Portal Orzeczeń Sądu Apelacyjnego w Krakowie

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 5 listopada 2014 r.

Sąd Apelacyjny w Krakowie – Wydział I Cywilny

w składzie:

Przewodniczący:	SSA Andrzej Szewczyk
Sędziowie:	SSA Teresa Rak (spr.) SSA Elżbieta Uznańska
Protokolant:	st.sekr.sądowy Urszula Kłosińska

po rozpoznaniu w dniu 22 października 2014 r. w Krakowie na rozprawie

sprawy z powództwa M. B.

przeciwko T. G.

o zapłatę

na skutek apelacji obu stron

od wyroku Sądu Okręgowego w Kielcach

z dnia 22 stycznia 2014 r. sygn. akt VII GC 173/13

1.  zmienia zaskarżony wyrok poprzez nadanie mu brzmienia:

„I. oddala powództwo;

II. zasądza od powoda na rzecz pozwanego kwotę 7 217 zł (siedem tysięcy dwieście siedemnaście złotych) tytułem kosztów procesu;

III. nakazuje pobrać od powoda na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w Kielcach kwotę 560,12 zł (pięćset sześćdziesiąt złotych i dwanaście groszy) tytułem nieuiszczonych kosztów sądowych.”

2.  oddala apelację powoda;

3.  zasądza od powoda na rzecz pozwanego kwotę 7 475 zł (siedem tysięcy czterysta siedemdziesiąt pięć złotych) tytułem kosztów postępowania apelacyjnego.

Sygn. akt I ACa 964/14

UZASADNIENIE

W ramach ostatecznie sformułowanego żądania pozwu powód M. B. domagał się zasądzenia od pozwanego – T. G. kwoty 1.627.293,09 zł tytułem wynagrodzenia za wykonanie robót budowlanych na podstawie umowy z dnia 18.06.2012r i robót dodatkowych w zakresie instalacji sanitarnych na inwestycji „Rewitalizacja zabytkowych K. w S.”.

Pozwany wniósł o oddalenie powództwa twierdząc m.in., że umowa stron opiewała na wynagrodzenie ryczałtowe co powoduje, że powódka nie może domagać się dodatkowego wynagrodzenia tym bardziej, że żadnych robót dodatkowych mu nie zlecano. Zarzucił, iż powód bezzasadnie domaga się wynagrodzenia w kwocie 2.780.655,99 zł tj. o 545.482,44 zł więcej niż umówione wynagrodzenie za całość robót. Wskazał również, że odstąpił od umowy wobec niewywiązywania się z niej w terminie i naliczył kary umowne, które w kwocie 465 000 zł potrącił z wynagrodzenia wykonawcy. Zarzucił ponadto, że część faktur sporem objętych została wystawiona po odstąpieniu od umowy, a więc wówczas gdy powód żadnych robót nie wykonywał a tzw. protokoły szczelności ze stycznia 2013r zostały doręczone pozwanemu wraz z pozwem i nie świadczą o tym, że powód wykonał cały zakres robót umową objętych. Podniósł, że zapłacił wykonawcy za te roboty, które zostały przez niego wykonane (w tym w części potrąceniem kar), za roboty niewykonane przez powoda zapłacił firmom, które dokończyły roboty.

Zaskarżonym wyrokiem z dnia 22 stycznia 2014r. Sąd Okręgowy zasądził od pozwanego na rzecz powoda kwotę 241.482,65 zł z odsetkami w wysokości 13 % rocznie od dnia 28 grudnia 2012r. i z każdorazowymi odsetkami do dnia zapłaty oraz kwotę 6977,18 zł tytułem kosztów procesu. W pozostałym zakresie oddalił powództwo. Ponadto nakazał pobranie na rzecz Skarbu Państwa Sądu Okręgowego w Kielcach od T. G. kwoty 78,42 zł tytułem nieuiszczonych kosztów sądowych oraz nakazał ściągną na rzecz Skarbu Państwa Sądu Okręgowego w Kielcach z roszczenia zasądzonego na rzecz powoda w pkt I wyroku kwotę 481,70 zł tytułem nieuiszczonych kosztów sądowych.

