHF był niski. Istniała możliwość, aby przed zawarciem umowy, klient mógł przeanalizować jej postanowienia w domu. Jeśli chodzi o główne postanowienia umowy nie było możliwość ich negocjacji. Umowa z powodem została zawarta w placówce pośrednika finansowego – (...). Klient nie był zmuszany do zawarcia umowy. Większość klientów w tamtym okresie nie interesowała się kredytami w PLN. Pracownicy (...) mieli obowiązek oferować swym klientom również kredyty w PLN ale ostatecznie to klient decydował jaki kredyt wybierze.

Oferta kredytu indeksowanego do CHF a przedstawiona przez Bank była dla powoda najkorzystniejsza tj. najtańsza. Powód zdawał sobie sprawę że zaciąga kredyt walutowy, który będzie spłacany w walucie PLN. Otrzymany harmonogram spłat był również określony w PLN. Powód dokonywał przelewu co miesiąc na konto w PLN. Powoda nie interesował wówczas kredyt w PLN. Nie dopominał się o sprawdzenie jego zdolności kredytowej w PLN. Doradca nie wytłumaczył mu na czym polega indeksacja. Wniosek o kredyt wypełnił przy pomocy doradcy kredytowego. Wiedział, że wysokość raty będzie zależna od kursu CHF ale doradca mówił mu, że wahania kursowe będą niewielkie i dla niego nieodczuwalne. Powód nie dopominał się o wzór umowy, aby zapoznać się z nim w domu. Nie pytał też jak będą ustalane i gdzie publikowane kursy CHF przez Bank. Wcześniej powód miał zaciągnięty kredyt ale na mniejszą kwotę i w PLN. Wiedział że kredyt otrzyma w PLN a nie w CHF. Miał świadomość tego, że rata kredytu będzie zależna od kursu CHF ale nie zdawał sobie sprawy z tego że wzrost kursu CHF będzie tak znaczący, że nie będzie go stać na spłatę rat. Nie interesował się też po jakim kursie kredyt będzie przeliczany. Wiedział że kursy walut są zmienne.

We wniosku o udzielenie kredytu z dnia 21 lutego 2006r. powód wskazał m.in. wnioskowana kwota kredytu -199.000 zł., okres kredytowania – 30 lat, wnioskuje o kredyt udzielany w PLN indeksowany kursem CHF.

Wszystkie wnioski powoda i A. K. o wypłatę transz kredytu były określane na kwoty w PLN.

Od 1 lipca 2006r. w (...) Bank SA obowiązywało zarządzenie nr (...) Prezesa Zarządu Banku w sprawie wprowadzenia Procedury regulującej zasady informowania Klientów G. M. Bank o ryzykach związanych z zaciąganiem kredytów hipotecznych w walutach obcych lub indeksowanych do waluty obcej.

Na podstawie tego zarządzenia doradca kredytowy /pośrednik G. M. Bank przedstawiając klientowi ofertę kredytu w walucie obcej lub indeksowanego do waluty obcej zobowiązany był do przekazania klientowi informacji o wiążących się z tym ryzykach tj. ryzyku walutowym, ryzyku stóp procentowych oraz ryzyku makroekonomicznym.

Wobec przyjęcie przez stronę pozwaną, iż M. K. i A. K. naruszyli warunki umowy kredytu z dnia 24 marca 2006r. przez niedotrzymanie terminów zapłaty strona pozwana pismem z dnia 11 stycznia 2012r. wypowiedziała im warunki spłaty kredytu i wezwała do zapłaty w terminie 30 dni łącznie należności w kwocie 133.157,50 CHF.

W dniu 25 września 2012r. Bank (...) S.A. z siedzibą w K. wystawił na podstawie ksiąg Bankowy Tytuł Egzekucyjny, w którym stwierdził istnienie solidarnego zobowiązania A. K. i M. K. z tytułu kredytu udzielonego na podstawie umowy kredytu nr (...) z dnia 24 marca 2006r. na rzecz pozwanego banku w wysokości 468.694,13 zł. Na zadłużenie powoda i A. K. składały się: kwota należności głównej – 462.446,17 zł; odsetki – 6004,79 zł w tym: odsetki umowne w kwocie 5672,16 zł za okres 13.03.2012r. do dnia 24.09.2012 oraz umowne odsetki za opóźnienie w kwocie 332,63 zł za okres 13.03.2012r. do 24.09. 2012r. ; opłaty i prowizje w wysokości 243,17 zł.

Postanowieniem z dnia 13 czerwca 2013r., sygn. akt (...) Sąd Rejonowy w W. nadał klauzulę wykonalności Bankowemu Tytułowi Egzekucyjnemu z dnia 25 września 2012r. wystawionemu przez Bank (...) S.A. z siedzibą w K. przeciwko dłużnikom M. K. i A. K..

Pismem z dnia 4 lipca 2013r. Bank (...) S.A. w K. złożył wniosek o wszczęcie postępowania egzekucyjnego przeciwko dłużnikom A. K. i M. K. na podstawie tytułu wykonawczego BTE z dnia 25 września 2012r., który postanowieniem z dnia 13 czerwca 2013r. (...) został zaopatrzony w klauzulę wykonalności, celem wyegzekwowania wierzytelności która na dzień 4 lipca 2013r. wyniosła 501.893,82 zł. Postępowanie egzekucyjne było prowadzone przez Komornika Sądowego przy Sądzie Rejonowym w W. M. J. sygn. akt (...)

W toku postępowania egzekucyjnego sygn. akt (...) odbyły się dwie licytacje nieruchomości należącej do dłużnika A. K. objętej księgą wieczystą nr (...), jednak były one bezskuteczne. W dniu 13 października 2016r. pozwany bank wystąpił do Sądu z wnioskiem o przejęcie nieruchomość dłużnika A. K..

Postanowieniem z dnia 13 listopada 2017r. wydanym w sprawie (...) Sąd Rejonowy w W. przysądził prawo własności w/w nieruchomości na rzecz wierzyciela Banku (...) S.A., za cenę 323.044 zł a postanowienie to stało się prawomocne z dniem 6 marca 2018r.

Zgodnie z zaświadczeniem Komornika Sądowego przy Sądzie Rejonowym w W. M. J. od A. K. i M. K. wyegzekwowano w toku postępowania egzekucyjnego (...) - na zaspokojenie roszczenia wynikającego z Bankowego Tytuł Egzekucyjny z dnia 25 września 2012r. wystawionego przez Bank (...) S.A. z siedzibą w K. z tytułu kredytu udzielonego na podstawie umowy kredytu nr (...) - kwotę 11.470,89 zł na należność główną, 279375,06 zł z tytułu odsetek zaległych, 69,95 zł tytułem kosztów procesu i 243,17 zł z tytułu opłat i prowizji.

Przy tym stanie faktycznym Sąd Okręgowy uznał, że żądanie jest zasadne w odniesieniu do niewyegzekwowanej kwoty.

Sąd pierwszej instancji przyjął jednak, że nie ma podstaw do zakwestionowania (co do zasady) możliwości zawierania umów waloryzowanych walutą obcą . Umowy takie bowiem nie były sprzeczne z zasadą walutowości, z art 69 ustawy prawo bankowe i zasadą swobody umów – art. 353 ¹ k.c. Przyjął natomiast, że w świetle art. 385 ¹.kc stanowiącego implementację Dyrektywy Rady 93/13/EWG z dnia 5kwietnia 1993 w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich istnieją podstawy do stwierdzenia, że klauzule – na podstawie których dochodziło do przeliczenia wypłaconej w złotówkach kwoty kredytu i spłacanej w złotówkach na CHF według kursu z tabeli Banku – są klauzulami abuzywnymi. (§ 1 ust 1 , § 7 ust 2, § 10 ust 6 i §17).

