Portal Orzeczeń Sądu Apelacyjnego w Krakowie

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 25 stycznia 2023 r.

Sąd Apelacyjny w Krakowie – I Wydział Cywilny

w składzie:

Przewodniczący:	SSA Jerzy Bess
Protokolant:	Krzysztof Malinowski

po rozpoznaniu w dniu 18 stycznia 2023 r. w Krakowie na rozprawie

sprawy z powództwa J. W. (1), M. W., T. W. (1)

i K. W.

przeciwko (...) S.A. w W.

o zapłatę

na skutek apelacji strony pozwanej

od wyroku Sądu Okręgowego w Krakowie

z dnia 7 maja 2021 r. sygn. akt I C 1826/18

1.  zmienia zaskarżony wyrok w pkt I, II, V i VI w ten sposób, że:

- pkt I nadaje treść: „zasądza od strony pozwanej (...) S.A. z siedzibą w W. na rzecz powoda J. W. (1) kwotę 94.500 (dziewięćdziesiąt cztery tysiące pięćset) zł z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 9 kwietnia 2018 r. do dnia zapłaty, a powództwo w pozostałym zakresie wobec tego powoda oddala;”

- pkt II nadaje treść: „zasądza od strony pozwanej (...) S.A. z siedzibą w W. na rzecz powódki M. W. kwotę 40.000 (czterdzieści tysięcy) zł z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 9 kwietnia 2018 r. do dnia zapłaty, a powództwo w pozostałym zakresie wobec tej powódki oddala;”

- w pkt V słowa: „kwotę 5.400 (pięć tysięcy czterysta) zł”, zastępuje sowami: „kwotę 2.764,80 (dwa tysiące siedemset sześćdziesiąt cztery
i 80/100) zł;”

- w pkt VI słowa: „kwotę 5.400 (pięć tysięcy czterysta) zł”, zastępuje sowami: „kwotę 771,12 (siedemset siedemdziesiąt jeden i 12/100) zł;”;

2.  apelacje w stosunku do powoda J. W. (1) oraz powódki M. W. oddala w pozostałym zakresie, a apelacje
w stosunku do powoda T. W. (1) i powódki K. W. oddala w całości;

3.  zasądza od powoda J. W. (1) na rzecz strony pozwanej (...) S.A. z siedzibą w W. kwotę 3.530,51 (trzy tysiące pięćset trzydzieści i 51/100) zł tytułem kosztów postępowania apelacyjnego;

4.  zasądza od powódki M. W. na rzecz strony pozwanej (...) S.A. z siedzibą w W. kwotę 1.868,68 (jeden tysiąc osiemset sześćdziesiąt osiem i 68/100) zł tytułem kosztów postępowania apelacyjnego;

5.  zasądza od strony pozwanej (...) S.A. z siedzibą w W. na rzecz powoda T. W. (1) kwotę 2.700 (dwa tysiące siedemset) zł tytułem kosztów postępowania apelacyjnego;

6.  zasądza od strony pozwanej (...) S.A. z siedzibą w W. na rzecz powódki K. W. kwotę 2.700 (dwa tysiące siedemset) zł tytułem kosztów postępowania apelacyjnego.

Sygn. akt I ACa 971/21

UZASADNIENIE

Powodowie J. W. (1), M. W., T. W. (1), K. W. domagali zasądzenia od strony pozwanej (...) S.A. z siedzibą w W. odpowiednio kwot 125.000 zł, 70.000 zł, 40.000 zł i 40.000 zł z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 9 kwietnia 2018 r. do dnia zapłaty oraz zasądzenia na rzecz każdego z powodów kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych. W uzasadnieniu powodowie wywodzili, iż w dniu 6 lipca 2017 r. w K. miał miejsce wypadek, w wyniku którego prowadzący pojazd marki R., poruszając się z nadmierną prędkością potrącił pieszą przekraczającą jezdnię S. W., a także iż S. W. na skutek odniesionych obrażeń zmarła tego samego dnia oraz iż sprawca wypadku posiadał ubezpieczenie OC wykupione u strony pozwanej. Powodowie argumentowali, iż strona pozwana co do zasady przyjęła odpowiedzialność za skutki wypadku, a także iż powodowie są najbliższą rodziną zmarłej S. W.: J. W. (1) – jest synem, M. W. - jest synową, T. W. (1), K. W. – są wnukami. Powodowie twierdzili, iż strona pozwana w wyniku zgłoszenia powodów pismem z dnia 28 lutego 2018 r., zarejestrowanego w dniu 7 marca 2018 r. ustaliła na rzecz powoda J. W. (1) zadośćuczynienie w kwocie 15.000 zł uznając, iż S. W. przyczyniła się do wypadku w 30%, wypłacając powodowi J. W. (1) 10.500 zł i odmawiając wypłaty zadośćuczynienia w pozostałej części oraz na rzecz pozostałych powodów. Powodowie powołując się na art. 446 § 4 k.c. wywodzili, iż więzy między zmarłą S. W. w powodami były bardzo silne, tworzyli wielopokoleniową rodzinę, a także iż relację ze S. W. były dla powodów źródłem radości, siły życiowej i oparciem w trudnych chwilach (k.-3-70).

