Portal Orzeczeń Sądu Apelacyjnego w Krakowie

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 28 listopada 2024 r.

Sąd Apelacyjny w Krakowie – I Wydział Cywilny

w składzie:

Przewodniczący: SSA Marek Boniecki (spr.)

Sędziowie: SSA Barbara Baran

SSA Paweł Rygiel

Protokolant: Madelaine Touahri

po rozpoznaniu w dniu 28 listopada 2024 r. w Krakowie na rozprawie

sprawy z powództwa J. A. (1) i J. A. (2)

przeciwko (...) Bank (...) Spółce Akcyjnej w W.

o zapłatę i ustalenie

na skutek apelacji pozwanego od wyroku Sądu Okręgowego w Krakowie

z dnia 6 kwietnia 2022 r., sygn. akt I C 1661/19

1.  oddala apelację;

2.  zasądza od strony pozwanej na rzecz powodów, tytułem kosztów postępowania apelacyjnego, kwotę 8100 zł (osiem tysięcy sto złotych) wraz z odsetkami w wysokości odsetek ustawowych za opóźnienie w spełnieniu świadczenia pieniężnego, za czas od uprawomocnienia się orzeczenia, którym je zasądzono, do dnia zapłaty;

3.  nakazuje pobrać od strony pozwanej (...) Bank (...) S.A. w W. na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Apelacyjnego w Krakowie kwotę 55.430 zł (pięćdziesiąt pięć tysięcy czterysta trzydzieści złotych) tytułem nieuiszczonej części opłaty od apelacji.

Sygn. akt I ACa 1086/22

Uzasadnienie wyroku Sądu Apelacyjnego w Krakowie

z 28 listopada 2024 r.

Wyrokiem z 6 kwietnia 2022 r. Sąd Okręgowy w Krakowie: I. ustalił, że umowa kredytu hipotecznego nr (...) z 20 stycznia 2010 r. zawarta pomiędzy powodami: J. A. (1) i J. A. (2) oraz pozwanym (...) Bank (...) S.A. w W. – jest nieważna; II. zasądził od strony pozwanej na rzecz powodów 94.223,57 euro z odsetkami ustawowymi za opóźnienie w spełnieniu świadczenia liczonymi od: 88.123,43 euro – od
1 kwietnia 2019 r. do dnia zapłaty, 6.100,14 euro - od 17 września 2019 r. do dnia zapłaty;
III. oddalił dalej idące powództwo oraz orzekł o kosztach procesu.

Sąd pierwszej instancji poczynił ustalenia faktyczne zaprezentowane w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku, które Sąd Apelacyjny podzielił i przyjął za własne.

Wyrok powyższy w części uwzględniającej powództwo oraz rozstrzygającej o kosztach procesu zaskarżyła apelacją strona pozwana, wnosząc o jego zmianę poprzez oddalenie powództwa w całości, ewentualnie uchylenie i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi pierwszej instancji.

