Portal Orzeczeń Sądu Apelacyjnego w Krakowie

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 24 lipca 2024 r.

Sąd Apelacyjny w Krakowie – I Wydział Cywilny

w składzie:

Przewodniczący: SSA Sławomir Jamróg

Protokolant: Katarzyna Mitan

po rozpoznaniu w dniu 24 lipca 2024 r. w Krakowie na rozprawie

sprawy z powództwa B. A. i P. A.

przeciwko Bank (...) S.A. w W.

o ustalenie i zapłatę

na skutek apelacji obu stron

od wyroku Sądu Okręgowego w Krakowie

z dnia 11 maja 2022 r. sygn. akt I C 442/21

1.  zmienia zaskarżony wyrok w punkcie III. w ten sposób , że określoną w punkcie II. datę: „11 maja 2022r.” zastępuje datą: „15 października 2021r.”;

2.  oddala apelację powodów w pozostałej części a apelację strony pozwanej w całości;

3.  zasądza od strony pozwanej na rzecz powodów, tytułem kosztów postępowania apelacyjnego łącznie kwotę 8.640 zł (osiem tysięcy sześćset czterdzieści złotych), z odsetkami w wysokości odsetek ustawowych za opóźnienie w spełnieniu świadczenia pieniężnego, za czas od dnia uprawomocnienia się niniejszego orzeczenia, do dnia zapłaty.

Sygn. akt I ACa 960/22

UZASADNIENIE

Wyrokiem z dnia 11 maja 2022 r., sygn. akt I C 442/21 Sąd Okręgowy w ustalił, że umowa z dnia 10 grudnia 2007 r. nr (...) o kredyt hipoteczny dla osób fizycznych (...) jest nieważna w całości (pkt I), zasądził od strony pozwanej Bank (...) S.A. w W. na rzecz powodów B. A. i P. A. łącznie kwotę 395.126,74 zł. z odsetkami w wysokości ustawowej za opóźnienie od dnia 11 maja 2022 r. do dnia zapłaty (pkt II), oddalił powództwo w dalej idącej części (pkt III) i zasądził od strony pozwanej na rzecz powodów łącznie kwotę 11.834 zł. tytułem zwrotu kosztów postępowania (pkt IV).

Podstawę tego rozstrzygnięcia stanowił następujący stan faktyczny:

B. A. i P. A. złożyli w dniu 24 października 2007 r. wniosek o udzielenie kredytu hipotecznego (...) w wysokości 450.000 waloryzowanego do CHF na okres 360 miesięcy spłacanych w równych ratach kapitałowo-odsetkowych płatnych do 10-tego każdego miesiąca, z przeznaczeniem na zakup i remont nieruchomości oraz refinansowanie nakładów związanych z zakupem. We wniosku P. A. wskazał, że posiada wyższe wykształcenie i jest zatrudniony w branży IT na umowę o pracę w spółce z o.o. na stanowisku dyrektora handlowego. B. A. podała natomiast, że posiada wykształcenie średnie i pracuje jako pracownik obsługi na umowę o pracę w przedszkolu.

Bank wydał w dniu 4 grudnia 2007 r. decyzję kredytową nr (...), w której uwzględnił wniosek powodów o udzielenie kredytu waloryzowanego CHF w zakresie kwoty 450 000 zł. na okres 360 miesięcy.

W dniu 10 grudnia 2007 r. B. A. i P. A. zawarli umowę nr (...) z (...) Bank S.A. w W. Oddział (...) w Ł. (którego następcą prawnym jest pozwany Bank) o kredyt hipoteczny dla osób fizycznych (...) waloryzowany kursem CHF, który miał być przeznaczony na budownictwo mieszkaniowe.

W umowie postanowiono m.in., że:

- środki z kredytu zostaną przeznaczone na sfinansowanie zakupu prawa własności do działki gruntu nr (...) zabudowanej budynkiem jednorodzinnym oraz udziału w drodze, położonych w miejscowości B. oraz dokończenie budowy tego budynku (§1 ust. 1A);

- kwota kredytu wynosi 450.000 zł (§1 pkt. 2);

- walutą waloryzacji kredytu jest CHF (§1 ust. 3);

- kwota kredytu wyrażona w walucie waloryzacji na koniec dnia 8 listopada 2007 r. wg kursu kupna waluty z tabeli banku wynosi 209.565,50 CHF, jednak ma ona charakter informacyjny, albowiem faktyczna wartość kredytu w dniu uruchomienia kredytu może się różnić od powyższej kwoty (1 pkt. 3A);

- okres kredytowania wynosi 360 miesięcy, tj. od dnia 10 grudnia 2007 r. do dnia 10 grudnia 2037 roku (§ 1 ust. 4);

- wariant spłaty kredytu to równe raty kapitałowo – odsetkowe, spłacane do 10-tego dnia każdego miesiąca (§ 1 ust. 5 i 6);

- na zabezpieczenie umowy kredytu ustanowiono hipotekę kaucyjną do kwoty 675.000 zł na nieruchomości, której nabycie finansowano z udzielonego kredytu, przelew na rzecz Banku praw z umowy ubezpieczenia nieruchomości od ognia i innych zdarzeń losowych, przelew praw z tytułu umowy ubezpieczenia na życie zawartej przez kredytobiorców (§ 3 ust. 1-4);

- na zabezpieczenie kredytu na okres przejściowy do czasu przedłożenia odpisu księgi wieczystej nieruchomości potwierdzającej wpis hipoteki: ubezpieczenie spłaty kredytu w (...) S.A. (§ 3 ust. 6);

- jako sposób wypłaty kredytu wskazano: kwota 360.000 zł przekazana na rachunek wskazany w akcie notarialnym, kwota 90.000 zł przekazana na rachunek kredytobiorcy celem pokrycia kosztów wykonania robót budowalnych (§ 5);

- spłata kredytu będzie następować na podstawie nieodwołalnego w trakcie trwania umowy zlecenia dokonywania przelewu ze wskazanego w umowie rachunku (...) (§ 6)

- kwota kredytu w walucie CHF zostanie określona na podstawie kursu kupna waluty CHF z tabeli kursowej Banku z dnia i godziny uruchomienia transzy kredytu (§ 7 ust. 1);

- kredyt jest oprocentowany wg zmiennej stopy procentowej, której stopa w dniu wydania decyzji kredytowej ustalona została jako stawka bazowa LIBOR 3M z dnia 29 listopada 2007 r. powiększona o stałą w całym okresu kredytowania marżę Bank (...) S.A. w wysokości 1,2% (§ 10 ust. 1 i 2);

- kredyt będzie spłacany w miesięcznych ratach kapitałowo-odsetkowych w terminach i kwotach zawartych w harmonogramie spłat, który sporządzony jest w walucie frank szwajcarski (§ 11 ust. 1 i 2);

- raty kapitałowo-odsetkowe oraz raty odsetkowe będą spłacane w złotych polskich po uprzednim ich przeliczeniu wg kursu sprzedaży CHF z tabeli kursowej (...) Bank S.A. obowiązującego na dzień spłaty z godziny 14:50 (§ 11 ust. 4);

- spłata rat będzie się odbywać poprzez pobranie przez Bank (...) S.A. środków pieniężnych z rachunku (...) określonego w § 6 (§ 12 ust. 1);

- kredytobiorcy mają uprawnienie do dokonania wcześniejszej spłaty całości lub części kredytu, za co (...) Bank S.A. nie pobierał prowizji (§ 13);

- w razie nieterminowej spłaty kredytu wierzytelności niespłacone traktowane będą jako zadłużenie przeterminowane, od którego naliczane są odsetki w wysokości określonej w Tabeli Oprocentowania dla należności przeterminowanych w walutach obcych, której wysokość wyznaczana jest jako suma oprocentowania nominalnego i marży banku (§ 16 ust. 1 i 2);

- z chwilą wystawienia bankowego tytułu egzekucyjnego/od dnia wytoczenia powództwa o zapłatę Bank dokonuje przeliczenia wierzytelności na złote po kursie sprzedaży CHF z tabeli kursowej (...) Banku S.A. z dnia wystawienia (...) lub wytoczenia powództwa (§ 16 ust. 3);

- kredytobiorca oświadczył, że został dokładnie zapoznany z warunkami udzielania kredytu złotowego waloryzowanego kursem waluty obcej, w tym zakresie zasad dotyczących spłat kredytu i w pełni je akceptuje. Ponadto oświadczył, że jest świadom ryzyka kursowego związanego z kredytem waloryzowanym i konsekwencji wynikających z niekorzystnych wahań kursu złotego wobec walut obcych i przełożenia na wzrost kosztów obsługi kredytu, jak również że został dokładnie zapoznany z kryteriami zmiany stóp procentowych kredytów oraz zasadami modyfikacji oprocentowania kredytu i w pełni je akceptuje (§ 29).

- integralną cześć umowy stanowił Regulamin udzielania kredytów i pożyczek hipotecznych dla osób fizycznych – w ramach (...).(§ 26).

W regulaminie udzielania kredytów i pożyczek hipotecznych dla osób fizycznych w ramach (...) hipotecznych wskazano m.in.:

- Bank (...) S.A. udziela kredytów hipotecznych w złotych polskich posiadaczom (...)połączonego z rachunkiem bilansującym (III §1 pkt 1);

- kredyt hipoteczny waloryzowany udzielany jest w polskich złotych, przy jednoczesnym przeliczeniu na wybraną przez kredytobiorcę walutę obcą (III §1 pkt. 4);

- kredyty hipotecznego są oprocentowane według zmiennej stopy procentowej określonej w umowie (III §9 pkt 1);

- sposób ustalania wysokości oprocentowania kredytu oraz tryb i warunki jego zmiany określa umowa (III §9 pkt. 2);

- wysokość każdej raty odsetkowej lub kapitałowo-odsetkowej kredytu hipotecznego waloryzowanego kursem waluty obcej określona jest w tej walucie, natomiast jej spłata dokonywana jest w złotych po uprzednim jej przeliczeniu według kursu sprzedaży danej waluty obcej, określonym w tabeli kursowej (...) Banku S.A. na dzień spłaty (VII §24 pkt. 2);

- wysokość rat odsetkowych i kapitałowo-odsetkowych kredytu hipotecznego waloryzowanego wyrażonego w złotych ulega comiesięcznej modyfikacji w zależności od kursu sprzedaży waluty obcej, według tabeli kursowej (...) Banku S.A. na dzień spłaty (VII §24 pkt. 3);

- wcześniejsza spłata całości kredytu hipotecznego lub raty kapitałowo-odsetkowej kredytu hipotecznego waloryzowanego, a także spłata przekraczająca wysokość raty kredytu hipotecznego waloryzowanego przeliczana jest po kursie sprzedaży danej waluty obcej, ogłaszanym na dzień spłaty (VII §27 pkt. 2);

- w przypadku niespłacenia przez kredytobiorcę części lub całości raty kapitałowo-odsetkowej lub odsetkowej w terminie określonym w harmonogramie spłat kredytu hipotecznego, powstałe zadłużenie traktowane jest jako zadłużenie przeterminowane, w tym niespłacona w terminie kwota kapitału jako kapitał przeterminowany (VIII §30 pkt. 1);

- od kapitału przeterminowanego Bank (...) S.A. nalicza odsetki według stopy procentowej dla zadłużenia przeterminowanego, określonej w umowie. Odsetki naliczane są od dnia powstania zadłużenia przeterminowanego do dnia poprzedzającego jego spłatę (VIII §30 pkt. 2);

W dniu 3 czerwca 2013 r. zawarty został aneks nr (...) do umowy przelewu praw z polisy ubezpieczeniowej z dnia 3 czerwca 2013 r., którego celem było zabezpieczenie wierzytelności Bank (...) S.A. z tytułu udzielonych przez Bank (...) S.A. powodom kredytów.