Strona pozwana wniosła o oddalenie powództwa oraz o zasądzenie kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych. W uzasadnieniu strona pozwana przyznała, iż sprawca wypadku posiadał ubezpieczenie OC wykupione u strony pozwanej oraz iż ustaliła na rzecz powoda J. W. (1) zadośćuczynienie w kwocie 15.000 zł uznając, iż S. W. przyczyniła się do wypadku w 30%, wypłacając powodowi J. W. (1) 10.500 zł i odmawiając wypłaty zadośćuczynienia w pozostałej części oraz na rzecz pozostałych powodów. Strona pozwana argumentowała, iż synowej i wnuków nie można zaliczyć do członków najbliższej rodziny S. W., a także iż roszczenia powodów są znacznie wygórowane (k.-103-111).Pozwem wniesionym w dniu 6 sierpnia 2013 r. powód J. J. domagał się zasądzenia od pozwanego T. S. kwoty 284.791,15 zł wraz z ustawowymi odsetkami liczonymi od dnia 8 lipca 2011 r. do dnia zapłaty oraz o zasądzenie od pozwanego na jego rzecz kosztów procesu.

Sąd Okręgowy w Krakowie, zaskarżonym wyrokiem z dnia 7 maja 2021 r. sygn. akt I C 1826/18:

I.  zasądził od strony pozwanej na rzecz powoda J. W. (1) kwotę 125.000 zł z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 9 kwietnia 2018 r. do dnia zapłaty;

II.  zasądził od strony pozwanej na rzecz powódki M. W. kwotę 70.000 zł z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 9 kwietnia 2018 r. do dnia zapłaty;

III.  zasądził od strony pozwanej na rzecz powoda T. W. (1) kwotę 40.000 zł z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 9 kwietnia 2018 r. do dnia zapłaty;

IV.  zasądził od strony pozwanej na rzecz powódki K. W. kwotę 40.000 zł z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 9 kwietnia 2018 r. do dnia zapłaty;

V.  zasądził od strony pozwanej na rzecz powoda J. W. (1) kwotę 5.400 zł tytułem zwrotu kosztów procesu;

VI.  zasądził od strony pozwanej na rzecz powódki M. W. kwotę 5.400 zł tytułem zwrotu kosztów procesu;

VII.  zasądził od strony pozwanej na rzecz powoda T. W. (1) kwotę 3. zł tytułem zwrotu kosztów procesu;

VIII.  zasądził od strony pozwanej na rzecz powódki K. W. kwotę 3.600 zł tytułem zwrotu kosztów procesu.

W rozważaniach prawnych Sąd I instancji przedstawił następujące motywy swego rozstrzygnięcia:

W rozważaniach prawnych w niniejszej sprawie istotna jest treść art. 446 § 4 w zw. § 1 k.c., stosownie do którego, jeżeli wskutek uszkodzenia ciała lub wywołania rozstroju zdrowia nastąpiła śmierć poszkodowanego, Sąd może przyznać najbliższym członkom rodziny zmarłego odpowiednią sumę tytułem zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę. Wymaga podkreślenia, iż przy ocenie czy dana osoba domagającą się zadośćuczynienia należy do kręgu najbliższych członków rodziny zmarłego decyduje rodzaj relacji między tymi osobami, a także ich intensywność oraz trwałość. J. W. (1) był bardzo mocno związany emocjonalnie z matką, świadczy o tym fakt wspólnego zamieszkiwania ze S. W. przez całe życie powoda. Powód widząc matkę w stanie bezpośrednio po wypadku przeżył silny wstrząs psychiczny, który pomimo leczenia psychiatrycznego trwa nadal. Z tego względu zadośćuczynienie zasądzone na rzecz powoda J. W. (1) wraz z wypłaconą już kwotą przez stronę pozwaną nie jest nadmiernie wygórowane. M. W. była synową zmarłej, zatem jej osobista relacja ze S. W. była inna, nie oparta na więzach krwi, jednak obydwie panie były ze sobą mocno zżyte z uwagi na fakt wieloletniego prowadzenia wspólnego gospodarstwa domowego, wzajemną pomoc w codziennych obowiązkach domowych, a także wspólnej pracy w cukierni. Rzadko się bowiem zdarza, aby synowa pomagała teściowej przez całą dobę w opiece nad chorym teściem. Te serdeczne więzy między teściową a synową przekonują, iż M. W. należała do kręgu najbliższych członków rodziny zmarłej, a zasądzone na rzecz powódki M. W. zadośćuczynienie jest adekwatne. Dla wnuków zmarłej, S. W. była oparciem, autorytetem w sprawach duchowych, osobą, na którą T. i K. W. zawsze mogli liczyć. Zadośćuczynienie zasądzone na ich rzecz uwzględnia w odpowiedni sposób stopień intensywności relacji wnuków ze zmarłą. Wypadek S. W. był dla wszystkich powodów silnym przeżyciem, tym bardziej, iż powodowie widzieli S. W. w ciężkim stanie po wypadku, leżącą we krwi na jezdni. Zdarzenie było dodatkowo bardziej dolegliwe dla powodów, ponieważ S. W. w życiu syna i wnuków obecna od zawsze przez cały czas, natomiast w życiu synowej przez całe, dorosłe życie. Pomimo zaawansowanego wieku, S. W. była energiczną, samodzielną osobą i powodowie mieli prawo spodziewać się, iż pozostanie z nimi jeszcze przez długi okres czasu. Nagła śmierć S. W. była dla powodów zaskoczeniem i tragedią. Strata tak bliskiej osoby jest odczuwalna dla powodów nie tylko w aspekcie emocjonalnym, psychicznym, ale także materialnym, bowiem powodowie wraz ze S. W. prowadzili wspólnie gospodarstwo domowe pod względem finansowym, przy czym jak wynika z oświadczeń majątkowych powodów, dochody powodów są niewysokie. Do „najbliższych członków rodziny zmarłego” zaliczyć należy takie osoby, których sytuacja życiowa kształtowała się w pewnej zależności od zmarłego. Zważyć przy tym należy, że o tym kto jest najbliższym członkiem rodziny zmarłego, decyduje układ faktyczny stosunków rodzinnych pomiędzy zmarłym a tymi osobami. Roszczenie o zapłatę zadośćuczynienia za śmierć osoby bliskiej przysługuje bowiem każdemu z najbliższych członków rodziny, a przypadające na ich rzecz świadczenia nie podlegają sumowaniu (Wyrok Sądu Apelacyjnego w Krakowie z dnia 29 maja 2018 r. sygn. akt I ACa 1659/17). Przy szacowaniu odpowiedniej kwoty zadośćuczynienia znaczenie mają przede wszystkim: długotrwałość cierpień psychicznych powoda i ich wpływ na inne dziedziny życia, intensywność więzi emocjonalnej ze zmarłym, poczucie osamotnienia, osłabienie energii życiowej, wycofanie z życia towarzyskiego, kulturalnego, apatia itp., a nawet wiek uprawnionego i jego sytuacja rodzinna. Znaczenie mogą mieć również osobiste cechy powoda, a więc stopień osobistej wrażliwości, trudności z ułożeniem sobie życia na nowo. Przyznana kwota musi przedstawiać realną, ekonomicznie odczuwalną wartość, obejmować cierpienia doznane i przyszłe, nie może mieć charakteru symbolicznego (Wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z dnia 5 stycznia 2021 r. sygn. akt I ACa 551/20). Celem zadośćuczynienia przewidzianego w art. 446 § 4 k.c. jest kompensacja doznanej krzywdy, a więc złagodzenie cierpienia psychicznego wywołanego śmiercią osoby najbliższej i pomoc pokrzywdzonemu w dostosowaniu się do zmienionej w związku z tym jego sytuacji. Zadośćuczynienie to odzwierciedla w formie pieniężnej rozmiar krzywdy, która nie zależy od statusu materialnego pokrzywdzonego (Wyrok Sądu Apelacyjnego w Krakowie z dnia 20 grudnia 2018 r. sygn. akt I ACa 975/18).

Zgodnie z 362 k.c. jeżeli poszkodowany przyczynił się do powstania lub zwiększenia szkody, obowiązek jej naprawienia ulega odpowiedniemu zmniejszeniu stosownie do okoliczności, a zwłaszcza do stopnia winy obu stron. W niniejszej sprawie w ocenie Sądu brak jest podstaw do uznania, że S. W. przyczyniła się do wypadku, albowiem z ustaleń poczynionych w sprawie sygn. akt (...) w sposób jednoznaczny wynika, iż przyczyną zdarzenia było przekroczenie prędkości przez kierującego pojazdem, spóźnienie się z podjęciem manewru hamowania i nieustąpienia pierwszeństwa pieszej. Działaniu S. W. nie można przypisać wtargnięcia a jedynie utrudnienie w ruchu.

Stosownie do treści art. 481 § 1 k.c. jeżeli dłużnik opóźnia się ze spełnieniem świadczenia pieniężnego, wierzyciel może żądać odsetek za czas opóźnienia, chociażby nie poniósł żadnej szkody i chociażby opóźnienie było następstwem okoliczności, za które dłużnik odpowiedzialności nie ponosi. W myśl art. 455 k.c. jeżeli termin spełnienia świadczenia nie jest oznaczony ani nie wynika z właściwości zobowiązania, świadczenie powinno być spełnione niezwłocznie po wezwaniu dłużnika do wykonania. Na podstawie art. 817 § 1 k.c. ubezpieczyciel obowiązany jest spełnić świadczenie w terminie trzydziestu dni, licząc od daty otrzymania zawiadomienia o wypadku. W niniejszej sprawie powodowie prawidłowo wyliczyli odsetki od zasądzonej kwoty, albowiem stosownie do wezwania do zapłaty z dnia 28 lutego 2018 r., zarejestrowanego przez stronę pozwaną w dniu 7 marca 2018 r. Należy zauważyć, iż zasądzenie odsetek od daty wyrokowania prowadzi do ich umorzenia za okres przed datą wyroku. Jest to zatem nieuzasadnione uprzywilejowanie dłużnika, który może czerpać korzyść z nieterminowego spełnienia świadczenia, a ponadto może go to skłaniać do zwlekania ze spełnieniem świadczenia i bezzasadnego wyczekiwania na orzeczenie sądu (uzasadnienie wyroku Sądu Apelacyjnego w Krakowie z dnia 9 sierpnia 2019 r. sygn. akt I ACa 963/18)

