Portal Orzeczeń Sądu Apelacyjnego w Krakowie

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 12 listopada 2024 r.

Sąd Apelacyjny w Krakowie, I Wydział Cywilny w składzie:

Przewodniczący: SSA Grzegorz Krężołek

Protokolant: Edyta Sieja

po rozpoznaniu w dniu 30 października 2024 r. w Krakowie na rozprawie

sprawy z powództwa D. C., S. K., S. W., H. G., E. K. i M. K. (1)

przeciwko Skarbowi Państwa – Państwowemu Gospodarstwu Leśnemu Lasom Państwowym Nadleśnictwo Ł.

o wydanie nieruchomości

oraz

z powództwa wzajemnego Skarbu Państwa – Państwowego Gospodarstwa Leśnego Lasów Państwowych Nadleśnictwo Ł.

przeciwko D. C., S. K., S. W., H. G., E. K. i M. K. (1)

o zapłatę

na skutek apelacji pozwanego i powoda wzajemnego

od wyroku Sądu Okręgowego w Nowym Sączu z dnia 21 czerwca 2022 r.,
sygn. akt I C 1108/20

1.  prostuje z urzędu oczywiste niedokładności w treści komparycji oraz sentencji zaskarżonego wyroku w ten sposób, że przyjęte w nich,
w różnych przypadkach, oznaczenie pozwanego i powoda wzajemnego „Skarb Państwa – Państwowe Gospodarstwo Leśne Lasy Państwowe Nadleśnictwa Ł.” zastępuje przyjętym w tych samych przypadkach oznaczeniem prawidłowym „Skarb Państwa - Państwowe Gospodarstwo Leśne Lasy Państwowe Nadleśnictwo Ł.”;

2.  zmienia punkty II i VI zaskarżonego wyroku w ten tylko sposób, że:

a)  zawarte w punkcie II określenie „solidarnie kwotę 2 266 zł” wraz

z jego oznaczeniem słownym, zastępuje określeniem „po 377,66 zł” (trzysta siedemdziesiąt siedem złotych sześćdziesiąt sześć groszy),

b)  zawarte w punkcie VI określenie „solidarnie kwotę 8 221,24 zł”, wraz z jej oznaczeniem słownym, zastępuje określeniem „po 1 370,20 zł” (tysiąc trzysta siedemdziesiąt złotych dwadzieścia groszy;

3.  w pozostałym zakresie apelację oddala;

4.  zasądza od pozwanego i powoda wzajemnego Skarbu Państwa – Państwowego Gospodarstwa Leśnego Lasów Państwowych Nadleśnictwo Ł. na rzecz powodów i pozwanych wzajemnie D. C., S. K., S. W., H. G., E. K. i M. K. (1) kwoty po 900 zł (dziewięćset złotych), wraz
z ustawowymi odsetkami za opóźnienie w spełnieniu świadczenia pieniężnego za czas od dnia uprawomocnienia się orzeczenia, którym je zasądzono, do dnia zapłaty, tytułem kosztów postępowania apelacyjnego.

Sygn. akt I ACa 1099/22

UZASADNIENIE

W ostatecznie określonym żądaniu pozwu , skierowanego przeciwko Skarbowi Państwa - Państwowemu Gospodarstwu Leśnemu Lasom Państwowym Nadleśnictwu Ł. , powodowie D. C., S. K., S. W., H. G., E. K. i M. K. (1) domagali się wydania:

1.  nieruchomości położonej we wsi K., gmina (...), powiat (...), województwo (...), składającej się z działek ewidencyjnych nr (...) o pow. 1,23 ha, nr(...)o pow. 2,40 ha, nr (...) o pow. 0,20 ha, nr (...) o pow. 1,3162 ha, objętych księgą wieczystą nr (...) prowadzoną przez Sąd Rejonowy w G.,

2.  nieruchomości położonej we wsi K., gmina (...), powiat (...), województwo (...) składającej się z działki ewidencyjnej nr (...) o pow. 0,31 ha., objętej księgą wieczystą nr (...) prowadzoną przez Sąd Rejonowy w G..

Wnieśli także o obciążenie strony przeciwnej kosztami postępowania

Podnosili , że są następcami prawnymi Ł. i M. W., którzy byli właścicielami nieruchomości położonych w miejscowości K., oznaczonych lwh(...).

Nieruchomości własności Ł. i M. W. na podstawie orzeczenia (...) w G. z dnia 15.07.1954 roku przejmującego własność nieruchomości położonych we wsi K., które nastąpiło z rażącym naruszeniem prawa. Orzeczenie to, jako wydane z rażącym naruszaniem prawa w stosunku do Ł. W. , zostało wyeliminowane z obrotu prawnego decyzją Wojewody (...) z dnia 13.11.2012 roku. Natomiast odnośnie M. W. przejęcie własności nastąpiło bez jakiejkolwiek podstawy prawnej, bo nie została wymieniona w tym orzeczeniu.

Ponadto Sąd Rejonowy w G. wyrokiem z dnia 4.12.2015 roku w sprawie oznaczonej sygnaturą (...) , dokonał uzgodnienia treści księgi wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym. Wskutek tego wyroku dla nieruchomości objętych pozwem zostały założone księgi wieczyste KW nr (...), w których jako wyłączni właściciele wpisani są powodowie. Działki objęte pozwem są nieruchomościami leśnymi i powodowie domagają się ich wydania na podstawie art. 222 § 1 kc od pozwanego, który nimi włada bez jakiegokolwiek tytułu prawnego. Skierowany przeciwko żądaniu wydania zarzut zasiedzenia , którym bronił się Skarb Państwa , zdaniem powodów, w ogóle nie pewien być w obecnym postępowaniu badany dlatego , iż ewentualnie powinien zostać podniesiony przez Skarb Państwa w sprawie o uzgodnienie treści księgi wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym, w wyniku którego zostali ujawnieni jako właściciele spornych nieruchomości.

Prawomocny wyrok o uzgodnienie księgi wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym kształtuje sytuację wyjściową na dzień prawomocności i nie jest dopuszczalne ewentualne stwierdzenie nabycia przez stronę przeciwną własności tych nieruchomości w dacie wcześniejszej niż data wyroku w sprawie o uzgodnienie z którego obecna strona pozwana naówczas nie skorzystała. Skarb Państwa- będąc przy tym posiadaczem w złej wierze , nie może zatem zasadnie twierdzić ,iż nabył prawo do tych realności z dniem 31 grudnia 1957r.

Zarzut strony przeciwnej jest także merytorycznie niezasadny dlatego , że skutecznie przerwali bieg zasiedzenia bowiem w 2002 r wystąpili z wnioskiem do Wojewody (...) o stwierdzenie nieważności decyzji (...) z 15.07.1954 roku, a wcześniej występował stan siły wyższej.

Nie minął zatem wystarczający okres posiadania pozwanego spornych nieruchomości dla potwierdzenia ich nabycia przezeń przez zasiedzenie.

Ponadto w przypadku nieruchomości po zmarłej M. W., to przerwanie biegu przedawnienia nie nastąpiło w 2013 roku ze złożeniem pozwu o uzgodnienie treści księgi wieczystej. Orzeczenie (...) w G. z 15.07.1954 roku nie wymieniało M. W. z imienia i nazwiska, mimo , iż stało się podstawą prawną odebrania jej własności nieruchomości. Wystąpienie z wnioskiem o stwierdzenie nieważności orzeczenia (...) z 15.07.1954 roku w części dotyczącej Ł. W. stanowiło czynność zachowawczą z art. 209 k.c. w celu odzyskania całej nieruchomości w tym , w udziałach, należącej do M. W..

W odpowiedzi na powództwo wzajemne Skarbu Państwa o zapłatę kwoty 170 000 zł , domagali się zwrócenia im przez Skarb Państwa pożytków pobranych z nieruchomości leśnej przez stronę przeciwną za okres 10 lat od daty złożenia pozwu o wydanie tj. od dnia 31.08.2010 r, przez zapłatę co najmniej 50 000 zł.

Argumentowali dalej, że wbrew twierdzeniom Skarbu Państwa,większość nieruchomości objętych żądaniem wydania już w 1947 roku miała charakter leśny. Ponadto przeciwnik procesowy jest posiadaczem ich nieruchomości w złej wierze od dnia 23.08.1947r.

Zakwestionowali też podaną przez stronę przeciwną wartość nakładów na nieruchomości leśne . Ich zdaniem roszczenie o zwrot przez nich nakładów pozwanego za okres 10 lat wstecz począwszy od daty doręczenia odpisu pozwu wzajemnego czyli od dnia 2 października 2010r jest przedawnione.

