Portal Orzeczeń Sądu Apelacyjnego w Krakowie

POSTANOWIENIE

Dnia 22 czerwca 2022 r.

Sąd Apelacyjny w Krakowie I Wydział Cywilny w składzie:

Przewodniczący: SSA Grzegorz Krężołek

po rozpoznaniu w dniu 22 czerwca 2022 r. w Krakowie

na posiedzeniu niejawnym

sprawy z powództwa Banku (...) SA z siedzibą w G.

przeciwko A. M. i K. R.

o zapłatę

na skutek apelacji obu stron

od wyroku Sądu Okręgowego w Tarnowie

z dnia 30 lipca 2019r , sygn. akt : I C 263/17

P o s t a n a w i a

1.  uchylić wyrok Sądu Okręgowego w Tarnowie z dnia 30 lipca 2019r.,

sygn. akt : (...) i umorzyć postępowanie w sprawie ,

2.  nie obciążać pozwanych A. M. i K. R. kosztami procesu i postępowania apelacyjnego.

SSA Grzegorz Krężołek

Sygn. akt : I ACa 1087/19

UZASADNIENIE

Bank (...) SA w G. w pozwie skierowanym przeciwko A. M. i K. R. domagał się zasądzenia od nich na swoją rzecz solidarnie kwoty 58 915, 56 CHF wraz z odsetkami w wysokości 10, 98 % w skali roku , liczonymi od dnia 5 września 2016 r. do dnia zapłaty z tym zastrzeżeniem , iż bank nie może domagać się odsetek za opóźnienie w wysokości przekraczającej maksymalną skalę odsetek za opóźnienie.

Strona powodowa wnosiła także o obciążenie pozwanych kosztami procesu.

Uzasadniając żądanie bank wskazał , że pozwani zawarli z jego poprzednikiem prawnym, (...) Bank SA w G. w dniu 14 marca 2008r umowę kredytową nr (...) na kwotę 169 984, 71 zł., indeksowanego kursem franka szwajcarskiego.

Pozwani nie dochowali warunków spłaty zobowiązania wynikającego z umowy i dlatego oświadczeniem z dnia 23 grudnia 2015r strona powodowa wypowiedziała ją , zobowiązując do zapłaty zaległości w terminie 30 dni od daty otrzymania wypowiedzenia.

Pozwani nie odpowiedzieli na wezwanie .

Na kwotę dochodzoną pozwem według jego uzasadnienia składały się :

kapitał w kwocie 55 396, 33 CHF , odsetki umowne za okres pomiędzy 21 sierpnia 2015r. do 16 lutego 2016r. w wysokości 381, 19 CHF , odsetki karne za okres od 21 września 2015r. do 4 września 2016r w kwocie 3 122, 04 franka szwajcarskiego oraz opłaty i prowizje w łącznej sumie 16 CHF.

Bank domagał się także obciążenia przeciwników procesowych kosztami postępowania.

W dniu 14 września 2016r., Sąd Okręgowy w Tanowie wydał nakaz zapłaty w postępowaniu nakazowym , którym w całości uwzględnił powództwo.

Pozwani kwestionując to orzeczenie w całości, w zarzutach od niego , domagali się oddalenia powództwa oraz przyznania na swoją rzecz kosztów procesu.

W swoim stanowisku zaprzeczyli istnieniu swojego zobowiązania kredytowego , a także przekazaniu im przez bank środków z kredytu . Zakwestionowali także skuteczność wypowiedzenia z którym połączyli zarzut braku wymagalności roszczenia oraz sposób w jaki bank wyliczył wysokość dochodzonej pozwem kwoty.

Wyrokiem z dnia 30 lipca 2019r Sąd Okręgowy w Tanowie – w częściowym uwzględnieniu żądania strony powodowej :

- uchylił nakaz zapłaty z dnia 14 września 2016r [ pkt 1],

- zasadził na rzecz Banku (...) SA od pozwanych K. R. i A. M. / mylnie określonej w orzeczeniu jako A. / solidarnie kwotę 131 085 , 64 zł z odsetkami za opóźnienie w wysokości 10, 98 % od dnia 16 lutego 2016r do dnia zapłaty z zastrzeżeniem , iż strona powodowa nie może domagać się odsetek za opóźnienie , przekraczających wysokość maksymalnych odsetek za opóźnienie [ pkt 2],