Mając powyższe na uwadze, orzeczono jak w sentencji, rozstrzygnięcie o kosztach procesu opierając o zasadę za wynik procesu zawartą w art. 98 § 1 i 3 k.p.c. Na koszty te złożyły się: na rzecz powodów J. W. (1), M. W. kwoty po 5.400 zł tytułem zastępstwa procesowego zgodnie z § 2 pkt. 6 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie, natomiast na rzecz powodów T. W. (1) i K. W. kwoty po 3.600 zł tytułem zastępstwa procesowego zgodnie z § 2 pkt. 5 powołanego Rozporządzenia.

Strona pozwana apelacją zaskarżyła niniejszy wyrok częściowo, tj. w pkt I, pkt II, pkt III i pkt IV:

- w stosunku do powoda J. W. (1) - co do kwoty 35.000 zł

-w stosunku do powódki M. W. - co do kwoty 55.000 zł

- w stosunku do powoda T. W. (1) - co do kwoty 25.000 zł

- w stosunku do powódki K. W. - co do kwoty 25.000 zł

wraz z odsetkami w wysokości ustawowej za opóźnienie liczonymi od wyżej wskazanych kwot od dnia 9.04.2018 r. do dnia zapłaty,

- a w konsekwencji - również w części dotyczącej kosztów procesu w całości, ujętej w pkt V, VI, VII i VIII wyroku.

Zaskarżonemu wyrokowi zarzuciła:

a) naruszenie prawa procesowego, które miało wpływ na wynik postępowania, a to art. 233 § 1 k.p.c., poprzez brak wszechstronnej oceny znajdującego się w aktach prawomocnego wyroku Sądu Rejonowego (...) K. (...), II Wydział Karny z dnia 5.11.2020 r., sygn. akt (...), który Sąd I instancji dopuścił wraz z uzasadnieniem jako dowód w pkt II postanowienia z dnia 7.05.2021 r. na fakt ustalenia jego treści, a w którego pkt VI Sąd karny zasądził od sprawcy na rzecz powoda J. W. (1) kwotę 15.000 zł tytułem zadośćuczynienia, czego Sąd I instancji nie ustalił i czego nie wziął pod uwagę ustalając wysokość należnego ww. powodowi zadośćuczynienia, co doprowadziło (niejako obok naruszenia prawa materialnego, o którym mowa poniżej) Sąd I instancji do zasądzenia na rzecz ww. powoda rażąco wygórowanego zadośćuczynienia.

b) naruszenie prawa materialnego, a to art. 446 § 4 k.c., poprzez niewłaściwe zastosowanie i zasądzenie na rzecz powodów rażąco wygórowanych kwot tytułem zadośćuczynienia, podczas gdy:

- poszkodowana S. W. była w chwili wypadku osobą(...), zatem pomimo nagłego charakteru jej śmierci, nie była ona zdarzeniem porównywalnym do nagłej śmierci np. dziecka, co do którego w normalnym toku wydarzeń zasadnym było oczekiwanie, że będzie jeszcze żyło przez długie dziesięciolecia,

- powodowie, z wyjątkiem J. W., nie wykazali, aby po śmierci poszkodowanej wymagali pomocy psychologa lub psychiatry, czy też by miewali koszmary senne; powodowie nie wykazali również, by żałoba przybrała tzw. patologiczny rozmiar,

- powód J. W. (1) był w chwili wypadku dorosłym, (...) mężczyzną, który pomimo mieszkania wspólnie z poszkodowaną, był osobą w pełni samodzielną, która posiadała własne dzieci; nadto, Sąd Rejonowy (...) w K., II Wydział Karny prawomocnym wyrokiem z dnia 5.11.2020 r., sygn. akt (...) zasądził na rzecz ww. powoda kwotę 15.000 zł tytułem zadośćuczynienia od sprawcy (pkt VI wyroku), czego Sąd I instancji nie wziął pod uwagę przy ustalaniu wysokości zadośćuczynienia,

- więź powódki M. W. była oparta jedynie na powinowactwie i nie odbiegała od relacji typowych na linii synowa – teściowa; ww. powódka przez znaczny okres swojego życia (mniej więcej do chwili poznania powoda J. W.) nie miała żadnych relacji z poszkodowaną, a ponadto - ww. powódka w chwili śmierci poszkodowanej liczyła (...) lat i była osobą w pełni samodzielną,

- powodowie T. i K. W. w chwili śmierci poszkodowanej byli osobami dorosłymi (powód T. W. (1) - (...) lata, powódka K. W. - (...) lat), które miały własne życie, grono znajomych i w żaden sposób nie byli uzależnieni od zmarłej.