W dniu 6 lipca 2016 r. zawarty został aneks do umowy nr (...) o kredyt hipoteczny dla osób fizycznych waloryzowany kursem CHF, w którym zgodnie ustalono, że w okresie kolejnych dwóch rat licząc od dnia płatności raty o najbliższym terminie wymagalności, określonym w dotychczasowym Harmonogramie spłat po zwarciu niniejszego aneksu:

- ustalono odroczenie w spłacie kapitału kredytu udzielonego na podstawie ww. umowy;

- ustalone, że odroczenie w spłacie kapitału kredytu nie powoduje zawieszenia spłaty rat odsetkowych w okresie odroczenia spłaty;

- informację o wysokości rat odsetkowych w okresie odroczenia spłaty kredytobiorca uzyskuje w formie nowego Harmonogramu spłat przesyłanego pocztą zwykłą lub za pośrednictwem serwisu transakcyjnego Banku;

- w okresie odroczenia spłaty kapitału kredytu raty odsetkowe płatne są w dniu określonym w nowym Harmonogramie spłat;

- spłata rat kapitałowych rozpoczyna się po zakończeniu okresu odroczenia w spłacie kapitału kredytu.

W okresie od dnia 24 grudnia 2007 r. do dnia 18 stycznia 2021 r. Bank pobrał od powodów kwoty: 71.340 zł. tytułem odsetek; 295.286 zł. tytułem kapitału; 900 zł. tytułem prowizji; 23.010,62 zł tytułem składki ubezpieczenia na życie; 4.588,58 zł tytułem składki ubezpieczenia nieruchomości.

Dnia 1 lutego 2021 r. powodowie pismem skierowanym do strony pozwanej wezwali Bank (...) S.A. do dokonania rozliczeń należności z tytułu umowy nr (...) o kredyt hipoteczny dla osób fizycznych (...) z dnia 10 grudnia 2007 r. Powodowie wskazali, że ich zdaniem przedmiotowa umowa jest nieważna w związku z zastosowaniem w niej klauzul niedozwolonych i wobec powyższego wezwali pozwaną do dobrowolnego unieważnienia umowy i rozliczenia wszelkich wpłat dokonanych przez powodów oraz uiszczenia wyliczonej kwoty na ich rachunek bankowy.

Powodowie zgodnie oświadczyli, że zmierzają do nieważności umowy i zdają sobie sprawę z konsekwencji takiego działania. Powodowie wskazali, że początkowo interesował ich kredyt w PLN, jednakże po konsultacji z doradcą kredytowym dowiedzieli się, że ich zdolność kredytowa w walucie CHF jest zdecydowanie wyższa, aniżeli w polskich złotych. Powodowie potrzebowali na sfinansowanie zakupu i remontu nieruchomości kwotę 450.000,00 zł. i mogli uzyskać ją wyłącznie we frankach szwajcarskich. Nadto, powodowie wskazali, że spłacają kredyt w polskich złotych i nigdy nie otrzymali propozycji spłaty kredytu w walucie CHF ani też nigdy z taką propozycją nie zwracali się do Banku. Wskazali, że mieli zaufanie do pozwanego Banku, bowiem korzystali z jego usług od lat. Zaznaczyli, że umowa nie podlegała negocjacjom.

Przy tym stanie faktycznym Sad Okręgowy uznał zasadność żądania ustalenia nieważności umowy. Umowa kredytu zawiera bowiem niedozwolone postanowienia umowne kształtujące mechanizm waloryzacji świadczeń stron z tytułu umowy według miernika, jakim są kursy waluty obcej – CHF. W związku z tym, że umowa kredytu nie może istnieć bez tych postanowień, należy ją uznać za nieważną, a wszelkie świadczenia, jakie powodowie spełnili na rzecz pozwanego Banku tytułem jej wykonania, powinny im zostać zwrócone jako świadczenia nienależne.

Zdaniem Sądu pierwszej instancji powodowie posiadają interes prawny w dochodzeniu roszczenia o ustalenie w rozumieniu art. 189 k.p.c. Konsekwencje ustalenia nieistnienia stosunku prawnego nie ograniczają się bowiem jedynie do aktualizacji obowiązku świadczenia przez pozwanego, lecz dotyczą także innych aspektów sfery prawnej powoda (np. wpływają na określenie treści praw i obowiązków powoda jako dłużnika pozwanego). Sama więc możliwość wytoczenia powództwa o świadczenie nie wyczerpuje interesu prawnego w żądaniu ustalenia. Strona pozwana bowiem nadal może uznawać powodów za swoich dłużników i żądała od nich spłaty kolejnych rat. Nadto istnieją inne skutki zawartej między stronami umowy kredytu, których nie da się usunąć w drodze powództwa o świadczenie - np. hipoteka ustanowiona na nieruchomości powodów na zabezpieczenie roszczeń Banku z tytułu umowy kredytu, której wykreślenie bez zgody Banku będzie możliwe dopiero po uzyskaniu wyroku ustalającego nieważność umowy bądź spłacaniu przez powodów w całości zobowiązania z tytułu umowy.

Nie budził dla Sadu Okręgowego wątpliwości konsumencki status powodów w rozumieniu art. 22 ¹ k.c.

Sąd Okręgowy wskazał, że treść postanowień umowy została jednostronnie narzucona powodom przez Bank, a powodowie nie mieli na nią żadnego realnego wpływu. Nie sposób więc przyjąć, że postanowienia postanowień umowy zostały indywidualnie uzgodnione między stronami.

Zdaniem Sądu Okręgowego zawarte w umowie postanowienia dotyczące klauzuli indeksacyjnej określa wysokość głównego świadczenia kredytobiorcy.

Jakkolwiek zgodnie z art. 385 ¹ § 1 k.c. brak związania niedozwolonymi postanowieniami nie dotyczy postanowień określających głównego świadczenia stron, to jednak postanowienia te nie były sformułowane jednoznacznie tj prostym i zrozumiałym językiem, co pozwala na dokonanie oceny abuzywności. .

Oceniając treść klauzuli indeksacyjnej - rozumianej jako sposób ustalania kursu- Sąd pierwszej instancji podkreślił, że kursy kupna i sprzedaży CHF określone w Tabeli wpływały bezpośrednio na wysokość obciążania finansowego powodów z tytułu umowy kredytu. Na podstawie kursu kupna CHF przeliczano bowiem wypłaconą powodom kwotę kredytu na kwotę w walucie CHF, która służyła następnie do określenia wysokości rat kapitałowych kredytu w walucie CHF. Na podstawie kursu sprzedaży CHF przeliczano zaś spłacane przez powodów raty kredytu z waluty złoty polski na walutę CHF. Tabela Kursów była opracowywana przez Bank, który udzielił powodom kredytu. W braku określenia jakichkolwiek zasad, według których kształtowany miał być kurs kupna i sprzedaży CHF wskazany w Tabeli , kurs ten mógł być kształtowany w sposób dowolny. Bez znaczenia było, że w rzeczywistości kursy walut w Tabeli Kursów Banku były ustalane na podstawie kursów walut na rynku międzybankowym. Postanowienia umowy kredytu oraz Regulaminu dotyczące Tabeli były na tyle niejasne, że na ich podstawie Bank mógł określać zawierane w Tabeli kursy kupna i sprzedaży CHF bez żadnego odniesienia do obiektywnych kryteriów, kierując się wyłącznie własnym uznaniem. Jednocześnie konsumenci nie mogli w żaden sposób zweryfikować, czy kursy kupna i sprzedaży dewiz dla CHF są prawidłowe. W umowie nie określono przecież żadnych kryteriów, według których mogliby tą prawidłowość oceniać.

Takie ukształtowanie klauzuli indeksacyjnej z pewnością naruszało w sposób rażący interesy powodów jako konsumentów. Brak możliwości określenia potencjalnej wysokości kursów kupna i sprzedaży dewiz dla CHF, od których zależała wysokość salda kredytu wyrażonego w CHF oraz wysokość rat kredytu wyrażonych w CHF i spłacanych w walucie złoty polski, nie pozwalałopowodom na racjonalną ocenę ekonomicznego obciążenia związanego z umową kredytu oraz uniemożliwiał im weryfikację prawidłowości ustalanych przez Bank kursów kupna i sprzedaży CHF, a tym samym prawidłowości rozmiaru nałożonych na nich obciążeń finansowych z tytułu umowy. Jednocześnie ukształtowanie zapisów w umowy w taki sposób, że określenie zarówno kursów kupna i sprzedaży dewiz dla CHF, jak i kryteriów, według których kursy te będą ustalane, zostało pozostawione w wyłącznej gestii Banku, tworzy szerokie pole do nadużyć Banku na szkodę konsumenta.

Pozostawienia decyzji o wysokości kursów kupna i sprzedaży CHF wyłącznie w rękach Banku, na podstawie nieokreślonych kryteriów, bez żadnych mechanizmów, które pozwalałyby na weryfikację wysokości tych kursów przez konsumenta. Zostało uznane przez Sąd Okręgowy za sprzeczne z dobrymi obyczajami.