Rozstrzygnięcie wydał Sąd w oparciu o następująco ustalony stan faktyczny:

Powód zawarł z pozwanym w dniu 18.06.2012r. umowę, na mocy której zobowiązał się wykonać roboty polegające wykonaniu instalacji sanitarnych na inwestycji pn. „Rewitalizacja zabytkowych K. w S.” za wynagrodzeniem ryczałtowym 1.817.214,27 zł netto (2.235.173,55 zł brutto) w terminie od dnia 20.06.2012r do dnia 15.10.2012r wg załączonego do umowy harmonogramu. W(...) umowy strony zastrzegły, że wykonawca zapłaci zamawiającemu kary umowne w wysokości 0,2% wynagrodzenia brutto za każdy dzień opóźnienia w wykonaniu przedmiotu umowy , a nadto zastrzegły kary umowne w wysokości 10% wynagrodzenia brutto z tytułu odstąpienia przez którąkolwiek ze stron z przyczyn leżących po stronie wykonawcy. Kary te mogły zostać potrącone z wynagrodzenia przysługującego wykonawcy ((...)Umowa przewidywała też tzw. umowne prawo odstąpienia od umowy między innymi w sytuacji gdy wykonawca opóźnia się w wykonaniu robót powyżej 14 dni w stosunku do harmonogramu z przyczyn leżących po jego stronie ( § (...) umowy). Notą księgową nr (...) z 18.12.2012r pozwany obciążył powoda karami umownymi w kwocie 286.102,40 zł za 64 dni opóźnienia w wykonaniu przedmiotu umowy . Pismem z dnia 27.12.2012r pozwany odstąpił od umowy na tej podstawie, że powód nie wykonał przedmiotu umowy z terminie mimo uprzednich wezwań i złożonych przez powoda obietnic, że wykona roboty do 25.11.2012r. Następnie obciążył powoda także karami umownymi w kwocie 233.517,36 zł z tytułu odstąpienia od umowy. Pismem z dnia 6.02.2013r dokonał potrącenia tych dwu kwot kar z faktury wystawionej przez powoda nr (...) z 29.10.2012r opiewającej na kwotę 615.000 zł. Po odstąpieniu od umowy i zinwentaryzowaniu dotychczas wykonanych prac pozwany zawarł ze spółką (...) (7.03.2013r) i spółką (...) (24.01.2013r) umowy opiewające na roboty sanitarne w zakresie niedokończonym przez powoda, za które uregulował tym wykonawcom wynagrodzenie. Ci wykonawcy zastępczy wykonywali także próby szczelności instalacji. Po dacie odstąpienia od umowy przez pozwanego powód nie wykonywał na budowie żadnych robót. W okresie od 13.09.2012r do 12.12.2012r roboty budowlane na przedmiotowej budowie zostały wstrzymane przez inwestora z powodu konieczności ich przeprojektowania w części . Powód nie domagał się od pozwanego przedłużenia terminu umownego wykonania robót. Protokołami częściowymi odbioru robót wykonywane roboty sanitarne były sukcesywnie odbierane przez pozwanego. Powód uregulował na rzecz pozwanego za wykonane roboty budowlane w gotówce kwotę 698.298,55 zł, a nadto uznał należność z faktury VAT (...) z 29.10.2012r na kwotę 465.000 zł bowiem dokonał z niej potrącenia swojej wierzytelności z tytułu kar umownych. Powód wystawił następujące faktury VAT, oprócz uregulowanych przez pozwanego przed wytoczeniem sporu: (...) z 29.10.2012r na kwotę 615 000 zł, (...) z 29.04.2013r na kwotę 294 938,05 zł, (...) z 21.04.2013r na kwotę 102 755,43 zł, (...) z 21.04.2013r na kwotę 247 084,86 zł, (...) z 21.04.2013r na kwotę 860 820,42 zł, (...) z 28.09.2012r na kwotę 210 934,56 zł, (...) z 31.07.2012r na kwotę 252 261,17 zł. W związku ze zgłoszonym zarzutem pozwanego co do potrącenia tzw. kaucji na zabezpieczenia należytego wykonania umowy w kwocie 111.758,68 zł powód ograniczył powództw i zaliczył to potrącenie zgodnie z wolą pozwanego na fakturę wymienioną w pkt 6 i 7. w konsekwencji domagał się zasądzenia kwoty 1.627.293,09 zł.