- w pozostałym zakresie powództwo oddalił [ pkt 3],

- zasadził od strony powodowej na rzecz Skarbu Państwa - Sądu Okręgowego w Tarnowie kwotę 2 665 zł , tytułem brakującej części opłaty od pozwu [ pkt 4],

- zasadził od pozwanych na rzecz Skarbu Państwa - Sądu Okręgowego w Tanowie solidarnie kwotę 1 537 zł , tytułem brakującej części kosztów związanych z postępowaniem [ pkt 5 ] oraz

- zasądził od K. R. i A. M. na rzecz Banku (...) SA w G. kwotę 3 136 zł, tytułem kosztów postępowania[ pkt 6 sentencji wyroku ].

Apelacje od tego wyroku złożyły obydwie strony.

Bank (...) SA , obejmując zakresem środka odwoławczego jego całość , domagał się zmiany orzeczenia Sądu I instancji i uwzględnienia roszczenia w całości oraz obciążenia pozwanych solidarnym obowiązkiem zapłaty na rzecz skarżącego kosztów procesu i postępowania apelacyjnego.

W ramach apelacji, opartej zarówno na zarzutach procesowych , dotyczących ustaleń oraz o charakterze materialnym, strona powodowa kwestionowała w szczególności :

- zakwalifikowanie przez Sąd I instancji umowy z dnia 14 marca 2008r jako umowy kredytowej w walucie polskiej mimo , że był to kredyt walutowy, indeksowany kursem franka szwajcarskiego , w której saldo było wyrażone w tej walucie, a jednym z elementów składających się na zawarty w umowie mechanizm indeksacyjny, był wskaźnik Libor,

- ustalenie , że postanowienia umowne dotyczące tego mechanizmu nie stanowiły elementu składającego się na główne świadczenie umowne , mimo istnienia podstaw do takiej ich kwalifikacji , nadto nie wzięcie pod rozwagę , że postanowienia te były przedmiotem indywidualnych uzgodnień pomiędzy pozwanymi kredytobiorcami a poprzednikiem prawnym strony skarżącej , o czym świadczy to , że K. R. i A. M. zdecydowali się na zawarcie umowy kredytu walutowego ,

- nietrafną, jego zdaniem ocenę Sądu I instancji zgodnie z którą wszystkie postanowienia dotyczące klauzuli indeksacyjnej zawartej w umowie są abuzywne w warunkach , gdy cechę tę przypisał jedynie sposobowi ustalenia kursu walut obcych przez bank,

- nie uwzględnienie i brak oceny znaczenia jakie dla weryfikacji roszczenia strony powodowej miało wejście w życie , w czasie obowiązywania umowy kredytowej tzw. ustawy anty spreadowej,

- nietrafne zastosowanie dla określenia wysokości świadczenia należnego bankowi tych wyznaczników wysokości zobowiązania pozwanych , które są charakterystyczne dla kredytu złotówkowego , co było następstwem uznania , iż cały umowny mechanizm indeksacyjny jest niedozwolony. W ten sposób poprzez zastosowane przez Sąd przy wyliczeniu wysokości kwoty należnej stronie powodowej zastąpienie tymi wyznacznikami jej rozmiaru , które są stosowane przy kredytach złotowych , w tym wskaźnika Wibor , spowodował, iż doszło do zmiany umowy w sposób sprzeczny z jej naturą [ jako kredytu o charakterze walutowym].

Kredytobiorcy granicami swojej apelacji objęli punkty 2, 5 i 6 jego sentencji , domagając się w jej wniosku w pierwszej kolejności wydania przez Sąd II instancji rozstrzygnięcia reformatoryjnego , którym powództwo zostanie oddalone w całości , a strona pozwana obciążona na ich rzecz kosztami postępowania przed Sądami obu instancji.

Jako wniosek ewentualny sformułowali żądanie uchylenia wyroku z dnia 30 lipca 2019r w zaskarżonej części i przekazania sprawy Sądowi Okręgowemu w Tarnowie do ponownego rozpoznania.

Środek odwoławczy został oparty na zarzucie procesowym przekroczenia granic swobodnej oceny zgromadzonych dowodów , które skutkowało niezasadnym ustaleniem , iż bank miał rzeczywistą podstawę do dokonania wypowiedzenia umowy kredytowej w sytuacji , gdy w dacie składania oświadczenia o wypowiedzeniu skarżący mieli nawet nadpłatę w ramach rozliczeń z nim swojego świadczenia umownego.