Pozwany Skarb Państwa- Państwowe Gospodarstwo Leśne Lasy Państwowe Nadleśnictwo Ł. wniósł o oddalenie powództwa o wydanie i zasądzenie od powodów (pozwanych wzajemnie) solidarnie na jego rzecz kosztów procesu w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Przed tym żądaniem powodów Skarb Państwa bronił się zarzutem zasiedzenia spornych nieruchomości twierdząc , iż nieruchomości objęte żądaniem wydania , są w jego samoistnym posiadaniu co najmniej od 23 08.1947 roku.

Ponadto postanowieniem Wojewody (...) z dnia 20.05.1949 roku wyznaczona została granica polno-leśna, rozgraniczająca grunty przeznaczone do Państwowego Funduszu Ziemi dla PGR-ów oraz przeznaczone dla Lasów Państwowych pod zalesienie. Z tego powodu nieruchomości objęte żądaniem pozwu zostały wyłączone od produkcji rolnej i w następnych latach ujęte w mapach gospodarczych Planu Urządzenia Lasu. Na gruntach tych znajdują się drzewostany, które są wliczane do powierzchni zapasu gospodarstwa leśnego należącego do Skarbu Państwa, na których w całym tym okresie prowadził on aktywną gospodarkę leśną, w ramach których dokonywano zalesień, pielęgnacji drzewostanów, wykonywano zabiegi ochronne. Świadczy to o samoistnym, faktycznym władaniu przedmiotowymi nieruchomościami od co najmniej końca lat czterdziestych XX wieku do chwili obecnej.

Posiadanie strony pozwanej wykonywane było w zakresie prawa własności, dlatego ziściły się przesłanki do nabycia własności nieruchomości w drodze zasiedzenia.

Pierwszą czynnością która mogła przerwać bieg zasiedzenia w odniesieniu do nieruchomości własności Ł. W. było złożenie wniosku o stwierdzenie nieważności (...) z dnia 15.07.1954 roku, natomiast w odniesieniu do M. W. wniesienie powództwa o uzgodnienie treści księgi wieczystej.

Przez pięćdziesiąt lat nikt nie występował z roszczeniami względem tych nieruchomości. Strona pozwana uzyskała posiadanie spornych nieruchomości na podstawie aktów administracyjnych tj. protokołu z dnia 23.08.1947 roku zatwierdzonego postanowieniem Wojewody (...) z dnia 20.05.1949 roku, a następnie wydano orzeczenie (...) w G. z dnia 15.07.1954 r. .Był wobec tego ich posiadaczem samoistnym w dobrej wierze.

W konsekwencji upłynął 10-letni termin zasiedzenia, biorąc pod uwagę przepisy obowiązujące przed zmianą w 1990 r, co miało miejsce już w dniu 31.12.1957 roku, licząc od końca 1947r.. Argumentował też , że powodowie nietrafnie podnoszą , iż w tym procesie SP nie może bronić się zarzutem zasiedzenia z uwagi na zapadły wcześniej wyrok o uzgodnienie treści księgi wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym.

Ponadto , jego zdaniem , nie doszło do wstrzymania biegu zasiedzenia na podstawie art. 121 pkt 4 k.c., bo powodowie (pozwani wzajemnie) tego nie wykazali. Brak podstaw do przyjmowania, że w każdej sprawie bieg zasiedzenia przerwany z uwagi na stan siły wyższej zakończył się np., w 1989 roku. Według powoda wzajemnego , osoby wysiedlone w ramach (...) (...) jeśli wracały na miejsce wysiedlenia, podejmowały starania o odzyskanie przejętych nieruchomości z pozytywnym skutkiem. Jeśli było to możliwe , odzyskiwali nieruchomości w naturze, a jeśli nie było, otrzymywali ekwiwalent w postaci porównywalnych nieruchomości.

Na wypadek uwzględnienia żądania o wydanie,przeciwnik procesowy powodów, powołując się na art. 461 §1 k.c. złożył oświadczenia o podniesieniu i wykonaniu prawa zatrzymania na kwotę 170 000 zł, powołując się na poniesione nakłady w rozumieniu art. 226 § 1 k.c.

Podkreślił przy tym że na nieruchomościach objętych żądaniem wydania prowadzona był aktywna gospodarka leśna. Poczynione w tym zakresie nakłady nie miały charakteru tylko ulepszenia i zwiększenia wartości rzeczy. Były nakładami koniecznymi.

Pierwotnie grunty te w zdecydowanej większości nie były lasem, co wynika m.in. z lwh (...) i wykazu zmian gruntowych. W większości były to pastwiska i łąki oraz grunty orne . Zalesiono je dopiero staraniem Skarbu Państwa. Powstał na nich las dopiero po przejęciu przez Skarb Państwa.

Aktualnie wszystkie , na skutek prowadzenia przez stronę pozwaną zalesień i zabiegów hodowli i ochrony lasu , stanowią wartościowy kilkudziesięcioletni las, co prowadzi do wzrostu wartości tych nieruchomości.

To zdecydowało , iż Skarb Państwa złożył przeciwko powodom powództwo wzajemne, domagając się zasądzenia od D. C., S. K., S. W., H. G., E. K. i M. K. (1) , solidarnie na jego rzecz , kwoty 170 000 zł tytułem wartości nakładów jakie poczynił przez cały okres posiadania działek objętych pozwem tj. od 1953 roku do chwili obecnej wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi od dnia doręczenia pozwanym wzajemnym odpisu pozwu wzajemnego, do dnia zapłaty . Wniósł także o zasądzenie od nich pozwanych solidarnie kosztów procesu.

Odnośnie żądania pozwanych wzajemnie rozliczenia pobranych pożytków, SP twierdził , że w sytuacji gdy jest posiadaczem w dobrej wierze żądanie takie nie jest usprawiedliwione Ponadto to roszczenie właścicieli obu nieruchomości jest to przedawnione za okres do dnia 23.08.1947r. do dnia 17.11.2014 r.

W piśmie z dnia 26.01.2022r. i na rozprawie w dniu 7.06.2022r pełnomocnicy stron doprecyzowali zgłaszane żądania.

Powodowie (pozwani wzajemnie) podtrzymali żądanie wydania nieruchomości. Odnośnie pozwu wzajemnego wskazali, że akceptują wyliczoną przez biegłego kwotę nakładów na nieruchomości za okres 10 lat wstecz od dnia 13.11.2020 po pomniejszeniu o wartość pobranych przez pozwanego pożytków leśnych, w tym okresie, która wynosi 3 640 zł.

Skarb Państwa ostatecznie wniósł o oddalenie powództwa o wydanie nieruchomości, powołując się na zarzut zasiedzenia przedmiotu wydania. Podał, że na wypadek gdyby Sąd nie uwzględnił tego stanowiska, domagał się rozliczenia nakładów jakie poniósł na nieruchomości objęte żądaniem powodów w kwocie 162 000 zł.

Do tej kwoty podniósł też zarzut zatrzymania nieruchomości objętych żądaniem wydania. W pozostałej części cofnął żądanie zapłaty ,łącząc je ze zrzeczeniem się roszczenia.

Powodowie natomiast wskazali, że gdyby Sąd przyjął, że roszczenie przeciwnika o zwrot nakładów nie przedawniło się to należy z nim rozliczyć ich wierzytelność wzajemną z tytułu uzyskanych przez Skarb państwa pożytków z nieruchomości za cały okres jego władania realnościami , w kwocie łącznej 77 600 zł.

