Portal Orzeczeń Sądu Apelacyjnego w Krakowie

POSTANOWIENIE

Dnia 14 listopada 2013 r.

Sąd Apelacyjny w Krakowie – Wydział I Cywilny w składzie:

Przewodniczący:	SSA Paweł Rygiel
Sędziowie:	SSA Sławomir Jamróg (spr.) SSO del. Małgorzata Łoboz
Protokolant:	st. prot. sądowy Marta Matys

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 14 listopada 2013 r. w Krakowie

przy udziale Prokuratora Prokuratury Apelacyjnej w Krakowie

sprawy z wniosku A. Ż.

przy uczestnictwie J. Ż. oraz M. J.

o uchylenie ubezwłasnowolnienia częściowego

na skutek apelacji wnioskodawcy

od postanowienia Sądu Okręgowego w Nowym Sączu

z dnia 5 czerwca 2013 r. sygn. akt I Ns 263/10

p o s t a n a w i a:

1.  oddalić apelację;

2.  stwierdzić, że wnioskodawca i uczestnicy postępowania ponoszą koszty postępowania związane ze swoim udziałem w sprawie;

3.  przyznać od Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w Nowym Sączu na rzecz adw. P. M. z Kancelarii Adwokackiej w N. przy ul. (...), kwotę 221,40 zł (dwieście dwadzieścia jeden złotych 40/100), w tym 41,40 zł podatku od towarów i usług, tytułem nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej wnioskodawcy z urzędu w postępowaniu apelacyjnym.

Sygn. akt I ACa 1090/13

UZASADNIENIE

Ubezwłasnowolniony częściowo A. Ż. w dniu 23 listopada 2010 r. wystąpił z wnioskiem o uchylenie częściowego ubezwłasnowolnienia, wynikającego z postanowienia Sądu Okręgowego w Nowym Sączu dnia 3 marca 2009r. sygn. akt I Ns 189/07, którym zmieniono wcześniej ustanowione ubezwłasnowolnienie całkowite, orzeczone postanowieniem tegoż Sądu dnia 31 maja 2000r. A. Ż. wskazał, iż orzeczone częściowe ubezwłasnowolnienie było błędne i zostało wydane przy sprzecznych opiniach biegłych. Podniósł, że prawidłowo funkcjonuje w społeczeństwie , od 2000 r. nie występują u niego ostre zaburzenia psychotyczne, a długi okres remisji, w tym kontynuacja leczenia farmakologicznego, pozwoliłyby mu na dalszą rehabilitację a docelowo podjęcie pracy, której nie może podjąć jako osoba częściowo ubezwłasnowolniona.

Uczestnik J. Ż. - pełniący obowiązki kuratora wnioskodawcy - wniósł o oddalenie wniosku A. Ż. oraz wniósł o całkowite ubezwłasnowolnienie wnioskodawcy .

Uczestniczka M. J. wniosła o utrzymanie ubezwłasnowolnienia częściowego wnioskodawcy.

A. Ż. wniósł o oddalenie wniosku J. Ż.. Prokurator wniósł o oddalenie wniosku o uchylenie ubezwłasnowolnienia oraz oddalenie wniosku o całkowite ubezwłasnowolnienie wnioskodawcy.

Postanowieniem z dnia 5 czerwca 2013r. sygn. akt I Ns 263/10 Sąd Okręgowy w Nowym Sączu oddalił oba wnioski.