Wszystkie powyższe okoliczności nie zostały wzięte pod uwagę w sposób należyty przez Sąd I instancji, co skutkowało zasądzeniem na rzecz powodów rażąco wygórowanych kwot tytułem zadośćuczynienia.

Mając na uwadze wyżej postawione zarzuty, strona pozwana wniosła o:

1. zmianę zaskarżonego wyroku, poprzez oddalenie powództwa w następującym zakresie:

- w stosunku do powoda J. W. (1) - ponad kwotę 90.000 zł;

- w stosunku do powódki M. W. - ponad kwotę 15.000 zł;

- w stosunku do powoda T. W. (1) - ponad kwotę 15.000 zł;

- w stosunku do powódki K. W. - ponad kwotę 15.000 zł

wraz z odsetkami w wysokości ustawowej za opóźnienie liczonymi od wyżej wskazanych kwot od dnia 9.04.2018 r. do dnia zapłaty;

2. zasądzenie od powodów na rzecz strony pozwanej kosztów procesu za obie instancje według norm przepisanych, w tym kosztów zastępstwa procesowego oraz opłaty skarbowej od pełnomocnictwa - wraz z odsetkami w wysokości ustawowej za opóźnienie liczonymi od dnia uprawomocnienia się wyroku do dnia zapłaty.

Powodowie w odpowiedzi na apelację, wnieśli o:

1.  oddalenie apelacji strony pozwanej w całości;

2.  zasądzenie od strony pozwanej na rzecz powodów kosztów procesu, w tym postępowania przed sądem I instancji oraz postępowania apelacyjnego, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych - wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie w spełnieniu świadczenia pieniężnego, za czas od dnia uprawomocnienia się orzeczenia zasądzającego zwrot kosztów, do dnia zapłaty,

3.  ewentualnie w razie zmiany wyroku w pkt I wyroku poprzez zasądzenie powodowi J. W. (1) kwoty 110.000 zł z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 9 kwietnia 2018 r. do dnia zapłaty

- utrzymanie w mocy rozstrzygnięcia co do zwrotu kosztów procesu w pkt V wyroku z dnia 7 maja 2021 r.

Sąd Apelacyjny zważył co następuje:

Odnosząc się w pierwszej kolejności do zarzutu naruszenia prawa procesowego, stwierdzić należy, że zarzut ten jest uzasadniony. Tak więc należy dodatkowo ustalić, że pkt VI prawomocnego wyroku Sądu Rejonowego (...) K. -(...), II Wydział Karny z dnia 5.11.2020 r., sygn. akt (...), zasądzono od sprawcy wypadku na rzecz powoda J. W. (1) kwotę 15.000 zł tytułem zadośćuczynienia, którą to kwotę, co przyznał pełnomocnik powoda w toku postępowania apelacyjnego, sprawca uiścił na rzecz powoda, czego Sąd I instancji nie ustalił i czego nie wziął pod uwagę ustalając wysokość należnego ww. powodowi zadośćuczynienia, co jak trafnie wskazał skarżący doprowadziło (niejako obok naruszenia prawa materialnego) Sąd I instancji do zasądzenia na rzecz ww. powoda rażąco wygórowanego zadośćuczynienia.

Okoliczność ta ma bowiem przy tym zasadnicze znaczenie dla wysokości zadośćuczynienia należnego powodowi J. W. (1), bowiem Sąd I instancji winien mieć na uwadze wysokość „globalnej" kwoty zadośćuczynienia, bacząc by wysokość zadośćuczynienia nie przekraczała rozmiaru krzywdy. Tymczasem Sąd I instancji ustalając wysokość należnego zadośćuczynienia wziął pod uwagę jedynie kwotę wypłaconą przez stronę pozwaną w toku postępowania likwidacyjnego, pomijając przy tym kwotę zasądzoną na rzecz powoda J. W. (1) wyrokiem karnym. Jest to okoliczność o tyle istotna, że zgodnie z art. 822 § 1 k.c. sprawca ma roszczenie regresowe wobec strony pozwanej, która najprawdopodobniej finalnie zostanie obciążona obowiązkiem zapłaty ww. kwoty zasądzonej przez Sąd karny. Jak bowiem wskazuje Sąd Apelacyjny w Gdańsku w wyroku z dnia 21.05.2015 r., sygn. akt V ACa 59/15:

„Przepisy art. 822 § 1 k.c. i art. 34 ust. 1 ustawy z 2003 r. o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze

Ubezpieczycieli Komunikacyjnych nie wyłączają obowiązku zwrotu przez ubezpieczyciela świadczenia spełnionego w wykonaniu środka karnego określonego w art. 46 § 1 k.k. przez sprawcę wypadku na rzecz pokrzywdzonego."