Sąd wskazał, że klauzula przeliczeniowa określała przedmiot główny umowy kredytu. W przedmiotowej sprawie jednak postanowienia dotyczące sposobu ustalenia kursów waluty w oparciu, o który będzie ustalona wysokość zobowiązania, nie były określone jednoznacznie. Miał więc zastosowanie przepis art. art. 385 ¹ k.c.

Sąd Okręgowy podkreślił też, że umowa nie była negocjowana a kredytobiorcom nie przedstawiono historii zmian kursu waluty CHF względem złotego polskiego, nie otrzymali oni również symulacji, która przedstawiałaby, w jaki sposób zastosowanie dwóch odmiennych kursów waluty (kursu kupna i kursu sprzedaży) wpłynie na wysokość wypłaconej im w złotych polskich kwoty pożyczki oraz na wysokość spłacanych przez nich w złotych polskich rat pożyczki tzn. że zastosowanie kursu kupna waluty przy przeliczeniu wypłacanej kwoty pożyczki z waluty PLN na walutę CHF. Powodowi nie wyjaśniono, jakie czynniki wpływają na kształtowanie wysokości kursu kupna i sprzedaży walut stosowanego przez Bank i że zawierając umowę kredytu kredytobiorcy narażają się na nieograniczone ryzyko kursowe. Wysokość kwoty pożyczki wypłaconej w złotych polskich oraz wysokości spłacanych rat w złotych polskich uzależnione zostały od miernika, który w dłuższym czasookresie charakteryzuje się niskim stopniem stabilności i przewidywalności – w postaci kursu kupna i sprzedaży CHF. Mechanizm przeliczania rat pożyczki spłacanych w walucie PLN na walutę CHF po kursie sprzedaży CHF obowiązującym w momencie wymagalności poszczególnych rat powodował zaś, że wysokość obciążenia pożyczkobiorców związanego ze spłatą pożyczki w całym okresie 30 lat spłaty podlegać mogła dużym wahaniom . Okresowy znaczący wzrost raty pożyczki w połączeniu z przejściowymi problemami finansowymi kredytobiorców prowadził jednak do poważnego zachwiania płynności finansowej powoda. Zawierając umowę kredytu powód nie zdawał sobie sprawy w wystarczającym stopniu z wiążącego się z nią ryzyka walutowego. Postanowienia umowy tworzące mechanizmy przeliczania świadczeń stron według kursów waluty CHF były sformułowane w sposób bardzo oględny i nie dawały jasnego obrazu powiązań pomiędzy wysokością wypłaconej w złotych polskich kwoty pożyczki i wysokością rat spłacanych w złotych polskich a kursem waluty CHF, jego wpływu na to, jaką kwotę w złotych polskich kredytobiorcy będą musieli uiścić tytułem spłaty kredytu oraz możliwego zakresu zmiany wysokości tej kwoty. Informacje dotyczące ryzyka walutowego przekazane powodowi i jego żonie były więc wybiórcze, niepełne i nie dawały pełnego i prawdziwego obrazu obciążającego ich ryzyka walutowego, a wręcz obraz ten zacierały. Jakkolwiek zmienność kursów walut stanowi wiedzę powszechną, to jednak powodowie nie mieli pełnej świadomości skutków tego ryzyka, które w dużo większym stopniu obciążały kredytobiorcę niż bank. Sposób finansowania portfela kredytów walutowych w poszczególnych bankach był zindywidualizowany. Były to depozyty wdanej walucie, emisje długu w walucie, linie kredytowe od banków zagranicznych oraz umowy instrumentów pochodnych zabezpieczających przed ryzykiem walutowym i ryzykiem stopy procentowej.). Zawarcie umów instrumentów pochodnych wiązało się z koniecznością poniesienia pewnego kosztu, ale koszt ten był nieporównywalnie niższy niż wyniósłby koszt wymogu kapitałowego z tytułu pokrycia ryzyka portfela walutowego banku finansowanego środkami złotowymi. W skali sektora ok. 60% finansowania pochodziło ze środków z grupy kapitałowej danego banku oraz kredytów, depozytów instrumentów dłużnych. Pozostałe finansowanie zostało pozyskane za pośrednictwem transakcji pochodnych . Bank zabezpieczał się więc przed ryzykiem a o zabezpieczeniu klientów przed ryzykiem kursowym nie było mowy.

Sąd Okręgowy uznał, że z zakwestionowanych postanowień wynika, że bank nie był w żaden sposób ograniczony umownie w ustalaniu marży. Ostatecznie więc kurs waluty był arbitralnie ustalany przez bank. Nie określono żadnych wytycznych ani ograniczeń związanych z powyższymi czynnościami banku (ustalenie marży). Zarząd banku , na podstawie tak sformułowanych przepisów, w każdej chwili mógł podjąć dowolną decyzję co do wyznaczenia kursu waluty i tym samym określenia wysokości zobowiązania kredytobiorców. Nie miało dla Sądu Okręgowego znaczenia, że na podstawie wewnętrznych zarządzeń bank stosuje faktycznie mechanizmy zapewniające kursy rynkowe. Abuzywność bowiem bada się na chwilę podpisania umowy.

Sąd Okręgowy uznał nadto, że nie jest możliwe wyeliminowanie z umowy tylko samej marży przy pozostawieniu w mocy postanowienia w części odnoszącej się do średniego kursu NBP. Taki bowiem zabieg stanowiłby niedozwoloną redukcję utrzymującą skuteczność. Skutkiem uznania konkretnego postanowienia modyfikację (redukcję) postanowienia dotyczącego sposobu przeliczenia. Kurs waluty w tym przypadku jest wynikiem dowolnej modyfikacji kursu średniego przez bank i dopiero wynik tego działania ( stanowi postanowienie umowne, które zostaje eliminowane z umowy. Wyeliminowanie samej marży byłoby zmianą wpływająca na istotę warunku umownego. Marża nie stanowiła w tym przypadku odrębnego świadczenia umownego a jedynie element klauzuli indeksacyjnej mającej nieuczciwy charakter. Klauzula ta rażąco narusza interesy powoda jako konsumenta oraz dobre obyczaje albowiem pozwalała kształtować w sposób dowolny wysokość kwoty kredytu wypłaconej powodowi w walucie złoty polski oraz wysokość rat pożyczki spłacanych w walucie złoty polski w odniesieniu do miernika w postaci kursu kupna/sprzedaży waluty CHF, który jest miernikiem charakteryzującym się niskim stopniem stabilności i przewidywalności, czego powodowie w momencie zawierania umowy nie mieli świadomości z uwagi na niedopełnienie przez Bank ciążącego na nim obowiązku informacyjnego, a gdyby taką świadomość mieli – nie zawarliby umowy kredytu w takim kształcie. Gdy ryzyko opiera się na dowolnie określanych przez pozwany bank kursach waluty dla przeliczeń wysokości świadczeń należnych bankowi z tytułu zawartej umowy kredytu, a nadto w nieujawnionej wysokości, nie może być uznawane za ryzyko kursowe, lecz za działanie banków co najmniej sprzeczne z dobrymi obyczajami.