Podstawę tego rozstrzygnięcia stanowiło ustalenie, że A. Ż. wymaga nadal pomocy przy prowadzeniu swoich spraw. A. Ż. urodzony w dniu (...) w N. jest osobą rozwiedzioną a z tego związku posiada pełnoletniego syna, z którym od lat nie utrzymuje kontaktu. Jest on osobą somatycznie zdrową, natomiast od około 1979 r. występują u niego zaburzenia psychiczne z kręgu schizofrenii; z tego powodu był kilkukrotnie hospitalizowany. Wnioskodawca dysponuje orzeczeniem o niepełnosprawności a z tego tytułu uzyskuje rentę, której część potrącana jest na koszty utrzymania; do własnej dyspozycji pozostaje mu kwota około 200 zł. Na mocy ostatecznej decyzji Dyrektora Powiatowego Centrum Pomocy Rodzinie w N. z dnia 13 lutego 2013 r. wnioskodawca został skierowany do Domu Pomocy Społecznej w N. przeznaczonego dla osób przewlekle psychicznie chorych, gdzie przebywa od 16 kwietnia 2013r. Wcześniej zamieszkiwał w Domu Pomocy Społecznej w Z.. Prawomocnym postanowieniem z dnia 3 marca 2009 r. Sąd Okręgowy w Nowym Sączu zmienił ubezwłasnowolnienie całkowite - orzeczone wobec wnioskodawcy postanowieniem z dnia 31 maja 2000 r. w sprawie I Ns 47/00 - na ubezwłasnowolnienie częściowe. Podstawę rozstrzygnięcia stanowiło ustalenie, że stan jego zdrowia psychicznego uległ poprawie, jednak w dalszym ciągu wymaga on zapewnienia mu właściwych warunków bytowych, nadzoru nad leczeniem, gdyż nie jest w stanie w tym zakresie właściwie pokierować swoim postępowaniem. Na mocy postanowienia Sądu Rejonowego w Nowym Targu z dnia 20 stycznia 2010 r. kuratorem dla wnioskodawcy został ustanowiony jego brat J. Ż.. W dniu 1 listopada 2010 r. A. Ż. został zatrzymany przez policję po tym jak kierował rowerem w stanie nietrzeźwości, w związku z czym toczyło się z jego udziałem postępowanie karne, które ostatecznie zostało zawieszone w związku ze stwierdzeniem niezdolności do udziału w postępowaniu karnym z uwagi na jego chorobę psychiczną. W dniu 12 września 2012 r. wnioskodawca był hospitalizowany po tym jak w niewyjaśnionych okolicznościach - wskutek upadku na ulicy, doznał urazu głowy. Po opatrzeniu rany stwierdzono u niego zawartość alkoholu sięgającą 1,51 g/dm ^{( 3)} wydychanego powietrza. W okresie przebywania w Domu Pomocy Społecznej w Z., A. Ż. był mieszkańcem samodzielnym, niemniej wymagał kontroli właściwego odżywiania i regularnego spożywania posiłków, a także nadzoru w zakresie leczenia farmakologicznego, dbania o wygląd zewnętrzny i odpoczynku. Jego zachowanie charakteryzowało pobudzenie psychoruchowe, nieumiejętność znalezienia i zorganizowania czasu na odpoczynek i relaks, gonitwa myśli a w związku z tym chaotyczne organizowanie swojego czasu. Mając szerokie zainteresowania, zwłaszcza muzyczne i religijne, w głównej mierze realizował je poza terenem ośrodka udzielając się w pracach okolicznych parafii i dwóch chórów, przy czym próby ograniczenia wyjść i włączania w codzienne życie ośrodka traktował jako zamach na swoją wolność, co miało odzwierciedlenie w kierowanych przez niego skargach do organów ścigania i innych instytucji. Sporadycznie i wybiórczo uczestniczył w organizowanych na terenie zakładu