W związku z powyższym, uwzględniając kwotę wypłaconą powodowi J. W. (1) w toku postępowania likwidacyjnego, kwotę zasądzoną przez Sąd I instancji oraz kwotę zasądzoną od sprawcy przez Sąd karny, „globalna" kwota zadośćuczynienia wyniosła łącznie 155.500 zł (10.500 zł + 125.000 zł + 15.000 zł) oraz odsetki ustawowe za opóźnienie.

Jakkolwiek pełnomocnik powoda J. W. w odpowiedzi na apelację podnosi, że łączna kwota zadośćuczynienia w wysokości 155.500 złotych nie jest wygórowana, to w ocenie Sądu Apelacyjnego, wniosek o oddalenie apelacji wobec tego powoda z dwóch przyczyn bezzasadny.

Po pierwsze wskazać należy, co zresztą sam pełnomocnik tego powoda przyznaje w odpowiedzi na apelacje, że „Powodowie wskazują, że na moment złożenia powództwa nie było pewne czy w postępowaniu karnym zostanie orzeczona nawiązka na rzecz Powoda, J. W. (1), oraz czy zostanie zapłacona nawiązka przez sprawcę.”.

Tak więc wskazana w pozwie dochodzona na rzecz powoda J. W. kwota 125.000 zł tytułem zadośćuczynieni została określona, po pomniejszeniu jej o wypłacona przez stronę pozwaną w toku postępowania likwidacyjnego kwotę 10.500 zł. Czyli należne zadośćuczynienie na rzecz powoda J. W. określone zostało w pozwie na poziomie kwoty 135.500 zł (125.000 zł + 10.5000 zł = 135.500 zł). Kwota ta stanowi zatem element podstawy faktycznej powództwa, a więc maksymalna kwota jaką można było by w tej sytuacji orzec, po koniecznym odliczeniu zapłaconej przez sprawcę nawiązki w kwocie 15.000 zł, była kwota 110.000 zł.

W efekcie więc, wobec zasądzenia w zaskarżonym wyroku kwoty 125.000 zł na rzecz powoda J. W. (1), w sprawie doszło do naruszenia art. 321 § 1 k.p.c.

Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 2 grudnia 2011 r. III CSK 136/11 między innymi wyjaśnił:

1. "Przepis art. 321 k.p.c. stanowiąc, że sąd nie może wyrokować co do przedmiotu, który nie był objęty żądaniem ani zasądzać ponad żądanie, pozostaje w ścisłym związku z art. 187 k.p.c. Sąd nie może zatem orzec o czym innym niż domagał się powód, nie może też orzec na innej podstawie faktycznej niż wskazywana przez powoda.

2. Wybierając podstawę prawną, powód zakreśla nie tylko granice okoliczności faktycznych istotnych dla rozstrzygnięcia sprawy, ale nadto zakreśla granice obrony pozwanego. Pozwany podejmuje bowiem tę obronę w takim zakresie jaki wynika nie tylko z faktów, ale i ze wskazanego przepisu. Pozwany nie ma obowiązku konstruowania w taki sposób swojej obrony, aby odeprzeć wszelkie możliwe zarzuty mogące wynikać z wszystkich możliwych podstaw rozstrzygnięcia. Powyższe staje się istotne w warunkach obowiązującej w procesie prekluzji dowodowej".

Kierując się powyższym stanowiskiem oraz mając na uwadze treść art. 321 § 1 k.p.c. stwierdzić należy, że powód reprezentowany w toku całego postępowania przez profesjonalnego pełnomocnika nie zmienił pierwotnego żądania pozwu., w którym w istocie zadośćuczynienie na rzecz powoda J. W. (1) określał na poziomie 135.500 zł.

Stwierdzenie natomiast na etapie postępowania apelacyjnego, że łączna kwota zadośćuczynienia w wysokości 155.500 złotych nie jest wygórowana nie może zostać uwzględnione, albowiem stanowiłoby to niedopuszczalne rozszerzenie powództwa na etapie postępowania apelacyjnego. Zgodnie bowiem z art. 383 k.p.c. w postępowaniu apelacyjnym nie można rozszerzyć żądania pozwu ani występować z nowymi roszczeniami.

Po drugie brak jest podstaw do oddalenia apelacji wobec powoda J. W. (1) z uwagi na uzasadniony zarzut naruszenia art. 446 § 4 k.c., poprzez niewłaściwe zastosowanie i zasądzenie na rzecz powoda rażąco wygórowanej kwoty tytułem zadośćuczynienia, jednakże nie z powodów wskazanych w uzasadnieniu tego zarzutu apelacji.

Dokonując oceny zasadności apelacji dotyczącej wysokości przyznanego zadośćuczynienia, należy nawiązać do wykładni art. 445 § 1 k.c., zgodnie z którą zadośćuczynienie ma być „odpowiednie”. Ustalenie, jaka kwota w konkretnych okolicznościach jest „odpowiednia”, należy do sfery swobodnego uznania sędziowskiego. Korygowanie przez sąd II instancji zasądzonego zadośćuczynienia może być aktualne tylko wtedy, gdy przy uwzględnieniu wszystkich okoliczności sprawy, mających wpływ na jego wysokość, jest ono niewspółmiernie nieodpowiednie, tj. albo rażąco wygórowane, albo rażąco niskie (vide wyrok Sądu Najwyższego z 18 listopada 2004 r. I CK 219/04 - LEX 146356).