Sąd Okręgowy przyjął brak możliwości zastąpienia abuzywnych postanowień. Wskazał, że w chwili zawarcia przedmiotowej umowy nie istniały w polskim systemie prawnym przepisy dyspozytywne umożliwiające zastąpienie eliminowanych klauzul przeliczeniowych. Z uwagi na kwestie intertemporalne Sąd wykluczył zastosowanie ww przepisu art. 358§2 k.c., albowiem ważność umowy badana jest w odniesieniu do stanu prawnego istniejące go w chwili zawarcia umowy. Zdaniem Sądu Okręgowego możliwości zastąpienia postanowienia umownego nie można również wywieść w drodze analogii do art. 41 ustawy z dnia 28 kwietnia 1936 r. - Prawo wekslowe, jak również z prawa zwyczajowego – art. 56 k.c.

Sąd Okręgowy uznał więc , że dokonanie eliminacji klauzuli waloryzacyjnej, prowadzi do wyeliminowania postanowień głównych umowy , a w konsekwencji do zmiany charakteru prawnego stosunku obligacyjnego i naruszenia art. 353 ¹ k.c. wyrażającego zasadę swobody umów. Umowa taka bez klauzul byłaby sprzeczna z istotą, naturą stosunku zobowiązaniowego, który strony chciały wykreować.

Skoro umowa kredytu jest nieważna to zobowiązanie powoda do zwrotu całej niespłaconej kwoty pożyczki z uwagi na wypowiedzenie umowy przez Bank nie mogło powstać i brak było ,podstaw do wystawienia przez stronę pozwaną Bankowego Tytułu Egzekucyjnego i prowadzenia na jego podstawie egzekucji.

Zachodzą więc podstawy wskazane w art. 840 § 1 pkt 1 k.p.c.

Sąd Okręgowy jednak uwzględnił, że w postępowaniu egzekucyjnym prowadzonym na podstawie BTE od powoda i jego żony wyegzekwowano już część należności objętej zaskarżonym BTE tj. kwotę 11.470,89 zł na należność główną, 279375,06 zł z tytułu odsetek zaległych, 69,95 zł tytułem kosztów procesu i 243,17 zł z tytułu opłat i prowizji. Nie ma możliwości pozbawienia tytułu wykonawczego wykonalności w zakresie tej części zobowiązania, która została już uregulowana. Z tego względu Sąd orzekł o pozbawieniu wykonalności tytułu wykonawczego Bankowego Tytułu Egzekucyjnego nr (...) z dnia 25 września 2012 r. w zakresie dotyczącym M. K. i w części tj.:

- w odniesieniu do należności głównej w zakresie kwoty 445.275,28 zł,

- w odniesieniu do odsetek umownych i odsetek umownych za opóźnienie, ponad wyegzekwowaną na rzecz strony pozwanej kwotę 279.375,06 zł w postępowaniu egzekucyjnym prowadzonym pod sygn. akt (...) przez Komornika Sądowego przy Sądzie Rejonowym w W. M. J. zgodnie ze zmodyfikowanym żądaniem przez powoda.

W pozostałej części w pkt. II umarzając postępowanie co do wyegzekwowanej części kwoty z BTE, również zgodnie z żądaniem powoda. O kosztach postepowania Sąd orzekł na podstawie art. 98k.p.c., gdyż powód wygrał postępowanie w przewarzającej części.

Zgodnie § 2 pkt 7 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22.10.2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (t.j.: Dz.U. 2018, poz. 265). koszty zastępstwa procesowego w niniejszej sprawie wyniosły 10.800 zł, ponadto na koszty złożyły się 1000 zł tytułem opłaty sądowej w sprawie oraz 17 zł z tytułu pełnomocnictwa.

Apelację od tego wyroku wniosła strona pozwana zaskarżając orzeczenie w części tj w punkcie I i III tj. co do pozbawienia wykonalności tytułu wykonawczego w zakresie dotyczącym M. K. w odniesieniu do należności głównej w kwocie 445.275, 28 zł oraz odsetek umownych i odsetek ustawowych za opóźnienie ponad wyegzekwowaną na rzecz strony pozwanej kwotę 279.375,06 zł a także w zakresie kosztów procesu.

Strona pozwana zarzuciła naruszenie przepisów prawa materialnego a to:

a) art. 840 § 1 pkt 1 k.p.c., polegające na jego błędnej wykładni oraz błędnym przyjęciu, że wobec stwierdzenia abuzywności postanowień umownych kształtujących mechanizm indeksacji (§ 1 ust. 1, 8 7 ust. 2 i §10 ust. 6), Umowa Kredytu winna zostać uznana za nieważną i — w konsekwencji — zobowiązanie powoda do zwrotu całej niespłaconej kwoty kredytu z uwagi na wypowiedzenie Umowy Kredytu przez Bank nie mogło powstać, podczas gdy w niniejszej sprawie brak jest przesłanek pozwalających uznać postanowienia Umowy Kredytu dot. sposobu ustalania kursów walut oraz indeksacji za abuzywne, a w konsekwencji brak jest możliwości uznania, iż Umowa Kredytu jest nieważna;

b) art. 385 ^{( 1)}§ 1 i 3 k.c. w zw. z art. 3 ust. 1 i art. 4 ust. 2iart. 6 ust. 1 Dyrektywy Rady 93/13/EWG z dnia 5 kwietnia 1993 r. w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich polegające na jego błędnej wykładni i błędnym przyjęciu, że: (i) klauzula indeksacyjna przewidująca przeliczenie kwoty kredytu na CHF (§ 1 ust. I w zw. z § 7 ust. 2 zd. 4 i 8 10 ust. 6 Umowy) może być badana pod kątem abuzywności z powołaniem na abuzywność postanowień dot. Tabeli Kursów Walut Obcych (§17 Umowy) - mimo, iż określa ona główne świadczenie stron zatem wyłączona jest spod oceny abuzywności i jest ona jednoznaczna, jako że powód na podstawie udzielonych mu informacji oraz dotychczasowych doświadczeń w przedmiocie zobowiązań walutowych był w stanie oszacować istotne konsekwencje ekonomiczne zawieranej umowy, a ryzyko kursowe wpisane jest w istotę umów kredytu indeksowanego do waluty obcej; (ii) Bank miał swobodę w ustalaniu kursów kupna i sprzedaż: stosowanych w Tabeli Kursów Walut do której odwołuje się § 7 ust. 2 zd. 4i § 10 ust. 6 Umowy Kredytu, a który to sposób opisany został precyzyjnie w § 17 Umowy Kredytu; (iii) nie istnieje możliwość uznania, że zawarte w Umowie klauzule dot. Tabeli Kursów Walut (§ 17) są abuzywne jedynie w zakresie marży - mimo, iż ocenie pod kątem abuzywności podlegają warunki umowy, nie zaś jednostki redakcyjne, a możliwość podziału §17 potwierdził TSUE w wyroku C-19/20; (iv) postanowienia dotyczące Tabeli Kursów Walut rażąco naruszają interes powoda, mimo braku dokonania odrębnej oceny tej przesłanki względem tego konkretnego konsumenta; (v) Bank miał swobodę w ustalaniu kursów w Tabeli Kursów Walut, do której odwołuje się § 1 ust. 1 Umowy Kredytu - mimo iż sposób ten został opisany w §17 -a w konsekwencji niewłaściwe zastosowanie art. 385 ^{( 1)}§ 1 k.c. poprzez błędne przyjęcie, że postanowienia Umowy Kredytu (§ 1 ust. 1, § 7 ust. 2 zd. 4, §10 ust. 6 i §17) kształtują prawa i obowiązki powoda w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, naruszając jego interesy i to w sposób rażący - mimo że postanowienia te oceniane na dzień zawarcia Umowy Kredytu przesłanek tych nie spełniały;