Dokonując oceny prawnej wskazał, że umowa o roboty budowlanej jest umową rezultatu, która winna być wykonana zgodnie z projektem oraz zasadami sztuki budowlanej i wiedzy technicznej. Strony w umowie przewidziały możliwość jednostronnego jej rozwiązania. W ocenie Sądu Okręgowego pozwany był uprawniony do odstąpienia od umowy i uczynił to skutecznie w dniu 27.12.2012r. Przyczyną odstąpienia od umowy było znaczne opóźnienie w wykonaniu robót, czego powód nie kwestionował zobowiązując się, że w terminie do 25.11.2012r. wykona w całości zobowiązanie. W dalszym zaś toku pomimo wezwania pozwanego do wykonania w 90 % prac w terminie do dnia 23.12.2012r. nie wykonał zadość wezwaniu. Sąd Okręgowy zaznaczył przy tym, że nie prawidłowości i opieszałość w wykonywaniu prac ma odzwierciedlenie w materiale dowodowym. Podkreślił również, że wstrzymanie prac przez inwestora nie miało istotnego wpływu na zakres i tempo wykonania robót zleconych powodowi, o czym świadczy chociażby fakt, że dwie z wystawionych faktur dotyczą okresu kiedy wstrzymane zostały roboty i opiewają na roboty instalacyjne, co świadczy o tym, że fakt wstrzymania robót nie uniemożliwiał w żadnym stopniu prac zleconych powodowi. Za nieudowodnione uznał twierdzenia powoda, że roboty objęte umową zostały wykonane w 80 %. Odwołując się poglądu wyrażonego w uchwale SN z dnia 18.07.2012r. III CZP 39/12 wskazał, że niedopuszczalna jest kumulacja roszczeń z tytułu kary umownej za nieterminowe wykonanie umowy oraz z tytułu odstąpienia od umowy. W tym stanie rzeczy uznał, że potrącenie było skuteczne jedynie w zakresie kary umownej z tytułu odstąpienia od umowy tj. co do kwoty 223.517,35 zł. Zaznaczył, że kwota ta została potrącona z niekwestionowanej przez pozwanego należności powoda objętej fakturą VAT (...) z 29.10.2012r opiewającej na 615.000 zł, na poczet której przed wytoczeniem sporu pozwany zapłacił 150.000 zł, a więc do zapłaty pozostało 465.000 zł. Wobec tego powodowi należy się z tej faktury kwota 241 482,65 zł (465 000 zł – 233.517,35 zł). W pozostałym zakresie uznał, że powództwo jest niezasadne, bowiem powód nie wykazał czy i jakie roboty dodatkowe oraz w jakim rozmiarze wykonał. Powód nie wykazał tego, że pozwany zlecał mu takie roboty, a na pewno nie dysponuje żadnym pisemnym zleceniem pozwanego w tej materii. Odsetki ustawowe zasadzono od upływu terminu zakreślonego w fakturze nr (...), z której pozwany potrącił niezasadnie zasądzoną należność

O kosztach postępowania orzeczono na podstawie art. 98 § 1 i 3 w zw. z art. 99 i 100 k.p.c. uwzględniając fakt ,że powód wygrał proces w 14 %. Biorąc pod uwagę proporcję w jakich strony utrzymały się z żądaniami na podstawie art. 113 u.k.s.c. orzekł o należnościach przysługujących Skarbowi Państwa.

Apelacje od wyroku złożyły obydwie strony:

Pozwany zaskarżył wyrok w części uwzględniającej powództwo i zasądzającej koszty sądowe tj. w punkcie I, III, IV wnosząc o jego zmianę poprzez oddalenie powództwa w całości ewentualnie uchylenie wyroku i przekazanie sprawy do Sądu I instancji celem ponownego rozpoznania oraz zasądzenie od powoda na rzecz pozwanego kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego za obie instancje.