Skarżący zarzucił: 1) w zakresie podstawy faktycznej ustalenie niezgodnie
z rzeczywistym stanem rzeczy, że: a) Bank nie wykonał obowiązku informacyjnego w sposób prawidłowy, zakres informacji o ryzyku kursowym przekazany Powodom był niewystarczający; b) pouczenia udzielone Powodom nie obrazowały konsumentom skali ryzyka wynikającej z niekorzystnej zmiany kursu walutowego na wysokość całego zobowiązania; c) w ramach spornej umowy przyznano wyłącznie bankowi, jako stronie umowy kredytu, uprawnienia do jednostronnego kształtowania wysokości zobowiązania kredytobiorcy; d) redakcja postanowień spornej umowy faktycznie pozostawiała bankowi dowolność w zakresie wyboru kryteriów ustalania kursu waluty indeksacji w swoich tabelach kursowych, a przez to kształtowania wysokości zobowiązań klientów, których kredyty waloryzowane są kursem walutowym; e) bank może jednostronnie i arbitralnie określać wskaźniki, według których obliczana jest zarówno wysokość kapitału kredytu do spłaty jak
i świadczeń kredytobiorcy (rat kredytowych); f) uprawnienie banku do określania wysokości kursów waluty indeksacji nie doznaje formalnie żadnych ograniczeń; g) sporne postanowienia umowne są nietransparentne; h) sporne postanowienia umowne pozostawiają pole do arbitralnego działania banku i obarczają kredytobiorcę nieprzewidzianym ryzykiem, czym naruszają równowagę stron; i) postanowienia zamieszczone w spornej umowie kredytu nie były przedmiotem indywidualnych uzgodnień stron; j) Powodowie nie dokonali w pełni świadomego wyboru zawieranej umowy z uwagi na brak rzetelnej informacji o ryzyku kursowym; k) Powodowie nie byli w stanie oszacować kwoty, którą będą musieli świadczyć
w przyszłości oraz zagrożenia związanego z indeksacją; l) poziom ryzyka kursowego ocenianego w oparciu o informacje przekazywane konsumentowi przed zawarciem umowy
o kredyt, których zakres został przedstawiony w oświadczeniu o ponoszeniu ryzyka kursowego, jawił się jako niewysoki albo zgoła żaden; m) sporne postanowienia nie zostały sformułowane prostym i zrozumiałym językiem; n) mechanizm indeksacji wprowadzony do umowy powodował nierównomierne rozłożenie pomiędzy stronami ryzyka wynikającego z waloryzacji kwoty kredytu do zmiennego w czasie kursu waluty obcej; o) w rezultacie zastosowanego mechanizmu konsument nie był w stanie ustalić wysokości raty kredytu w danym miesiącu, jak również faktycznej wysokości kredytu pozostałego do spłaty; p) w przypadku spornego kredytu nie dochodzi do żadnych realnych transakcji walutowych związanych bezpośrednio
z udzieleniem kredytu, a jedynie do szeregu obliczeń matematycznych, których celem jest określenie wartości kredytu udzielonego w złotówkach oraz wartości poszczególnych rat spłaty według miernika wartości, jakim jest kurs waluty obcej; q) odwołanie się do kursów walut zawartych w tabeli kursów i ogłaszanych w siedzibie banku narusza równorzędność stron umowy przez nierównomierne rozłożenie uprawnień i obowiązków między partnerami stosunku obligacyjnego; r) sporne postanowienia umowne są sprzeczne z dobrymi obyczajami i rażąco naruszają interesy Powodów; s) kwestionowane przez Powodów klauzule umowne mają charakter abuzywny; t) brak jest podstaw do zastąpienia nieważnych klauzul indeksacyjnych innymi przepisami dyspozytywnymi; u) po wyeliminowaniu postanowień umownych uznanych za abuzywne umowa nie może zostać utrzymana w mocy oraz v) brak dokonania ustaleń co do faktu spłaty przez Powodów kredytu od początku obowiązywania spornej umowy bezpośrednio w walucie indeksacji, tj. w euro; 2) naruszenie art. 321 k.p.c. w zw. z art. 316 § 1 k.p.c. w zw. z art. 193 § 2 ^{( 1)} i § 3 k.p.c. w zw. z art. 131 § 1 k.p.c. - poprzez orzeczenie co do roszczenia o ustalenie, że umowa kredytu hipotecznego zawarta pomiędzy powodami a pozwanym jest nieważna mimo braku skutecznej modyfikacji powództwa w tym zakresie, gdyż pismo procesowe powodów z 19 lutego 2020 r. (obejmujące takie żądanie), nie zostało pozwanemu doręczone, co w konsekwencji winno doprowadzić Sąd Okręgowy do wniosku, że w realiach niniejszego postępowania spór co do żądania ustalenia nieważności Umowy Kredytu nigdy między stronami nie zawisł; 3) naruszenie art. 233 § 1 k.p.c. - poprzez dokonanie dowolnej, sprzecznej z zasadami logiki i doświadczenia życiowego, a nie swobodnej oceny zgromadzonego materiału dowodowego, przejawiającej się w przyjęciu, że sposób ustalania kursów walut publikowanych przez Bank w Tabeli Kursów Walut Obcych nosił cechy dowolności, w sytuacji gdy Sąd powziął taki wniosek z pominięciem treści dokumentu prywatnego w postaci Raportu Dotyczącego Spreadów z 2009 r. przygotowanego przez UOKiK; gdyby Sąd Okręgowy ocenił wskazany dowód w sposób swobodny, a nie dowolny, to zapewne ustaliłby, że: kursy kupna i sprzedaży walut obcych, publikowane w Tabeli, ustalane były na podstawie średnich kursów notowanych na rynku międzybankowym z uwzględnieniem marży, której wysokość była przedmiotem decyzji organu pozwanego odpowiedzialnego za zarządzanie płynnością; metodyka ustalania kursów walut przez pozwanego była analogiczna do tej stosowanej przez Narodowy Bank Polski, aż do czerwca 2017 r.; kursy walut publikowane przez pozwanego w Tabeli stosowane były nie tylko do rozliczeń umów kredytów indeksowanych do walut obcych, ale także do rozliczeń każdego rodzaju transakcji walutowych odbywających się z udziałem pozwanego - a w konsekwencji doszedł do wniosku, że celem pozwanego przy zawieraniu Umowy Kredytu nigdy nie było uzyskanie nadrzędnej pozycji względem Powodów, jak również pozyskanie nieograniczonego dodatkowego wynagrodzenia z tytułu Umowy Kredytu; 4) naruszenie art. 233 § 1 k.p.c. w zw. z art. 2432 k.p.c. - poprzez dokonanie ustaleń faktycznych z pominięciem treści dokumentu - Umowy kredytu hipotecznego nr (...) z dnia 20 stycznia 2010 r., w sytuacji gdy dokument ten został objęty wnioskiem o dopuszczenie i przeprowadzenie dowodu z dokumentu zgłoszonym w odpowiedzi na pozew i załączony do przedmiotowej odpowiedzi, a tym samym znajduje się w aktach sprawy, zaś Sąd nie wydał co do niego postanowienia o pominięciu dowodu stosownie do art. 2432 k.p.c., a zarazem dokument ten stanowił podstawę ustaleń faktycznych w sprawie, zaś w § 1 ust. 1 pkt 21 Umowy wskazano, że walutą spłaty kiedy tu