Nadto Sąd Okręgowy zwrócił uwagę, że kwestionowane przez powodów postanowienia umowy składają się na klauzulę ryzyka kursowego. W ocenie Sądu postanowienia umowy określające klauzulę ryzyka kursowego nie były jednoznaczne. Decydujące znaczenie miały tu uchybienia Banku zaistniałe na etapie przed zawarciem umowy oraz trakcie jej zawierania – Bank nie przekazał powodom informacji dotyczących ryzyka kursowego, dzięki którym mogliby się oni orientować co do przewidywalnych poziomów wzrostu lub spadku kursów waluty CHF oraz przełożenia wzrostu lub spadku tych kursów na ich obciążenie ekonomiczne związane z umową. Powodowie byli wprawdzie świadomi, że kursy waluty CHF mogą wzrosnąć, jest to bowiem wiedza powszechna. Same jednak postanowienia umowy tworzące mechanizmy przeliczania zobowiązania powodów według kursów waluty CHF były rozrzucone po całej umowie i sformułowane w sposób bardzo oględny. Nie dawały więc jasnego obrazu powiązań pomiędzy wysokością kwoty kredytu wypłaconej powodom w złotych polskich i wysokością rat kredytu spłacanych przez nich również w złotych polskich a kursami waluty CHF i ich wpływem na wysokość salda kredytu w CHF oraz w złotych polskich oraz rat kredytu spłacanych w walucie złoty polski. Mechanizm indeksacji kwoty kredytu do waluty CHF powodował zaś, że wysokość obciążenia powodów w całym okresie 30 lat obowiązywania umowy podlegać mogła dużym wahaniom. Mogły to być wahania korzystne i niekorzystne dla powodów. Niekorzystna dla powodów była sytuacja wzrostu wysokości rat spłacanych w złotych polskich i to nawet przez pewien wycinek czasowy, obejmujący kilka - kilkanaście miesięcy. Rata kredytu jest comiesięcznym znaczącym obciążaniem dla kredytobiorców, a jej nieuregulowanie wiązać się może z bardzo niekorzystnymi dla nich konsekwencjami - począwszy od naliczania odsetek karnych za opóźnienie w spłacie raty, skończywszy na wypowiedzeniu umowy kredytu i postawieniu całego zobowiązania w stan natychmiastowej wykonalności. Nawet więc okresowy, znaczący wzrost raty kredytu może prowadzić do poważnego zachwiania płynności finansowej kredytobiorców.

Sąd Okręgowy przedstawił zakres powinnego obowiązku informacyjnego banku i uznał, że w tym przypadku informacje przekazywane powodom przez Bank przed podpisaniem umowy kredytu były zbyt lakoniczne. Powodowie podpisali oświadczenia o świadomości istnienia ryzyka związanego z produktem, iż niekorzystna zmiana kursu spowoduje wzrost comiesięcznych rat kredytu oraz wartości całego zaciągniętego zobowiązania. Brak jest jednak sprecyzowania w jakim zakresie powodowie winni byli oczekiwać tej niekorzystnej zmiany i jak w rzeczywistości ta rata może się zmienić. Informacja nie pozwalała na uzyskanie odpowiedniej świadomości o skutkach ryzyka kursowego wiążącego się z umową . W tym przypadku bowiem wskazywano, że kredyt indeksowany do waluty CHF ze względu na niższą ratę jest znacznie korzystniejszy od kredytu nieindeksowanego w walucie złoty polski. Informacje te w istocie zacierały więc obraz ryzyka kursowego, skupiając się na uwypukleniu zalet umowy kredytu indeksowanego do waluty CHF przy jednoczesnym zbagatelizowaniu jej wad, w tym w szczególności zagrożeń związanych z ryzykiem kursowym. Powodowie nie mogli prawidłowo ocenić wpływu wahań kursów waluty CHF na ich sytuację ekonomiczną. Brak należytej informacji o ryzyku kursowym i jego skutkach również przesądza, że kwestionowane postanowienia umowy nie mogą zostać uznane za sformułowane w sposób jednoznaczny. Mechanizm indeksacji kwoty kredytu do waluty obcej minimalizował zagrożenie związane z ryzykiem kursowym po stronie Banku. Kredyty indeksowane do walut obcych były ujmowane w wewnętrznej dokumentacji księgowej Banku jako kredyty walutowe, a Bank uzyskiwał środki na pokrycie tych kredytów nie w walucie złoty polski, lecz w walucie indeksacji. Mechanizm indeksacji w umowach kredytu był skonstruowany w taki sposób, że niezależnie od wysokości kursów waluty CHF do waluty złoty polski Bank otrzymywał od kredytobiorców kwoty rat w walucie złoty polski odpowiadające wartością kwocie raty wyrażonej w walucie CHF – czyli że w każdym wypadku kwoty otrzymane od powodów tytułem spłaty rat kredytu pokryją zobowiązania Banku zaciągnięte celem sfinansowania kredytu. Z kolei zagrożenie związane z ryzkiem kursowym po stronie powodów nie było w żaden sposób ograniczone. Powodowie pobrali kwotę kredytu w walucie złoty polski i spłacali ją również z wykorzystaniem środków pieniężnych w walucie złoty polski. W umowie kredytu nie było żadnego mechanizmu, który gwarantowałby, że przy zmianach kursów waluty CHF obciążenie powodów z tytułu spłaty kapitałowej części rat kredytu nie będzie wzrastało i że ostatecznie kwota spłaconych przez powodów rat kapitałowych kredytu w walucie złoty polski nie przekroczy wypłaconego im kapitału kredytu. Ryzyko kursowe zostało więc rozłożone pomiędzy stronami w nierównomierny sposób. Bank zaś musiał sobie zdawać sprawę z ryzyka walutowego obciążającego powodów. Umowa kredytu została zawarta z wykorzystaniem opracowanego przez Bank wzoru. Bank znał więc zasady działania mechanizmu indeksacji kredytu do waluty CHF i jego przełożenie na wysokość salda kredytu i rat kredytu spłacanych przez powodów w walucie złoty polski. Bank był również świadomy tego, że powodowie będą spłacali raty kredytu wykorzystując do tego uzyskiwane przez nich środki finansowe w walucie złoty polski – przed zawarciem umowy uzyskał od powodów informacje o uzyskiwanych przez nich dochodach, ponieważ informacja ta była konieczna dla oceny zdolności kredytowej powodów. Było więc dla Banku jasne, że wszelkie wahania kursów waluty CHF będą miały przełożenie na rzeczywiste obciążanie powodów z tytułu umowy kredytu.

W ocenie Sądu brak należytego poinformowania powodów przez Bank o ciążącym na nich ryzyku kursowym przy jednoczesnym przerzuceniu potencjalnych niekorzystnych skutków związanych z istnieniem tego ryzyka z Banku na powodów świadczy o tym, że postanowienia umowy kształtujące mechanizm indeksacji uznać należy za rażąco naruszające interesy powodów jako konsumentów.

Jednocześnie postanowienia umowy kształtujące mechanizm indeksacji są sprzeczne z dobrymi obyczajami. Przerzucenie bowiem ryzyka kursowego z Banku na konsumenta narusza równowagę kontraktową stron i prowadzi do niczym nieuzasadnionego uprzywilejowania interesów przedsiębiorcy kosztem interesów konsumentów.

W konsekwencji zakwestionowane postanowienia nie wiążą na podstawie powodów z art. 385 ^{( 1)} § 1 k.c. Po usunięciu kwestionowanych postanowień umowa kredytu przybiera kształt umowy kredytu w walucie złoty polski, bez indeksacji do waluty CHF, z oprocentowaniem określonym według stawki referencyjnej LIBOR 3M. Postanowienia dotyczące mechanizmu indeksacji do waluty CHF dotyczą głównych świadczeń stron i ich wprowadzenie pozwoliło na zastosowanie w umowie oprocentowania według stawki referencyjnej odpowiedniej dla waluty CHF, a tym samym obniżenie w początkowym okresie obowiązywania umowy wysokości rat kredytu w stosunku do rat kredytu nieindeksowanego do waluty CHF. Skoro zaś bez postanowień umowy kredytu, które zostały uznane za abuzywne, brak byłoby zgodnego zamiaru stron w rozumieniu art. 65 § 2 k.c. co do zawarcia umowy kredytu, umowę tą należy uznać za nieważną w całości.

Wobec nieważności umowy kredytu wszelkie świadczenia spełnione przez powodów na mocy tej umowy uznać należy za świadczenia nienależne w rozumieniu art. 410 § 2 k.c., podlegające zwrotowi na mocy art. 405 w zw. z art. 410 § 1 k.c.

Sąd odwołał się tu do uchwał Sądu Najwyższego z dnia 7 maja 2021r. (sygn.. akt III CZP 6/21) i z dnia 16 lutego 2021r. sygn. akt III CZP 11/20 . Wymagalność roszczeń zarówno powodów jak i pozwanego Banku o zwrot świadczeń nienależnych i ewentualnie dalszych nastąpiła w dniu 11 maja 2022 r., kiedy to powodowie podczas rozprawy, w obecności pełnomocnika pozwanego Banku, złożyli oświadczenia o tym, że nie wnoszą o utrzymanie umowy w mocy, a wnoszą o stwierdzenie jej nieważności. Jest to zarazem data wydania wyroku przez sąd I instancji, w którym sąd ustalił nieważność umowy, a więc data gdy doszło do przesądzenia sporu zaistniałego między stronami co do tego czy umowa jest ważna.

Jako podstawę rozstrzygnięcia o kosztach powołano art. 100 k.c., przy uwzględnieniu, że powodowie wygrali proces niemal w całości. Bank jako strona przegrywająca sprawę zobowiązany jest więc do zwrotu powodom łącznie wszystkich niezbędnych celowych kosztów.

Apelacje od tego wyroku wniosły obie strony.

Powodowie w swej apelacji zaskarżyli wyrok w punkcie II w zakresie daty wymagalności odsetek ustawowych za opóźnienie.

Zarzucili naruszenie art. 481§1 k.c. w zw. z art. 455 k.c. podnosząc, ze pozwana powinna spełnić świadczenie niezwłocznie po wezwaniu do zapłaty . Wnieśli o zmianę orzeczenia i zasądzenie odsetek ustawowych za opóźnienie od kwoty 395.126,74 od dnia 13 lutego 2021r.