Zaskarżonemu wyrokowi zarzucił:

1.  Naruszenie prawa procesowego, tj. art. 233 k.p.c. poprzez dowolną ocenę materiału dowodowego zgromadzonego w sprawie polegającą na przyjęciu, że pozwany obciążył powoda dwukrotnie karą umowną za niewykonanie tego samego zobowiązania, podczas gdy materiał dowodowy przeczy powyższemu;

2.  Naruszenie prawa procesowego, tj. art. 321 §1 k.p.c. w zw. z art. 187 §1 k.p.c. przez uwzględnienie w części powództwa w oparciu o okoliczności faktyczne nie przytoczone przez powoda w pozwie, co miało wpływ na wynik wydanego w sprawie orzeczenia;

3.  Naruszenie prawa procesowego tj. art. 3 k.p.c. w zw. z art. 187 k.p.c. oraz art. 217 §1 k.p.c. przez pozbawienie pozwanego możliwości wypowiedzenia się do uznanych przez Sad przesłanek jego odpowiedzialności, co miało wpływ na wynik orzeczenia;

4.  Naruszenie art. 13 ustawy z dnia 28 lipca 2005r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych;

Z ostrożności procesowej, na wypadek gdyby Sąd nie podzielił powyższych zarzutów wskazał dodatkowo na:

5.  Zarzut naruszenia art. 321 §1 k.p.c. i braku legitymacji procesowej czynnej do zasądzenia od pozwanego na rzecz powoda roszczenia w takiej wysokości, co miało wpływ na wynik wydanego orzeczenia.

Powód zaskarżył w wyrok w części oddalającej powództwo co do kwoty 1.385.810,44 wraz z ustawowymi odsetkami należnymi od tej kwoty wniósł o jego zmianę to jest zasądzenie od pozwanego na rzecz powoda dalszej kwoty oraz kosztów postępowania, ewentualnie na wypadek nie uwzględnienia przez Sąd Apelacyjny wniosków apelacyjnych o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi Okręgowemu. Ponadto wnosił o nie obciążanie go kosztami postępowania apelacyjnego.

Zaskarżonemu wyrokowi zarzucił:

1.naruszenie przepisów postępowania mających istotny wpływ na wynik postępowania, a to:

-art. 328 § 2 k.p.c. poprzez niepełne i nieprecyzyjne wskazanie faktów, na których Sąd oparł ustalenia przyjęte za podstawę wydanego orzeczenia, pobieżne wskazanie dowodów przyjętych przez Sąd za podstawę rozstrzygnięcia w sprawie, nadto nie wskazanie przyczyn dla których odmówił wiarygodności i mocy dowodowej zeznaniom powoda oraz świadków Z. M., A. K., M. P., H. S., które odnosiły się do stanu zaawansowania robót zrealizowanych przez powoda na inwestycji pn."Rewitalizacja zabytkowych K. w S.";

-art. 233 § 1 k.p.c. poprzez dokonanie przez Sąd dowolnej, a nie swobodnej oceny materiału dowodowego, a w konsekwencji dokonanie sprzecznych istotnych ustaleń faktycznych z treścią materiału dowodowego, to jest przyjęcie przez Sąd, iż pozwany skutecznie i w terminie umownym odstąpił od umowy z powodem, w sytuacji gdy z przedłożonego materiału dowodowego w postaci dokumentów prywatnych stanowiących korespondencję między pozwanym a powodem z dnia 5 października 2012 r. i 27 grudnia 2012 r. wynika jednoznacznie, że pozwany odstąpił od umowy znacznie po terminie, który mu przysługiwał na dokonanie tej czynności (zgodnie z umową było to 60 dni) na podstawie umowy łączącej strony tj. 74 dni od powzięcia wiadomości o okolicznościach uprawniających do odstąpienia od umowy, co stanowiło istotne naruszenie umowy łączącej strony, a tym samym skutkowało to oddaleniem powództwa w pozostałym zakresie;

-naruszenie art. 233 k.p.c. poprzez dokonanie dowolnej, a nie swobodnej oceny dowodów oraz sprzeczne z zasadami logiki i doświadczenia życiowego uznanie przez Sąd, że fakt wstrzymania robót w okresie od 1 września 2012r. do 29 października 2012 r. na inwestycji pn. „Rewitalizacja zabytkowych K. w S." odnotowany w dzienniku przedmiotowej budowy nie miało istotnego wpływu na zakres i tempo wykonania robót zleconych powodowi, a tym samym, że powód ze swojej winy nie wykonał terminowo prac wynikających z umowy, co w konsekwencji doprowadziło do oddalenia powództwa w pozostałym zakresie;