c) art. 65 § 1 i § 2 k.c., art. 58 ust. 3 k.c., oraz art. 385 ¹§2k.c. w zw. art. 69 ust. 1 i 2 Prawa bankowego (w brzmieniu sprzed nowelizacji dokonanej ustawą z dnia 28 lipca 2011 r. o zmianie ustawy — Prawo bankowe)” i art. 69 ust. 3 Prawa bankowego poprzez ich niezastosowanie, art. 69 ust. 2 pkt. 4a Prawa bankowego i art. 58 § 1 k.c. poprzez ich błędne zastosowanie oraz art. 353 ¹ k.c. poprzez jego błędną wykładnię - w zw. z art. 4 ust. 2 i art. 6 ust. | Dyrektywy 93/13/EWG, a polegające na zaniechaniu dokonania wykładni oświadczeń woli stron i błędnym przyjęciu przez Sąd, że: (I) postanowienia dotyczące określenia Tabeli Kursów Walut stanowią element przedmiotowo istotny umowy kredytu, bez którego nie jest możliwe określenie świadczenia głównego stron i wykonywanie Umowy Kredytu - a w konsekwencji błędne uznanie Umowy Kredytu za nieważną, mimo, że bez kwestionowanych postanowień: (a) jest możliwe ustalenie świadczenia głównego stron, (b) umowa jest wykonalna, (c) istnieje możliwość zastosowania kursu NBP, do którego odwołują się strony w Umowie Kredytu, na podstawie wykładni oświadczeń woli; (ii) postanowienia dotyczące określenia Tabeli Kursów Walut - w świetle art. 353 ¹ k.c. - nie spełniają kryterium transparentności oraz godzą w równowagę kontraktową stron umowy, a w konsekwencji uznać je należy za sprzeczne z dobrymi obyczajami;

d) art. 358 § 2 k.c. w zw. z art. 3 k.c. polegające na jego niezastosowaniu oraz art 385 ² k.c. poprzez jego błędną wykładnię - w zw. z art. 6 ust. 1 Dyrektywy 93/13/EWG poprzez nieuzupełnienie luki powstałej wskutek uznania postanowień § 17 Umowy Kredytu za abuzywne za pomocą: (i) przepisów dyspozytywnych, mimo że kurs wymiany walut PLN/CHF może zostać ustalony również w oparciu o przepis dyspozytywny obowiązujący w dniu orzekania - art. 358 §2 k.c.; (ii) wskaźnika o charakterze dyspozytywnym, jakim jest zwyczajowo przyjęty kurs średni NBP - a w konsekwencji błędne stwierdzenie, że skutkiem abuzywności jest nieważność całej umowy;

e) naruszenie przepisów prawa materialnego - art. 385 ¹ § 1 i § 2 k.c., art. 353 ¹ k.c. oraz art. 4 ustawy o zmianie ustawy - Prawo bankowe” (dalej: Ustawa antyspreadowa) w zw. z art. 385 ² k.c. oraz art. 316 § 1 k.p.c. poprzez ich niezastosowanie oraz nieuwzględnienie: (i) stanu wprowadzonego Ustawą antyspreadową przy ocenie celowości stosowania przez Sąd sankcji (i to nieważności) dla zachęcenia banków do umieszczania w umowach kredytu postanowień dotyczących kursów walut w sytuacji, gdy obowiązek taki wynika już z ww. ustawy, wypełniając cele Dyrektywy 93/13 - a w konsekwencji zaniechanie dokonania oceny skutków braku związania abuzywnym postanowieniem na dzień orzekania i błędne przyjęcie, że nie została uchylona ewentualna abuzywność postanowień, a właściwą sankcją jest nieważność całej umowy;

f) art. 58 §1 1 i §3 k.c. w zw. z art. 385 ¹§1i 2 k.c. w zw. z art. 5 k.c. i art. 6 ust. 1 Dyrektywy 93/13/EWG poprzez ich błędne zastosowanie i zaniechanie dokonania własnej oceny ważności umowy i oparcie się w tym przedmiocie wyłącznie na życzeniu konsumenta oraz zaniechanie dokonania oceny, czy sankcja nieważności jest proporcjonalna w rozumieniu Dyrektywy 93/13 /EWG a w konsekwencji błędne przyjęcie, iż abuzywność postanowień dotyczących Tabeli Kursów Walut winną powodować nieważność całej Umowy Kredytu.

Strona pozwana wniosła o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez oddalenie powództwa w zakresie wykraczającym poza zakres objęty jego umorzeniem i zasądzenie od M. K. na rzecz pozwanego zwrotu kosztów postępowania apelacyjnego według norm przepisanych;

Powód M. K. w odpowiedzi wniósł o oddalenie apelacji i zasądzanie kosztów postępowania apelacyjnego z odsetkami i pominięcie opinii prywatnych dołączonych do apelacji.

Rozpoznając apelację Sąd Apelacyjny uznał za własne ustalenia Sądu pierwszej instancji a także ocenę prawną abuzywnych postanowień umowy w tym także w zakresie uznania , że zawarty w§17 sposób wyliczenia kursu należy oceniać w połączeniu z treścią §1 ust. 1 umowy , §7 ust. 2 , §10 ust. 6 jako cały nieuczciwy warunek umowy określający klauzulę przeliczeniową . marża zaś nie stanowi odrębnego świadczenia lecz stanowi element warunku, który decyduje o jego nieuczciwym charakterze.

Sąd Apelacyjny zważył co następuje:

Apelacja nie zawiera żadnych zarzutów procesowych dotyczących ustaleń, które jednoznacznie wskazują, że doradca nie wytłumaczył powodowi na czym polega indeksacja. W świetle treści §1 ust. 1 umowy , §7 ust. 2 , §10 ust. 6 i §17 nie budzi też żadnych wątpliwości, że postanowienia umowne dotyczące klauzuli przeliczeniowej nie zawierały jasnego, zobiektywizowanego mechanizmu określania kursu przeliczenia wysokości świadczeń wypłaconych kredytobiorcom oraz wysokości rat i wysokości zobowiązania pozostałego do spłaty. Należy podkreślić, że dyrektywa 93/13/EWG nie wyklucza możliwości uznania za nieuczciwy postanowienia umownego, które pozostawia przedsiębiorcy swobodę uznania w odniesieniu zarówno wyboru wskaźnika referencyjnego dla tej stopy jak i wysokości nawet stałej marży, którą można dodać do tej stopy, jeżeli postanowienie nie odzwierciedla normy ustawowej (por. wyrok Trybunału Sprawiedliwości UE z dnia 30 maja 2024 r. C-176/23 UG vs SC Raiffeisen Bank SA). W tym zaś przypadku marża nie miała charakteru stałego. To bank więc decydował ostatecznie o wysokości kursów przedstawianych w tabeli kursów kupna/sprzedaży dla kredytów hipotecznych udzielanych przez (...) Bank S.A.. Nawet jeżeli tabela kursów miała być sporządzana na podstawie kursów walut ogłoszonych w tabeli kursów średnich NBP w danym dniu roboczym to kursy te były skorygowane o marże kupna/sprzedaży (...) Bank S.A. Ostateczny kurs określać miał więc samodzielnie, jednostronnie (...) Bank S.A. w G., którego następcą prawnym jest strona pozwana. W umowie nie określono też odpowiednich danych obiektywizujących sposób korygowania kursów średnich przez bank. Określenie więc kursu stanowiącego podstawę przeliczenia wypłacanej kwoty według kursu kupna waluty, do której indeksowany był kredyt, jak i stanowiącego podstawę do określenia salda kredytu i przeliczenia spłat kredytów według kursu sprzedaży waluty, do której indeksowany był kredyt, podanego w Tabeli kursów kupna/sprzedaży dla kredytów hipotecznych udzielanych przez (...) Bank S.A. opisanej szczegółowo w §17 nie dawało konsumentowi możliwości weryfikacji prawidłowości określania przez Bank kursu stanowiącego podstawę przeliczenia odpowiednio wypłat, wpłat i salda kredytu. Powód na podstawie umowy nie mógł w sposób pewny określić wysokości zobowiązania. Główne więc świadczenia nie zostały sformowane w umowie w sposób jednoznaczny, co pozwala na poddanie postanowień ich dotyczących ocenie, z punktu widzenia przesłanej abuzywności wynikających z art. 385 ¹§1 k.c.