Strona pozwana zaskarżyła wyrok w punktach I , II i IV zarzucając:

I. Naruszenie przepisów postepowania mające istotny wpływ na wynik sprawy tj.:

1) art. 227 k.p.c. i 233 k.p.c. na skutek :

a) błędnego pominięcia dowodu z opinii biegłego i wadliwej oceny dowodu z odpisu protokołu zeznań świadka M. P. złożonych w analogicznej sprawie, z których wynika, że powodowie zostali pouczeni o ryzyku kursowym i zaakceptowali to ryzyko immanentnie związane z wybranym przez powodów wariantem umowy,

b) wadliwej oceny, że pouczenie nie było wystarczające i pominięcie istotnych faktów, że :

- strona powodowa prostym i zrozumiałym gramatycznie językiem informowała o ryzyku kursowym zmiennie stopie oprocentowania i ich wpływie na wysokość rat kredytowych i wysokość zobowiązania a także o kosztach obsługi tego kredytu,

- powodom przedstawiono symulacje i powodowie potwierdzili akceptację ryzyka własnoręcznym podpisem wyświadczeniu z dnia 24 października 2007r. i w §29 ust. 1 umowy,

- powódka w kredytowanej umową nieruchomości zarejestrowała siedzibę swojej działalności gospodarczej i zdaniem pozwanej próbuje uzyskać darmowy kredyt i instrumentalnie wykorzystuje przepisy z zakresu ochrony konsumenta , choć nie wykazała tego statusu,

- wymóg informacyjny w zakresie opisanym przez Sąd Okręgowy nie wynikał z przepisów prawa obowiązujących w 2007r.,

- powodowie w chwili zawarcia umowy posiadali niezbędne dane by zweryfikować metodologię uruchomienia środków z tytułu kredytu , w tym na podstawie §1 ust. 3 A umowy i §7 ust. 1 umowy i mieli aż 90 dni weryfikacje kursu co zaprzecza abuzywności postanowień dotyczących przeliczenia,

- klauzule wymiany kursowej w chwili zawarcia umowy nie miały automatycznego zastosowania, gdyż ich charakter jest warunkowy uzależniony od warunku potestatywnego tj uzależniony od woli kredytobiorcy, czyli od złożenia przez kredytobiorcę dyspozycji uruchomienia środków, co oznacza, że materializacja mechanizmu indeksacyjnego nie następowała na skutek zawarcia umowy a wiec nie mogła spowodować dysproporcji praw i obowiązków a powodowie mogli zweryfikować treść umowy przed uruchomieniem kredytu,

c) wadliwej oceny zeznań powodów zeznających nieprawdę o nienegocjowalności umowy i braku zdolności kredytowej w złotych polskich ,

d) zignorowanie zeznań świadka M. P. pomimo, że wnioskowany był on na okoliczności mające obalić zarzut rzekomej arbitralności ustalania kursu walut, zarzut nienegocjowalności postanowień umowy i miał wykazać kwestię zdolności kredytowej, oraz brak swobody w ustalaniu kursu wymiany,

e) brak uwzględnienia przy ocenie postanowień umowy realiów rynkowych i specyfiki rynku finansowego, w tym zasad funkcjonowania banku komercyjnego i pominięcie dowodów z zeznań świadka M. P. i płyty CD, z których wynikał :

- fakt posiadania przez pozwanego statusu Dealera Rynku Pieniężnego, którego sposób kształtowania kursów pozostawał w korelacji z kursami NBP i stanowił odzwierciedlenie zachowań rynku finansowego,

f) bezzasadne zaniechanie pouczenia powodów o negatywnych konsekwencjach nieważności umowy i uznanie, że powodowie byli świadomi tych skutków;

2) art. 227 i 233§1 k.p.c. poprzez brak wszechstronnego rozważenia materiału dowodowego , bez całościowej wykładni praw i obowiązków stron umowy i w konsekwencji wadliwe uznanie braku równowago kontaktowej oraz poprzez pominięcie praktyk w ,której przedsiębiorca oferując produkt masowy tworzy określony wzór produktu , by dać drugiej stronie możliwość wolnego wyboru oferty;

3) art. 316 k.p.c. poprzez:

- brak zastosowania art. 358§2 k.c. oraz poprzez pominięcie, że na chwilę zamknięcia rozprawy istniała na podstawie art. 69 ust. 3 prawa bankowego możliwość spłaty kredytu w walucie waloryzacji, a więc zdaniem pozwanej istnieje nawet bez przepisu art. 358§2 k.c. możliwość utrzymania umowy,

- brak pouczenia powodów o skutkach nieważności umowy;

4) art. 365§1 k.p.c. w zw. z art. 479 ⁴³ k.p.c.w z.w z art. 9 ustawy o z dnia 5 sierpnia 2015 o zmianie ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów oraz niektórych innych ustaw poprzez przyjęcie związania wyrokami Sądu okręgowego w Warszawie dotyczącymi wzorców umowy i dokonanie wadliwej kontroli incydentalnej umowy;

II Naruszanie prawa materialnego a to:

a) art. 385 ¹§1 k.c. w zw. z art. 69 ust. 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997r Prawo Bankowe (Dz.U.2016 poz 1988), w zw. z 111ust. 1 pkt 4 Prawa bankowego i w zw. z art.58§1 k.c. w zw. z art. 189 k.p.c. poprzez ich błędne zastosowanie i przyjęcie, że powodowie wykazali przesłanki roszczenia o zapłatę, dokonane przez Sąd bez odniesienia się do zasad ustalania kursów przez stronę pozwaną, przy wadliwej ocenie arbitralności określania kursów, w sytuacji gdy umowa wypełnia wszystkie cechy ważnej umowy,

b) art. 353 ¹k.c. w zw. z art. 69 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997r Prawo Bankowe i art. 58§1 i 2 k.c. w zw./ z art. 189 k.p.c. poprzez stwierdzenie nieważności umowy i uznanie interesu w ustaleniu w sytuacji gdy istota kredytu indeksowanego kursem waluty obcej jest powiązanie kredytu z ryzykiem kursowym w ramach którego wahania kursów nie muszą oddziaływać na wyłączną korzyść banku,

c) art. 58§3 k.c. w zw. z 385 ¹ §1i 2 k.c. poprzez ustalenie nieważności umowy z uwagi na uznanie klauzul wymiany kursowej i ryzyka kursowej za abuzywne podczas gdy uwzględnienie całości treści umowy , w tym pozostałych klauzul odnoszących się do indeksowanego charakteru umowy, okoliczności towarzyszących zawarciu umowy, oświadczeń o akceptacji ryzyka kursowego i zasad funkcjonowania pozwanej jako banku komercyjnego pozwalało na utrzymanie umowy i to nawet nawet po wyeliminowaniu wskazanych klauzul,

d) art. 385 ¹§2 k.c. i art. 58§3 k.c. poprzez ich bledną wykładnię i stwierdzenie nieważności umowy na skutek błędnego stwierdzenia abuzywności klauzul indeksacyjnych poprzez uznanie , ze sporne klauzule spełniają przesłanki abuzywności oraz przez stwierdzenie na tej podstawie nieważności umowy, w sytuacji gdy nawet w przypadku bezskuteczności postanowień umowy pozostałe klauzule wypełniają minimalną treść dla jej ważności, taka umowa nadal może być wykonywana , co powoduje wadliwe zastosowanie art. 189 k.p.c.

e) art. 385 ¹§1 k.c. poprzez bezzasadne uznanie, że klauzule zawarte w §1 ust. 3A, §7 ust. 1, §11 ust. 4 i §29 ust. 1 spełniają przesłanki abuzywności pomimo, ze Sad Okręgowy dokonał jedynie kontroli abstrakcyjnej,

f art. 58 k.c. w zw. z art. 385 ¹§2 k.c. poprzez ocenę nieważności bez poinformowania przez Sąd konsumentów o niekorzystnych skutkach tej nieważności , w tym możliwości wystąpienia roszczeń restytucyjnych

g) art. 4 Dyrektywy Rady 93/13/EWG w zw. z art. 69 Prawa bankowego poprzez uznanie , że klauzule kursowe stanowią postanowienia określające główne świadczenie stron , podczas gdy stanowią one jedynie element uboczny i po ich wyeliminowaniu umowa nadal może obowiązywać,

h) art. 189 k.p.c. poprzez przyjęcie, ze powodowie posiadają interes prawny w ustaleniu pomimo, że poosiadają dalej idące roszczenie o zapłatę,

i) art. 410 §1 k.c. oraz art. 405 k.c. i art. 5 k.c. poprzez uznanie, że kwoty zapłacone poprzez powodów stanowią świadczenie nienależne w sytuacji gdy w ramach kwot zapłaconych mieści się także częściowo obowiązek zwrotu wykorzystanego kapitału uwzględnienie powództwa narusza art. 5 k.c. poprzez ich niezastosowanie tj. zasądzenie dochodzonego roszczenia o zapłatę w całości, pomimo, że zasądzona kwota powinna zostać pomniejszona o wartość wypłaconego kapitału.

Strona powodowa wniosła o zmianę zaskarżonego wyroku i oddalenie powództwa w całości oraz o zasądzenie kosztów postepowania za obie instancje, ewentualnie o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy Sądowi Okręgowemu do ponownego rozpoznania. Jednocześnie w trybie art. 380 k.p.c. wniosła o przeprowadzenie pominiętego dowodu z opinii biegłego.

Obie strony wniosły o oddalenie apelacji przeciwnika.