jest euro, co skutkowało brakiem dokonania ustaleń co do istotnego dla rozstrzygnięcia faktu, iż Powodowie dokonywali spłat kredytu od początku obowiązywania umowy w walucie indeksacji, a w konsekwencji dokonaniem błędnych ustaleń, jakoby postanowienia zamieszczone w spornej umowie kredytu nie były przedmiotem indywidualnych uzgodnień stron, Powodowie nie byli w stanie oszacować kwoty, którą będą musieli świadczyć w przyszłości oraz zagrożenia związanego z indeksacją, w rezultacie zastosowanego mechanizmu konsument nie był w stanie ustalić wysokości raty kredytu w danym miesiącu, jak również faktycznej wysokości kredytu pozostałego do spłaty, jak również że w przypadku spornego kredytu nie dochodzi do żadnych realnych transakcji walutowych związanych bezpośrednio z udzieleniem kredytu, a jedynie do szeregu obliczeń matematycznych, których celem jest określenie wartości kredytu udzielonego w złotówkach oraz wartości poszczególnych rat spłaty według miernika wartości, jakim jest kurs waluty obcej; 5) naruszenie art. 233 § 1 k.p.c. w zw. z art. 299 k.p.c. - poprzez dokonanie ustaleń faktycznym w oparciu o wybiórczy materiał dowodowy, tj. z pominięciem zeznań powódki, w zakresie w jakim wskazała, że była opcja wyboru waluty, w jakiej chcieli dokonywać spłaty kredytu oraz zeznań powoda, w zakresie w jakim wskazał, że cały czas spłacali kredyt w euro, co skutkowało brakiem dokonania ustaleń co do istotnego dla rozstrzygnięcia faktu, iż Powodowie dokonywali spłat kredytu od początku obowiązywania umowy w walucie indeksacji, a w konsekwencji dokonaniem błędnym ustaleń, jakoby postanowienia zamieszczone w spornej umowie kredytu nie były przedmiotem indywidualnych uzgodnień stron, Powodowie nie byli w stanie oszacować kwoty, którą będą musieli świadczyć w przyszłości oraz zagrożenia związanego z indeksacją, w rezultacie zastosowanego mechanizmu konsument nie był w stanie ustalić wysokości raty kredytu w danym miesiącu, jak również faktycznej wysokości kredytu pozostałego do spłaty, jak również że w przypadku spornego kredytu nie dochodzi do żadnych realnych transakcji walutowych związanych bezpośrednio z udzieleniem kredytu, a jedynie do szeregu obliczeń matematycznych, których celem jest określenie wartości kredytu udzielonego w złotówkach oraz wartości poszczególnych rat spłaty według miernika wartości, jakim jest kurs waluty obcej;
6) naruszenie art. 235 ^{( 2)} § 1 pkt 2 k.p.c. w zw. z art. 227 k.p.c. w zw. z art. 278 k.p.c. - poprzez oddalenie wniosku o dopuszczenie i przeprowadzenie, jako niemającego znaczenia dla rozstrzygnięcia sprawy, dowodu z opinii biegłych sądowych: specjalisty z zakresu bankowości, finansów i rachunkowości (lub ekonomii); specjalisty z zakresu terminowych operacji finansowych, czym Sąd I Instancji pozbawił się możliwości wszechstronnego ustalenia okoliczności sprawy przy uwzględnieniu posiadanych przez biegłych sądowych wiadomości specjalnych i zamiast tego poprzestał na własnych, w wielu miejscach dowolnych ustaleniach w zakresie sposobu ustalania kursów w Tabeli i ich obiektywnego, rynkowego charakteru, możliwości/braku możliwości dalszego wykonywania Umowy kredytu po ustaleniu bezskuteczności klauzuli indeksacyjnej, ustalenia rzeczywistego rozkładu ryzyk stron Umowy kredytu, w tym przyczyn i sposobów zabezpieczania ryzyka walutowego przez Bank, w sytuacji gdy poczynienie takich ustaleń było istotne dla rozstrzygnięcia sprawy i wymagało od Sądu I Instancji specjalistycznej wiedzy z zakresu bankowości ekonomii i finansów; 7) naruszenie art. 233 § 1 k.p.c. w zw. z art. 278 § 1 k.p.c., poprzez dokonanie przez Sąd samodzielnych ustaleń w zakresie wymagającym wiadomości specjalnych, tj. odnośnie do sposobu prowadzenia przez bank tabel kursów wymiany walut, rozkładu ryzyka kursowego oraz wykonywanych operacji walutowych na potrzeby wykonywania umowy, pomimo że tego rodzaju ustalenia wymagają wiedzy specjalistycznej z zakresu ekonomii i wiedzy na temat zasad zachowywania kursów walut, a ustalenia Sądu w tym zakresie pozostają całkowicie dowolne; 8) naruszenie art. 235 ^{( 2)} § 1 pkt 2 k.p.c. w zw. z art. 227 k.p.c. - poprzez oddalenie wniosku o dopuszczenie i przeprowadzenie, jako niemającego znaczenia dla rozstrzygnięcia sprawy, dowodu z zeznań świadka M. I. oraz J. D., w sytuacji gdy miały one istotne znaczenie dla jej rozpoznania, bowiem odnosiły się do okoliczności dotyczących m.in. procesów bankowych związanych z udzielaniem kredytów indeksowanych do euro, informowania kredytobiorców o warunkach kredytu, ryzyku kursowym i ryzyku zmiany stóp procentowych; 9) art. 233 § 1 k.p.c. w zw. z art. 243 ^{( 2)} k.p.c. - poprzez dokonanie ustaleń, jakoby Bank nie sprostał obowiązkom informacyjnym względem Powodów, poziom ryzyka kursowego ocenianego w oparciu o informacje przekazywane konsumentowi przed zawarciem umowy o kredyt, których zakres został przedstawiony w oświadczeniu o ponoszeniu ryzyka kursowego, jawił się jako niewysoki albo zgoła żaden, zaś symulacja zawarta w oświadczeniu o ryzyku walutowym była nieadekwatna do parametrów kredytu wbrew treści dokumentów: wniosku o kredyt/pożyczkę z dnia 26 października 2009 r. - w sytuacji gdy w cz. XII Oświadczenia wnioskodawcy/wnioskodawców Powodowie w pkt 13 oświadczyli, że zostali poinformowani o kosztach obsługi kredytu w przypadku zmiany kursy waluty kredytu, tj. o możliwości wzrostu raty kapitałowo-odsetkowej oraz zadłużenia z tytułu kredytu wyrażonej w złotych polskich, a informacja ta została im przedstawiona w postaci symulacji wysokości rat kredytu; informacji o ponoszeniu ryzyka walutowego (zał. nr 4 do umowy) - w sytuacji gdy w jej treści zawarto symulację odwołującą się do parametrów kredytu udzielanego Powodom (wskazując m.in. 120% kredytu na dzień zawarcia umowy tj. 672.000 zł, a zatem kwotę kredytu w wysokości 560.000 zł, nie zaś przy założeniu, jak wskazał Sąd, iż kwota kredytu wyniosła 150.000 zł) oraz obrazującą wzrost raty z 2.361 zł do 4.110 zł, a zatem o prawie 1750 zł czyli 75%, w sytuacji gdy dokumenty te zostały objęte wnioskiem o dopuszczenie i przeprowadzenie dowodu z dokumentu zgłoszonym w odpowiedzi na pozew i załączone do przedmiotowej odpowiedzi, a tym samym znajdują się w aktach sprawy, zaś Sąd nie wydał co do nich postanowienia o pominięciu dowodu