warsztatach terapii zajęciowej, a pomimo długotrwałego pobytu na terenie DPS oraz intensywnej pracy zespołu terapeutyczno-opiekuńczego, nie zaadoptował się do warunków w nim panujących. W trakcie swojego pobytu, nie przestrzegał panującej w placówce dyscypliny i obowiązującego regulaminu, z incydentami powrotów do ośrodka pod wpływem alkoholu włącznie. Do czasu opuszczenia zakładu w Z., A. Ż. pozostawał pod stałą kontrolą Poradni Zdrowia Psychicznego w N. z rozpoznaniem schizofrenii w związku z czym poddawany był stałemu leczeniu farmakologicznemu, przy zastosowaniu zasadniczego leku w formie domięśniowej z uwagi na przedłużony mechanizm jego działania. Pozostałe leki zażywał wybiorczo, a w tym zakresie wymagał stałego nadzoru osób trzecich. Nie miał pełnego wglądu w konieczność stosowania systematycznego leczenia farmakologicznego oraz utrzymywania w trakcie leczenia bezwzględnego zakazu spożywania alkoholu; nie stosował się do kierowanych w tym względzie zaleceń. Konfrontowany z uwagami personelu, przejawiał skłonność do konfabulacji, manipulował faktami unikając tematów niewygodnych dla siebie a także przejawiał tendencję do racjonalizowania sytuacji w jakich się znalazł i życzeniowego spojrzenia na swoje oczekiwania. Pod wpływem alkoholu popełnił wykroczenie jazdy na rowerze w stanie nietrzeźwości, za co otrzymał mandat karny, a prócz incydentu z 12 września 2012 r., w dniu 4 kwietnia 2013 r. miał też kolejny wypadek pod wpływem alkoholu, nie wymagający jednak interwencji lekarskiej. W okresie zamieszkiwania w DPS w Z. wnioskodawca dużo czasu spędzał w mieszkaniu w N., wyodrębnionym w odziedziczonym przez J. Ż. domu, w którym jednak nie utrzymywał porządku, nie dbał też o konserwację istniejących tam urządzeń i instalacji. Do mieszkania tego miał swobodny dostęp. Sąd Okręgowy ustalił nadto , że u wnioskodawcy rozpoznano zaburzenia z kręgu schizofrenii paranoidalnej rezydualnej, a od momentu zmiany ubezwłasnowolnienia w 2009 r., jego stan zdrowia nie uległ zmianie. Wprawdzie nie zaobserwowano jawnego epizodu psychotycznego, jednak okresowemu nasileniu ulegają negatywne objawy schizofrenii takie jak zubożenie kontaktu i zubożenie emocjonalne, spowolnienie psychoruchowe, zaburzenia pamięci, trudności w koncentracji uwagi oraz obniżenie percepcji i koordynacji wzrokowo-ruchowej. A. Ż. ma świadomość istnienia choroby, konfrontowany z problemem nadużywania alkoholu wykazuje charakterystyczne w tym względzie mechanizmy obronne - racjonalizuje i zaprzecza jego używaniu pozostając całkowicie bezkrytyczny wobec swojego zachowania. Jest również mało krytyczny w ocenie swojego sposobu funkcjonowania; wykazuje nie tylko brak realizmu w ocenie swoich możliwości funkcjonowania na rynku pracy po zniesieniu ubezwłasnowolnienia, ale także prezentuje deficyt krytycyzmu w ocenie otaczającej rzeczywistości, zniekształcając jej obraz. W aktualnym stanie zdrowia ma on częściowo ograniczoną zdolność pokierowania własnym postępowaniem; wymaga pomocy przede wszystkim przy sprawach dotyczących zdrowia i leczenia, załatwiania spraw urzędowych i podejmowania decyzji finansowych.