Rozpoznając apelację Sąd Apelacyjny uznał za własne ustalenia Sądu Okręgowego, nieco jednak inaczej oceniając datę wymagalności roszczenia powodów i zważył co następuje:

Z pisemnych zeznań świadka M. P. złożonych w sprawie(...) (k.217) wynikały obowiązki pracowników banku, jednak nie wynika z nich by procedował on przy zawarciu umowy z powodami i co więcej odnosił się do różnych (...) i (...) i nie odnosił się on do umów zwartych z powodami. Niezależnie od tego nawet jednak te zeznania nie są wystarczające do zakwestionowania dokonanych ustaleń. Teoretyczne zasady przebiegu procedury związanej z udzieleniem kredytów, zasad ustalania kursów wymiany walut , różnic w wysokości oprocentowania oraz ponoszonych przez bank kosztów mogły mieć znaczenie dla oceny sposobu wykonania umowy przez bank, niemniej dowód ten nie był istotny dla rozstrzygnięcia w sytuacji, gdy Sąd Okręgowy uznał, że ocena sposobu wykonania umowy pozostaje bez wpływu na ocenę abuzywności, gdyż ta ocenianą jest na chwilę zawarcia umowy tj. na 2007r. Okoliczność, że powodowie wybrali odpowiednio w 2007 i 2009r. jedną z kliku opcji wówczas oferowanych kredytów i otrzymali informacje o ryzyku kredytowym wynika zaś z zeznań pozwanych i dokumentów. Pisemne zeznania powołanego świadka nie są jednak adekwatne dla ustalenia okoliczności zwarcia umów z powodami i zakresu realizacji obowiązku informacyjnego pozwanej. Jeżeli zaś zeznania te miały wyjaśnia mechanizm ustalania kursów przez banki w sposób zbliżony do wyjaśnień biegłego, to tylko wzmacnia to ocenę niejednoznaczności postanowień i braku możliwości weryfikacji przez powodów sposobu wyliczenia świadczenia banku i odpowiednio sposobu przeliczenia kwot uiszczanych przez powodów w złotych polskich na poczet rat określonych w umowie.

Niezasadnie strona pozwana kwestionuje ocenę dowodów.

Okoliczność, że istniała teoretyczna możliwość negocjacji umów kredytowych nie oznacza, że taka możliwość negocjacji istniała w tym przypadku. Zaciągnięcie kredytów wiązało się z wypełnieniem wniosku z zastosowaniem wzorca umownego (k..128, i k136) i z zastosowaniem regulaminu. Regulamin ten w pkt III §1 określał rodzaje udzielanych pożyczek w ramach (...) zasady zaś fakt posłużenia się przez kontrahenta wzorem umowy i regulaminem tworzy domniemanie, że konstrukcję umowy oparto na wzorcu, na którego brzmienie konsument nie miał rzeczywistego wpływu. To pozwana winna więc obalić to domniemanie. Zeznania świadka P. który nie uczestniczył w tej procedurze nie mogły obalić domniemania wynikającego z użycia wzorców jak i obalić przekazu pozwanych, że zawarli ono standardowa umowę przygotowaną przez pozwana. Fakt możliwości wyboru rodzaju kredytu i waluty indeksacji nie oznacza zaś negocjowalności treści klauzuli przeliczeniowej. Ciężar dowodu wynikający z art. 385 ¹§4 k.c. spoczywał zaś na stronie powodowej.

Wbrew zarzutom strony powodowej postanowienia umowne z §1 ust. 2 -3A , §5 ust.1i 2 , §7 i §11ust. 1 i ust. 4 umowy z dnia 10 grudnia 2007r. (k.165-173) i odpowiednio umowy z dnia 22 stycznia 2009r. (k-155 -164) umowne nawet w połączeniu z Regulaminem udzielania kredytów i pożyczek hipotecznych dla osób fizycznych w ramach (...) hipotecznych k.182 -186 (w tym §24) nie zawierało jasnego, zobiektywizowanego mechanizmu określania kursu przeliczenia wysokości świadczeń wypłaconych powodom oraz wysokości spłat dokonywanych przez powodów w PLN na poczet rat określonych w CHF i odpowiednio USD i wysokości zobowiązania pozostałego do spłaty. Tabela kursowa w (...) Bank SA. sporządzana była bowiem przez bank a wysokość rat odsetkowych i kapitałowo-odsetkowych przy spłacie w złotych ulegała comiesięcznej modyfikacji w zależności od kursu sprzedaży waluty obcej w tabeli kursowej (...) Bank na dzień spłaty. Późniejsze zmiany tego regulaminu nie mogły odnosić się do chwili zawierania umowy. Kwota kredytu określona w umowie po przeliczeniu na walutę obcą tj odpowiednio 209565,50 CHF i 51161,36 USD miała orientacyjny charakter. Wypłacone bowiem złotych polskich kwoty miały być przeliczane miały być przeliczane według kursu kupna waluty obcej zgodnie z Tabelą obowiązującą z dnia i godziny uruchomienia kredytu . Nawet jeżeli tabela kursów miała być sporządzana na zasadach rynkowych, to nie uchyla to oceny, że ostateczny kurs określać miał samodzielnie, jednostronnie (...) Bank , którego następcą prawnym jest strona pozwana. W tym przypadku w umowie brak było określenia trybu w jaki sposób bank miał sporządzać tabelę kursową, co nie obiektywizuje sposobu wyliczenia, a dodatkowo nie może być jasne dla konsumenta i w konsekwencji pozwala na ocenę abuzywności klauzuli przeliczeniowej do CHF i USD pomimo, że postanowienie do określa świadczenie główne konsumenta. W wyroku z dnia 20 września 2017 r., Andriciuc i in. (C-186/16, EU:C:2017:703) Trybunał Sprawiedliwości UE wskazał od niesieniu do kredytu denominowanego , że pojęcie głównego przedmiotu umowy w rozumieniu art. 4 ust. 2 dyrektywy 93/13 obejmuje warunek umowny, taki jak ten rozpatrywany w postępowaniu głównym, ujęty w umowie kredytu denominowanego w walucie obcej, który nie był indywidualnie negocjowany i na mocy którego kredyt należy spłacić w tej samej walucie obcej co waluta, w której został on zaciągnięty, w wypadku gdy warunek ten określa podstawowe świadczenie charakteryzujące tę umowę. Analogicznie należy to odnieść do kredytu waloryzowanego /indeksowanego/. Skoro więc kredyt zaciągnięto w złotych a z umów wynikało, że jest to kredyt waloryzowany / indeksowany/ i spłaty w złotych również miały być przeliczane również do CHF to należy uznać , że są to świadczenia charakteryzujące tę umowę. Pod wpływem orzecznictwa ETS także Sąd Najwyższy i tut. Sąd odstąpił od wcześniejszych poglądów i w aktualnym orzecznictwie przyjmuje się, że obowiązek zwrotu kwoty kredytu korygowanej klauzulami przeliczeniowymi do waluty obcej stanowi świadczenie główne w rozumieniu art. 385 ^{( 1)} § 1 k.c. (por. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 9 maja 2019r., I CSK 242/18, z dnia 30 września 2020 r., z dnia 11 grudnia 2019 r.V CSK 382/18, OSNC-ZD 2021, Nr 2, poz. 20 , z dnia 27 lipca 2021r. V CSKP 49/21 i z dnia 28 września 2021 r. I CSKP 74/21 ). Nie oznacza to jednak braku możliwości oceny abuzywności tych postanowień. Warunku tego nie można bowiem uznać za nieuczciwy, o ile jednak jest on wyrażony prostym i zrozumiałym językiem. Do sądu krajowego należy jednak dokonanie niezbędnych ustaleń w tym zakresie, co też Sąd Okręgowy uczynił.

Powodowie na podstawie umowy nie mogli w sposób pewny określić wysokości kwot jakie będą mieli uiścić dla zrównoważenia wysokości zobowiązania wyrażonego w CHF i USD. Treść umowy nie daje podstaw do jasnego określenia przeliczenia kwot do CHF i USD oddanych do dyspozycji kredytobiorcy na czas oznaczony w umowie jak i określenia w jaki sposób będą przeliczane świadczenia powodów a w konsekwencji w jakiej wysokości będą oni zobowiązani. Główne więc świadczenia nie zostały sformowane w umowie w sposób jednoznaczny, co pozwala na poddanie postanowień ich dotyczących ocenie z punktu widzenia przesłanej abuzywności wynikających z art. 385 ¹§1 k.c.

Niejednoznaczność określenia takiego świadczenia nie wyklucza więc uznania braku związania takim postanowieniem.

Powodowie nie mieli żadnych praw w procesie określania przelicznika waluty, a prawa te miał wyłącznie kontrahent będący przedsiębiorcą. Tej oceny nie uchyla to, że Bank spełniał obowiązek informacyjny z art. 111 Prawa bankowego i wskazywał w miejscach dostępnych informacje o aktualnych kursach wynikających z tabeli. Tylko bowiem od banku bowiem zależało jak ten kurs określi. Nie zmienia tego podnoszony przez pozwana fakt, że posiadał ona status Dealera Rynku Pieniężnego albowiem z umowy nie wynikało, że sposób kształtowania kursów pozostawał w korelacji z kursami NBP i stanowił odzwierciedlenie zachowań rynku finansowego. Słusznie Sąd Okręgowy uznał zaś, że nie ma znaczenia jak faktycznie bank ten kurs określał w toku wykonywania umowy. Oceny abuzywności dokonuje się na podstawie umowy a nie na podstawie sposobu jej wykonania. Dowody więc zmierzające do wyjaśnienia sposobu ustalania kursów w tym z opinii biegłego były bezprzedmiotowe . Fakt, że bank miał sprawdzać notowania walut na ryku w serwisach informacyjnych R. i B. i na tej podstawie ustalać kurs średni nie wynika z umowy także umowa nie wskazywała wartości spreadu na przyszłość ani mechanizmu wyliczenia kursu sprzedaży /kupna opisywanego przez M. P. w innej sprawie (k. 123). Umowa więc dawała podstawy do dowolnego sposobu określania kursów walut.

Istotne jest więc, że w tym przypadku sposób określenia kursu przeliczeniowego do waluty obcej określony w umowie powodował nierównomierne rozłożenie uprawnień i obowiązków między partnerami stosunku obligacyjnego. Należy podkreślić, że mechanizm denominacji musi być określony w taki sposób, by konsument był w stanie oszacować, w oparciu o jednoznaczne i zrozumiałe kryteria, wypływające dla niego z tej umowy konsekwencje ekonomiczne (zob. podobnie wyrok z dnia 27 stycznia 2021r., Dexia Nederland, C-229/19 i C-289/19, EU:C:2021:68, pkt 50 i przytoczone tam orzecznictwo). Prawo banku do ustalania kursu waluty nie doznawało w tym przypadku żadnych umownych ograniczeń w postaci skonkretyzowanych, obiektywnych kryteriów zmian stosowanych kursów walutowych. Kształtowanie tego kursu nie doznawało też ograniczeń maksymalnych i nie wprowadzało zabezpieczeń kredytobiorcy przed gwałtownymi zmianami kursów. W orzecznictwie uznawano już takie rozwiązanie za prowadzące do naruszenia interesów konsumenta, w tym przede wszystkim interesu ekonomicznego (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 29 października 2019r. IV CSK 309/18). W orzecznictwie Sądu Najwyższego uznawano, że jeżeli klauzula indeksacyjna nie zawiera jednoznacznej treści i pozwala na ustalanie kursów waluty w sposób pozostawiający bankowi swobodę, to jest ona w sposób oczywisty sprzeczna z dobrymi obyczajami i rażąco narusza interesy konsumenta (zob. np. wyroki SN z dnia 14 lipca 2017 r. II CSK 803/16 OSNC 2018/7-8/79 i z dnia 27 listopada 2019 r., II CSK 483/18). Zarzuty więc apelacji także i w tej części nie mogły być uwzględnione.