W okolicznościach tej sprawy taka dysproporcja zdaniem sądu odwoławczego zachodzi. Jakkolwiek rozmiar i trwałość cierpień powoda spowodowanych zdarzeniem z dnia 6 lipca 2017 r. zostały ustalone przez Sąd I instancji prawidłowo i prawidłowo ocenione na gruncie art. 446 § 4 k.c., to jednak Sąd I instancji nie uwzględnił istotnej okoliczności, jaką było odniesienie ustalonej kwoty do poziomu zadośćuczynienia w innych podobnych stanach faktycznych orzekanych na poziomie cen z 9 kwietnia 2018 r. Od tej bowiem kwoty zasądzone zostały odsetki od strony pozwanej na rzecz powoda J. W. (1).

W ocenie Sądu Apelacyjnego, uwzględniając powyższa przesłankę, maksymalną kwotą należnego zadośćuczynienia na rzecz powoda J. W. winna być kwota 120.000 zł. Tak więc po odliczeniu przyznanego powodowi w toku postępowania likwidacyjnego zadośćuczynienia w kwocie 10.500 zł oraz wypłaconej tytułem orzeczonej nawiązki karnej przez sprawce wypadku kwoty 15.000 zł, winno być zasądzenie zadośćuczynienia w kwocie 94.500 zł.

Dlatego też, w wyniku częściowego uwzględnienia apelacji strony pozwanej, zasadnym było obniżenie do tego poziomu zasądzonego zadośćuczynienia na rzecz powoda J. W. (1), z kwoty 125.000 zł.

W ocenie Sądu Apelacyjnego co do istoty zasadny okazał się także zarzut naruszenia art. 446 § 4 k.c. w zakresie wykładni tego przepisu, w relacji do roszczenia zgłoszonego w oparciu o tą podstawę prawną przez osobę powinowatą ze zmarłą.

W tym zakresie, nie negując poglądu prawnego przedstawionego przez Sąd I instancji co do możliwości zaliczania konkubenta do kręgu najbliższych członków rodziny w rozumieniu art. 446 § 4 k.c., opartego na przekonaniu, że najbliższym członkiem rodziny w rozumieniu tego przepisu nie musi być krewny, to przy przyjęciu rozszerzającej interpretacji tego przepisu co do katalogu osób legitymowanych czynnie do wytoczenia takiego powództwa, to jednak nie może to pozostawać bez wpływu na uznaniu zasadności roszczeń tych osób na niższym poziomie niż krewnych.

W ocenie Sądu Apelacyjnego, nawet w oparciu o prawidłowe ustalenia faktyczne Sądu I instancji dotyczące relacji osobistych powódki M. W. ze swoją tragicznie zmarła teściową, trudno przyjąć, by zasadnym było przyznanie zadośćuczynienia na poziomie znacznie przekraczającym poziom należnego zadośćuczynienia na rzecz wnuków zmarłej.

Tak więc, uwzględniając realia sprawy i wyjątkową więź łączącą M. W. ze swoją teściową, zasadnym jest określenia należnego jej zadośćuczynienia na podstawie art. 446 § 4 k.c., na takim samym poziomie, jak należnym na rzecz wnuków zmarłej.

Zresztą nawet strona pozwana w swej apelacji określenie zadośćuczynienia na takim właśnie poziomie postuluje. Tak więc apelacja strony pozwanej, w zakresie obniżenia zasądzonego zadośćuczynienia M. W. do poziomu należnego wnukom zmarłej, jest uzasadniona, natomiast odnośnie rozmiaru tego obniżenia, tj. jedynie do kwoty 15.000 zł, jest bezzasadna.

Stwierdzić bowiem należy, że zasądzone zadośćuczynienie na rzecz wnuków zmarłej, tj. na rzecz powodów T. W. (1) i K. W. jest na stosownym poziomie. Uzasadnienie rozstrzygnięcia w tym zakresie jest racjonalne, wyważone i brak jest podstaw do jego zakwestionowania w oparciu o zgłoszony zarzuty apelacji.

W konsekwencji oddalenie apelacji strony pozwanej w tym zakresie określa też pośrednio poziom granice zasadności apelacji wobec powódki M. W., przez przyjęcie zasadności obniżenia zasądzonego na jej rzecz zadośćuczynienia z kwoty 70.000 zł do kwoty 40.000 zł.

Konsekwencją częściowego apelacji strony pozwanej jest konieczność ponownego rozliczenia kosztów procesu przed Sądem I instancji pomiędzy powodami J. W. (1) i M. W., a strona pozwaną. W tym zakresie jako zasadę rozliczenia przyjęto porównania procentowego wyniku końcowego rozstrzygnięcia.

Odnośnie J. W. (1) istotne są następujące okoliczności:

Wps 125.000 zł

Wyrokiem zasądzono kwotę 94.500 zł co stanowi 75,60 % wps

Każda ze stron poniosła koszty po 5.400 zł tytułem kosztów zastępstwa, a więc łącznie koszty te wyniosły 10.800 zł.