Ustalając stan zdrowia A. Ż. Sąd Okręgowy oparł się przede wszystkim na opinii biegłych S. T. i M. G., uznając ją za najbardziej aktualną i spójną.

Sąd Okręgowy odwołując się do art. 559 k.p.c. przyjął, że nie ustały przyczyny ustanowienia ubezwłasnowolnienia częściowego. Wskazał, że wnioskodawca nadal ujawnia zachowania świadczące o istnieniu zaburzeń z kręgu schizofrenii. Mimo braku schorzeń somatycznych stan zdrowia psychicznego wnioskodawcy wyłącza częściowo jego zdolność kierowania swoim postępowaniem i rozeznania w otaczającym go świecie. A. Ż. nadal wymaga pomocy w sprawach dotyczących leczenia i zapewnienia właściwych warunków bytowych, pozostaje bowiem bezkrytyczny wobec swojego stanu zdrowia i swojej sytuacji. Wnioskodawca bez kontroli i dopilnowania nie gwarantuje prawidłowego funkcjonowania, w tym bezwzględnego zachowania abstynencji. Bez kontroli i dopilnowania nie dostrzega też konieczności regularnego przyjmowania lekarstw, co jest istotne dla stabilności jego stanu zdrowia i codziennego funkcjonowania zwłaszcza w sytuacji w której wykazuje niski stopień krytycyzmu wobec okresowego nadużywania alkoholu, co ujawnia się w obniżeniu jego samokontroli. Sąd Okręgowy zauważył także , że osoba ubezwłasnowolniona częściowo może swobodnie, bez zgody przedstawiciela ustawowego, nawiązać stosunek pracy i dokonywać czynności prawnych, które dotyczą tego stosunku (art. 22 § 3 k.p.); w tym zatem zakresie, częściowe ubezwłasnowolnienie wnioskodawcy, niezależnie od aktualnych możliwości podjęcia dodatkowego zajęcia na terenie N., nie ogranicza go w żaden sposób w bieżącym funkcjonowaniu , stąd nie są adekwatne wskazywane przez wnioskodawcę przyczyny dla jakich żąda on uchylenia ubezwłasnowolnienia. Równocześnie Sąd uznał brak podstaw do całkowitego ubezwłasnowolnienia wnioskodawcy. W tym względzie Sąd Okręgowy miał na uwadze treść art. 13 § 1 k.c. oraz fakt , że stan zdrowia wnioskodawcy od 2009 r. nie uległ zasadniczej zmianie od orzeczenia o ubezwłasnowolnieniu częściowym tzn nie pogorszył się w taki sposób który uzasadniałby orzeczenie jego ubezwłasnowolnienia w szerszym niż aktualny, zakresie.

Apelację od tego orzeczenia złożył wnioskodawca zaskarżając orzeczenie w części oddalającej wniosek o uchylenie ubezwłasnowolnienia. Apelujący zarzucił:

- błąd w ustaleniach faktycznych poprzez nieuwzględnienie faktu , że uczestnik nie wymaga pomocy w prowadzeniu swoich spraw, wykazuje orientację co do czasu miejsca i przestrzeni i jest w stanie pokierować swym postępowaniem bez pomocy innych osób,

- pominięcie istotnych okoliczności , które zostały zawarte w opinii psychiatrycznej z dnia 29 lutego 2012r. sporządzonej przez biegłego Z.,

- naruszenie prawa materialnego a to art. 559§1 k.c. poprzez nieuwzględnienie , że wobec wnioskodawcy ustały przyczyny częściowego ubezwłasnowolnienia.

Wnioskodawca wniósł o zmianę postanowienia i uchylenie ubezwłasnowolnienia częściowego, ewentualnie przekazania sprawy do ponownego rozpoznania . Wniósł także o zwrócenie się do Dyrektora (...) w N. ul. (...) o wydanie opinii dotyczącej osoby wnioskodawcy w szczególności spożywania alkoholu w tej placówce oraz o przeprowadzenie dowodu z opinii biegłego na okoliczność wykonywania przez niego funkcji organisty. Pełnomocnik wnioskodawcy wniósł o przyznanie kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej wnioskodawcy z urzędu.