Wyrokiem z dnia 21 czerwca 2022r , Sąd Okręgowy w Nowym Sączu :

- nakazał pozwanemu Skarbowi Państwa – Państwowemu Gospodarstwu Leśnemu Lasom Państwowym Nadleśnictwu Ł. aby, wydał powodom D. C., S. K., S. W., H. G., E. K. i M. K. (1), nieruchomości położone we wsi K., gmina (...), powiat (...), województwo (...) składające się z działek ewidencyjnych:

nr (...) o pow. 1,23 ha, nr(...) o pow. 2,40 ha, nr (...) o pow. 0,20 ha, nr (...) o pow. 1,3162 ha objętych księgą wieczystą nr (...) prowadzoną przez Sąd Rejonowy w G. V Wydział Ksiąg Wieczystych i

nr (...)o pow. 0,31 ha objętej księgą wieczystą nr (...) prowadzoną przez Sąd Rejonowy w G. V Wydział Ksiąg Wieczystych,

przy czym uzależnił wydanie powodom wyżej wymienionych nieruchomości od jednoczesnej zapłaty przez nich na rzecz pozwanego kwoty 4 811,60 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 14 listopada 2020r. do dnia zapłaty [pkt I];

-zasądził od Skarbu Państwa - Państwowego Gospodarstwa Leśnego Lasów Państwowych Nadleśnictwa Ł. na rzecz powodów D. C., S. K., S. W., H. G., E. K. i M. K. (1) solidarnie kwotę 2266 zł , tytułem zwrotu kosztów postępowania w zakresie żądania głównego wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie w spełnieniu świadczenia pieniężnego, za czas od dnia uprawomocnienia się orzeczenia do dnia zapłaty [ pkt II],

- zasądził od pozwanych wzajemnych D. C., S. K., S. W., H. G., E. K. i M. K. (1) solidarnie na rzecz powoda wzajemnego Skarbu Państwa Państwowego Gospodarstwa Leśnego Lasów Państwowych Nadleśnictwa Ł. kwotę 4 811,60 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 14 listopada 2020r. do dnia zapłaty[ pkt III],

- w pozostałym zakresie powództwo wzajemne oddalił [ pkt IV], ,

- umorzył postępowanie co do kwoty 7 400 zł , w zakresie powództwa wzajemnego[ pkt V ],

- zasądził od powoda wzajemnego Skarbu Państwa Państwowego Gospodarstwa Leśnego Lasów Państwowych Nadleśnictwa Ł. na rzecz pozwanych wzajemnych D. C., S. K., S. W., H. G., E. K. i M. K. (1) solidarnie kwotę 8 221,24 zł, tytułem zwrotu kosztów postępowania w zakresie żądania wzajemnego, wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie w spełnieniu świadczenia pieniężnego, za czas od dnia uprawomocnienia się orzeczenia do dnia zapłaty[ pkt VI ] oraz ,

-nakazał pobrać na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w Nowym Sączu od pozwanych wzajemnych D. C., S. K., S. W., H. G., E. K. i M. K. (1) solidarnie kwotę 241 zł , tytułem opłaty od uwzględnionego żądania wzajemnego, której nie miał obowiązku uiścić powód wzajemny [ pkt VI sentencji wyroku ].

Sąd Okręgowy ustalił następujące fakty istotne dla rozstrzygnięcia :

Pierwotnie właścicielem parcel gruntowych położonych w gminie katastralnej L. w powiecie (...) obj (...) (...) tj. pgr (...) (parcela budowlana), (...) (pastwisko), (...) (rola), (...) (łąka), (...) (łąka), (...) (łąka), (...) (łąka), (...) (rola), (...) (rola), (...) (rola), (...) (pastwisko), (...) (rola), (...) (pastwisko), (...) (rola), (...) (pastwisko), (...) (rola), (...) (pastwisko), (...) (pastwisko), (...) (rola), (...) (pastwisko), (...) (rola), (...) (pastwisko),(...) (parcela budowalna), (...) (rola), (...) (pastwisko), (...) (pastwisko), (...) (łąka), (...) (łąka), (...) (rola), (...) (pastwisko), (...) (rola), (...) (pastwisko), (...) (rola), (...) (rola), (...) (pastwisko), (...) (rola), (...) (pastwisko), (...) (pastwisko), (...) (pastwisko), (...) (pastwisko), (...) (pastwisko), (...) (łąka), (...) (pastwisko), (...) (łąka), (...) (pastwisko), (...) (rola) byli : M. W. w 6/8 i Ł. W. w 2/8. Byli też właścicielami ,w powyższych udziałach , parcel gruntowych położonych w gminie katastralnej (...)w powiecie (...). (...) (las), (...) (las), (...) (las), (...) (las), (...) (las), (...) (las), (...) (las), (...) (las).

Według operatu ewidencji gruntów pgr (...) (rola), (...) (las), (...) (las), (...) (pastwisko), (...) (rola) i część (...) (pastwisko) weszły w skład dz. ewid (...). Natomiast część pgr (...) (pastwisko) weszła w skład dz. ewid (...) (...) (las) i część pgr (...) (rola) weszły do dz. ewid (...)i (...).

Pozostała część pgr (...) (rola) oraz (...) (pastwisko), (...) (las), (...) (pastwisko), (...) (las), (...) pastwisko, (...) (las), (...) (pastwisko), (...) (las), (...) (pastwisko), (...) (łąka), (...) (pastwisko), (...) (łąka), (...) (pastwisko), (...) (rola), (...) (las), (...) (rola) weszły do dz. ewid (...).

Gromada (...) z czasem została włączona do miejscowości K..

Wyrokiem z dnia 4.12.2015r. wydanym w sprawie o sygnaturze akt (...), Sąd Rejonowy w G. w sprawie z powództwa Ł. K., M. K. (2), S. W., S. K., D. C., H. G., przeciwko Skarbowi Państwa Lasom Państwowym Nadleśnictwu Ł. ,uzgodnił treść księgi wieczystej nr (...) prowadzonej przez Sąd Rejonowy w G., w której w dziale II jako właściciel wpisany był pozwany Skarb Państwa - Państwowe Gospodarstwo Leśne Lasy Państwowe Nadleśnictwo Ł., z rzeczywistym stanem prawnym poprzez:

a. odłączenie z tej księgi wieczystej działki oznaczonej nr ew.(...)o pow. 1,3162 ha (powstałej z podziału działki oznaczonej nr ew. (...), zgodnie z mapą dla celów prawnych sporządzoną przez geodetę uprawnionego M. P. ,wpisaną do zasobu (...) Ośrodka (...) w G. pod nr (...)),

b. odłączenie z tej księgi wieczystej działki oznaczonej nr (...) o pow. 0,20 ha (powstałej z podziału działki oznaczonej nr (...) zgodnie mapą dla celów prawnych, sporządzoną przez geodetę uprawnionego M. P. ,wpisaną do zasobu (...) Ośrodka (...) w G. pod nr(...)),

c. odłączenie z tej księgi wieczystej działki oznaczonej nr (...) o pow. 1,23 ha oraz działki oznaczonej nr (...) o pow. 2,40 ha (powstałych z podziału działki oznaczonej nr (...) zgodnie z mapą dla celów prawnych ,sporządzoną przez geodetę uprawnionego M. P. ,wpisaną do zasobu (...) Ośrodka (...) w G. pod nr (...)- (...)),

d. założenie dla wymienionych w pkt. a, b, c działek nowej księgi wieczystej i wpisanie w jej dziale II jako właścicieli: Ł. K. w 10/72 części, D. C. w 10/72 części, M. K. (2) w 10/72 części, H. G. w 15 / 72 części, S. W. w 15/72 części, S. K. w 12/72 części,

oraz

uzgodnił treść księgi wieczystej nr (...) prowadzonej przez Sąd Rejonowy w G., w której w dziale II jako właściciel wpisany był w pozwany Skarb Państwa - Państwowe Gospodarstwo Leśne Lasy Państwowe Nadleśnictwo Ł., z rzeczywistym stanem prawnym ,poprzez odłączenie z tej księgi wieczystej działki oznaczonej nr (...) o pow. 0,31 ha (powstałej z podziału działki oznaczonej nr(...) zgodnie z mapą dla celów prawnych , sporządzoną przez geodetę uprawnionego M. P. , wpisaną do zasobu (...) Ośrodka (...) w G. pod nr (...)- (...)) i założenie dla tej działki nowej księgi wieczystej i wpisanie w jej dziale II jako właścicieli: Ł. K. w 10/72 części, D. C. w 10/72 części, M. K. (2) w 10/72 części, H. G. w 15/72 części, S. W. w 15/72 części, S. K. w 12/72 części,

W księdze wieczystej (...) , prowadzonej przez Sąd Rejonowy w G. dla nieruchomości składającej się z dz.(...), (...), (...), (...) , stanowiących grunty leśne o łącznej powierzchni 5,1462 ha w dziale II jako współwłaściciele wpisani są: D. C. w udziale 10/72 części, H. G. w 15/72 części, E. K. w udziale 10/72 części, M. K. (1) w udziale 10/72 części, S. K. w udziale 12/72 części, S. W. w udziale 15/72 części.

W księdze wieczystej (...) prowadzonej przez Sąd Rejonowy w G. dla nieruchomości składającej się z dz. (...) stanowiącej grunty leśne o pow. 0,31 ha w dziale II jako współwłaściciele wpisani są: D. C. w udziale 10/72 części, H. G. w udziale 15/72 części, E. K. w udziale 10/72 części, M. K. (1) w udziale 10/72 części, S. K. w udziale 12/72 części, S. W. w udziale15/72 części.