Nie ma żadnych podstaw do zakwestionowania ustaleń wskazujących, że sporne postanowienia nie podlegały negocjacjom, umowa przewidywała dowolność kształtowania tabeli kursowej, powodowie nie mieli wpływu na kształtowanie umowy w tej części i nie byli dostatecznie poinformowana o ryzyku walutowym.

Nie ma przy tym żadnych podstaw do uznania naruszenia przez Sąd Okręgowy oceny dowodów w tym z dokumentów. Przedmiotowa umowa określała, że kredyt udzielony jest w walucie PLN. Kwota kredytu była wypłacona w złotych ale była indeksowana do CHF /odpowiednio USD według kursu kupna. Kwoty spłacane przez powodów w złotych polskich miały być przeliczone na walutę obcą według klauzuli umownej opartej na kursie sprzedaży tej waluty. Był to więc kredyt indeksowany określony w wyroku Sądu Najwyższego z dnia 30 września 2020 r. I CSK 556/18.

Klauzula walutowa, czyli klauzula zawierająca postanowienia przewidujące przeliczenie oddawanej do dyspozycji kwoty oraz spłacanych rat na inną walutę mieści w sobie ryzyko kursowe, wiążące się z obciążeniem kredytobiorcy-konsumenta ryzykiem zmiany kursu waluty i związanym z tym ryzykiem zwiększenia kosztu kredytu (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 10 maja 2022 r. II CSKP 285/22 LEX nr 3350106). Niewątpliwie powodowie oświadczyli, że są świadomi ryzyka kursowego a jego konsekwencje wynikające z niekorzystnych wahań kursu złotego wobec walut obcych mogą mieć wpływ na koszty obsługi kredytów, wzrost comiesięcznej spłaty rat i wzrost zadłużenia (oświadczenie k 117, wniosek k 132, §29 umów k163 i k.172). Oświadczenia te miały charakter blankietowy. Z zeznań powodów wynika, ze symulacja miała wskazywać na możliwość 20% wzrostu zadłużenia, co wskazuje na względną stabilność kursową. Należy podkreślić, że na gruncie Dyrektywy Rady 93/13/EWG z dnia 5 kwietnia 1993 r. w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich istotny jest poziom realizacji obowiązku informacyjnego, który ma fundamentalne znaczenie w obrocie konsumenckim. W brew twierdzeniom strony pozwanej brak jest przede wszystkim podstaw do przyjęcia domniemania, że konsument ma świadomość, że to ryzyko jest nieograniczone. Nawet wskazanie możliwości wzrostu raty nie jest wystarczające dla realizacji obowiązku przy jednoczesnym zapewnieniu o stabilności kursów walut i korzyściach płynących z zaciągnięcia zobowiązania przy tego typie kredytu. Brak jest więc podstaw do uznania, że powodowie byli rzeczywiście świadomi potencjalnych, negatywnych konsekwencji wystąpienia ryzyka kursowego, a przede wszystkim ich oświadczenie nie oznacza, że mieli świadomość, iż to ryzyko kursowe ma charakter nieograniczony i w jakim to stopniu może wpłynąć na utrzymywanie się stanu zadłużenia pomimo znacznych spłat na poczet tego kredytu. Możliwość przewalutowania na PLN, które nie wskazywało maksymalnych granic kursowych sprzedaży CHF również nie chroniło przed ryzykiem walutowym. Ocena dowodów dokonana przez Sad Okręgowy nie była sprzeczna ani z zasadami logiki ani też zasadami doświadczenia życiowego. Podkreślić zaś należy, że nie spełnia wymogu przejrzystości przekazywanie konsumentowi przy zawarciu umowy informacji, nawet licznych, jeżeli opierają się one na założeniu, że stosunek wymiany między walutą rozliczeniową a walutą spłaty pozostanie w miarę stabilny przez cały okres obowiązywania tej umowy.

Sąd Okręgowy właściwie zinterpretował obowiązki przedsiębiorcy w tym zakresie. To bowiem na podstawie informacji przedstawionej przez bank konsument podejmuje decyzję, czy zamierza związać się warunkami sformułowanymi uprzednio przez przedsiębiorcę (zob. wyroki Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości z dnia 30 kwietnia 2014 r. C-26/13 Árpád Kásler, Hajnalka Káslerné Rábai, i z dnia 21 marca 2013 r. C-92/11 RWE Vertrieb). Założeniem ochrony konsumenta jest więc zasada jasnej, pełnej i zrozumiałej informacji handlowej. Symulacje liczbowe, mogą stanowić użyteczną informację, jeżeli są oparte na wystarczających i prawidłowych danych oraz jeśli zawierają obiektywne oceny, które są przekazywane konsumentowi w sposób jasny i zrozumiały. Tylko więc symulacje, które pozwalają zwrócić uwagę konsumenta na ryzyko potencjalnie dotyczące istotnych, negatywnych konsekwencji ekonomicznych rozpatrywanych warunków umownych, spełnia wymogi dyrektywy 93/13 w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich. Symulacje liczbowe powinny pozwalać konsumentowi zrozumieć rzeczywiste znaczenie długoterminowego ryzyka związanego z możliwymi wahaniami kursów wymiany walut, a tym samym ryzyka związanego z zawarciem umowy kredytu wyrażonego w walucie obcej lub denominowanego do waluty obcej.(por. wyrok Trybunału Sprawiedliwości U.E. z dnia 10 czerwca 2021 r. C-776/19 ,VB i in vs. BNP Paribas Personal Finance SA, Procureur de la République). Strona pozwana więc powinna wykazać, że informacja przedstawiona powodom dawał im jasne podstawy do uświadomienia sobie skutków znacznego osłabienia waluty polskiej względem CHF i USD i to nie tylko jakie wystąpiło w rzeczywistości, lecz też jakie mogło nastąpić w przyszłości w wypadku jeszcze dalszego gwałtownego osłabienia waluty polskiej, co w tym przypadku nie zostało wykazane. Sąd Okręgowy słusznie więc uznał, że informacja przedstawiona przez bank nie była wystarczająca. Obciążający przedsiębiorcę brak przejrzystości przy określeniu warunków umowy w zakresie konsekwencji istotnej zmiany kursu walut spowodował, że powodowie zawarli umowę bez świadomości możliwej konsekwencji znacznego zwiększenia kwot faktycznie spłacanych rat w złotych dla zrównoważenia raty CHF a w konsekwencji dla zrównoważenia całego poziomu zadłużenia, które było przeliczane do waluty obcej. Przede wszystkim zaś informacja nie dawała świadomości, że stopień indeksacji może mieć charakter nielimitowany, co może mieć jeszcze bardziej negatywne skutki w przypadku dalszej (możliwej przecież) deprecjacji PLN. Stan istniejący mógł być tylko przejściowy.

Ponadto skutek zmian kursów chroni w istocie jedynie interes banku. Przy stosunkowo słabej walucie krajowej bank wypłacając kwotę kredytu w krótkim okresie czasu i to w złotych polskich nie jest narażony na odwrotne, analogiczne, istotne dla strony pozwanej, ruchy kursowe wynikające ze znacznego osłabienia CHF względem złotego. Na istotne ryzyko kursowe w toku wykonywania długotrwałej umowy w nieporównywalny sposób narażeni byli powodowie i to nawet, gdyby strona pozwana musiała ponosić koszty obsługi takich kredytów. Postanowienie umowne jest sprzeczne z dobrymi obyczajami, jeżeli może stworzyć podstawy znaczącej nierównowagi kontraktowej na niekorzyść konsumenta w sposób jednostronny, jeżeli przedsiębiorca, który traktuje kontrahenta w sposób słuszny nie mógłby racjonalnie się spodziewać, że konsument zaakceptowałby w ramach negocjacji taką klauzulę gdyby odpowiednio poinformował konsumenta (uchwała Sądu Najwyższego z dnia 20 czerwca 2018 r. III CZP 29/17 OSNC 2019/1/2). Taka sprzeczność z dobrymi obyczajami zachodzi więc w tym przypadku.

Rażące naruszenie interesów konsumenta oznacza nieusprawiedliwioną dysproporcję praw i obowiązków wynikających z umowy na jego niekorzyść, skutkującą niekorzystnym ukształtowaniem sytuacji ekonomicznej konsumenta oraz jego nierzetelnym traktowaniem (por. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 3 lutego 2006r., I CK 297/05, nie publ., z dnia 15 stycznia 2016 r., I CSK 125/15 , OSNC - ZD 2017). Zgodnie z art. 3 ust. 3 Dyrektywy Rady 93/13/EWG z dnia 5 kwietnia 1993 r. w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich, uznaje się za nieuczciwe te warunki umowy, które nie były indywidualnie negocjowane, jeśli stojąc w sprzeczności z wymogami dobrej wiary, powodują znaczącą nierównowagę wynikających z umowy praw i obowiązków stron ze szkodą dla konsumenta (por. także wyrok Trybunału Sprawiedliwości U.E. z dnia 10 czerwca 2021 r. C-609/19 BNP Paribas Personal Finance SA przeciwko VE). Taka nierównowaga i niekorzystne ukształtowanie sytuacji ekonomicznej powodów nastąpiła.