J. Ż. i M. J. wnieśli o oddalenie apelacji. Prokurator również wniósł o oddalenie apelacji.

Rozpoznając apelację Sąd Apelacyjny uznał ustalenia Sądu pierwszej instancji za własne i wystarczające do rozstrzygnięcia. Brak było potrzeby uzupełnienia postępowania dowodowego. Fakt nadużywania alkoholu przez wnioskodawcę w przeszłości nie budzi wątpliwości . Tto czy wnioskodawca obecnie nadal podczas pobytu w ośrodku nadal nadużywa alkoholu nie jest sam w sobie najbardziej istotny tym bardziej , że okres pobytu skarżącego w DPS w N. jest zbyt krótki by miał w istotny sposób wpłynąć na ocenę sytuacji życiowej A. Ż.. Zupełnie nieadekwatny był zaś wniosek dowodowy dotyczący opinii biegłego. To, że wnioskodawca prawidłowo wykonywał obowiązki organisty zostało potwierdzone dołączonymi do wniosku zaświadczeniami i kwestia ta nie budzi wątpliwości a dodatkowo dla tej oceny nie potrzeba wiadomości specjalnych. Oba wnioski dowodowe zostały więc oddalone.

Ocena dowodów dokonana przez Sąd pierwszej instancji była prawidłowa. Sąd Okręgowy logicznie wskazał dlaczego nie uwzględnił wniosków wcześniejszych opinii biegłych z listy Sądu Okręgowego w Krakowie -psychiatry T. Z. i psycholog E. J.. Sąd Okręgowy właściwie ocenił wszystkie opinie, prawidłowo oceniając stan zdrowia A. Ż. i wpływ schorzenia na jego sytuację życiową. Sad Okręgowy brał przy tym pod uwagę stanowisko samego wnioskodawcy a ustalenia zostały dokonane po osobistym kontakcie z A. Ż.. Fakt , że skarżący nie zgadza się z opinią biegłych wydających ostatnią opinię nie uzasadnia powołania kolejnego biegłego. Ocena stanu zdrowia wynikająca z poprzedniej opinii nie zawiera takich sprzeczności względem pozostałych opinii , które uzasadniałyby konieczność wyjaśnienia w kolejnej opinii. Opinia biegłego Z. i J. została wydana w innym czasie. Ponadto stwierdzona tamże remisja nie została uznana nawet w opinii biegłych (...) za trwałą i zupełną. Sąd nie jest związany wnioskami biegłych Z. i J. lecz sam rozstrzyga czy zachodzi potrzeba zmiany ubezwłasnowolnienia. Wprawdzie opinia biegłego Z. nie stwierdza objawów urojeniowych ani iż objawów autoagresywnych czy agresywnych ale już wówczas rokowania leczenia uznano za niepewne i stwierdzono, że należy liczyć się z nawrotem objawów chorobowych. Stwierdzenia tamże wyrażone o samodzielności i zaradności nie są kategoryczne i nie zawierają oceny , która byłaby sprzeczna ze stwierdzeniami zawartymi w kolejnych opiniach biegłych. Biegły Z. wręcz nawet zakładał możliwość podejmowania przez wnioskodawcę czynności prawnych w warunkach nieważności. Dobra inteligencja werbalna na która powołuje się apelujący nie oznacza dbałości o własne sprawy istotne z punktu widzenia zabezpieczenia podstawowych potrzeb życiowych. Możliwość okazjonalnego wypełniania funkcji organisty nie oznacza , że wnioskodawca może samodzielnie zapewnić sobie podstawy egzystencji szczególnie w aspekcie stwierdzonych wahań koncentracji. Opinia biegłego Z. nie podważa ustaleń Sądu Okręgowego, iż A. Ż. wymaga kontroli właściwego odżywiania i regularnego spożywania posiłków, a także nadzoru w zakresie leczenia farmakologicznego, dbania o wygląd zewnętrzny oraz o swoje mieszkanie. Sąd Apelacyjny podziela więc pogląd Sądu Okręgowego, że świetle art. 559§1 i2 k.p.c. w zw. z art. 16§1 k.c. nie można