stosownie do art. 243 ^{( 2)} k.p.c., a zarazem dokumenty te stanowiły podstawę ustaleń faktycznych; 10) naruszenie art. 189 k.p.c. - poprzez przyjęcie, że Powodowie posiadali interes prawny w żądaniu ustalenia nieważności Umowy Kredytu; 11) art. 385 ^{( 1)} § 1 k.c. w zw. z § 7 ust. 5 Umowy kredytu hipotecznego nr (...) - poprzez jego niewłaściwe zastosowanie przejawiające się w uznaniu § 7 ust. 5 za abuzywny, w sytuacji gdy wobec spłaty przez Powodów kredytu od początku obowiązywania umowy bezpośrednio w walucie euro, § 7 ust. 5 nie miał do określania praw i obowiązków stron spornej umowy zastosowania; 12) naruszenie art. 385 ^{( 1)} § 1 k.c. w zw. z art. 6 ust. 1 Dyrektywy Rady 93/13 w zw. art. 7 ust. 1 Dyrektywy Rady 93/13 w zw. z w § 1 ust. 2, § 7 ust. 5 umowy oraz ust. 2,3,4 i 6 załącznika nr 6 do umowy kredytu - poprzez ich niewłaściwe zastosowanie, polegające na uznaniu, iż zakwestionowane przez Powodów postanowienia Umowy kredytu wprowadzające ryzyko kursowe przez mechanizm indeksacji stanowią niedozwolone klauzule umowne, w sytuacji gdy nie kształtują one praw i obowiązków Powodów w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami i nie naruszają rażąco ich interesów, w związku z czym nie mogą zostać uznane za niedozwolone postanowienia umowne; 13) naruszenie art. 385 ^{( 1)} § 1 k.c. w zw. z art. 3 oraz art. 4 ust. 2 Dyrektywy Rady 93/13/EWG z dnia 5 kwietnia 1993 r. w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich w zw. z w § 1 ust. 2, § 7 ust. 5 umowy oraz ust. 2,3,4 i 6 załącznika nr 6 do umowy kredytu - poprzez ich błędną wykładnię, polegającą na przyjęciu, że postanowienia umowne wprowadzające indeksację, co prawda określają główne świadczenia stron, ale jednocześnie są niejednoznaczne, w sytuacji gdy kwestionowane przez Powodów postanowienia umowy kredytu zostały sformułowane jasnym, zrozumiałym językiem, a tym samym nie podlegają ocenie z punktu widzenia abuzywności; niezależnie jednak od powyższego jednoznaczność kwestionowanych postanowień winna być badana z uwzględnieniem przesłanki dobrej wiary, co jednak zostało pominięte przez Sąd; 14) naruszenie art. 385 ^{( 1)} § 2 k.c. - poprzez jego niezastosowanie, przejawiające się w zaniechaniu utrzymania w mocy umowy o kredyt hipoteczny nr kredytu hipotecznego nr (...) z 20 stycznia 2010 r. w przypadku stwierdzenia abuzywności kwestionowanych przez Powodów postanowień umownych, w sytuacji gdy art. 3851 § 2 k.c. wyraża zasadę trwałości umowy konsumenckiej; 15) naruszenie art. 385 ^{( 1)} § 1 i 2 k.c. w zw. z art. 358 § 2 k.c. (według stanu prawnego z dnia 24 stycznia 2009 r.) w zw. z art. 3 k.c. oraz art 6 ust. 1 Dyrektywy 93/13 - poprzez ich błędną wykładnię i stwierdzenie nieważności Umowy Kredytu, w sytuacji gdy Sąd Okręgowy pominął, że Umowa Kredytu w dacie jej zawierania w pełni zaspokajała potrzeby Powodów i była dla nich najkorzystniejsza, a stosując sankcję nieważności, Sąd Okręgowy naruszył zasady proporcjonalności, pewności obrotu oraz utrzymania umowy w mocy, które są jednymi z podstawowych zasad prawa cywilnego; 16) naruszenie art. 385 ^{( 1)} § 1 k.c. w zw. z art. 6 ust. 1 Dyrektywy 93/13 w zw. art. 7 ust. 1 Dyrektywy 93/13 - poprzez ich niezastosowanie skutkujące zaniechaniem przez Sąd Okręgowy realizacji spoczywającego na nim obowiązku kontroli, czy stwierdzenie nieważności Umowy Kredytu jest niekorzystne dla Powodów, co uzasadniałoby uzupełnienie luk w Umowie poprzez zastosowanie przepisu dyspozytywnego; 17) naruszenie art. 385 ^{( 1)} § 2 k.c. w zw. z art. 189 k.p.c. - poprzez jego niewłaściwe zastosowanie i uznanie, że na skutek kontroli abuzywności umowę kredytu hipotecznego nr (...) z 20 stycznia 2010 r. uznać należy za nieważną w całości, wobec braku możliwości dalszego wykonywania Umowy, mimo że w przypadku ewentualnego usunięcia z treści Umowy klauzul uznanych przez Sąd za abuzywne: a) Umowa kredytowa w dalszym ciągu posiadałaby wszystkie elementy niezbędne dla odtworzenia treści głównych zobowiązań stron, a jedyna luka dotyczyłaby sposobu wykonania zobowiązania; b) możliwe jest utrzymanie Umowy w pozostałym zakresie w mocy poprzez zastosowanie w miejsce pominiętego postanowienia Umowy innego pozostającego w mocy postanowienia umownego lub powszechnie obowiązującego przepisu prawa; c) możliwość wykonywania Umowy istnieje na gruncie art. 69 ust. 3 Prawa Bankowego w obecnym brzmieniu oraz art. 358 § 2 k.c., albowiem Kredytobiorca ma możliwość spełnienia świadczenia bezpośrednio w walucie CHF (na mocy art. 69 ust. 3 Pr. Bank), nie tracąc przy tym uprawnienia do spłaty w walucie PLN (na mocy art. 358 k.c.), a w konsekwencji Umowa może być wykonywana poprzez spełnienie zobowiązania w walucie obcej lub w walucie PLN; d) w przypadku przyjęcia za abuzywne postanowień dotyczących kursu wymiany walut możliwe jest, wobec regulacji art. 358 § 2 k.c., art. 783 k.p.c. w brzmieniu na dzień zawarcia Umowy Kredytu, art. 8 ustawy z 18 grudnia 1998 r. Prawo dewizowe ,w brzmieniu obowiązującym na dzień zawarcia Umowy Kredytu, oraz art. 24 ust. 3 ustawy o Narodowym Banku Polskim, zastosowanie średniego kursu NBP jako przelicznika waluty obcej; e) art. 385 ^{( 1)} § 2 k.c. ustanawia w sytuacji określonej w art. 3851 k.c. zasadę zachowania mocy wiążącej umowy; 18) naruszenie art. 385 ^{( 1)} § 1 k.c. w zw. z art. 6 ust. 1 Dyrektywy 93/13 w zw. z art. 47 Karty Praw Podstawowych Unii Europejskiej w zw. z art. 358 § 2 k.c. - poprzez ich błędną wykładnię, przejawiającą się w zaniechaniu poinformowania obydwojga Powodów przez Sąd I Instancji o istniejących bądź też możliwych do przewidzenia konsekwencjach unieważnienia Umowy Kredytu, w tym także przysługujących Bankowi roszczeniach restytucyjnych i poprzestaniu w tym zakresie jedynie na oświadczeniu Powodów w odpowiedzi na pytanie pełnomocnika, w sytuacji gdy obowiązek informacyjny spoczywa na Sądzie, zaś pełne i prawidłowe pouczenie obojga Powodów doprowadziłoby Powodów do przekonania, że upadek Umowy Kredytu naraziłby ich na szczególnie dotkliwe skutki, a Sąd Okręgowy do wniosku o konieczności uzupełnienia Umowy Kredytu o normę dyspozytywną z art. 358 § 2 k.c., tj. poprzez zastosowanie kursu średniego Narodowego Banku Polskiego; 19) naruszenie art. 65 § 1 i 2 k.c. w zw. z art. 385 ^{( 1)} § 1 k.c. w zw. z