Sąd pierwszej instancji prawidłowo więc ocenił postanowienia umowy dotyczące możliwości swobodnego kształtowania przez bank kursów przeliczania świadczeń jak i wpływające na charakter umowy postanowienia, obciążające pozwanej skutkami nieograniczonego ryzyka wahań kursów. Możliwość przewalutowania ani nie zapewniała równowagi kontraktowej a tym bardziej nie mogła przywrócić tej równowagi kontaktowej z mocą wsteczną . Aneksy umowy zaś nie stanowiły sanowania klauzul niedozwolonych. Okoliczność, że powodowie nie kwestionowali wyniku przeliczenia kursu przy wypłacie, który nie odbiegał od stawek rynkowych i nie kwestionowali kursu przeliczenia, przy określeniu wartości zobowiązania w chwili zawarcia umowy, nie jest istotna, skoro wówczas działali ona w przekonaniu stabilności kursów i nie mieli jeszcze świadomości abuzywności postanowień, które dopiero w perspektywie czasu ujawniły się one jako niekorzystne. Fakt, że powodowie nie wykorzystali innych instrumentów prawnych i spłacali zobowiązanie, nie oznacza sanowania abuzywności. Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej w wyroku z dnia 9 lipca 2020 r C – 452/18 XZ vs Ibercaja Banco SA wskazał, że zmiana niedozwolonego warunku w kolejnej umowie mogłaby mieć znaczenie dla utraty roszczeń, gdyby konsument mógł dysponować odpowiednimi informacjami, które pozwoliłyby mu zrozumieć wynikające stąd dla niego skutki prawne. W orzecznictwie też wskazywano, że zgoda konsumenta ukierunkowana na sanowanie wadliwego postanowienia umownego musi być wyrażona jednoznacznie, wyraźnie i stanowczo. Wyrażenie zgody na zmianę umowy przez wyeliminowanie niedozwolonego postanowienia i zastąpienie go innym nie może być więc traktowane samo przez się jako wyraz woli sanowania wadliwego postanowienia ze skutkiem ex tunc, choćby zmiana ta była indywidualnie uzgodniona (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 9 maja 2019 r. I CSK 242/18). W tym przypadku nie doszło zaś do takiej zmiany postanowień umowy, która sanowałaby wskazaną wyżej wadliwość. Aneksowanie umów nie ma więc znaczenia. Sama zaś możliwość przewalutowania nie uchylała abuzywności albowiem również odwoływała się do nieokreślonego kursu przeliczenia i dodatkowych opłat (§14 i §15 ust. 3 pkt 3 regulaminu k38).

Nie bez wpływu na ocenę abuzywności pozostawał fakt, że świadczenie banku było ponadto przeliczane po kursie kupna waluty CHF/USD z dnia uruchomienia środków. Spłaty zaś rat dokonywane w złotych na poczet spłaty zobowiązania wyrażonego w CHF były przeliczane według kursy sprzedaży. Taki sposób przeliczania dotyczył także innych należności ubocznych. W orzecznictwie wskazywano, iż tego typu uregulowanie umożliwia uzyskiwanie przez instytucję kredytową dodatkowego dochodu bez świadczenia w zamian za „spread” żadnej rzeczywistej usługi (por. wyrok Trybunału Sprawiedliwości UE z dnia 30 kwietnia 2014 r. w sprawie C-26/13, Kásler przeciwko Jelzálogbank, pkt 5–58).Jest to jednak tylko dodatkowy element wpływający na ocenę , że klauzule przeliczeniowe mają charakter niedozwolony. Fakt, że bank dla zrównoważenia pozycji udzielenia kredytu indeksowanego lub denominowanego zaciągał zobowiązanie wyrażone we franku szwajcarskim i w ten sposób ponosił koszty obsługi takich kredytów nie oznacza, że nie osiągał on dochodów ze stosowania odmiennych kursów tj sprzedaży przy przeliczeniu spłat dokonywanych w złotych a przy wypłatach stosowania kursu kupna. Dla samego zaś uruchomienia kredytu wypłacanego w złotych nie było konieczności pozyskania (zakupu) franków szwajcarskich czy USD. Ewentualne wymogi w tym zakresie z punktu widzenia zasad rachunkowych nie uchylają oceny abuzywności. Nawet jednak gdyby istniała bezpośrednia relacja pomiędzy wysokością różnicy w kursie kupna i sprzedaży waluty, z jednej strony, a jakością świadczonej usługi bankowej, z drugiej strony, to i tak niejednoznaczność określenia kursu odpowiednio sprzedaży i zakupu oraz wynikająca z umowy swoboda banku w tym zakresie potwierdza, że jest to klauzula niedozwolona. Zarzuty więc zmierzające do uwypuklenia różnic pomiędzy spread-em a klauzulą przeliczeniową nie są istotne. Abuzywność bowiem przede wszystkim dotyczy niejednoznacznego i jednostronnego ustalania tego kursu.

Niewątpliwie zawarcie umowy kredytu bankowego, w którym wartość zobowiązania była wyrażona w złotych a wysokość świadczeń była przeliczana do waluty CHF /USD( tj. tzw. kredytu indeksowanego ), było na gruncie w art. 353 ¹ k.c. co do zasady dopuszczalne. Przepis art. 69 ust. 2 pkt 4a i ust. 3 prawa bankowego w powiązaniu z art. 5 ust. 2 ustawy dnia 29 lipca 2011. o zmianie ustawy - Prawo bankowe oraz niektórych innych ustaw (Dz.U.2011.165.984) wskazują , że konstrukcja umowy kredytu indeksowanego nie była sprzeczna z prawem także w chwili zawarcia umowy, tym bardziej, że z przepisu art. 353 ¹ k.c. wynika, że strony zawierające umowę mogą ułożyć stosunek prawny według swego uznania, byleby jego treść lub cel nie sprzeciwiały się właściwości (naturze) stosunku, ustawie ani zasadom współżycia społecznego. Sama idea indeksacji, a także związana z nim zasada oprocentowania, nie jest sprzeczna z naturą stosunku. Tak też przyjął Sąd pierwszej instancji. Do tej nieważności może prowadzić jednak wprowadzenie do umowy postanowień niedozwolonych i brak potwierdzenia przez konsumenta abuzywnych postanowień umownych, bez których umowa nie może obowiązywać.

Abuzywne klauzule są od początku, z mocy samego prawa, dotknięte bezskutecznością na korzyść kredytobiorcy, chyba że następczo udzieli on świadomej i wolnej zgody na te klauzule i w ten sposób przywróci ich skuteczność z mocą wsteczną. Niedozwolone postanowienie umowne (art. 385 ^{( 1)} § 1 KC.) są więc od początku, z mocy samego prawa, dotknięte bezskutecznością na korzyść konsumenta, który może udzielić następczo świadomej i wolnej zgody na to postanowienie i w ten sposób przywrócić mu skuteczność z mocą wsteczną (por. Wyroki Sądu Najwyższego z dnia 27 lipca 2021 r. V CSKP 49/21 LEX nr 3207798 i z dnia 2 czerwca 2021 r., I CSKP 55/21). Powodowie nie przywrócili tej skuteczności. Świadomi, że przedmiotowe postanowienia umowne nie wiążą ich, i świadomi, że przedmiotowe postanowienia umowne odnoszą się do istotnych elementów umowy, nie potwierdzili postanowień, stąd w konsekwencji umowa kredytu nie może z przyczyn wyżej podanych wiązać.

Konsekwencją stwierdzenia abuzywności klauzuli umownej spełniającej wymagania art. 385 ¹§ 1 k.c. jest działająca ex lege sankcja bezskuteczności niedozwolonego postanowienia, połączona z przewidzianą w art. 385 ¹ § 2 k.c. zasadą związania stron umową w pozostałym zakresie (por. także wyrok Sądu Najwyższego z dnia 24 października 2018 r. II CSK 632/17).

Ta zasada jednak nie ma charakteru bezwzględnego. W wyroku TSUE z 8 września 2022r. C-81/21, dotyczącym Deutsche Bank Polska i Bank Millennium wskazano, że art. 6 ust. 1 i art. 7 ust. 1 dyrektywy 93/13 należy interpretować w ten sposób, iż stoją one na przeszkodzie orzecznictwu krajowemu, zgodnie z którym sąd krajowy może stwierdzić nieuczciwy charakter nie całości warunku umowy zawartej między konsumentem a przedsiębiorcą, lecz jedynie elementów tego warunku, które nadają mu nieuczciwy charakter. Nie można więc dzielić takiego warunku. Nie ma także w tym przypadku możliwości wypełnienia luki co do określenia przeliczenia wartości zobowiązania ani też sposobu spełnienia świadczenia przez obie strony.

Nie ma podstaw do odwołania do tabeli kursów sprzedaży czy też średnich kursów NBP. W chwili zawierania umowy nie obowiązywał jeszcze art. 358§2 k.c., ponadto przepis ten nie odnosi się do klauzul waloryzacyjnych (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 19 maja 2022 r II CSKP 797/22 ). Dodatkowo nowelizacja z dnia 23 października 2008 r., która określa sposób przeliczania nie wiązała się ze skutkami wstecznymi. Tut. Sąd w wyroku z dnia 22 czerwca 2020 r. I ACa 1684/17 dotyczącym kredytu wyrażonego w CHF uznał, że art. 24 ustawy o NBP to norma, która w połączeniu z art. 32 ustawy o NBP, oraz art. 356 § 2 k.c., daje podstawy do wypełnienia luki dotyczącej sposobu przeliczenia spłat na walutę obcą i przyjęcia, że miarodajny jest w tym przypadku kurs średni waluty ustalany przez NBP. Wsparciem dla tej koncepcji była także treść art. 137 a Prawa bankowego, jednakże w aspekcie treści wykładni art. 6 ust. 1 Dyrektywy Rady 93/13/EWG w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich, prezentowanej w orzecznictwie TSUE, nie można aktualnie przyjąć, że są to normy dyspozytywne, które mają na celu wypełnienia luki w sytuacji nieuczciwych postanowień umowy zawartej z konsumentem. Ani art. 358§2, jak też art. 41 ustawy z dnia 28 kwietnia 1936 r. prawo wekslowe również nie stanowią norm dyspozytywnych dla określenia obiektywnych mechanizmów indeksacji wprowadzonych na wypadek braku związania stron mechanizmem określonym w umowie. Także strony nie przewidziały też w umowie klauzul salwacyjnych. W sytuacji więc wyeliminowania w oparciu o art. 385 ^{( 1)}§1k.c. skutku związania powodów wskazanymi postanowieniami abuzywnymi dotyczącymi klauzul przeliczeniowych brak jest umownego określenia mechanizmu przeliczania wysokości wypłaty świadczenia jak i określenia przeliczania świadczenia pozwanej i wpłat powodów. Trudno zaś przyjąć by wolą stron było zawarcie kredytu bez takiego mechanizmu szczególnie, że oprocentowanie kredytu powiązano ze zmienną stopy referencyjnej Libor 3M . Wyeliminowanie ryzyka kursowego, charakterystycznego dla umowy kredytu indeksowanego do waluty obcej i uzasadniającego powiązanie stawki oprocentowania ze stawką LIBOR, jest równoznaczne z tak daleko idącym przekształceniem umowy, że należy ją uznać za umowę o odmiennej istocie i charakterze, choćby nadal chodziło tu tylko o inny podtyp czy wariant umowy kredytu. Powyższe oznacza to z kolei, że po wyeliminowaniu tego rodzaju klauzul utrzymanie umowy o charakterze zamierzonym przez strony nie jest możliwe, co przemawia za jej całkowitą nieważnością (por. dotyczące kredytów indeksowanych i denominowanych wyroki Sądu Najwyższego z dnia 22 stycznia 2016 r., I CSK 1049/14, z dnia 11 grudnia 2019 r.V CSK 382/18, z dnia 13 maja 2022 r. II CSKP 293/22 i postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 13 października 2023 r. I CSK 1417/23, z dnia 24 listopada 2022 r. I CSK 3200/22 i z dnia 26 lutego 2024 r. I CSK 6543/22). Należy też podkreślić, że Sąd Najwyższy w uchwale pełnego składu Izby Cywilnej z dnia 25 kwietnia 2024 III CZP 25/22 wyjaśnił, że w razie uznania, że postanowienie umowy kredytu indeksowanego/denominowanego odnoszące się do sposobu określania kursu waluty obcej stanowi niedozwolone postanowienie umowne i nie jest wiążące, w obowiązującym stanie prawnym nie można przyjąć, że miejsce tego postanowienia zajmuje inny sposób określenia kursu waluty obcej wynikający z przepisów prawa lub zwyczajów. W razie zaś niemożliwości ustalenia wiążącego strony kursu waluty obcej w umowie kredytu indeksowanego lub denominowanego umowa nie wiąże także w pozostałym zakresie.