Pozostałe miały charakter materialny i w ich ramach pozwani zakwestionowali stanowisko Sądu I instancji zgodnie z którym przy ustaleniu , iż umowna klauzula indeksacyjna jest abuzywna, umowa stron nie może nadal obowiązywać , a strony wiąże umowa kredytu o charakterze złotowym , ze wszystkimi tego następstwami z tym w zakresie ustalenia oprocentowania według stawki Wibor, stosowanej przy tego rodzaju umowach.

W czasie prowadzenia przez Sąd II instancji postępowania apelacyjnego , przed wdaniem wyroku orzekającego o środkach odwoławczych stron, pozwani przedłożyli odpisy postanowień Sądu Rejonowego (...) w K.VIII Wydział Gospodarczy dla spraw upadłościowych i restrukturyzacyjnych wydanych w dniu 11 października 2019r , w sprawach oznaczonych sygnaturami(...) i (...) , którymi ogłoszono upadłości obojga pozwanych jako osób fizycznych nie prowadzących działalności gospodarczej.

/ dowód : postanowienia Sądu Rejonowego z dnia 11 października 2019r k. 1353 i 1354 akt/.

Ponieważ wskazane dokumenty zostały przedłożone już po wyznaczeniu kolejnego terminu rozprawy apelacyjnej , Sąd podczas jej przebiegu wydał postanowienie o zawieszeniu postępowania , którego podstawą była norma art. 174 §1 pkt 4 kpc w zw. z art. 391 §1 kpc.

/ dowód : protokoły rozpraw apelacyjnych z 26 stycznia 2021r. i 22 marca 2021r , postanowienie o zawieszeniu postępowania / k. 1350 v , 1359-1360 akt /.

W ramach prowadzonych postępowań upadłościowych obu pozwanych Bank (...) SA w G. zgłosił swoją wierzytelność dochodzoną pozwem, dla której podstawą była umowa kredytu zawarta z pozwanymi nr (...), przy czym zgłoszenia tego dokonał odrębnie – wobec każdego z nich.

Tożsamość tej wierzytelności z wierzytelnością objętą żądaniem pozwu znajduje swoje potwierdzenie na listach wierzytelności , co wynika z przedłożonych na wniosek Sądu Apelacyjnego przez Sąd Rejonowy(...) w K. ich kart , obejmujących decyzję syndyka w przedmiocie uznania , po zgłoszeniu jej przez stronę powodową

Wynika z nich informacja iż była ona - obciążając obydwoje upadłych - przedmiotem sporu właśnie w sprawie prowadzonej przez Sąd Okręgowy w Tarnowie , oznaczonej sygnaturą I C 263/17.

Z treści decyzji syndyka w obu postępowaniach wynika także , że zarówno A. M. jak i K. R. potwierdzili , iż wierzytelność służąca Bankowi (...) SA, , w zakresie w jakim została uznana , rzeczywiście ich obciąża.

Została ona uznana przez syndyka [ w każdym z nich Sąd upadłościowy ustanowił w tej roli tę samą osobę - I. F. ] - do kwoty łącznej 300 802, 80 zł , która jest wyższa niż ta na jaką strona powodowa oznaczyła wartość przedmiotu sporu w postępowaniu prowadzonym przed Sądem , w oparciu o mechanizm przeliczeniowy , który opisała w motywach pozwu.

Listy wierzytelności w postępowaniach upadłościowych obydwojga pozwanych zostały obwieszczone zarządzeniem Sędziego Komisarza z dnia 19 października 2020r. a jego postanowieniami z 8 lutego i 9 listopada 2021r., zatwierdzone.

/ dowód : karty list wierzytelności k. 1396 i 1400 akt , postanowienia o zatwierdzeniu list wierzytelności z dnia 8 lutego 2021r w postępowaniu upadłościowym K. R., oznaczonym sygnaturą(...) i z dnia 9 listopada 2021r w postępowaniu upadłościowym A. M. , oznaczonym sygnaturą (...) - k.1394 i 1398 akt/.

Powyższe ustalenia faktyczne , dotyczące przebiegu postępowań upadłościowych prowadzonych wobec pozwanych, Sąd II instancji oparł na dokumentach urzędowych , których wiarygodność nie wzbudzała wątpliwości.