art. 6 ust. 1 Dyrektywy 93/13 w zw. z w § 1 ust. 2, § 7 ust. 5 umowy oraz ust. 2,3,4 i 6 załącznika nr 6 do umowy kredytu, poprzez ich błędną wykładnię i niewłaściwe zastosowanie skutkujące dokonaniem wadliwej wykładni oświadczeń woli stron Umowy Kredytu, ograniczającej się wyłącznie do analizy literalnego brzmienia spornych zapisów Umowy Kredytu, bez dokonania oceny treści Umowy Kredytu w kontekście celu, w jakim została zawarta Umowa Kredytu, jak również z pominięciem okoliczności, w których doszło do zawarcia Umowy Kredytu, zasad współżycia społecznego oraz zgodnego zamiaru stron w chwili zawierania Umowy Kredytu, co doprowadziło Sąd Okręgowy do wniosku o konieczności stwierdzenia nieważności Umowy Kredytu wobec stwierdzenia abuzywności klauzuli indeksacyjnej, w sytuacji gdy Sąd 1 Instancji bazując na przekonaniu o racjonalności stron Umowy Kredytu winien dojść do przekonania, iż w braku ustalania w Umowie Kredytu kursu wymiany, strony uznałyby za odpowiedni kurs średni NBP, jako kurs sankcjonowany przez ustawodawcę do rozliczeń walutowych i uznany przez ustawodawcę za obiektywny, co urzeczywistniałoby cel art. 6 ust. 1 Dyrektywy 93/13, jak i stanowiłoby środek stosowny i skuteczny realizujący interesy konkurentów i konsumentów w rozumieniu art. 7 ust. 1 Dyrektywy 93/13; 20) naruszenie art. 385 ^{( 1)} § 1 k.c. w zw. z art. 353 ^{( 1)} k.c. w zw. z art. 58 § 1 k.c. - poprzez ich błędną wykładnię i niewłaściwe zastosowanie, przejawiające się w uznaniu, że w sytuacji uznania spornych postanowień za abuzywne wobec nieuzgodnienia przez strony wysokości podstawowego świadczenia choćby jednej ze stron, umowę należy uznać za nieważną, albowiem pozostawienie umowy w kształcie okrojonym poprzez wyeliminowanie z niej klauzul indeksacyjnych określających główne świadczenia stron umowy, stanowiłoby naruszenie art. 353 ^{( 1)} k.c. i byłoby sprzeczne z istotą, naturą stosunku zobowiązaniowego, który strony chciały wykreować; 21) naruszenie art. 69 ust. 3 prawa bankowego - poprzez jego niezastosowanie, w sytuacji stwierdzenia przez Sąd abuzywności klauzuli przeliczeniowej; 22) naruszenie art. 24 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. o Narodowy m Banku Polskim w zw. z art. 32 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. o Narodowym Banku Polskim, względnie art. 41 ustawy z dnia 28 kwietnia 1936 r. Prawo Wekslowe - poprzez ich niezastosowanie w sytuacji, gdy wobec braku określenia sposobu określenia w Umowach Kredytu sposobu przeliczenia waluty polskiej na walutę kredytu (co jest wynikiem przyjęcia bezskuteczności postanowień o tabeli kursowej kredytodawcy), przy jednoczesnym udzieleniu przez powoda pozwanemu (pełnomocnictwa) zgody do obciążania rachunku złotówkowego z tytułu zobowiązania wyrażonego w walucie obcej, winny znaleźć zasady przeliczania określone przez Narodowy Bank Polski, jako podmiotu uprawnionego na podstawie ustawy do organizowania rozliczeń pieniężnych wynikających z konieczności ustalenia kursu złotego w stosunku do walut obcych; 23) art. 358 § 1 i 2 k.c. - poprzez jego niezastosowanie w sytuacji, gdy wobec braku określenia sposobu określenia w Umowach Kredytu sposobu przeliczenia waluty polskiej na walutę kredytu (co jest wynikiem przyjęcia bezskuteczności postanowień o tabeli kursowej kredytodawcy), przy jednoczesnym udzieleniu przez powoda pozwanemu (pełnomocnictwa) zgody do obciążania rachunku złotówkowego z tytułu zobowiązania wyrażonego w walucie obcej, winny znaleźć zasady przeliczania określone stosowanie do art. 358 k.c. jako obowiązującego w chwili zawarcia umowy; 24) naruszenie art. 409 k.c. - poprzez jego niezastosowanie, w sytuacji gdy Pozwany zużył już środki uiszczone przez Powodów; 25) naruszenie art. 411 pkt. 1 k.c. - poprzez jego niezastosowanie, w sytuacji gdy Powodowie świadomie i dobrowolnie spełniali świadczenia na rzecz Banku; 26) naruszenie art. 411 pkt 2 k.c. - poprzez jego niezastosowanie, co doprowadziło do uwzględnienia przez Sąd Okręgowy powództwa o zapłatę, w sytuacji gdy spełnienie świadczenia przez Powodów czyniło zadość zasadom współżycia społecznego; 27) naruszenie art. 411 pkt 4 k.c. - poprzez jego niezastosowanie, co doprowadziło do uwzględnienia przez Sąd I instancji powództwa o zapłatę, w sytuacji gdy Powodowie spłacając kolejne raty kapitałowo – odsetkowe, świadczyli z zamiarem spłaty zadłużenia, które to świadczenia na rzecz Banku na skutek stwierdzenia nieważności Umowy kredytu trzeba uznać za należne na innej podstawie prawnej (art. 410 k.c.); 28) naruszenie art. 118 k.c. w zw. z art. 120 k.c. - poprzez ich niewłaściwe zastosowanie, przez uznanie, że świadczenie uiszczone przez Powodów nie jest świadczeniem okresowym i nie uległo przedawnieniu, podczas gdy zastosowanie winien mieć termin przedawnienia co najwyżej 3 - letni; 29) naruszenie art. 455 k.c. w zw. z art. 481 k.c. - poprzez ich niewłaściwe zastosowanie i uwzględnienie roszczenia odsetkowego, w sytuacji gdy zobowiązania zwrotu świadczeń obu stron powstają i stają się wymagalne dopiero z momentem prawomocnego wyroku stwierdzającego nieważność umowy/względnie daty podjęcia przez powoda wiążącej decyzji w przedmiocie ewentualnego sanowania niedozwolonych klauzul i co do zaakceptowania konsekwencji całkowitej nieważności Umowy Kredytu; 30) naruszenie art. 385 ^{( 1)} § 1 i 2 k.c. - poprzez uznanie za abuzywne całości postanowień umownych klauzuli indeksacyjnej, w sytuacji gdy okoliczności przemawiające w ocenie Sądu za abuzywnością odnoszą się jedynie do elementu konstrukcji klauzuli indeksacyjnej w postaci postanowień regulujących wyłącznie sposób przeliczania, tj. zastosowanie konkretnych kursów walut wg Tabeli Banku (klauzuli spreadu walutowego) mającego charakter posiłkowy przy jednoczesnym braku abuzywności klauzuli indeksacyjnej w pozostałym zakresie, co skutkowało błędnym uznaniem, iż Umowa po usunięciu postanowień abuzywnych nie może zostać utrzymana w mocy, wobec wyeliminowania postanowień określających główne świadczenia stron umowy, mimo że postanowieniem takim jest sama klauzula indeksacyjna nie zaś klauzula spreadu walutowego, a tym samym nawet w przypadku przyjęcia abuzywności klauzuli spreadu walutowego umowa nie zostanie pozbawiona postanowień określających główne świadczenia stron umowy.