Prawidłowo więc oceniono w tym przypadku skutki abuzywności, prowadzące do stwierdzenia nieważności umowy, a to wobec braku możliwości uznania, że tak okrojona umowa, która nie odpowiada rzeczywistej woli stron spełnia wymogi z art. 353 ¹§1 k.c. Zarzuty więc odwołujące się do zasad wykładni woli nie mogły zostać uwzględnione. Nie było także wykluczone uznanie, że umowa zawarta w okolicznościach wskazanych powyżej była sprzeczna z zasadami współżycia społecznego, to jednak to stwierdzenie nie zmienia oceny, że podstawą rozstrzygnięcia był brak możliwości utrzymania umowy, po wyeliminowaniu z niej warunków dotyczących indeksacji /waloryzacji.

Sąd Apelacyjny w całości podziela stanowisko Sądu Okręgowego w kwestii oceny interesu prawnego powodów w ustaleniu w rozumieniu art. 189 k.p.c. Wyrok zasądzający nie przesądzi w sposób wiążący wzajemnych roszczeń banku jak i kwestii skuteczności zabezpieczeń. Powództwo realizujące podstawowe, ustawowe prawa, nie narusza art. 5 k.c. Ponadto na tę klauzulę generalną nie może powoływać się skutecznie na. ten, kto sam narusza zasady współżycia społecznego (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 13 czerwca 2000 sygn. V CKN 448/00). Naruszeniem tych zasad przez bank był wskazany wyżej sposób ukształtowania umowy kredytowej.

Jeżeli w wykonaniu umowy kredytu, która nie wiąże z powodu niedozwolonego charakteru jej postanowień, bank wypłacił kredytobiorcy całość lub część kwoty kredytu, a kredytobiorca dokonywał spłat kredytu, powstają oparte na art. 410 § 1 w związku z art. 405 k.c. samodzielne roszczenia o zwrot nienależnego świadczenia na rzecz każdej ze stron ( tak też Sąd Najwyższy w uchwale z 16 lutego 2021 r., III CZP 11/20). Pogląd ten znajduje potwierdzenie także w uchwale 7 sędziów Sądu Najwyższego z 7 maja 2021 r., III CZP 6/21, mającej moc zasady prawnej. Dyrektywa Rady 93/13/EWG z dnia 5 kwietnia 1993 r. w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich sprzeciwia się wykładni sądowej prawa krajowego, zgodnie z którą instytucja kredytowa ma prawo żądać od konsumenta rekompensaty wykraczającej poza zwrot kapitału wypłaconego z tytułu wykonania tej umowy oraz poza zapłatę ustawowych odsetek za zwłokę od dnia wezwania do zapłaty (por. wyrok Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości dnia 11 grudnia 2023 r., C-756/22 Bank Millenium S.A. vs ES, AS). Jeżeli umowa kredytu nie wiąże z powodu niedozwolonego charakteru jej postanowień, nie ma podstawy prawnej do żądania przez którąkolwiek ze stron odsetek lub innego wynagrodzenia z tytułu korzystania z jej środków pieniężnych w okresie od spełnienia nienależnego świadczenia do chwili popadnięcia w opóźnienie co do zwrotu tego świadczenia (por. w.w. uchwała pełnego składu Izby Cywilnej Sądu Najwyższego z dnia 25 kwietnia 2024 r. III CZP 25/22).

Kredytodawca może żądać zwrotu świadczenia od chwili, w której umowa kredytu stała się trwale bezskuteczna. Apelacja strony pozwanej nie była więz zasadna.

Częściowo zasadna jest więc apelacja powodów. W wyroku z dnia 7 grudnia 2023 r C‑140/22 ECLI:EU:C:2023:965 Europejski Trybunał Sprawiedliwości stwierdził, że Artykuł 6 ust. 1 i art. 7 ust. 1 dyrektywy Rady 93/13/EWG z dnia 5 kwietnia 1993 r. w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich należy interpretować w ten sposób, że w kontekście uznania nieważności w całości umowy kredytu hipotecznego, stoją one na przeszkodzie wykładni sądowej prawa krajowego, zgodnie z którą wykonywanie praw, które konsument wywodzi z tej dyrektywy, jest uzależnione od złożenia przez tego konsumenta przed sądem oświadczenia, w którym twierdzi on, po pierwsze, że nie wyraża zgody na utrzymanie w mocy tego warunku, po drugie, że jest świadomy z jednej strony faktu, że nieważność wspomnianego warunku pociąga za sobą nieważność wspomnianej umowy, a z drugiej – konsekwencji tego uznania nieważności, i po trzecie, że wyraża zgodę na uznanie tej umowy za nieważną. Jak wynika z orzecznictwa TSUE od stanowiska konsumenta zależy czy abuzywne postanowienia umowy zostaną utrzymane czy też nie. Powoływane przez powodów oświadczenie z dnia 1 lutego 2021r. (k 26) wprawdzie wskazywało, że powodowie nie chcą utrzymania umowy, jednak nie było ono wystarczające do przyjęcia, że powodowie są świadomi konsekwencji unieważnienia umowy tj konieczności jednorazowego zwrotu kwot otrzymanych. Wskazali ponadto, że żądają rozliczenia wpłat tj rozliczenia według teorii salda. Powodowie nie skonkretyzowali więc też obowiązku pieniężnego, który pozwana ma spełnić tytułem nienależnego świadczenia. Ta świadomość jednak wprost wynika z pozwu (k8v), który też określał wysokość roszczeń, stąd już po doręczeniu odpisu pozwu stanowiącego wezwanie do zapłaty strona pozwana miała świadomość zakresu obowiązku i nie mogła już przyjmować, że wykonywana umowa jest ważna i po tej dacie pozwana pozostaje w opóźnieniu. Podstawa powództwa potwierdza brak woli utrzymania umowy oraz żądanie zwrotu nienależnego świadczenia Treść pozwu jednoznacznie też wskazuje, że powodowie mają świadomość roszczenia wzajemnego banku o zwrot kapitału (k8), co uchyla jednocześnie zarzuty pozwanej o konieczności pouczenia ich w tym względzie przez Sąd. Należy podkreślić, że Trybunał Sprawiedliwości UE w wyroku z dnia 15 czerwca 2023 r. C-520/21 A. Sz. vs Bank (...). S.A. wyłożył, że 6 ust. 1 i art. 7 ust. 1 dyrektywy 93/13 w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich stoją one na przeszkodzie wykładni sądowej prawa krajowego, zgodnie z którą instytucja kredytowa ma prawo żądać od konsumenta rekompensaty wykraczającej poza zwrot kapitału wypłaconego z tytułu wykonania tej umowy oraz poza zapłatę ustawowych odsetek za zwłokę od dnia wezwania do zapłaty. Wystarczająca była więc świadomość powodów o niekorzystnych skutkach umowy. Wymagalność obowiązku zapłaty kwoty 395126,74 zł nastąpiła z datą doręczenia odpisu pozwu tj 14 października 2021r. (k 50) odsetki więc powinny zostać zasądzone od dnia 15 października 2021r. Wobec powyższego Sąd Apelacyjny częściowo zmienił na podstawie art. 386§1 k.p.c. zaskarżone orzeczenie w zakresie daty zasądzenia odsetek i oddalił apelację powodów w pozostałej części, a apelację pozwanej w całości na podstawie art. 385 k.p.c. w zw. z art. 367 ^{( 1)}§1 k.p.c.

Konsekwencją częściowego uwzględnienia apelacji powodów (54%) i uznania ich za wygrywających w całości w odniesieniu do apelacji strony pozwanej, jest obowiązek zwrotu na podstawie art. 98§1k.p.c. ,§1 ¹k.pc. w zw. z art. 100 k.p.c. , art. 391§1 k.p.c. i §2 pkt 7 i §10 ust.1 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie (Dz.U.2023.1964 t.j.) przez pozwaną na rzecz powodów kwoty 8.640zł , w tym 540 zł ( tj 54% opłaty od apelacji powodów) + 8100 zł tj. wynagrodzenie pełnomocnika wyliczone od wartości zaskarżenia przeciwnika (koszty zastępstwa związane z apelacją powodów znoszą się). Koszty procesu należne współuczestnikom materialnym podlegają zasądzeniu na ich rzecz w częściach równych, chyba że współuczestnicy zgodnie wniosą o inny podział zasądzonych kosztów (por. uchwała Sądu Najwyższego z dnia 16 listopada 2023 r. III CZP 54/23). W tym przypadku powodowie żądali zasądzenia na ich rzecz kosztów łącznie.