W aktualnym orzecznictwie przyjmuje się, że obowiązek zwrotu kwoty kredytu korygowanej klauzulami przeliczeniowymi do waluty obcej stanowi świadczenie główne w rozumieniu art. 385 ^{( 1)} § 1 k.c. (por. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 9 maja 2019r., I CSK 242/18, LEX nr 2690299, z dnia 30 września 2020 r., I CSK 556/18 , z dnia 27 lipca 2021 r. V CSKP 49/21 i z dnia 28 września 2021 r. I CSKP 74/21 ). Niejednoznaczność określenia takiego świadczenia nie wyklucza jednak uznania braku związania takim postanowieniem.

Powód nie miał żadnych praw w procesie określania przelicznika waluty, a prawa te miał wyłącznie kontrahent będący przedsiębiorcą. Tej oceny nie uchyla to, że Bank spełniał obowiązek informacyjny z art. 111 Prawa bankowego i wskazywał w miejscach dostępnych informacje o aktualnych kursach wynikających z tabeli. Tylko bowiem od banku bowiem zależało jak ten kurs określi. Okoliczność, że powód nie interesował się wysokością kursu, akceptował przeliczenie kursu przy wypłacie i nie kwestionował kursu, w chwili zawierania umowy nie jest istotna, skoro wówczas działał on w przekonaniu stabilności kursów franka i nie miał on jeszcze świadomości abuzywności postanowień, które dopiero w perspektywie czasu okazały się dla niego niekorzystne. Istotne jest, że w tym przypadku sposób określenia kursu przeliczeniowego do waluty obcej powoduje nierównomierne rozłożenie uprawnień i obowiązków między partnerami stosunku obligacyjnego. Należy podkreślić, że mechanizm indeksacji musi być określony w taki sposób, by konsument był w stanie oszacować, w oparciu o jednoznaczne i zrozumiałe kryteria, wypływające dla niego z tej umowy konsekwencje ekonomiczne (zob. podobnie wyrok z dnia 27 stycznia 2021r., Dexia Nederland, C-229/19 i C-289/19, EU:C:2021:68, pkt 50 i przytoczone tam orzecznictwo). Prawo banku do ustalania kursu waluty nie doznawało w tym przypadku żadnych umownych ograniczeń w postaci skonkretyzowanych, obiektywnych kryteriów zmian stosowanych kursów walutowych. Fakt, że faktycznie punktem wyjścia miał być kurs średni NBP nie jest wystarczający do przyjęcia obiektywizacji wyliczenia i oderwania tego wyliczenia od woli przedsiębiorcy. Kształtowanie tego kursu nie doznawało też ograniczeń maksymalnych i nie wprowadzało zabezpieczeń kredytobiorcy przed gwałtownymi zmianami kursów. W orzecznictwie uznawano już takie rozwiązanie za prowadzące do naruszenia interesów konsumenta, w tym przede wszystkim interesu ekonomicznego (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 29 października 2019r. IV CSK 309/18). Także w orzecznictwie Sądu Najwyższego uznawano, że jeżeli klauzula indeksacyjna nie zawiera jednoznacznej treści i pozwala na ustalanie kursów waluty w sposób pozostawiający bankowi swobodę, to jest ona w sposób oczywisty sprzeczna z dobrymi obyczajami i rażąco narusza interesy konsumenta (zob. np. wyroki SN z dnia 14 lipca 2017 r. II CSK 803/16 OSNC 2018/7-8/79 i z dnia 27 listopada 2019 r., II CSK 483/18 ).

Świadczenie banku było ponadto przeliczane po kursie kupna waluty CHF z dnia uruchomienia kredytu. Spłata zaś była przeliczana według kursy sprzedaży. W orzecznictwie wskazywano, iż tego typu uregulowanie umożliwia uzyskiwanie przez instytucję kredytową dodatkowego dochodu bez świadczenia w zamian za „spread” żadnej rzeczywistej usługi (por. wyrok Trybunału Sprawiedliwości UE z dnia 30 kwietnia 2014 r. w sprawie C-26/13, Kásler przeciwko Jelzálogbank, pkt 5–58). Jest to jednak tylko wzmocnienie oceny abuzywności skoro zarówno kursu zakupu jak i kurs sprzedaży określał jednostronnie bank i to przede wszystkim prowadzi do oceny, że klauzula przeliczeniowa służąca indeksacji ma charakter niedozwolony. Nawet jeżeli bank pozyskiwał na rynku międzybankowym walutę do sfinansowania kredytu, to operacja ta faktycznie nie miała znaczenia dla udzielenia powodom kredytu, który był wypłacany w złotych polskich. Klauzula zaś indeksacyjna nie była jasna dla konsumenta.

Nie ma żadnych podstaw do zakwestionowania ustaleń wskazujących, że sporne postanowienia nie podlegały negocjacjom, umowa przewiduje dowolność kształtowania tabeli kursowej, a powód i jego żona nie mieli wpływu na kształtowanie umowy i nie byli dostatecznie informowani o ryzyku walutowym. Okoliczność, że to powód wypełniał wniosek kredytowy i mógł zapoznać się ze wzorem umowy nie oznacza, ze klauzula przeliczeniowa była przedmiotem negocjacji. Wniosek kredytowy był przygotowany pod konkretny produkt, który zaoferowano powodowi jako korzystny z punktu widzenia wysokości rat, bez dostatecznych informacji o negatywnych skutkach takiej umowy. Podpisanie umowy zawartej przez konsumenta z przedsiębiorcą, stanowiącej, że na jej mocy konsument ten akceptuje wszystkie warunki umowne sporządzone uprzednio przez przedsiębiorcę, nie prowadzi do obalenia domniemania, zgodnie z którym takie warunki nie były indywidualnie negocjowane (vide uzasadnienie ww. orzeczenia Trybunału Sprawiedliwości z dnia 30 maja 2024 r. C-176/23).Z zasady bowiem fakt posłużenia się przez kontrahenta wzorem umowy i regulaminem tworzy domniemanie, że konstrukcję umowy oparto na wzorcu, na którego brzmienie konsument nie miał rzeczywistego wpływu. To pozwana winna więc obalić to domniemanie. Postanowienia dotyczące zasad przeliczania nie były przedmiotem negocjacji. Ciężar dowodu wynikający z art. 385 ¹§4 k.c. spoczywał zaś na pozwanej. Wyrażenie zgody na zmianę umowy przez wyeliminowanie niedozwolonego postanowienia (zastąpienie go innym, uzupełnienie itp.) - choćby zmiana ta była indywidualnie uzgodniona - nie może być traktowane samo przez się jako wyraz woli sanowania wadliwego postanowienia ze skutkiem ex tunc. Nie wykazano by zawarcie aneksów miało na celu sanowanie postanowień umowy ze skutkiem wstecznym.