Apelujący wniósł także o uzupełnienie postępowania dowodowego, poprzez przeprowadzenie dowodów z opinii biegłego oraz zeznań świadków.

W odpowiedzi na apelację powodowie wnieśli o jej oddalenie i zasądzenie kosztów postępowania apelacyjnego.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje.

Apelacja nie zasługuje na uwzględnienie.

W pierwszej kolejności odnieść należało się do zarzutu orzeczenia przez Sąd Okręgowy ponad żądanie, który autor apelacji opierał na twierdzeniu o niedoręczeniu mu odpisu pisma procesowego modyfikującego powództwo poprzez zgłoszenie żądania ustalenia nieważności umowy kredytowej. Pismo to datowane na 19 lutego 2020 r. zostało złożone w Sądzie w 2 egzemplarzach. Sędzia referent wydał 4 marca 2020 r. zarządzenie o doręczeniu odpisu pisma stronie pozwanej i zarządzenie to wykonane zostało dnia następnego, co uwidocznione zostało na pierwszej stronie pisma (k. 785). W piśmie przewodnim skierowanym do pełnomocnika pozwanego (k. 788) znalazła się omyłka polegająca na użyciu sformułowania
o doręczeniu „odpisu postanowienia powoda z dnia 19 lutego 2020 r.”. O oczywistości tej omyłki świadczy zarówno zbieżność dat, brak wydania przez Sąd w tej dacie jakiegokolwiek postanowienia, jak i fakt, że powód żadnego postanowienia wydać nie mógł. Sąd Apelacyjny ustalił także dodatkowo, że ww. pismo zostało wysłane i doręczone pełnomocnikowi pozwanego w dniu 11 marca 2020 r., o czym świadczą wyciągi z książki nadawczej Sądu Okręgowego w Krakowie (k. 385-386). Dodatkowo podkreślić należy, że po złożeniu pisma modyfikującego powództwo powód wielokrotnie powoływał się na ten fakt w wystąpieniach swojego pełnomocnika (protokoły elektroniczne rozprawy z: 14.11.2020 r. – od 00:06:00, 25.05.2021 r. – 00:05:30, 28.03.2022 r. - 00:57:45) czy swoich zeznaniach (k. 257), każdorazowo w obecności pełnomocnika pozwanego, który co więcej przyznał fakt przyjęcia do wiadomości zmiany przedmiotowej powództwa podczas rozprawy w dniu 25.05.2021 r. (00:05:40). W tych okolicznościach, nawet przy braku prawidłowego doręczenia pisma z 19 lutego 2020 r., podnoszenie aktualnie zarzutu z art. 321 §1 k.p.c. uznać należałoby za nadużycie prawa procesowego w rozumieniu art. 4 ¹ k.p.c., nie zasługujące na udzielenie jakiejkolwiek ochrony prawnej. Nie może być także mowy o nieważności postępowania w sytuacji, gdy ważność umowy była przedmiotem sporu od początku procesu.

Sąd pierwszej instancji prawidłowo także, z poszanowaniem reguł wyrażonych
w przepisie art. 233 §1 k.p.c. ustalił stan faktyczny sprawy, co sprawiło, że Sąd Apelacyjny przyjął go za własny. Oczywiście bezzasadne okazały się przy tym zarzuty skierowane przeciwko podstawie faktycznej zaskarżonego wyroku, albowiem wskazane w treści tych zarzutów sformułowania, rzekomo niezgodne z rzeczywistością, w ogóle nie znalazły się
w ustaleniach faktycznych, a jedynie w rozważaniach Sądu pierwszej instancji, które podlegały ocenie poprzez pryzmat przepisów prawa materialnego, o czym niżej. Nietrafiony był także zarzut braku ustalenia, że powodowie od początku spłacali kredyt w walucie euro, która to okoliczność, nota bene niesporna, znalazła się w odpowiedniej części uzasadnienia (strona 3, akapit 3 - k. 300).

Dla rozstrzygnięcia sprawy nie było istotne, jak w rzeczywistości pozwany banku ustalał kursy walut prezentowane w tabeli kursów, lecz czy brzmienie umowy pozwalało na dowolność w tym zakresie i czy mechanizm przeliczeniowy został podany kredytobiorcy w taki sposób, aby mógł skontrolować poprawność jego zastosowania, a także oszacować wysokość swojego zobowiązania. Tymczasem w rozpoznawanej sprawie pozwany pozbawiony został takiej możliwości, albowiem sposób ustalenia kursu waluty zaprezentowany w Załączniku nr 6 razi wręcz niedookreślonością. Chodzi tu przede wszystkim o nigdzie nie zdefiniowane pojęcie „bazowania na średnim kursie waluty obcej ogłaszanym przez Narodowy Bank Polski”. Sformułowanie „bazuje” może wskazywać, że kurs NBP stanowi jedynie podstawę do ustalenia kursu obowiązującego u pozwanego, a nie jest mu równy. Oceny powyższej nie zmienia bynajmniej dokument w postaci Raportu Dotyczącego Spreadów z 2009 r. przygotowanego przez UOKiK, który nie usuwa ww. niejasności.

Jak już wskazano wyżej, nie ma racji skarżący, zarzucając brak ustalenia, tym razem poprzez zarzut błędnej oceny dowodów z dokumentu umowy oraz zeznań powodów, że powodowie od początku spłacali kredyt w walucie indeksacji. Nie oznacza to bynajmniej, aby wszystkie postanowienia umowne podlegały negocjacjom. Pozwany nie wykazał bowiem, że strony negocjowały czy chociażby mogły negocjować umowę w zakresie ustalania kursów walut czy ograniczenia ryzyka kursowego.

Sąd pierwszej instancji nie naruszył wymienionych w apelacji przepisów prawa procesowego, oddalając wniosek o dopuszczenie dowodu z opinii biegłego. Jak wskazano wyżej, kwestia stosowania przez pozwanego reguł rynkowych przy ustalaniu kursów wymiany walut była nieistotna dla rozstrzygnięcia. Analogiczną ocenę należało przydać okoliczności sytuacji na rynku kredytów walutowych w 2009 r. czy praktyk stosowanych przez banki. Istotne było bowiem, czy w konkretnym przypadku kredytobiorcy, zważywszy na zaoferowane im przed i przy podpisywaniu umowy informacje, mogli podjąć świadomą i racjonalną decyzję co do swojego zobowiązania i czy uzgodniono w nimi indywidualnie taki, a nie inny sposób określania wysokości wypłaty środków oraz spłat rat kredytu. Znamienne jest przy tym, że dla wyjaśnienia mechanizmu ustalania kursów wymiany pozwany oferuje dowód z opinii biegłego, co w sposób oczywisty przeczy twierdzeniom o jednoznaczności i przejrzystości spornych postanowień umownych. Nie wymaga także skorzystania z wiadomości specjalnych konstatacja, że obie strony umowy kredytu indeksowanego ponoszą ryzyko zmiany kursu. Tyle tylko, że w przypadku kredytobiorców miało ono charakter nieograniczony, a w najbardziej skrajnym przypadku ryzyko banku limitowane było wysokością wypłaconych środków.

Nieistotne dla rozstrzygnięcia były również dowody z zeznań świadków M. I. i J. D., które miały dotyczyć ogólnych procedur bankowych, zasad funkcjonowania kredytów indeksowanych czy ustalania kursów walut, a nie konkretnej umowy, którą powodowie zawarli z pozwanym, a w szczególności możliwości indywidulanego uzgadniania relewantnych jej zapisów. Z tych samych przyczyn Sąd Apelacyjny nie znalazł podstaw do uzupełnienia postępowania dowodowego w oczekiwanym przez skarżącego kierunku.