- 233 §1 k.p.c. poprzez dokonanie oceny dowodów w sposób niewszechstronny bowiem Sąd pominął dowody z dokumentów tj.: protokołów z prób szczelności podpisanych przez powoda, Kierownika Robót D. A. oraz Inspektora Nadzoru Inwestorskiego H. S. z dnia 11 stycznia 2013 r., potwierdzających jednoznacznie, iż powód zrealizował w sposób właściwy większość robót wynikających z łączącej strony umowy z dnia 18 czerwca 2012 r. w tym: instalację C.O, instalację Z.W, instalację C.T, instalacje C.O. i cyrkuł., co w konsekwencji doprowadziło do błędnej oceny stanu faktycznego, i przyjęcie przez Sąd, iż powód popuścił się nienależytego wykonania zobowiązania, a pozwany słusznie odstąpił od umowy, a tym samym, że powodowi nie przysługuje wynagrodzenie za zrealizowane roboty branży sanitarnej;

2.naruszenie przepisu prawa materialnego, poprzez niewłaściwe zastosowanie do ustaleń faktycznych art. 395 k.c., to jest uznanie przez Sąd, iż pozwany skutecznie i w terminie umownym odstąpił od umowy z powodem, w sytuacji gdy z przedłożonego materiału dowodowego w postaci dokumentów prywatnych stanowiących korespondencję między pozwanym a powodem z dnia 5 października 2012 r. i 27 grudnia 2012 r. wynika jednoznacznie, że pozwany odstąpił od umowy znacznie po terminie, który mu przysługiwał na dokonanie tej czynności (zgodnie z umową było to 60 dni) na podstawie umowy łączącej strony tj. 74 dni od powzięcia wiadomości o okolicznościach uprawniających do odstąpienia od umowy, co stanowiło istotne naruszenie umowy łączącej strony i w konsekwencji doprowadziło do oddalenia powództwa w pozostałym zakresie.

Sąd Apelacyjny zważył co następuje:

Apelacja powoda nie zasługuje na uwzględnienie, zaś apelacja pozwanego odniosła zamierzony w niej skutek.

W pierwszej kolejności należy wskazać, że Sąd Apelacyjny podziela ustalenia faktyczne, które legły u podstaw przedmiotowego rozstrzygnięcia. Apelujący podnoszą, co prawda zarzuty naruszenia art. 233 k.p.c., które wiążą z błędami w ustaleniach faktycznych, zarzuty te nie mogły jednak odnieść zamierzonego skutku. Stwierdzenie to warto poprzeć poglądami Sądu Najwyższego, zgodnie z którymi ocena wiarygodności i mocy dowodów jest podstawowym zadaniem sądu orzekającego, wyrażającym istotę sądzenia, a więc rozstrzygania kwestii spornych w warunkach niezawisłości, na podstawie własnego przekonania sędziego przy uwzględnieniu całokształtu zebranego materiału (orz. Sądu Najwyższego z 16 lutego 1996 r., II CRN 173/95). Skuteczne przedstawienie zarzutu naruszenia przez sąd art. 233 k.p.c. wymaga wykazania, że sąd uchybił zasadom logicznego rozumowania, lub doświadczenia życiowego, to bowiem jedynie może być przeciwstawione uprawnieniu sądu do dokonania swobodnej oceny dowodów. Nie jest natomiast wystarczające przekonanie strony o innej niż przyjął wadze (doniosłości) poszczególnych dowodów i ich odmiennej ocenie niż ocena sądu (tak Sąd Najwyższy w orzeczeniach z dnia 6 listopada 1998 r., II CKN 4/98; z 10 kwietnia 2000 r., V CKN 17/2000, OSNC 2000, nr 10, poz. 189; z 5 sierpnia 1999 r., II UKN 76/99, OSNAPiUS 2000, nr 19, poz.732; z 10 stycznia 2002 r., II CKN 572/99, Lex nr 53136; z 27 września 2002 r., II CKN 817/00, Lex nr 56096).