uznać zasadności żądania uchylenia ubezwłasnowolnienia częściowego. Z żadnej z opinii nie wynika by wnioskodawca mógł zostać uznany za osobę zdrową psychicznie, co więcej sam A. Ż. uznaje że jest chory. Jakkolwiek wnioskodawca sporządza pisma procesowe to jednak w innych sprawach urzędowych wymaga w pomocy innych osób. Przede wszystkim jednak taka pomoc konieczna przy farmakologii wnioskodawcy, który -co niewątpliwie wykazało postępowanie przerywa leczenie albo łączy zażywanie lekarstw z alkoholem a spożywanie alkoholu przy zażywanych lekach psychotropowych stanowi zagrożenie dla zdrowia wnioskodawcy co wyraźnie podnosili w zeznaniach biegli. Ponadto nadużywanie alkoholu stanowiło zagrożenie bezpieczeństwa w ruchu drogowym i prowadziło do uszkodzeń ciała wnioskodawcy. Sposób samodzielnego życia wnioskodawcy wskazuje, że nie kontroluje on w pełni wszystkich swoich potrzeb jak i na element autodestrukcji . Nie można przyjąć , że stanowisko biegłych z K. o samodzielności wnioskodawcy zachowało nadal aktualność. Deklaracje wnioskodawcy o dbałości o swoje sprawy nie są wystarczające, szczególnie wobec stwierdzonego przez wszystkie opinie braku krytycyzmu i braku właściwej oceny swej sytuacji. Utrzymanie ubezwłasnowolnienia częściowego nie jest w tym przypadku karą lecz pomocą dla A. Ż.. Wbrew zarzutom apelującego to, że biegły Z. nie stwierdził ewidentnych zaburzeń myślenia nie może być przesądzający skoro biegły nadal stwierdził istnienie choroby która wówczas znajdowała się w stanie remisji. Biegły ten we wnioskach o możliwości kierowania przez wnioskodawcę swym postępowaniem zakładał systematyczne leczenie i zachowanie abstynencji co nie znalazło dalszego potwierdzenia w materiale dowodowym, co więcej stwierdzono przypadki szkodliwego dla wnioskodawcy powstrzymania się od leczenia lub łączenia leków z alkoholem. Niekategoryczne i niepewne na przyszłość wnioski wynikające z poprzedniej opinii nie mogły stanowić podstawy orzekania. Biegły Z. wręcz stwierdzał możliwość ponownego orzeczenia o ubezwłasnowolnieniu, zakładając , że przy braku leczenia wnioskodawca nie będzie w stanie działać w pełni samodzielnie. Sąd Okręgowy prawidłowo więc przyjął , że najbardziej aktualnie stan zdrowia wnioskodawcy obrazuje opinia biegłych T. i G.. Ustalenia Sądu Okręgowego poczynione w oparciu o tę opinię i w poparciu o dowody osobowe orazi dokumenty w pełni odpowiadają treści art. 554 ¹k.p.c. Wnioskodawca nadal jest chory i wymaga pomocy przy prowadzeniu swych spraw. Sam fakt, że wnioskodawca chce podjąć zatrudnienie w szerszym wymiarze w charakterze organisty oraz jego słowne deklaracje o możliwości podjęcia zatrudnienia i kontynuacji leczenia nie są wystarczającą podstawą do uchylenia częściowego ubezwłasnowolnienia na co słusznie zwrócił uwagę Sąd pierwszej instancji i nie jest tu potrzebne powielenie wywodu w tym przedmiocie zawartego w uzasadnieniu zaskarżonego postanowienia. Apelacja jest więc bezzasadna. O jej oddaleniu Sąd Apelacyjny orzekł na podstawie art. 385 k.p.c. w zw. z art. 13§2 k.p.c. O kosztach postępowania orzeczono na podstawie art. 520§1 k.p.c. Wynagrodzenie pełnomocnika z urzędu określono przy zastosowaniu § 7 ust. 1 pkt 6, §2 ust. 1 i 3 oraz §13 ust. 1 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu (Dz. U. 2013r. poz. 461).