Z dalszej części ustaleń wynika , iż :

Ł. W. był żonaty z M. W., która zmarła. Ze związku małżeńskiego z nią miał dwoje dzieci E. K. (pierwotnie W.) oraz syna J. W. (1). J. W. (1) miał syna S. W. i córkę H. G..

Ł. W. około 1947 roku ożenił się po raz drugi, z J. W. (2). J. W. (2) miała syna S. K., dla którego Ł. W. był ojczymem.

Postanowieniem z dnia 24.03.2003 roku Sąd Rejonowy w G., w sprawie o sygnaturze (...) stwierdził ,iż spadek po Ł. W. zmarłym dnia (...) roku w K., nabyli żona J. W. (2), córka E. K., H. G. i S. W..

Spadek po J. W. (2) zgodnie z postanowieniem Sadu Rejonowego w G. , wydanym w sprawie o sygnaturze (...) z dnia 30.07 2007r nabył S. K..

E. K. córka Ł. i M. W., zmarła w 2011r . Zgodnie z postanowieniem Sądu Rejonowego w G. z dnia 22.05.2012 r. wydanym w sprawie o sygnaturze (...) spadek po niej nabyły dzieci Ł. K., M. K. (2) oraz D. C.. Natomiast spadek po Ł. K., synu E. i S., zmarłym dnia 10.03.2017r., na podstawie postanowienia Sądu Rejonowego w G. z dnia 13.12.2018 . wydanym w sprawie o sygnaturze sygn. akt (...), z dobrodziejstwem inwentarza, nabyła żona L. K., oraz dzieci K. K., N. K. oraz E. K. córka Ł. i L. po ¼.

Udział 10/72 części w prawie własności nieruchomości składającej się z dz. ewid. (...),(...), (...), (...) o pow. łącznej 5,1462 ha położonych w K. obj. KW (...) , na podstawie postanowienia o dziale spadku po Ł. K. , wydanym przez Sąd Rejonowy w G. w dniu 13.12.2018 r. w sprawie o sygnaturze akt (...), nabyła E. K. bez spłat i dopłat.

Postanowieniem z dnia 10.05.2019r. , w sprawie o sygnaturze (...), Sąd Rejonowy w G. dokonał uzupełniającego działu spadku po Ł. K., przyznając udział 10/72 części w prawie własności dz. (...) o pow. 0,31 ha położonej w K., obj. KW (...), na rzecz E. K. w całości bez spłat.

Sąd Okręgowy ustalił dalej , że Ł. W. i M. W. z dziećmi E. i J. W. (1) zostali w 1947r przesiedleni w ramach(...) (...) do miejscowości K. w powiecie S.. Mieli 48 godzin na spakowanie się i zatrzymanie w G.. Tam czekali na transport kolejowy, który miał ich zabrać w dalszą drogę. Mogli zabrać tylko to co dali radę unieść oraz zwierzęta gospodarskie. Akcję przeprowadzało wojsko.

Na miejscu w miejscowości K. Ł. W. nie otrzymał żadnych nieruchomości. Zamieszkał z rodziną w jednym pomieszczeniu należącym do (...) Tam pracował .W dniu 15.07.1954r. przebywał poza miejscowością K.-L. w powiecie (...).

W karcie meldunkowej wskazano, że zamieszkiwał w G. K. powiat (...)od dnia 20.03.1947 roku, a stosownie do dokumentu zgłoszenia zamieszkania mieszkał w K. od 28.11.1950 roku. Na pobyt stały był zameldowany w miejscowości K. dopiero od 21.12.1956 roku.

Karta przesiedleńcza Ł. W. została spalona wraz z innymi dokumentami w pożarze domu w K.. Archiwum Państwowe w R. poinformowało, że nie odnaleziono dokumentacji potwierdzającej fakt przesiedlenia Ł. W. z miejscowości K.. E. K. w postępowaniu administracyjnym o stwierdzenie nieważności decyzji administracyjnej , przedłożyła zgłoszenia zamieszkania na nazwisko Ł. W. w miejscowości K., przejętego w Biurze Ewidencji Ludności w 1951 roku oraz zaświadczenie Urzędu Gminy w U. z dnia 19.05.2011 roku, potwierdzające, że Ł. W. ur. w K. dnia 23.09.1904r. zameldowany był na pobyt stały w K. nr (...) w okresie od 21.12.1956 do 17.02.1989 r.

Gmina (...) w piśmie z dnia 9.05.2011 roku poinformowała, że nie jest możliwe potwierdzenie zameldowania Ł. W. w miejscowości K. na dzień 15.07.1954r, natomiast w rejestrze meldunkowym z tej miejscowości, sporządzonym według stanu na 1.04.1974 r Ł. W. nie figurował.

W piśmie Starosty Powiatowego w Z. z dnia 7.12.2010r. poinformowano, że Starostwo to nie posiada dokumentów potwierdzających otrzymanie przez Ł. W. nieruchomości zamiennej za przejętą na własność Skarbu Państwa nieruchomość położoną w K.. Nie figurował też w ewidencji gruntów i budynków jako właściciel, współwłaściciel, ani użytkownik wieczysty na terenie powiatu (...).

Z dalszej części ustaleń wynika , iż :

stanowiące własność Ł. W. i M. W. nieruchomości objęte pozwem, a figurujące w dawnej lwh(...) w gromadzie L. , zostały zgodnie z protokołem ustalenia granicy polno – leśnej z 23 sierpnia 1947 r. przejęte we władanie Państwa.

W dniu 20 maja 1949 r. Wojewoda (...) wydał postanowienie w sprawie ustalenia granicy polno-leśnej w części powiatu (...), objęte działaniem Nadleśnictwa Państwowego R. m.in. w G. L., na podstawie którego wyznaczono granicę między gruntami przeznaczonymi dla PFZ i PGR-ów oraz dla Lasów Państwowych.

Zgodnie z ustaloną granicą polno-leśną przekazano organom Lasów Państwowych w administrację dla celów państwowej gospodarki leśnej, użytki gruntowe stanowiące własność względnie znajdujące się w dyspozycji Skarbu Państwa, objęte tą granicą.

W obrębie gromady L. , obszar użytków leśnych ,w tym lasów stanowiły powierzchnię 343 ha., a inne użytki rolne stanowiły powierzchnie 64 ha.

Obecne działki ewidencyjne nr (...),(...), (...),(...) i (...)znalazły się we władaniu Lasów Państwowych Nadleśnictwa Ł. powstałego w 1952 r.. Część z nich stanowiła lasy, a część przeznaczono pod zalesienie.

Na działkach objętych we władanie Lasów Państwowych już w latach 40-tych , a co najmniej od 1953 r., prowadzona była planowana gospodarka leśna. Działki te od 1953 r. objęte były corocznie planami urządzenia lasów. Plany Urządzenia Lasów obowiązywały w okresach 1.01.1953-30.09.1975, od 1.10.1975 do 30.09.1985, od dnia 1.01.1989 do 31.12.1998, od dnia 1.01.1999 do 31.12.2008, od dnia1.01.2009 do 31.12.2018 roku i nadal obowiązują dnia 1.01.2019 do 31.12.2028 r.

Nieruchomości objęte Kw nr. (...) i Kw nr. (...), nie zostały wydane przez Skarb Państwa Nadleśnictwo Ł. powodom. Cały czas prowadzona jest na nich gospodarka leśna i nadzór nad granicami. W 2016 r z nieruchomości objętych tymi granicami przegoniono powoda S. K..

Sąd I instancji ustalił dalej , że :

(...) w G. orzeczeniem z dnia 15 lipca 1954 r. znak: (...) uznało, iż :

I. w gromadzie K. - L.

a) pozostały grunty po osobach repatriowanych do ZSRR.

b) nie znajdują się one w faktycznym władaniu właścicieli przesiedlonych w ramach akcji „ (...)" na Ziemie Zachodnie, lub niewiadomych z miejsca pobytu . Obejmują one łącznie ogólny obszar 726,00 ha wg. ogólnego i powierzchniowego oznaczenia reszty gruntów. Natomiast wg szczegółowego i powierzchniowego oznaczenia resztę gruntów tej gromady, w rejestrze starego stanu posiadania , uznać jako opuszczone i niezajęte w związku z akcją przesiedleńczą do ZSRR , zagrody wymienionych w orzeczeniu osób.

II. przeszły z dniem 1 lipca 1945 r. na własność Państwa grunty i zagrody uznane wyżej w pkt I a jako należące na prawie własności do osób przesiedlonych do ZSRR,

III. przejąć na podstawie art. 1, 2 i 3 dekretu z dnia 27 lipca 1949 r. /Dz.U poz 339/49/ na własność Państwa grunty i zagrody uznane wyżej w ptk.I/ o ile one należą, na prawie własności ,do osób wymienionych pod ptk. 1b/niniejszego orzeczenia (...).