W rozpoznawanej sprawie niesporne było, że powodowie podpisali oświadczenie
o ponoszeniu ryzyka walutowego. Istotne jest tutaj jednak wyjaśnienie pojęcia „poinformowania o ryzyku kursowym”. Aby bowiem uznać, że takowe nastąpiło w sposób uniemożliwiający wykorzystanie tej przesłanki przeciwko kredytodawcy, należałoby wykazać, że udzielona informacja była pełna i rzetelna, a co za tym idzie pozwalała na uświadomienie sobie przez konsumenta rzeczywistego ryzyka związanego z wahaniami kursów wymiany waluty. W okolicznościach badanej sprawy brak jest dowodowych podstaw do przyjęcia, że
w taki właśnie sposób powodowie zostali pouczeni czy to na piśmie, czy to przez pracowników Banku. Wbrew twierdzeniom apelującego symulacje zawarte tak w załączniku nr 4, jak
i oświadczeniu o ponoszeniu ryzyka walutowego, także poprzez stosowanie w nich różnych czynników, które mogłyby mieć wpływ na wysokość raty, nie były jasne i czytelne dla przeciętnego konsumenta, a co za tym idzie nie dawały mu możliwości podjęcia świadomego decyzji w przedmiocie zaciągnięcia kredytu.

Nieuzasadnione okazały się również zarzuty natury materialnoprawnej.

Zaskarżony wyrok nie narusza art. 189 k.p.c. Między stronami istnieje spór co do tego, czy umowa kredytowa jest wiążąca. Okres, na który umowa została zawarta, nie upłynął, wobec czego aktualna pozostaje wątpliwość, czy powód w dalszym ciągu ma spełniać swoje świadczenie każdego miesiąca. Oczywiście sam wyrok ustalający nie likwiduje ostatecznie sporu między stronami, albowiem nie uprawnia do zastosowania przymusu egzekucyjnego dla odzyskania wzajemnych świadczeń, niemniej nie ma racji apelujący, twierdząc, że istnieje inny, dalej idący środek prawny. W sprawie o zapłatę uiszczonych na rzecz banku świadczeń Sąd bada przesłankowo kwestię ważności umowy. Ustalenie w tym względzie nie ma jednak charakteru wiążącego dla innych sądów, a w szczególności dla sądu wieczystoksięgowego, który rozpoznawałby wniosek o wykreślenie hipoteki zabezpieczającej kredyt, ewentualnie dla sądu rozpoznającego powództwo o uzgodnienie treści księgi wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym.

Nie można zgodzić się też ze skarżącym co do tego, że z uwagi na spłatę kredytu bezpośrednio w walucie indeksacji, w przypadku powodów nie miał zastosowania §7 ust. 5 umowy. Zauważyć bowiem należy, że zgodnie z §7 ust. 7, zasady przeliczania walut z §7.5 miały zastosowanie także wtedy, gdy kredytobiorca nie zapewnił odpowiedniej ilości środków na spłatę na rachunku bankowym.

Sąd pierwszej instancji prawidłowo uznał wskazane przez siebie zapisy umowy za abuzywne. W aktualnym orzecznictwie Sądu Najwyższego, klauzule dotyczące przeliczenia kwoty wypłaconego kredytu i spłacanych rat na walutę obcą, są kwalifikowane jako określające główne świadczenia stron (zob. m.in. wyrok Sądu Najwyższego z 30 września 2020 r., I CSK 556/18). Treść umowy i załączników do niej wskazuje jednoznacznie, że przedsiębiorca – bank posługiwał się wzorcem umowy (art. 384 §1 k.c.). W tych okolicznościach ciężar wykazania indywidualnego uzgodnienia postanowień umownych spoczywał na pozwanym, stosownie do art. 385 ¹ §4 k.c. w zw. z art. 385 ¹ §3 k.c. Ciężarowi temu strona ta nie sprostała. Sam fakt zaakceptowania warunków umowy, a nawet oświadczenia o wzięciu pod uwagę ryzyka kursowego nie oznacza, że relewantne postanowienia umowne były negocjowane czy nawet negocjowalne. Swoboda kredytobiorcy we wpływaniu na kształt umowy nie dotyczyła tych jej zapisów, które decydowały w danym przypadku o ważności umowy. Odesłanie do bliżej nieokreślonego kursu kupna czy sprzedaży obowiązującego w Banku świadczy o tym, że kredytodawca dysponował arbitralnością w kształtowaniu kursów walut. Pamiętać bowiem należy, że oceny, czy postanowienie umowne jest niedozwolone, dokonuje się wg stanu z chwili zawarcia umowy. Z tego punktu widzenia nie ma znaczenia fakt, że pozwany stosował mechanizmy rynkowe, a stosowane kursy miały ekonomiczne uzasadnienie. Kluczowe jest bowiem, że w samej umowie nie było wskazania, w jaki sposób ww. mechanizmy będą stosowane w odniesieniu do zobowiązania powodów. Istniała zatem możliwość naruszenia interesów konsumenta. Bez znaczenia w tej sytuacji pozostaje, że zgodnie z art. 5 ust. 2 pkt 7 prawa bankowego bank jest uprawniony do przeprowadzania określonych operacji walutowych oraz może stosować własne kursy walutowe, które obowiązany jest ogłaszać (art. 111 ust. 1 pkt 4 prawa bankowego). Żaden z powoływanych przepisów ani nie określał mechanizmu ustalania kursów walut, ani nie zwalniał z obowiązku jego precyzyjnego wskazania w umowach zawieranych z konsumentem. Nie sposób w tej sytuacji mówić o jednoznacznym sformułowaniu postanowień umowy.

Dokonując wykładni art. 4 ust. 2 dyrektywy 93/13/EWG w podobnym kontekście, dotyczącym swobody określania kursu wymiany przez bank, Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej uznał, że „wymóg, zgodnie z którym warunek umowny musi być wyrażony prostym i zrozumiałym językiem, powinien być rozumiany jako nakazujący nie tylko, by dany warunek był zrozumiały dla konsumenta z gramatycznego punktu widzenia, ale także, by umowa przedstawiała w sposób przejrzysty konkretne działanie mechanizmu wymiany waluty obcej, do którego odnosi się ów warunek, a także związek między tym mechanizmem
a mechanizmem przewidzianym w innych warunkach dotyczących uruchomienia kredytu, tak by rzeczony konsument był w stanie oszacować, w oparciu o jednoznaczne i zrozumiałe kryteria, wypływające dla niego z tej umowy konsekwencje ekonomiczne”. W sytuacji, w której dana klauzula zawarta w umowie kredytowej nie realizuje przytoczonych kryteriów, a zatem jest niedozwolona (nieuczciwa), umowa nie pozwala na określenie rozmiarów świadczenia banku i kredytobiorcy w oparciu o obiektywne, niezależne od żadnej stron czynniki. Postanowienia uprawniające bank do jednostronnego ustalenia kursów walut są nietransparentne, pozostawiają bowiem pole do arbitralnego działania banku i w ten sposób obarczają kredytobiorcę nieprzewidywalnym ryzykiem oraz naruszają zasadę równości stron (zob. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 24 lutego 2022 r., II CSKP 45/22 i orzecznictwo przywołane w uzasadnieniu wyroku). W świetle zaprezentowanej argumentacji oraz okoliczności sprawy uznać należało, że ww. postanowienia umowne kształtowały prawa powodów jako konsumentów w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami i rażąco naruszały ich interesy.