Dodatkowo dać należy , że w swoim stanowisku procesowym wyrażonym w piśmie z dnia 8 czerwca 2022r / por . k. 1415-1416 akt / , zawodowy pełnomocnik strony powodowej nie kwestionował tych okoliczności faktycznych , wyrażał natomiast inne stanowisko niż to , które zdecydowało o wydaniu przez Sąd II instancji uzasadnianego postanowienia , co do następstw prowadzenia postępowań upadłościowych i zgłoszenia w nich przez bank wierzytelności wobec aktualnie upadłych , dla dalszego biegu postępowania sądowego

Sąd Apelacyjny instancji rozważył:

Ustalone w sprawie okoliczności faktyczne zgodnie z którymi Bank (...) SA w G. zgłosił w postępowaniach upadłościowych prowadzonych wobec obydwojga pozwanych , wierzytelność stanowiącą przedmiot sporu stron decydują o tym , że orzeczenie Sądu I instancji podlegało uchyleniu , a postępowanie zostało umorzone na podstawie art. 386 §3 kpc.

W warunkach ustalenia , że wobec A. M. i K. R. zostały ogłoszone upadłości jako osób fizycznych nie prowadzących działalności gospodarczej, obowiązkiem Sądu Apelacyjnego było zawieszenie postępowania z urzędu , po myśli art. 174 §1 pkt 4 kpc albowiem niewątpliwie przedmiot sporu stron [ wierzytelność kredytowa banku ] była długiem upadłych , który podlegałby zaspokojeniu z mas upadłości, które stanowiły dotychczasowe ich majątki.

Postanowieniami o ogłoszeniu upadłości został ustanowiony syndyk, stąd kolejnym zagadnieniem , które podlegało ocenie było to czy [ jak wskazuje strona powodowa w piśmie z dnia 8 czerwca 2022r ] postępowanie sądowe powinno być kontynuowane z jego udziałem , czy też taka kontynuacja jest wyłączona. Odpowiedź na to pytanie wiąże się z interpretacją treści treścią art. 180 §1 zd. pierwsze w zw. z pkt 5 lit b / kpc.

Wyklucza ona kontynuowanie postępowania po takiej zmianie podmiotowej , do czasu zakończenia tego etapu postępowania upadłościowego , który służy zgłaszaniu takich wierzytelności na listę oraz zatwierdzeniu jej w ostatecznym kształcie.

Wobec tego postępowanie sądowe może być podjęte i prowadzone w dalszym ciągu z udziałem syndyka o ile postępowanie upadłościowe jako takie nadal trwa, a wierzytelność stanowiąca przedmiot sporu , która z uwagi na swój charakter podlegała zgłoszeniu, nie została ostatecznie na liście umieszczona. Podjęcie postępowania w tym przypadku nie następuje przy tym z urzędu ,a na podstawie wniosku strony, w którym wykaże ona fakt odmowy wciągnięcia wierzytelności na listę.

Jeżeli do takiego umieszczenia dojdzie, w rozmiarze ilościowym co najmniej takim samym w jakim dotąd stanowiła przedmiot roszczenia dochodzonego pozwem, wydanie orzeczenia staje się zbędne , rodząc skutek w postaci umorzenia postępowania sądowego [ przy braku podstaw do wcześniejszego jego podejmowania , skoro upadłego nie może zastąpić w tych okolicznościach, w dotychczasowej roli procesowej syndyk]

/ por. także uwagi A. Jakubeckiego w komentarzu do kodeksu postępowania cywilnego pod redakcją T. Wiśniewskiego – wydanie z 2021r , powołane za zbiorem Lex , Pawła Jandy w komentarzu do art. 145 ustawy prawo upadłościowe - wydanie z 2020r , a także stanowisko SN wyrażone w postanowieniu z dnia 2 lutego 2006 , sygn. II CK 391/05 , oraz w uchwale z 18 stycznia 2019r , sygn. III CZP 55/18 , obydwa orzeczenia powołane za zbiorem Lex/.

Stwierdzenie tej podstawy formalnego zakończenia postępowania przed Sądem II instancji dotyczy jego całości , a wobec tego Sąd ten zobligowany jest także do uchylenia orzeczenia wydanego przez Sąd I niższej instancji , w oparciu o podstawę normatywną którą wskazano wyżej .

Już tylko dla porządku dodać trzeba , że podstawą umorzenia nie jest , w tym przypadku przepis art. 182 kpc skoro jego źródłami nie były uprzednie zawieszenie, nastąpienie okoliczności faktycznych i upływ czasu , wskazane przez ustawodawcę w tym przepisie.