To orzeczenie (...)w G. , zostało wydane na podstawie dekretu z dnia 27 lipca 1949 r. o przejęciu na własność Państwa nie pozostających w faktycznym władaniu właścicieli nieruchomości ziemskich, położonych w niektórych powiatach województwa (...), (...), (...) i (...) (Dz.U. Nr 46, poz. 339) oraz na podstawie przepisów dekretu z dnia 5 września 1947 o przejściu na własność Państwa mienia pozostałego po osobach przesiedlonych do ZSRR (DZ.U. z 1947 nr 59 poz 318 ze zm.).

W jego treści wymieniono tylko nazwisko Ł. W., nie wymieniono M. W.. Nazwisko Ł. W. wymieniono wśród osób przesiedlonych w związku z akcją przesiedleńczą na Ziemie Zachodnie, zatem zastosowano do przejęcia nieruchomości stanowiących jego własność, dekret z dnia 27 lipca 1949 r. o przejęciu na własność Państwa nie pozostających w faktycznym władaniu właścicieli nieruchomości ziemskich, położonych w niektórych powiatach województwa (...), l., (...) i (...) (Dz.U. Nr 46, poz. 339).

W 1956 roku Ł. W. wraz z drugą żoną, J. W. (2) i dziećmi , wrócili do gromady L. -K. w powiecie (...). Ł. W. zwrócono, zgodnie z jego wnioskiem, grunty rolne z domem.

Nie zwrócono mu gruntu leśnego. Nikt nie informował Ł. W. o tym, że istnieje możliwość zwrotu nieruchomości w tym nieruchomości leśnych. Ludność łemkowska, która wróciła na tereny wysiedlenia , nie miała zaufania do władzy, która nie informowała też o zwrotach nieruchomości na rzecz innych osób. Ludność łemkowska bała się cokolwiek mówić, była zastraszona. Zdarzały się sytuacje, że za to co ktoś powiedział trafiał do obozu pracy.

W 1956r., po śmierci J. S. i objęciu stanowiska I sekretarza PZPR przez W. G. nastąpiła w Polsce odwilż polityczna. Umożliwiono wtedy osobom pochodzenia łemkowskiego z terenu powiatu (...) , po spełnieniu określonych warunków, powrót do miejsca przesiedlenia.

W latach 1957-1969 istniała też możliwość zwrotu na rzecz ludności pochodzenia łemkowskiego nieruchomości rolnych i zabudowań jakie zostały przejęte na skutek(...) (...), po złożeniu przez takie osoby wniosku o zwrot nieruchomości przejętych.

Minister Rolnictwa w piśmie z dnia 21 sierpnia 1956 r., skierowanym do Przewodniczących Prezydiów Wojewódzkich Rad Narodowych między innymi w K. i R. stwierdził, odnosząc się do wątpliwości dotyczących zwrotu nieruchomości osobom przesiedlonym, które powróciły do dotychczasowych miejsc zamieszkania, że nie mogą ulec zwrotowi nieruchomości rozdysponowane tj. będące we władaniu nabywcy lub osób reprezentujących jego prawa, bądź przekazane na cele realizacji narodowych planów gospodarczych, na rzecz PGR lub spółdzielni produkcyjnych.

Stwierdzono natomiast, że nieruchomości przejęte na własność Skarbu Państwa na podstawie dekretu z 1949 r., lecz nie rozdysponowane, mogą zostać zwrócone na rzecz dotychczasowych właścicieli, którzy powrócili na dane miejsce zamieszkania i w takim przypadku powinno zostać uchylone orzeczenie o przejęciu nieruchomości na własność Skarbu Państwa.

Osoby, które powracały z wysiedlenia m.in. na tereny powiatu (...) do wsi: B., B., I., B., G., K., N., Z., obejmowały grunty stanowiące uprzednio ich własność lub grunty Państwowego Funduszu Ziemi, które uprzednio nie stanowiły ich własności (stanowiące grunty zamienne), na podstawie decyzji tymczasowych.

Następnie w latach sześćdziesiątych(...)wydawał decyzje uchylające wcześniejsze decyzje dotyczące przejęcia nieruchomości na rzecz Skarbu Państwa, np. decyzja (...) w G. nr (...) z dnia 10 listopada 1960 r., decyzja (...) z dnia 13.05.1961 roku, decyzja (...) z dnia 6.03.1963 roku znak (...), decyzja (...) w G. z 2 września 1969 r. nr (...), decyzja (...) z dnia 2.09.1969 r. nr (...) (...), decyzja z dnia 23.09 1969.

Decyzje te nie dotyczyły przejętych nieruchomości leśnych, które zostały objęte we władanie przez Administrację Lasów Państwowych. Osoby, które starały się o zwrot takich nieruchomości każdorazowo otrzymywały decyzje odmowne.

W przypadku, gdy nieruchomość uprzednio przejęta była rozdysponowana, wówczas osoba przesiedlona powracająca do dotychczasowego miejsca zamieszkania, otrzymywała ekwiwalent. Były to przeważnie grunty rolne i zabudowania.

W latach 60-tych na terenie powiatu (...) było prowadzone postępowanie wymienne. Również przy tej okazji osoby, które powróciły z wysiedlenia nie mogły odzyskać gruntów leśnych, które były w posiadaniu Lasów Państwowych. Ponadto osoby, które wróciły z wysiedlenia nie mogły odzyskać gruntów innych niż te, które objęły w posiadanie na podstawie decyzji tymczasowych po powrocie z wysiedlenia.

W postępowaniach wymiennych uczestniczyły również grunty osób narodowości łemkowskiej, które nie były objęte akcją przesiedleńczą na Ziemie Zachodnie, a tym samym zachowały własność swoich nieruchomości.

W latach 60-tych i 70-tych zeszłego wieku , nieruchomości będące w zarządzie Lasów Państwowych mogły być zwrócone jedynie w przypadku, gdy te nie były objęte przepisami dekretu z dnia 6 września 1944 r. o przeprowadzeniu reformy rolnej (Dz. U. Nr 4, poz. 17), dekretu z 1947 r. i dekretu z 1949 r. oraz dekretu z 12 grudnia 1944 r. o przejęciu na własność Państwa niektórych lasów (Dz. U. Nr 15, poz. 82) i nie pozostawały we władaniu Skarbu Państwa do dnia 5 kwietnia 1958 r., w rozumieniu art. 9 ustawy z 12 marca 1958 r. o sprzedaży państwowych nieruchomości rolnych i uporządkowaniu niektórych spraw związanych z przeprowadzeniem reformy rolnej i osadnictwa rolnego (Dz. U. Nr 17, poz. 71).

Z dalszej części ustaleń wynika także , że :

Wojewoda (...) w latach 80-tych XX w. odmawiał wszczęcia postępowań w sprawach inicjowanych przez osoby narodowości łemkowskiej o stwierdzenie nieważności orzeczeń (...) w G., na podstawie których Państwo przejmowało nieruchomości osób przesiedlonych.

W uzasadnieniu tych decyzji wskazywano, że mając na uwadze treść art. 156 § 1 k.p.a. brak było podstaw do stwierdzenia nieważności kwestionowanych orzeczeń, a przejęcie nieruchomości na rzecz Skarbu Państwa nastąpiło zgodnie z przepisami dekretów z 1947 r. i 1949 r. Jednocześnie podawano, że zgodnie z wyjaśnieniami Ministerstwa Rolnictwa, uprawnienia byłych właścicieli nieruchomości do otrzymania nieruchomości zamiennych, wygasły 5 kwietnia 1958 r. na mocy art. 16 ustawy z 12 marca 1958 r. o sprzedaży państwowych nieruchomości rolnych oraz uporządkowaniu niektórych spraw związanych z przeprowadzeniem reformy i osadnictwa rolnego (Dz. U. Nr 17, poz. 71).

Odwołania od tych decyzji były utrzymywane w mocy przez Ministra Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej. W tych decyzjach stwierdzano, że są one ostateczne i brak było w nich pouczeń o możliwości poddania ich kontroli przez istniejący już wówczas Naczelny Sąd Administracyjny.

Mimo braku pouczeń , Naczelny Sąd Administracyjny już w pierwszej połowie lat 90-tych XX w. rozpoznawał skargi na decyzje Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi w przedmiocie zwrotu gospodarstw rolnych przejętych na rzecz Skarbu Państwa.