Niezależnie od powyższego mieć należy na uwadze, że abuzywność umów kredytów indeksowanych także w walucie euro nie wyczerpuje się w klauzulach kształtujących mechanizm indeksacji. Za abuzywne uznawane są też postanowienia odnoszące się do ustalonego w walucie obcej mechanizmu waloryzacji świadczeń (określane niekiedy jako „klauzule ryzyka walutowego”), które wiążą się z obciążeniem kredytobiorcy - konsumenta nieograniczonym ryzykiem zmiany kursu waluty i związanym z tym ryzykiem zwiększenia kosztu kredytu (zob. postanowienie Sądu Najwyższego z 2 czerwca 2023 r., I CSK 4379/22).

Niesłusznie zarzucił również pozwany brak rozważenia możliwości utrzymania umowy po eliminacji z niej postanowień niedozwolonych. W razie stwierdzenia abuzywności postanowień umowy kredytu indeksowanego odnoszących się do sposobu określania kursu waluty obcej, umowa nie może obowiązywać w pozostałym zakresie (zob. postanowienie Sądu Najwyższego z 30 września 2022 r., I CSK 2071/22). Wiąże się to także z faktem, że zastąpienie niedozwolonego postanowienia poprzez wprowadzenie innego mechanizmu przeliczenia waluty stanowiłoby zbyt daleko idącą modyfikację umowy w celu ratowania sytuacji prawnej przedsiębiorcy, który abuzywną klauzulę zastosował.

Na niepowodzenie skazana była także próba zarzucania, że Sąd Okręgowy powinien był zastosować normy o charakterze dyspozytywnym przewidziane zarówno w kodeksie cywilnym, jak i przepisach ustawy o Narodowym Banku Polskim, prawa bankowego czy prawa wekslowego. Za w pełni przekonujący uznać należy pogląd, zgodnie z którym art. 385 ¹ §2 k.c. wyłącza stosowanie art. 58 §3 k.c., co uzasadnia stanowisko, że nieuczciwe postanowienia indeksacyjne nie powinny być zastępowane innym mechanizmem przeliczeniowym opartym na przepisach kodeksu cywilnego. Również Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej co do zasady wyklucza, aby sąd krajowy mógł zmieniać treść nieuczciwych warunków zawartych w umowach. Zwraca się uwagę, że działania sądu w razie stwierdzenia klauzuli abuzywnej mają mieć charakter sankcyjny, co oznacza osiągnięcie swoistego skutku zniechęcającego profesjonalnych kontrahentów, zawierających umowy z konsumentami do przewidywania w umowach z nimi nieuczciwych postanowień umownych. Skutek ten nie mógłby zostać osiągnięty gdyby umowa mogła zostać uzupełniona w niezbędnym zakresie przez sąd krajowy przez wprowadzenie do umowy warunków uczciwych. Kontrahent konsumenta niczym by bowiem nie ryzykował, narzucając nieuczciwe postanowienia umowne, skoro mógłby liczyć na to, że sąd uzupełni umowę przez wprowadzenie uczciwych warunków, które powinny być przez niego zaproponowane od razu (tak: wyrok Sądu Najwyższego z 27 listopada 2019 r., II CSK 483/18, LEX nr 2744159).

Wobec prawidłowości konstatacji o nieważności umowy, nie mógł odnieść zamierzonego skutku zarzut niewłaściwego zastosowania przepisów o nienależnym świadczeniu. Dla wypełnienia przesłanek, o których mowa w art. 410 k.c. wystarczające jest wykazanie, że świadczenie było nienależne, bez potrzeby udowadniania stopnia wzbogacenia dłużnika (zob. m.in. wyrok SN z 16.05.2023 r., II CSKP 1042/22, LEX nr 3569562).
W orzecznictwie przesądzone zostało także zastosowanie teorii dwóch kondykcji, a nie teorii salda. Nietrafnie skarżący powołuje się na spełnianie świadczeń na podstawie łączącej strony umowy kredytu, skoro okazała się ona nieważna. Trudno też mówić o tym, że świadczenie na podstawie stosunku zobowiązaniowego nawiązanego na podstawie umowy zawierającej postanowienia niedozwolone czyniło zadość zasadom współżycia społecznego.
W rozpoznawanej sprawie nie znajdzie także zastosowania art. 409 k.c. Przesłanka zużycia lub utraty korzyści nie zachodzi, gdy wzbogacony co prawda zużył pierwotną korzyść, lecz nabył w jej miejsce inne mienie lub spłacił dług.

Bezzasadnie apelujący zarzucił obrazę art. 118 k.c. w zw. z art. 120 k.c., albowiem brak jest jakichkolwiek podstaw prawnych do przyjęcia, że roszczenie wywodzone z przepisów
o nienależytym świadczeniu ma charakter okresowy.

Zaskarżony wyrok nie narusza także art. 481 k.c. w zw. z art. 455 k.c. Wyroki zasądzające w sprawach o zapłatę mają co do zasady charakter deklaratoryjny. Odsetki ustawowe z kolei zasądzane są za opóźnienie. Bez znaczenia w tych okolicznościach jest zatem, czy pozwany miał uzasadnione podstawy, by przypuszczać, że nie jest w zwłoce wobec strony przeciwnej. Skarżący został prawidłowo wezwany do zapłaty przez powodów, którzy
w wezwaniu powołali się na nieważność umowy (zob. także wyrok TS z 7.12.2023 r., C-140/22, SM I IN. PRZECIWKO MBANK S.A., LEX nr 3635006).

Sąd odwoławczy nie dostrzegł także, aby Sąd pierwszej instancji uchybił prawu materialnemu w zakresie nie objętym zarzutami apelacji.

Biorąc pod uwagę powyższe okoliczności, Sąd Apelacyjny na podstawie art. 385 k.p.c. oddalił apelację jako bezzasadną.

Za podstawę rozstrzygnięcia o kosztach postępowania apelacyjnego, które po stronie powodów ograniczyły się do wynagrodzenia radcy prawnego przyjęto art. 98 §1 k.p.c. w zw. z art. 391 §1 k.p.c. oraz §2 pkt 7 w zw. z §10 ust. 1 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz. U. z 2015 r., poz. 1804 ze zm.).

Wobec ustalenia przez Sąd odwoławczy wyższej niż określona w apelacji wartości przedmiotu zaskarżenia, zaistniała konieczność pobrania od pozwanego jako strony przegrywającej nieuiszczonej części opłaty od apelacji, na podst. art. 113 ust. 1 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (t. jedn. Dz. U. z 2024 r. poz. 959 ze zm.).