Kolejnym zagadnieniem , które musiało zostać w ustalonych okolicznościach faktycznych rozważane było, w warunkach zmiany ustawy Prawo upadłościowe , dokonanej ustawą z dnia 30 sierpnia 2019r o zmianie ustawy Prawo upadłościowe oraz niektórych innych ustaw [ DzU z 2019 poz. 1802 ] to, czy norma art. 145 ust. 1 ustawy w ogóle może mieć zastosowanie do wierzytelności dochodzonej pozwem przez bank i czy status obydwojga pozwanych jako upadłych ma znaczenie dla możliwości dalszego kontynuowania postepowania.

Wątpliwość ta wynikała z dwóch powodów . Po pierwsze stąd , iż wobec A. M. i K. R. została ogłoszona upadłość jako osób fizycznych nie prowadzących działalności gospodarczej. Upadłość ta jest uregulowana przez normy art. 491 ^1-24 ustawy.

Na podstawie wskazanej zmiany ustawowej , po myśli art. 1 pkt 56/ do takich postępowań norma art. 145 Prawa upadłościowego , przestała mieć zastosowanie.

Zdaniem Sądu Apelacyjnego przepis ten ma w rozstrzyganej sprawie zastosowanie dlatego , że wskazana zmiana weszła w życie z dniem 24 marca 2020r., podczas gdy ogłoszenie upadłości w stosunku do obydwojga pozwanych nastąpiło wcześniej , bo w dniu 11 października 2019r.

Na podstawie art. 9 ust. 1 ustawy zmieniającej , do takich postępowań stosuje się przepisy dotychczasowe. Zatem odpowiednie zastosowanie do sytuacji pozwanych i wierzytelności objętej sporem , którą dysponuje wobec nich Bank (...) SA, ma także , w oparciu o art. 491 ² Prawa upadłościowego, norma art. 145 ust. 1 tej ustawy z konsekwencjami opisanymi wyżej.

Konsekwencje te , wobec ustalenia , że wierzytelność strony powodowej stanowiąca przedmiot sporu stron w rozstrzyganej przez Sąd sprawie została skutecznie zgłoszona, na obecnie zatwierdzoną listę wierzytelności w postępowaniach upadłościowych pozwanych , prowadzą do wydania przez Sąd II instancji postanowienia o treści wskazanej w punkcie 1 sentencji postanowienia, na podstawie art. 386 §3 kpc w zw. z art. 145 ust. 1 ustawy Prawo upadłościowe z dnia 28 lutego 2003r [ jedn. tekst DzU z 2022 poz. 1520].

Rozstrzygając o kosztach postępowania [ pkt 2 sentencji postanowienia ] ,Sąd II instancji decydował o nie obciążaniu pozwanych obowiązkiem ich ponoszenia na rzecz strony przeciwnej.

Ocenił ,iż w okolicznościach ustalonych sprawie , a w szczególności tych , które nastąpiły już po wydaniu wyroku przez Sąd I instancji , istnieją dostateczne podstawy aby uznać , że względy sprawiedliwości i słuszności dostatecznie przemawiają za odstąpieniem w przypadku obydwojga pozwanych od reguły pokrycia przez stronę przerywającą spór celowych kosztów przeciwnika procesowego.

W ramach tej oceny nie można tracić z pola widzenia , a przeciwnie trzeba nadać szczególne znaczenie faktowi , że zły stan majątkowy kredytobiorców spowodował , że nie regulowali swoich zobowiązań wobec wierzycieli , w sposób i w zakresie który zdecydował o ogłoszeniu wobec niej tzw. upadłości konsumenckiej.

Trzeba także uwzględnić , że całość pretensji finansowej strony powodowej wobec nich , w tym także ta jej część która odnosi się do należnych bankowi dotychczas poniesionych kosztów dochodzenia roszczenia , którego podstawą jest wierzytelność kredytowa , powinna być uwzględniona przez bank w ramach zgłoszenia kierowanego wobec syndyka. I tylko w tych granicach może podlegać zaspokajaniu w chwili obecnej jedynie z funduszów obu mas. Jest to dodatkowy argument za zasadnością rozstrzygnięcia zawartego w punkcie 2 uzasadnianego postanowienia.

SSA Grzegorz Krężołek