Skargi na takie decyzje były oddalane. Naczelny Sąd Administracyjny argumentował, że decyzje dotyczące przejęcia nieruchomości nie zostały wydane bez podstawy prawnej ani z rażącym naruszeniem prawa, bowiem ich podstawą był dekret z 1949 r., zgodnie z którym nieruchomości nie pozostające w faktycznym władaniu właścicieli mogły być przejęte na rzecz Państwa.

W latach 90-tych Okręgowy Zarząd Lasów Państwowych w P. wciąż wydawał decyzje odmawiające zwrotu nieruchomości leśnych, przejętych po osobach wysiedlonych na podstawie dekretu z 1947 r. i 1949 r. wskazując na ich zgodne z prawem przejęcie na rzecz Państwo.

W latach 70-tych poprzedniego wieku , doszło do zwrotu nieruchomości leśnych właścicielom, ale dotyczyło to osób, które nie były objęte przepisami dekretów z dnia 6.02.1944 roku o przeprowadzaniu reformy rolnej i dekretu z dnia 27 lipca 1949 r. o przejęciu na własność Państwa nie pozostających w faktycznym władaniu właścicieli nieruchomości ziemskich, położonych w niektórych powiatach województwa (...),(...), (...) i (...).

Nieruchomości leśne, które były zwracane , nie mogły też podlegać przejęciu na własność SP w oparciu o przepisy dekretu z dnia 12.12.1944 o przejęciu na własność Państwa niektórych lasów.

W uzasadnieniu decyzji ten Okręgowy Zarząd podawał, że zwracana nieruchomość leśna nie została przejęta na rzecz Skarbu Państwa przez (...) w G. w trybie w/w dekretów i podczas wizji lokalnych stwierdzano, że nieruchomości leśne nie znajdowały się we władaniu Nadleśnictwa G. w rozumieniu art. 9 ustawy z dnia 12.03.1958 roku o sprzedaży państwowych nieruchomości rolnych oraz uporządkowaniu niektórych spraw związanych z przeprowadzeniem reformy rolnej i osadnictwa rolnego.

Jako pierwszy z przedstawicieli osób pochodzenia (...), korzystne dla siebie decyzje i wyroki uzyskał S. H., w przypadku którego Wojewoda (...) decyzją z dnia 12 czerwca 2000 r. stwierdził nieważność orzeczenia (...) w G. o przejęciu gruntów w K..

Decyzja ta została utrzymana w mocy decyzją Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 12 lutego 2001 r.,a skarga Lasów Państwowych na tą decyzję została oddalona przez Naczelny Sąd Administracyjny wyrokiem z dnia 1 października 2001 r.

Wiadomość o takim rozstrzygnięciu sprawy S. H. była powszechnie znana wśród osób pochodzenia łemkowskiego. W związku z tym kolejne osoby składały podobne wnioski i uzyskiwały korzystne dla siebie rozstrzygnięcia, zarówno przed organami administracji, jak i przed sądami administracyjnymi i sądami powszechnymi.

Sąd Okręgowy ustalił w dalszym ciągu , że :

pismem z dnia 25 września 2002 r. E. K. wystąpiła do Wojewody (...) z wnioskiem o stwierdzenie nieważności orzeczenia (...) w G. z dnia 15 lipca 1954 r. znak: (...), w części dotyczącej przejęcia na własność Skarbu Państwa nieruchomości położonej w miejscowości K. , stanowiącej między innymi własność Ł. W..

Wojewoda (...) po przeprowadzeniu postępowania wyjaśniającego, decyzją z dnia 3.03.2004 r. odmówił stwierdzenia nieważności w/w decyzji (...) z 1954 roku. W następstwie rozpatrzenia odwołania E. K. od tej decyzji Wojewody (...) - Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi, decyzją z dnia 15.11 2006 r uchylił zaskarżoną decyzję w całości oraz umorzył postępowanie w pierwszej instancji.

W uzasadnieniu decyzji organ odwoławczy stwierdził, że Wojewoda (...) nie był organem właściwym do rozpoznania wniosku o stwierdzenie nieważności tego orzeczenia. Jest nim Samorządowe Kolegium Odwoławcze.

Zatem E. K. wystąpiła do Samorządowego Odwoławczego w N. z wnioskiem o stwierdzenie nieważności w/w orzeczenie (...) G. z dnia 15.07.1954 roku w części dotyczącej przejęcia na własność Skarbu Państwa nieruchomości własności Ł. W..

Postanowieniem z dnia 18 czerwca 2007 r. SKO w N. zawiesiło z urzędu postępowanie z uwagi na fakt konieczności uzyskania postanowienia o stwierdzeniu nabycia spadku po zmarłej spadkobierczyni Ł. W., tj. J. W. (2).

Następnie decyzją z dnia 17.11.2008 r. stwierdziło nieważność w/w orzeczenia, w części dotyczącej przejęcia na własność Państwa nieruchomości ziemskich w gromadzie K. - L., stanowiących - w dacie przejęcia – własność Ł. W..

SKO w N., po rozpatrzeniu wniosku Lasów Państwowych Nadleśnictwo Ł. o ponownie rozpatrzenie sprawy- decyzją z dnia 29 lipca 2009 r., nr (...) uchyliło decyzję SKO z dnia 17.11.2008 i umorzyło postępowanie. W uzasadnieniu tej decyzji stwierdziło, że nie jest organem właściwym do rozpatrzenia sprawy stwierdzenia nieważności w/w orzeczenia. Organem w sprawie jest Wojewoda (...). Następnie, postanowieniem z dnia 9 października 2009 r. SKO przekazało wniosek E. K. Wojewodzie (...), jako organowi właściwemu.

Decyzją z dnia 13.11.2012 roku nr (...) (...) , Wojewoda (...) po rozpatrzeniu wniosku z dnia 25.09.2002 roku E. K. stwierdził nieważność orzeczenia (...) w G. z dnia 15.07.1954 roku znak: (...), przejmującego na własność Skarbu Państwa nieruchomości położone w gromadzie K., gmina (...), powiat (...), w części dotyczącej nieruchomości ziemskich stanowiących w dacie przejęcia własność Ł. W.. W uzasadnieniu tej decyzji wskazano, że nie określono w nim przedmiotu przejęcia. Napisano w nim, że dotyczy przejęcia na własność Skarbu Państwa nieruchomości w gromadzie K. o pow. 726 ha wraz z zagrodami należącymi do osób enumeratywnie wymienionych w orzeczeniu.

W kolejnych latach m.in. w 2020r., Skarb Państwa, reprezentowany przez odpowiednie Nadleśnictwa , na terenie powiatu (...), również nie wydawał następcom prawnym osób wysiedlonych w ramach (...) (...) i do ZSRR , nieruchomości przejętych stanowiących grunty leśne, powołując się na upływ okresu niezbędny do zasiedzenia. W pismach tych Nadleśnictwa wskazywały , nawiązując do dotychczasowego orzecznictwa, że okres potrzebny do zasiedzenia minął najpóźniej w 2019 roku.

W 2020 roku Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi, na skutek wniosków o wznowienie postępowania Skarbu Państwa , uchylał wcześniejsze decyzje Wojewody (...) dotyczące stwierdzania nieważności orzeczeń (...) G. z 1954 r w zakresie przejścia własności nieruchomości na rzecz Skarbu Państwa i odmawiał stwierdzania nieważności takich orzeczeń.

Wskazywał, że w stosunku do przejętego mienia na podstawie dekretu z dnia 27 lipca 1949 r. o przejęciu na własność Państwa nie pozostających w faktycznym władaniu właścicieli nieruchomości ziemskich, położonych w niektórych powiatach województwa (...), l., (...) i (...) (Dz.U. Nr 46, poz. 339) oraz na podstawie przepisów dekretu z dnia 5 września 1947 o przejściu na własność Państwa mienia pozostałego po osobach przesiedlonych do ZSRR (DZ.U.z 1947 nr 59 poz 318 ze zm.), dokumenty dotyczące konkretnych przesiedlonych wskazywały, że nie władali nieruchomościami jako właściciele. Ziściły się zatem przesłanki wskazane w tych dekretach, w zakresie przejęcia nieruchomości na rzecz Państwa, nawet jeśli w decyzjach nie zawarto precyzyjnego opisu przejmowanych nieruchomości.