Wskazać należy, że kwestia oceny, czy oświadczenie pozwanego o odstąpieniu od umowy mogło odnieść zamierzony skutek nie należy do zakresu ustaleń faktycznych, lecz do oceny prawnej. Tym samym kwestią tą Sąd Apelacyjny zajmie się w dalszej części rozważań. Nie ulega natomiast wątpliwości, co zostało ustalone, że pozwany złożył powodowi oświadczenie o odstąpieniu od umowy wskazując jako przyczynę znaczne opóźnienie w wykonaniu prac. Również kwestia skuteczności oświadczenia o potrąceniu, nie należy do zakresu ustaleń faktycznych, w ramach których Sąd Okręgowy w sposób prawidłowy ustalił, że pozwany dwukrotnie potrącił swoje wierzytelności z należnością wynikającą z faktury wystawionej przez powoda z dnia 29.10.2012r. ( (...)), przy czym po raz pierwszy w związku z opóźnieniem w wykonaniu prac wynoszącym 64 dni, a następnie w związku z odstąpieniem od umowy z uwagi na znaczne opóźnienie wynoszące 74 dni. Nie mógł zostać uwzględniony również zarzut podniesiony przez powoda, który wskazuje na błąd w ustaleniach faktycznych dotyczący wpływu wstrzymania przez inwestora prac na zakres i tempo wykonywanych przez powoda zadań, bowiem z treści ustaleń faktycznych wynika jedynie, że powód nie domagał się od pozwanego przedłużenia terminu umownego wykonania prac z powołaniem się na wskazaną okoliczność. Brak ustalenia podnoszonej przez powoda okoliczności jest wynikiem chociażby tego, że istnieje oczywista sprzeczność w twierdzeniach powoda, która uniemożliwia przyjęcie, że wstrzymanie prac miało wpływ na zakres opóźniania. Otóż powód od początku postępowania twierdzi, że to właśnie we wskazanym kluczowym dla oceny przedmiotowego roszczenia okresie wykonał szereg pracy, nie tylko w zakresie objętym umową ale również prac dodatkowych, zleconych mu przez pozwanego. Nie ulega również wątpliwości, że w ramach deklaracji jakie składał pozwanemu odnośnie terminu wykonania prac nie wskazywał na możliwe opóźnienie wynikające ze wstrzymania prac deklarując wręcz gotowość wywiązania się z ustalonych terminów. Również ustalenia dotycząc zakresu wykonanych prac zostały poczynione w sposób prawidłowy. Zaznaczenia wymaga, że w sytuacji z jaką mamy do czynienia kiedy to pozwany kwestionował zakres wskazywanych przez powoda prac, wykazanie tej okoliczności wymagało opinii biegłego, tym bardziej w sytuacji gdy pozwany przez pomocy zaoferowanych przez siebie dowodów wykazał, że poniósł koszty związane z koniecznością dokończenia prac przez inne podmioty. Odwoływanie się w tym zakresie do zeznań świadków, czy sporządzonych po odstąpieniu przez pozwaną od umowy protokołów odbioru, nie jest wystarczające dla dokładnego ustalenia zakresu wykonanych prac. Powód reprezentowany przed Sądem I instancji przez profesjonalnego pełnomocnika nie złożył stosownego wniosku. Z powyższych względów nie było możliwe również poczynienie ustaleń, co do zawarcia i ewentualnego zakresu umowy o roboty dodatkowe. Zaznaczenia wymaga, że sam powód na pytanie Sądu nie potrafił wyjaśnić i powiązać, kwoty żądanej z tego tytułu z konkretnymi wykonanymi na zlecenie pozwanego pracami. Tym samym zgodnie z tym co przyjął Sąd Okręgowy należało uznać, że jedynie w zakresie w jakim należności zostały zapłacone gotówką przez pozwanego oraz w zakresie objętym fakturą ( (...)), z której potrącenia dokonał pozwany, możliwe jest ustalenie, że prace zostały wykonane i zaakceptowane przez pozwanego.

Nie było również podstaw do uwzględnienia zarzutu naruszenia art. 328 k.p.c. jaki w ramach apelacji podnosił powód. Uzasadnienie Sądu Okręgowego wbrew stanowisku apelującego jest kompletne i posiada wszystkie elementy niezbędne do odtworzenia motywów rozstrzygnięcia Sądu I instancji, a ocena materiału dowodowego została w części przeniesiona do rozważań prawnych jakie poczynił Sąd Okręgowy.