Przedmiotowa umowa określała, że kredyt udzielony jest w walucie polskiej i jest on indeksowany do waluty obcej. Kwota kredytu była podana w walucie krajowej i w tej walucie zostaje wypłacona, ale miała być przeliczona na walutę obcą według klauzuli umownej opartej również na kursie kupna tej waluty obowiązującym w dniu wypłaty środków, przy czym spłata rat kapitałowo-odsetkowych dokonywana była po przeliczeniu według Tabeli Kursów- według kursu sprzedaży w dniu spłat. Zobowiązanie więc miało być każdorazowo przeliczne według kursu wskazanego jednostronnie przez bank. Słusznie Sąd Okręgowy uznał, że był to kredyt indeksowany do waluty obcej definiowany w sposób określony w wyroku Sądu Najwyższego z dnia 30 września 2020 r. I CSK 556/18. Zarówno więc wartość kredytu jak i wypłata kredytu oraz kwoty spłacane przez kredytobiorcę miały być więc przeliczane do CHF.

Klauzula walutowa, czyli klauzula zawierająca postanowienia przewidujące przeliczenie oddawanej do dyspozycji kwoty kredytu oraz spłacanych rat na inną walutę mieści w sobie ryzyko kursowe, wiążące się z obciążeniem kredytobiorcy-konsumenta ryzykiem zmiany kursu waluty i związanym z tym ryzykiem zwiększenia kosztu kredytu (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 10 maja 2022 r. II CSKP 285/22 ).

Niewątpliwie powód miał świadomość zmiany kursu CHF do PLN. Wbrew jednak twierdzeniom strony pozwanej brak jest podstaw do przyjęcia domniemania, że konsument ma świadomość, że to ryzyko jest nieograniczone. Słusznie Sąd Okręgowy uznał, że informacje były niewystarczające i przyjął brak prawidłowości realizacji przez kredytodawcę obowiązków informacyjnych. Należy podkreślić, że na gruncie Dyrektywy Rady 93/13/EWG z dnia 5 kwietnia 1993 r. w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich istotny jest poziom realizacji obowiązku informacyjnego, który ma fundamentalne znaczenie w obrocie konsumenckim. Pozwana nie podniosła zarzutów obalających ustalenia w kwestii braku przedstawienia symulacji. . W zestawieniu z zapewnieniem o stabilności kursów walut, brak jest więc podstaw do uznania, że powód był rzeczywiście świadomy potencjalnych konsekwencji wystąpienia ryzyka kursowego, a przede wszystkim do uznania, że miał świadomość, iż ryzyko kursowe ma charakter nieograniczony. Przewalutowanie na PLN, które nie wskazywało maksymalnych granic kursowych sprzedaży CHF i odwoływało się do Tabeli Kursowej banku również nie chroniło przed ryzykiem walutowym. Nie spełnia wymogu przejrzystości przekazywanie konsumentowi przy zawarciu umowy informacji, nawet licznych, jeżeli opierają się one na założeniu, że stosunek wymiany między walutą rozliczeniową a walutą spłaty pozostanie w miarę stabilny przez cały okres obowiązywania tej umowy. Sąd Okręgowy właściwie więc zinterpretował obowiązki przedsiębiorcy w tym zakresie. To bowiem na podstawie tej informacji konsument podejmuje decyzję, czy zamierza związać się warunkami sformułowanymi uprzednio przez przedsiębiorcę (zob. wyroki Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości z dnia 30 kwietnia 2014 r. C-26/13 Árpád Kásler, Hajnalka Káslerné Rábai, i z dnia 21 marca 2013 r. C-92/11 RWE Vertrieb). Założeniem ochrony konsumenta jest więc zasada jasnej, pełnej i zrozumiałej informacji handlowej. Symulacje liczbowe, mogą stanowić użyteczną informację, jeżeli są oparte na wystarczających i prawidłowych danych oraz jeśli zawierają obiektywne oceny, które są przekazywane konsumentowi w sposób jasny i zrozumiały. Tylko więc symulacje, które pozwalają zwrócić uwagę konsumenta na ryzyko dotyczące istotnych, negatywnych konsekwencji ekonomicznych rozpatrywanych warunków umownych, spełnia wymogi dyrektywy 93/13 w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich. Symulacje liczbowe powinny bowiem pozwalać konsumentowi zrozumieć rzeczywiste znaczenie długoterminowego ryzyka związanego z możliwymi wahaniami kursów wymiany walut, a tym samym ryzyka związanego z zawarciem umowy kredytu wyrażonego w walucie obcej lub denominowanego do waluty obcej.(por. wyrok Trybunału Sprawiedliwości U.E. z dnia 10 czerwca 2021 r. C-776/19 ,VB i in vs. BNP Paribas Personal Finance SA, Procureur de la République). Strona pozwana więc powinna wykazać, że informacja przedstawiona kredytobiorcom dawała im jasne podstawy do uświadomienia sobie skutków znacznego osłabienia waluty polskiej względem CHF, tj takiego jakie wystąpiło w rzeczywistości ( a nawet jakie teoretycznie mogło nastąpić w wypadku jeszcze bardziej gwałtownego osłabienia złotego), co w tym przypadku nie zostało wykazane. Sąd Okręgowy słusznie więc uznał, że informacja przedstawiona przez bank nie była wystarczająca.

Obciążający przedsiębiorcę brak przejrzystości przy określeniu warunków umowy w zakresie konsekwencji istotnej zmiany kursu walut spowodował, że kredytobiorcy zawali umowę bez świadomości możliwej konsekwencji znacznego zwiększenia kwoty rat ale też wynikającego ze zwiększonego poziomu skutków indeksacji znacznego wzrostu zwaloryzowanej wysokości zadłużenia. Konieczne więc było uświadomienie powodowi konsekwencji znacznego zwiększenia nie tylko kwoty rat ale też, wynikającego ze zwiększonego poziomu skutków indeksacji, znacznego wzrostu zwaloryzowanej wysokości zadłużenia, który może być dla niego nie do udźwignięcia, co zresztą faktycznie nastąpiło. Ponadto skutek zmian kursów chroni w istocie jedynie interes banku. Przy stosunkowo słabej walucie krajowej bank nie jest narażony na odwrotne, analogiczne, istotne dla strony pozwanej, ruchy kursowe wynikające ze znacznego osłabienia CHF względem złotego. Na istotne ryzyko kursowe w toku wykonywania długotrwałej umowy w nieporównywalny sposób narażony był powód i to nawet jeżeli strona powodowa musiała ponosić koszty obsługi takich kredytów. Postanowienie umowne jest sprzeczne z dobrymi obyczajami, jeżeli może stworzyć podstawy znaczącej nierównowagi kontraktowej na niekorzyść konsumenta w sposób jednostronny, jeżeli przedsiębiorca, który traktuje kontrahenta w sposób słuszny nie mógłby racjonalnie się spodziewać, że konsument zaakceptowałby w ramach negocjacji taką klauzulę gdyby odpowiednio poinformował konsumenta (uchwała Sądu Najwyższego z dnia 20 czerwca 2018 r. III CZP 29/17 OSNC 2019/1/2). Taka sprzeczność z dobrymi obyczajami zachodzi więc w tym przypadku i to nawet jeżeli bank w ramach obsługi kredytu poniósł dodatkowe koszty zakupu walut. Tu jednak trzeba podkreślić, że dla samego wykonania obowiązku wypłaty środków kredytu bank nie musiał zabezpieczyć odpowiedniej ilości waluty CHF.