Z ustaleń faktycznych przyjętych za podstawę kontrolowanego instancyjnie wyroku , szczególnie na podstawie przeprowadzanej w postępowaniu przez Sąd I instancji opinii biegłego R. Z. (1) / którego wypowiedzi opiniodawcze nie były ostatecznie przez strony kwestionowane [ uwaga redakcyjna Sadu Apelacyjnego ] wynika także , iż :

głównymi pożytkami z nieruchomości objętej pozwem są pożytki w postaci surowca drzewnego. Na działkach były wykonywane cięcia użytkowania rębnego i przedrębnego w różnych okresach gospodarczych. Cięcia użytkowania przedrębnego (trzebieże), mają na celu selekcję drzew i pielęgnację drzewostanu lub jego przebudowę.

Cięcia użytkowania rębnego mają na celu pobranie drzew dojrzałych do wyrębu oraz stworzenie warunków dla uzyskania odnowienia lub poprawę warunków istniejącego już odnowienia. Umiejętne prowadzenie cięć rębnych pod kątem kształtowania warunków rozwoju i wzrostu odnowienia zgodnie z zasadami hodowli lasu prowadzi do udanego zastępowania starych drzew młodym pokoleniem.

Podział lasu na oddziały i pododdziały, nie pokrywa się z granicami działek. Ma to znaczenie dla sposobu obliczania miąższości pozyskanego surowca. Wielkość pozyskania w poszczególnych Planach Urządzania Lasu , określona jest w odniesieniu do powierzchni wydzieleń drzewostanowych.

Ponieważ nie wiadomo, w której części pododdziału drzewa były wycięte, miąższość pozyskanego surowca drzewnego przypadającego na przedmiotowe działki , obliczono z proporcji między powierzchnią nieruchomości w danym pododdziale , a powierzchnią tego pododdziału.

W planach nie są podane miąższości poszczególnych sortymentów drewna, jakie zostały pozyskane. Z tego względu wartość pożytków obliczono, jako iloczyn średniej ceny surowca drzewnego gatunku (pomniejszony o koszty ścinki i zrywki) oraz miąższości pozyskanego drewna, odpowiednio - dla każdego gatunku.

Wartość pobranych pożytków z nieruchomości leśnej działek ewid. (...) położonej w miejscowości K. za okres od 23.08.1947 r do 23.12.2021r wynosi 75 300 zł.

Wartość pobranych pożytków z nieruchomości leśnej działki ewid.(...) , położonej w miejscowości K. za okres od 23.08.1947r do 23.12.2021r wynosi 2300 zł.

Wartość pobranych pożytków z nieruchomości składającej się z działek ewid. (...),(...),(...),(...), położonych w miejscowości K., za okres od 1.09.2010r do 1.09.2020r. wynosi 6 600 zł.

Wartość pobranych pożytków z działki ewid. (...), położonej w miejscowości K. , za okres od 1.09.2010 roku do 23.12.2021 roku wynosi 340 zł.

Na nieruchomościach leśnych mogły być wykonywane przez Nadleśnictwo Ł. zabiegi hodowlano-gospodarcze takie jak: odnowienie, pielęgnacja (czyszczenia wczesne, czyszczenia późne, trzebież wczesna, trzebież późna) a także cięcia rębne mające na celu pozyskanie surowca drzewnego oraz inicjowanie odnowienia, zwłaszcza naturalnego.

Podejmowanie zabiegów gospodarczo-hodowlanych powinno być również zabezpieczane czynnościami ochronnymi (ochrona lasu przed czynnikami abiotycznymi, biotycznymi oraz przed antropopresją, w tym przed szkodnictwem leśnym). Pozyskanie i wydostanie ściętych drzew wymaga z kolei nakładów na sieć szlaków transportowych i dróg leśnych.

W ciągu tego okresu prace leśne wyznaczane były planami urządzania lasu w konkretnych okresach gospodarczych.

Działki ewidencyjne składające się na nieruchomości objęte pozwem, nie odpowiadają jednostkom podziału administracyjnego i gospodarczego prowadzonego w Lasach Państwowych. Ma to o tyle istotne znaczenie, że prowadzona ewidencja wykonanych zabiegów gospodarczo - hodowlanych w ramach oddziałów i poddziałów , nie odnosiła się wyłącznie do granic tych działek lecz ,najczęściej, do większego obszaru znajdującego się we wspólnych pododdziałach z gruntami innych własności.

Pododdział stanowi tzw. najmniejszą jednostkę ewidencji i planowania, której historię można prześledzić, zapisaną w kolejnych, następujących po sobie planach urządzania lasu. Gdyby granice pododdziałów zgodne były z granicami działek ewidencyjnych, wówczas z całą pewnością można byłoby odczytać nie tylko rodzaj, ale również rozmiar wykonywanych zabiegów gospodarczo-hodowlanych.

Oprócz zbiegów hodowlano-gospodarczych konieczne jest uwzględnienie również nakładów w postaci nadzoru służby leśnej, ochrony lasu sprawowanej przez straż leśną oraz koszty sporządzania planu urządzania lasu i budowę oraz utrzymanie dróg.

Prowadzenie gospodarki leśnej na podstawie planu urządzania lasu, pod nadzorem służby leśnej oraz ochrona lasu przed kradzieżami jest konieczne w świetle ustawy o lasach. Stanowi to podstawę do zaliczenia tego rodzaju kosztów do nakładów koniecznych.

W związku z powyższym przy obliczaniu wartości nakładów dokonanych przez stronę pozwana [ powoda wzajemnego ] uwzględniono koszty na pokrycie części etatu leśniczego, części dwóch etatów straży leśnej oraz koszty sporządzenia planu urządzenia lasu. Wielkości te wyliczono na podstawie średniego wynagrodzenia w PGL Lasy Państwowe publikowanego za 2016-2018r przez GUS oraz w proporcjach między powierzchnią spornych nieruchomości, a średnią powierzchnią leśnictwa w Nadleśnictwie Ł. - w przypadku kosztów pracy leśniczego; a w przypadku wynagrodzeń dwuosobowego posterunku straży leśnej uwzględniono proporcje między powierzchnią przedmiotowej nieruchomości a powierzchnią gruntów Nadleśnictwa Ł..

Koszty sporządzenia Planu Urządzania Lasu biegły R. Z. przyjął wg. danych z Nadleśnictwa Ł., które odpowiadają przeciętnym kosztom występującym w Lasach Państwowych. Nie uwzględniano kosztów zarządu w Nadleśnictwie. Koszty jednostkowe zabiegów hodowlano-gospodarczych ustalono na podstawie informacji z ostatnich 3 lat w Nadleśnictwie Ł..

Wartość nakładów poczynionych działkach ewid (...),(...),(...),(...) położonych w miejscowości K. za okres od 23.08.1947r do 23.12.2021 r wynosi 153 600 zł. Wartość nakładów poczynionych na nieruchomości dz. (...) położonej w miejscowości K. za okres od 23.08.1947 r do 23.12.2021 r wynosi 9000 zł.

Wartość nakładów działkach ewid(...),(...),(...),(...)za okres 13.11.2010r do 13.11.2020r, wynosi 10 000 zł. , a na działce nr(...)580 zł.

Ocenę prawna zgłoszonych roszczeń , przyjmując bardzo obszerną i szczegółową argumentację swojego stanowiska, Sąd Okręgowy oparł na stwierdzeniach i wnioskach , które można podsumować w następujący sposób :

a/ roszczenie windykacyjne powodów jest uzasadnione. Powołując treść art. 222§1 kc Sąd I instancji wskazał , że są oni współwłaścicielami obu nieruchomości , objętych księgami wieczystymi (...) oraz nr(...). , a strona przeciwna nie wykazała , iż może przeciwstawić ich tytułom własności do nich żadnego skutecznego uprawnienia do dysponowania nimi , a równocześnie ,[ na datę zamknięcia rozprawy – dodatek redakcyjny S.A. ] , nie wydawała ich właścicielom,

b/ zarzut zasiedzenia , którym bronił się Skarb Państwa , wobec roszczenia wydobywczego powodów, nie jest uzasadniony. W tym kontekście Sąd zwrócił uwagę , iż strona pozwana i powód wzajemny nie podniósł tego zarzutu w sprawie (...) Sądu Rejowego w G. o uzgodnienie treści księgi wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym i odwołując się do judykatu SN z 7 czerwca 2019r, sygn. I CSK 440/18 , ocenił , że zarzut ten , podnoszony w obecnym sporze pomiędzy stronami odwołujący się do nabycia prawa własności spornych nieruchomości przez zasiedzenie przed datą wydania i uprawomocnienia się wyroku w sprawie o uzgodnienie - uwzględniającego ówczesne roszczenie powodów , nie może odnieść skutku jako niedopuszczalny.

Pomimo takiego stanowiska Sąd I instancji podjął merytoryczna ocenę tego zarzutu i ocenił go jako nieuzasadniony w świetle ustalonych w sprawie faktów.