Za niezasadny należy uznać zarzut naruszenia art. 395 k.c. Z ustaleń poczynionych w sprawie wynika, że powód zadeklarował, iż podejmuje się wykonania prac do końca w terminie nie przekraczającym 25.11.202r. (k. 21), deklaracja ta zaś została złożona w okresie, gdy prace były formalnie wstrzymane przez Inwestora. Pozwany ustalił zaś datę graniczną dla wykonania w 90 % robót ostatecznie na termin 23.12.2012r., a ostatecznie odstąpił od umowy w dniu 27.12.2012r., który to termin mieści się w granicach określonych w umowie (...) dni od dnia wystąpienia przyczyny (§12 ust. 1 lit. b). Nie ulega wątpliwości, że powód nie wykazał, iż spełnił wskazany przez pozwanego warunek starając się wykazać, że prace wykonał w 80 %, a w trakcie biegu terminu nie wnosił o jego przesunięcie z uwagi na brak możliwości wykonywania prac. Co więcej z jego twierdzeń podniesionych w toku niniejszego postępowania wynika, że nie tylko deklarował on wolę wykonania wskazanych prac w przedłużonym terminie, ale również wystawił faktury, które dotyczą okresu, kiedy prace były formalnie wstrzymane przez inwestora. Tym samym zasadne było przyjęcie, że przyczyna opóźnienia w wykonaniu prac leżała po stronie powoda, co uzasadniało złożenie przez pozwanego oświadczenia o odstąpieniu od umowy. Zaznaczenia wymaga, że oświadczenie o odstąpieniu od umowy przez pozwanego należy ocenić jako skorzystanie przez niego z uprawnienia wynikającego z art. 635 k.c., a nie przepisu art. 395 k.c.. Z treści umowy wynika bowiem, że generalny wykonawca zastrzegł prawo odstąpienia w sytuacji stwierdzenia opóźnienia w wykonaniu robót powyżej 14 dni w stosunku do harmonogramu z przyczyn leżących po stronie Wykonawcy. Odstąpienie takie jest traktowane jako odstąpienie z przyczyn leżących po stronie Wykonawcy (§3 ust. 7 umowy k. 25). Ten zapis umowy został przez pozwanego powołany w ramach oświadczenia o odstąpieniu od umowy jako jedna z podstaw obok art. 635 k.c. Przywołany przepis stanowi, że jeżeli przyjmujący zamówienie opóźnia się z rozpoczęciem lub wykończeniem dzieła tak dalece, że nie jest prawdopodobne, żeby zdołał je ukończyć w czasie umówionym, zamawiający może bez wyznaczenia terminu dodatkowego od umowy odstąpić jeszcze przed upływem terminu do wykonania dzieła. Oznacza to, że w przypadku umowy o roboty budowlane samo opóźnienie w realizacji robót, a więc niedotrzymanie terminu realizacji robót nawet z przyczyn przez wykonawcę niezawinionych, upoważnia do odstąpienia od umowy i to bez konieczności wyznaczenia terminu dodatkowego. Jak przy tym wyjaśnił Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 12 stycznia 2012 r. IV CSK 182/11 na podstawie art. 635 k.c. dopuszczalne jest odstąpienie przez zamawiającego od umowy o dzieło także po upływie terminu do wykonania dzieła. Pozwany nie wykazał, że nie ponosi winy za niedotrzymanie terminu wykonania prac, co uzasadniało obciążenie go karą umowną.

W tym miejscu natomiast należy ustosunkować się do argumentów pozwanego, który podnosi w ramach zarzutu naruszenia art. 233 k.p.c. twierdzenia dotyczące oceny prawnej w zakresie skuteczności potrącenia zarówno kary umownej z tytułu opóźnienia jak i następnie z tytułu odstąpienia od umowy. W tym zakresie Sąd Apelacyjny w pełni podziela stanowisko Sądu I instancji, który odwołując się do uchwały Sądu Najwyższego z dnia 18 lipca 2012r. sygn. akt III CZP 39/12 (OSNC 2013/2/17) wskazał, że nie może być kumulowana kara umowna przewidziana za nienależyte wykonanie zobowiązania jaką jest kara za opóźnienie oraz kara z tytułu niewykonania zobowiązania. Nie można tak jak tego chce pozwany jedynie z uwagi na rozbieżność czasową (w istocie kilkudniową), pomiędzy naliczeniem kary umownej z tytułu opóźnienia oraz z tytułu odstąpienia od umowy, uczynić z tych kar dwa niezależne środki, bowiem w efekcie mają one realizować cel kary jaki wiąże się z niewykonaniem zobowiązania. Przyczyna odstąpienia od umowy i naliczenia kary umownej, w okolicznościach przedmiotowej sprawy jest tożsama, skoro pozwany w treści oświadczenia o odstąpieniu od umowy wskazuje, że powód opóźnił się względem ustalonego w umowie terminu o 73 dni. Powyższe powoduje, że w efekcie za skuteczne można uznać jedynie potrącenie związane odstąpieniem od umowy.