Rażące naruszenie interesów konsumenta oznacza nieusprawiedliwioną dysproporcję praw i obowiązków wynikających z umowy na jego niekorzyść, skutkującą niekorzystnym ukształtowaniem sytuacji ekonomicznej konsumenta oraz jego nierzetelnym traktowaniem (por. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 3 lutego 2006r., I CK 297/05, nie publ., z dnia 15 stycznia 2016 r., I CSK 125/15, OSNC - ZD 2017). Zgodnie z art. 3 ust. 3 Dyrektywy Rady 93/13/EWG z dnia 5 kwietnia 1993 r. w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich, uznaje się za nieuczciwe te warunki umowy, które nie były indywidualnie negocjowane, jeśli stojąc w sprzeczności z wymogami dobrej wiary, powodują znaczącą nierównowagę wynikających z umowy praw i obowiązków stron ze szkodą dla konsumenta (por. także wyrok Trybunału Sprawiedliwości U.E. z dnia 10 czerwca 2021 r. C-609/19 BNP Paribas Personal Finance SA przeciwko VE). Taka nierównowaga i niekorzystne ukształtowanie sytuacji ekonomicznej powodów nastąpiła.

Sąd pierwszej instancji prawidłowo więc ocenił postanowienia umowy dotyczące możliwości swobodnego kształtowania przez bank kursów przeliczania świadczeń jak i wpływające na charakter umowy postanowienia obciążające powodów skutkami nieograniczonego ryzyka wahań kursów. Możliwość przewalutowania ani nie zapewniała równowagi kontraktowej a tym bardziej nie mogła przywrócić tej równowagi kontaktowej z mocą wsteczną .

Niewątpliwie zawarcie umowy kredytu bankowego w złotych- indeksowanego do waluty obcej, było na gruncie w art. 353 ¹ k.c. co do zasady dopuszczalne. Przepis art. 69 ust. 2 i ust. 3 prawa bankowego nie zakazywał tego typu umów . Wprowadzenie art. 69 ust. 2 pkt 4 a ,wskazywało w świetle art.5 ustawy z dnia 29 lipca 2011 r. o zmianie ustawy - Prawo bankowe oraz niektórych innych ustaw (Dz.U.2011.165.984), że konstrukcja umowy kredytu indeksowanego nie była sprzeczna z prawem, tym bardziej, że z przepisu art. 353 ¹ k.c. wynika, że strony zawierające umowę mogą ułożyć stosunek prawny według swego uznania, byleby jego treść lub cel nie sprzeciwiały się właściwości (naturze) stosunku, ustawie ani zasadom współżycia społecznego. Sama idea indeksacji, a także związana z nim zasada oprocentowania, nie jest sprzeczna z naturą stosunku.

Do tej nieważności może prowadzić jednak wprowadzenie do umowy postanowień niedozwolonych i brak potwierdzenia przez konsumenta abuzywnych postanowień umownych.

Abuzywne klauzule są od początku, z mocy samego prawa, dotknięte bezskutecznością na korzyść kredytobiorcy, chyba że następczo udzieli on świadomej i wolnej zgody na te klauzule i w ten sposób przywróci ich skuteczność z mocą wsteczną. Wbrew stanowisku pozwanej nie potrzeba tu żadnych pouczeń, jeżeli w świetle stanowiska konsumenta ma on świadomość negatywnych skutków takiej nieważności. Brak jest też podstaw do żądania od konsumenta obowiązku złożenia po pouczeniu sądowym sformalizowanego oświadczenia w celu dochodzenia roszczeń albowiem to mogłoby podważyć odstraszający skutek, jaki art. 6 ust. 1 dyrektywy 93/13 w związku z art. 7 ust. 1 tej dyrektywy (wyrok Trybunału Sprawiedliwości z dnia 21 grudnia 2016r., Gutiérrez Naranjo i in ., C-154/15, C-307/15 i C-308/15), ponieważ zachęcałoby to przedsiębiorców do odrzucania pozasądowych żądań konsumentów mających na celu stwierdzenie nieważności nieuczciwych warunków (por. wyrok Trybunału Sprawiedliwości z dnia 7 grudnia 2023 r. C-140/22 SM,KM vs mBank S.A._ To pouczenie dodatkowo traci w tym przypadku na znaczeniu wobec wypowiedzenia kredytu i postawienia w stan wymagalności całego kredytu. Oparcie więc żądania na stwierdzeniu nieważności umowy nie może narazić powoda na żadne dalej idące dolegliwe skutki.

Niedozwolone postanowienie umowne (art. 385 ^{( 1)} § 1 KC.) są więc od początku, z mocy samego prawa, dotknięte bezskutecznością na korzyść konsumenta, który może udzielić następczo świadomej i wolnej zgody na to postanowienie i w ten sposób przywrócić mu skuteczność z mocą wsteczną (por. Wyroki Sądu Najwyższego z dnia 27 lipca 2021 r. V CSKP 49/21 LEX nr 3207798 i z dnia 2 czerwca 2021 r., I CSKP 55/21). Powód nie przywrócił tej skuteczności. Świadomy, że przedmiotowe postanowienia umowne nie wiążą go jak i świadomy, że przedmiotowe postanowienia umowne odnoszą się do istotnych elementów umowy nie potwierdził kwestionowanych postanowień, stąd w konsekwencji umowa kredytu nie może z przyczyn wyżej podanych wiązać stron umowy a w konsekwencji także egzekwującego wierzyciela.

Sąd nie jest uprawniony do uzupełniania umowy kredytu w walucie obcej treścią nieuzgodnioną przez strony, choćby zmierzała do wyrównania ich pozycji na gruncie łączącego je stosunku prawnego. Nie jest też uprawniony do tego, by umowę tę przekształcić w inny rodzaj umowy (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 20 maja 2022r. II CSKP 943/22).

Konsekwencją stwierdzenia abuzywności klauzuli umownej spełniającej wymagania art. 385 ^{( 1)}§ 1 k.c. jest działająca ex lege sankcja bezskuteczności niedozwolonego postanowienia, połączona z przewidzianą w art. 385 ^{( 1)} § 2 k.c. zasadą związania stron umową w pozostałym zakresie (por. także wyrok Sądu Najwyższego z dnia 24 października 2018 r. II CSK 632/17). Ta zasada jednak nie ma charakteru bezwzględnego. W wyroku TSUE z 8 września 2022r. C-81/21, dotyczącym Deutsche Bank Polska i Bank Millennium wskazano, że art. 6 ust. 1 i art. 7 ust. 1 dyrektywy 93/13 należy interpretować w ten sposób, iż stoją one na przeszkodzie orzecznictwu krajowemu, zgodnie z którym sąd krajowy może stwierdzić nieuczciwy charakter nie całości warunku umowy zawartej między konsumentem a przedsiębiorcą, lecz jedynie elementów tego warunku, które nadają mu nieuczciwy charakter. Nie można więc dzielić takiego warunku eliminując marżę , która decyduje o nieuczciwym charakterze klauzuli przeliczeniowej (indeksacyjnej). Stanowisko zawarte w opiniach przedstawionych przez pozwana nie jest przekonujące albowiem pozbawia jakiegokolwiek znaczenia odstraszający cel dyrektywy. Zawsze bowiem jakiekolwiek przyjęcie obiektywnego wskaźnika jako jednego z elementów w mechanizmie przeliczenia gwarantowałoby przedsiębiorcy utrzymanie umowy pomimo, że ostateczny wynik wyliczenia kursu zależny jest jedynie od jego woli.

Nie ma w tym przypadku możliwości wypełnienia luki co do określenia przeliczenia wartości zobowiązania ani też sposobu spełnienia świadczenia przez obie strony.