W tej sytuacji powód powinien ponieść jedynie 24,40 % tych kosztów, tj. kwotę 2.635,20 zł, a więc ma nadpłatę w kwocie 2.764,80 zł.

Dlatego też należało dokonać zmiany pkt V zaskarżonego wyroku.

Odnośnie M. W. istotne są następujące okoliczności

Wps 70.000 zł

Wyrokiem zasądzono kwotę 40.000 zł co stanowi 57,14 % wps

Każda ze stron poniosła koszty po 5.400 zł tytułem kosztów zastępstwa, a więc łącznie koszty te wyniosły 10.800 zł.

W tej sytuacji powódka powinna ponieść jedynie 42,86 % tych kosztów, tj. kwotę 4.628,88 zł, a więc ma nadpłatę w kwocie 771,12 zł.

Dlatego też należało dokonać zmiany pkt VI zaskarżonego wyroku.

Należy jednanie zaznaczyć, że wobec faktu, iż zaskarżonym wyrokiem nie orzeczono obowiązku ściągnięcia od strony pozwanej na rzecz Skarbu Państwa opłaty od pozwu w trybie art. 113 ust. 1 u.k.s.c., z uwagi na zaskarżenie wyroku przez stronę pozwaną, brak było podstaw do nakazanie ściągnięcia tej kwoty i uwzględnienia tego w końcowym rozliczaniu kosztów przed Sądem I instancji.

Tak więc reasumując, w zakresie w jakim apelacja okazała się częściowo zasadna w stosunku do powodów J. W. (1) i M. W., Sąd Apelacyjny orzekł jak w pkt 1. sentencji na mocy art. 386 § 1 k.p.c.

Natomiast w pozostałym zakresie, tj. w zakresie w jakim apelacja w stosunku do powodów J. W. (1) i M. W. była bezzasadna oraz w całości bezzasadna wobec powodów T. W. (2) i K. W., Sąd Apelacyjny orzekł jak w pkt 2 sentencji na mocy art. 385 k.p.c.

O kosztach o kosztach postępowania apelacyjnego pomiędzy stronami orzeczono jak w pkt 3 - 6 sentencji według zasady odpowiedzialności za wynik postępowania określonej w art. 98 § 1 k.p.c., w zw. z art. 391 § 1 k.p.c., a co do wysokości odnośnie zwrotu kosztów zastępstwa, zgodnie z stawkami określonym w § 2 pkt 5 i 6 oraz § 10 ust. 1 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz.U. z 05.11.2015 r. poz. 1804; zm. Dz.U. z 12.10.2016 r. poz. 1667) oraz w § 2 pkt 5 i 6 oraz § 10 ust. 1 pkt 2 rozporządzenia ministra sprawiedliwości 3 października 2016 r. zmieniającego rozporządzenie w sprawie opłat za czynności adwokackie (Dz. U. z 2016 r. poz. 1668).

Odnośnie J. W. (1) istotne są następujące okoliczności:

Wpz 35.000 zł

Apelacja okazał się zasadna co do kwoty 30.500 zł (125.000 zł – 94.500 zł = 30.500 zł), tj. w 87,14 %.

Powód poniósł koszty zastępstwa w kwocie 2.700 zł

Strona pozwana poniosła koszty w kwocie 4.450 zł (koszty zastępstwa w kwocie 2.700 zł + opłata od apelacji 1.750 zł = 4.450 zł)

A więc łącznie koszty te wyniosły 7.150 zł.

W tej sytuacji strona pozwana powinna ponieść jedynie 12,86 % tych kosztów, tj. kwotę 919,49 zł, a więc ma nadpłatę w kwocie 3.530,51 zł.

Dlatego też należało orzec jak w pkt 3 sentencji.

Odnośnie M. W. istotne są następujące okoliczności:

Wpz 55.000 zł

Apelacja okazał się zasadna co do kwoty 30.000 zł (70.000 zł – 40.000 zł = 30.000 zł), tj. w 54,55 %.

Powódka poniosła koszty zastępstwa w kwocie 4.050 zł

Strona pozwana poniosła koszty w kwocie 6.800 zł (koszty zastępstwa w kwocie 4.050 zł + opłata od apelacji 2.750 zł = 6.800 zł)

A więc łącznie koszty te wyniosły 10.850 zł.

W tej sytuacji strona pozwana powinna ponieść jedynie 45,45 % tych kosztów, tj. kwotę 4.931,33 zł, a więc ma nadpłatę w kwocie 1.868,68 zł.

Dlatego też należało orzec jak w pkt 4 sentencji.

Odnośnie powodów T. W. (1) i K. W., przy wpz dla każdego z powodów po 25.000 zł i oddalenia apelacji strony pozwanej w całości należało orzec zwrot kosztów postępowania apelacyjnego na rzecz tych powodów w kwotach poniesionych kosztów zastępstwa przez każdego z nich po 2.700 zł

Dlatego też należało orzec jak w pkt 5 i pkt 6 sentencji.