Niezależnie jednak nawet od tego apelację pozwanego należało w całości uwzględnić. Sąd zasadnie bowiem mając na uwadze ciężar dowodu wynikający z art. 6 k.c. uznał, że wykonał część prac za, które wystawił fakturę na kwotę 615.000 zł. Pozwany składając oświadczenie o potrąceniu wierzytelności z wierzytelnością wynikającą z tej faktury w istocie uznał roszczenie powoda które opiewało na kwotę 615.000 zł, niezasadnie przy tym potrącając z niej zarówno karę umowną wynikającą z opóźnienia w kwocie 286.102,40 zł (za 64 dni opóźnienia) jak i następnie karę z tytułu odstąpienia od umowy w kwocie 233.517,36 zł (w związku z opóźnieniem wynoszącym 73 dni, w tym 64 dni uwzględnione przy wcześniej naliczonej karze). Przypomnieć przy tym należy, że na poczet wskazanej faktury pozwany jeszcze przed wszczęciem niniejszego postępowania zapłacił kwotę 150.000 zł. Następnie z pozostałej do zapłaty kwoty 465.000 zł skutecznie potrącił kwotę 233.517,35 zł, co powoduje, że po dniu dokonania potrącenia do zapłaty pozostała kwota 241.482,65 zł, jaką zasądził Sąd Okręgowy. Trzeba jednak zauważyć, że zasądzając wskazaną wyżej kwotę pominął Sąd okoliczność, że powód jeszcze przed wszczęciem niniejszego postępowania, jednak już po dokonaniu potrącenia wierzytelność, zawarł z osobą trzecią umowę cesji wierzytelności z dnia 10 maja 2013r., którą objął wierzytelność wynikającą przedmiotowej faktury określając ją na kwotę 343.305,57 zł (k. 14,15). Z uwagi na wcześniejszą spłatę oraz potrącenie, umowa cesji wierzytelności mogła by skuteczna jedynie w zakresie kwoty 241.482,65 zł jaka na dzień sporządzenia umowy pozostała do zapłaty. Powyższe wywołało ten skutek, że powodowi w dniu wytoczenia przedmiotowego powództwa nie przysługiwała względem pozwanego żadna wierzytelność wynikająca za faktury (...), a zatem również w tym zakresie powództwo winno zostać oddalone.

Zmiana rozstrzygnięcia w zakresie merytorycznym pociąga za sobą również konieczność modyfikacji rozstrzygnięcia o kosztach postępowania, które zgodnie z zasadą odpowiedzialności wyrażoną w art. 98 k.p.c. oraz aktualnym wynikiem procesu w całości obciążają powoda. Na koszty postępowania przed Sądem I instancji, należne pozwanemu, składa się wynagrodzenie pełnomocnika w osobie adwokata, w wysokości stawki minimalnej ustalonej w oparciu o przepisy rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności adwokatów oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu (§6 pkt. 7) oraz opłata skarbowa od pełnomocnictwa w wysokości 17 zł.

Ponadto Sąd Apelacyjny w całości obciążył wydatkami powoda nakazując na podstawie art. 113 u.k.s.c. pobranie od niego na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w Kielcach kwoty 560,12 zł tytułem nieuiszczonych kosztów sądowych.

Mając powyższe na uwadze Sąd Apelacyjny w uwzględnieniu apelacji pozwanego zmienił zaskarżony wyrok na podstawie art. 386 §1 k.p.c., a apelację powoda oddalił w całości na podstawie art. 385 k.p.c.

W związku z tym, że apelacja pozwanego została uwzględniona w całości należy mu się zwrot kosztów postępowania apelacyjnego na które składa się opłata od apelacji w kwocie 2.075 zł oraz wynagrodzenie pełnomocnika w osobie adwokata w kwocie 5400 zł, którego wysokość ustalił Sąd w oparciu o przepisy rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności adwokatów oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu (§6 pkt. 7 w zw. z §13 ust. 1 pkt 2).