Nie ma podstaw do odwołania do tabeli kursów sprzedaży NBP. W chwili zawierania umowy nie obowiązywał jeszcze art. 358§2 k.c., ponadto przepis ten ma znaczenie dla umów określających świadczenie w walucie obcej i nie odnosi się do klauzul waloryzacyjnych (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 19 maja 2022 r II CSKP 797/22 ). Ponadto nowelizacja z dnia 23 października 2008 r., która określa sposób przeliczania nie wiązała się ze skutkami wstecznymi. Tut. Sąd w wyroku z dnia 22 czerwca 2020 r. I ACa 1684/17 w odniesieniu do zobowiązania wyrażonego w CHF uznał, że art. 24 ustawy o NBP to norma, która w połączeniu z art. 32 ustawy o NBP, oraz art. 356 § 2 k.c., daje podstawy do wypełnienia luki dotyczącej sposobu przeliczenia spłat na walutę obcą i przyjęcia, że miarodajny jest w tym przypadku kurs średni waluty ustalany przez NBP. Wsparciem dla tej koncepcji była także treść art. 137 a Prawa bankowego, jednakże w aspekcie treści wykładni art. 6 ust. 1 Dyrektywy Rady 93/13/EWG w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich, prezentowanej w orzecznictwie TSUE, nie można przyjąć, że są to normy dyspozytywne, które mają na celu wypełnienia luki w sytuacji nieuczciwych postanowień umowy zawartej z konsumentem. Ani art. 358§2 k.c., jak też art. 41 ustawy z dnia 28 kwietnia 1936 r. prawo wekslowe nie stanowią więc norm dyspozytywnych dla określenia obiektywnych mechanizmów indeksacji wprowadzonej na wypadek braku związania stron mechanizmem określonym w umowie. Zastosowanie per analogiam innych norm odwołujących się do kursów średnich nie mogło nastąpić w tym przypadku, skoro brak jest normy wprost mającej zastosowanie do przeliczenia waluty kredytu i spłaty w wypadku braku związania stron postanowieniami zawartymi w tym zakresie w treści umowy. Także strony nie przewidziały też w umowie klauzul salwacyjnych.

Okoliczność, że kredytobiorca wykorzystał kredyt może być rozważana w ramach oceny zakresu zwrotu korzyści a nie może być podstawą utrzymania umowy, szczególnie, że to właśnie konsekwencje wprowadzenia do umowy przepisów abuzywnych spowodowało niespłacalność kredytu i jego wypowiedzenie i wystawienie bankowego tytuły egzekucyjnego, który po nadaniu klauzuli wykonalności pozwala na egzekwowanie świadczeń w nim wymienionych pomimo, że podstawa ich dochodzenia nie była przedmiotem wcześniejszej oceny Sądu.

W sytuacji wyeliminowania w oparciu o art. 385 ^{( 1)}§1k.c. skutku związania powodów wskazanymi postanowieniami abuzywnymi dotyczącymi klauzul przeliczeniowych brak jest umownego określenia mechanizmu przeliczania wysokości wypłaty świadczenia jak i przeliczania określenia zobowiązania powodów. Trudno zaś przyjąć by wolą stron było zawarcie kredytu bez takiego mechanizmu szczególnie, że oprocentowanie kredytu powiązano ze zmienną stopy referencyjnej Libor właściwą dla kredytów indeksowanych i denominowanych. Wyeliminowanie ryzyka kursowego, charakterystycznego dla umowy kredytu indeksowanego do waluty obcej i uzasadniającego powiązanie stawki oprocentowania ze stawką LIBOR, jest równoznaczne z tak daleko idącym przekształceniem umowy, że należy ją uznać za umowę o odmiennej istocie i charakterze, choćby nadal chodziło tu tylko o inny podtyp czy wariant umowy kredytu. Powyższe oznacza z kolei, że po wyeliminowaniu tego rodzaju klauzul utrzymanie umowy o charakterze zamierzonym przez strony nie jest możliwe, co przemawia za jej całkowitą nieważnością (por. wyrok Sądu Najwyższego z 13 maja 2022 r., II CSKP 293/22 i postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 24 listopada 2022 r. I CSK 3200/22). Należy podkreślić , że Sąd Najwyższy w uchwale pełnego składu Izby Cywilnej z dnia 25 kwietnia 2024 III CZP 25/22 wyjaśnił, że w razie uznania, że postanowienie umowy kredytu indeksowanego odnoszące się do sposobu określania kursu waluty obcej stanowi niedozwolone postanowienie umowne i nie jest wiążące, w obowiązującym stanie prawnym, nie można przyjąć, że miejsce tego postanowienia zajmuje inny sposób określenia kursu waluty obcej wynikający z przepisów prawa lub zwyczajów. W razie zaś niemożliwości ustalenia wiążącego strony kursu waluty obcej w umowie kredytu indeksowanego lub denominowanego umowa nie wiąże także w pozostałym zakresie.

Prawidłowo więc oceniono skutki abuzywności w tym przypadku, prowadzące do stwierdzenia nieważności umowy z zastrzeżeniem, że nie chodzi o nieważność o jakiej mowa w art. 58§1 k.c. lecz o brak możliwości uznania, że tak okrojona umowa, która nie odpowiada rzeczywistej woli stron spełnia wymogi z art. 353 ¹§1 k.c.

Zgodnie z treścią art. 840 § 1 pkt 1 k.p.c., dłużnik może w drodze powództwa żądać pozbawienia tytułu wykonawczego wykonalności w całości lub części albo ograniczenia, jeżeli przeczy zdarzeniom, na których oparto wydanie klauzuli wykonalności, a w szczególności gdy kwestionuje istnienie obowiązku stwierdzonego tytułem egzekucyjnym niebędącym orzeczeniem sądu. Skoro zaś wystawienie bankowego tytułu oparto na wypowiedzeniu umowy kredytowej i poświadczenia stanu zadłużenia wynikającego z zawartej umowy, to uznanie nieważności tej umowy i w konsekwencji nieistnienie stosunku kredytowego oznacza zasadność powództwa , albowiem bankowy tytuł egzekucyjny nie odpowiada istotnemu i faktycznemu stanowi rzeczy, który był podstawą wystawienia tytułu i nadania klauzuli wykonalności. W związku nieważnością umowy zawartej przez strony, wszystkie świadczenia spełnione w jej wykonaniu przez powodów na rzecz pozwanej, są świadczeniami nienależnymi i podlegają zwrotowi na podstawie art. 410 §1i 2 k.c. w zw. z art. 405 k.c. zob. uchwałę siedmiu sędziów Sądu Najwyższego - zasada prawna - z 7 maja 2021 r., III CZP 6/21, OSNC 2021, Nr 9, poz. 56). Niewątpliwie powód jest więc dłużnikiem banku lecz z innego tytułu niż stanowiący wystawienie bankowego tytułu egzekucyjnego. Wprawdzie norma art. 11 ust. 3 ustawy z dnia 25 września 2015r. o zmianie ustawy - Prawo bankowe oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2015r., poz. 1854) wskazuje, że zachowały moc tytułu wykonawczego także po dniu wejścia w życie tej ustawy, dotyczy to jednak roszczeń objętych tytułem, które wynikały bezpośrednio z czynności bankowej (art. 97 ust. 1 Prawa bankowego w poprzednim brzmieniu). Roszczenie zaś o zwrot nie wynika z czynności bankowej lecz jest skutkiem nienależnego świadczenia. Nie było zatem podstaw do utrzymania w mocy wystawionego tytułu w części dotyczącej wzbogacenia powoda.

Wobec powyższego, nie podzielając także zarzutów naruszenia prawa materialnego Sąd Apelacyjny oddalił na podstawie art. 385 k.p.c. w zw. z art. 367 ¹§1 k.p.c. in principio apelację strony pozwanej.

O kosztach postepowania apelacyjnego orzeczono na podstawie art. 98§1 i 98§1 ¹ k.p.c. przy zastosowaniu §2 pkt 7 i §10 ust.1 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz.U.2023.1935 t.j.).