W tym zakresie wskazał , że :

b/ parcele gruntowe odpowiadające obecnym działkom ewidencyjnym nr (...), zostały objęte przez Administrację Lasów Państwowych już dniu 23.08.1947 r. zgodnie z podpisanym wtedy protokołem ustalenia granicy polno – leśnej. Była to okoliczność pomiędzy stronami wzajemnie niekwestionowana.

Administracja Lasów Państwowych, a od daty utworzenia w 1953 r Nadleśnictwo Ł., prowadziło na dawnych parcelach kataralnych odpowiadających obecnym w/w działkom ewidencyjnym, planowaną gospodarkę leśną. Działania takie wynikają z planów urządzania lasów sporządzonych w odniesieniu do tych działek. / przygotowanych od 1953r /.Lasy Państwowe pozyskiwały z nich pożytki i ponosiły nakłady na urządzenie lub utrzymanie lasu na tym terenie. Uzasadnionym wobec tego jest przyjęcie , iż od 1947 r. pozwany Skarb Państwa władał tymi nieruchomościami jak właściciel,

c/ Skarb Państwa - Lasy Państwowe był ich posiadaczem w złej wierze w dacie objęcia tych realności w posiadanie. Odwołując się do postanowienia SN z dnia 12 listopada 2020r sygn. III CSK 75/18, Sąd uznał , że powodowie dowiedli w postępowaniu złej wiary strony przeciwnej.

Skarb Państwa nie dysponował żadną decyzją, która potwierdzałaby prawo własności do nieruchomości objętych żądaniem pozwu od 1947 roku (orzeczenie o przejęciu nieruchomości własności Ł. W. zostało wydane dopiero 15.07.1954 roku, a M. W. w ogóle w nim nie wymieniono).

Sąd argumentował dalej , iż (...) – miała charakter działań pacyfikacyjnych o charakterze polityczno – wojskowym. Działania związane były z wywózką ludności cywilnej narodowości ukraińskiej oraz m.in. łemkowskiej i rozproszeniu jej na obszarze całego kraju. Czas operacji z tym związanej nastąpił w okresie od 28.04. do 31.07.1947 r.

Na obszarze G. L.- K. , bezpośrednio po zakończeniu wysiedleń w dniu 23.08.1947 r., sporządzono protokół ustalenia granicy polno – leśnej z udziałem przedstawicieli władzy - Delegata Urzędu Wojewódzkiego (...) Dyrekcji Planowania Przestrzennego oraz przedstawicielami Nadleśnictw, a także z udziałem urzędników Starostwa (...), (...) Związku (...), w którym określono powierzchnię gruntów przewidzianych na uprawy rolne, na obszary lasów państwowych, lasów połemkowskich i słabych gruntów pod zalesienie.

W sierpniu 1947 r., gdy przejmowano własność spornych nieruchomości na rzecz Państwa - jego przedstawiciele zdawali sobie sprawę, że te nieruchomości zostały opuszczone przez właścicieli w sposób przymusowy, a pozostawione mienie zawłaszczone zostało wbrew ich woli, bez żadnej podstawy prawnej, a jedynie na skutek działań wynikających z politycznej decyzji oraz przeświadczenia co do mocy sprawczej takiego działania.

Orzeczenie (...) w G. z dnia 15.07.1954r w sprawie przejęcia na własność państwa nieruchomości ziemskich położonych m.in. gromadzie L. od wyszczególnionych w jego treści osób, stanowiło więc usankcjonowanie wcześniej podjętych działań faktycznych i zostało wydane na mocy dekretu z dnia 27.07.1949 r. o przejęciu na własność Państwa nie pozostających we faktycznym władaniu właścicieli nieruchomości ziemskich położonych, w niektórych powiatach województwa (...), (...), (...) i (...).

Orzeczenie to wydano kilka lat po tym, jak Skarb Państwa objął przedmiot sporu w posiadanie samoistne.

Tak więc żaden akt prawny usprawiedliwiający przejęcie nieruchomości M. i Ł. W. nie istniał w dacie wejścia pozwanego Skarbu Państwa w posiadanie. Co więcej, wskazany akt prawny, odwoływał się do stanu faktycznego „braku władania nieruchomościami przez poprzednich właścicieli”, którzy jednocześnie nie mieli możliwości powrotu do swej własności. Ponadto , w odniesieniu do M. W. brak było nawet tej podstawy sankcjonującej objęcie w posiadanie nieruchomości stanowiących przedmiot sporu o wydanie, ponieważ nie została wymieniana w orzeczeniu z 1954 r.,

d/ bieg zasiedzenia na rzecz Skarbu Państwa mógł zatem teoretycznie rozpocząć się na podstawie przepisów dekretu z 11.10.1946 r. - Prawo rzeczowe.

Przyjmując 30-letni termin zasiedzenia wynikający z przepisów tego dekretu , przy uwzględnieniu przepisów przejściowych, termin ten upłynąłby w 1977 r.

Tak się jednak , zdaniem Sądu Okręgowego nie stało gdyż doszło do zawieszenia biegu tego terminu.

Mając na uwadze indywidualne okoliczności rozstrzyganej sprawy , po objęciu spornych nieruchomości przez Skarb Państwa w 1947 r. termin ten uległ zawieszeniu z powodu siły wyższej.

Sąd I instancji , powołując się na stanowisko SN zawarte w uchwale z dnia 26 października 2007r , w sprawie III CZP 30/07 oraz w kolejnych judykatach , które zostały powołane uzasadnieniu kontrolowanego instancyjnie wyroku, ocenił , iż powodowie , a wcześniej ich poprzednicy prawni nie mogli realnie domagać się obalenia tytułów prawnych na podstawie których nieruchomości M. i Ł. W. zostały przejęte na rzecz Skarbu Państwa i odzyskać ich własności.

Skutecznym do tego narzędziem nie było także , w ówczesnych realiach ustrojowych oraz praktyce orzeczniczej , powództwo wywodzone z art. 10 ustawy o księgach wieczystych i hipotece o ile byłoby wytoczone przed 1990r

Nawet gdyby wytoczenie wówczas powództwa doprowadziło do przerwy biegu zasiedzenia, powodowie w przypadku oddalenia powództwa nie mogliby ponownie wystąpić z takim roszczeniem ponownie z uwagi na powagę rzeczy osądzonej

Jak argumentował dalej , dla ustalenia momentu, w którym ustał stan zawieszenia biegu zasiedzenia spowodowany siłą wyższą miarodajna powinna być chwila, w której uprawniony, przy dołożeniu należytej staranności i dbałości o swoje interesy majątkowe, mógł podjąć starania o odzyskanie nieruchomości.

Represje wobec osób objętych” (...) (...)” wiązały się nie tylko z przesiedleniem i utratą majątku, ale w początkowym okresie również z zagrożeniem zdrowia i życia, co wynikało z możliwości osadzenia w obozie pracy.

Ponadto opór administracji państwowej w zakresie zwrotu przejętego mienia był niewątpliwy i długotrwały, co skutkowało nie tylko obstrukcją w postępowaniach o zwrot, ale także w zakresie prawa stanowionego. Przykładem tego był art. 9 ustawy z dnia 12 marca 1958 r. o sprzedaży państwowych nieruchomości rolnych oraz uporządkowaniu niektórych spraw, związanych z przeprowadzeniem reformy rolnej i osadnictwa rolnego (Dz. U. z 1958 r. Nr 17, poz. 71 z późn. zm.).

Przynależność poprzedników prawnych powodów do grupy etnicznej Ł. powoduje, że z perspektywy historycznej, uzasadniona jest ocena, iż stan siły wyższej istniał, a moment ustania okoliczności wykluczających skuteczność żądania wydania wiązać należało ze zmianą ustrojową spowodowaną zmianą Konstytucji, w 1989 r., kiedy z dniem 31 grudnia 1989 r. ustawą z 29 grudnia 1989 r. o zmianie konstytucji PRL (Dz. U. Nr 75, poz. 444) zmieniono obowiązującą ówcześnie Ustawę Zasadniczą, a wraz z nią ustrój państwa i wprowadzono do jej tekstu , w art. 1, zasadę demokratycznego państwa prawnego urzeczywistniającego zasady sprawiedliwości społecznej, a także zagwarantowano w art. 7 konstytucyjną ochronę własności i dziedziczenia, jak też zrezygnowano z umacniania własności społecznej jako głównej podstawy siły gospodarczej kraju i pomyślności narodu.

Dopiero opisane zmiany umożliwiły realne dochodzenie przed sądem roszczeń wynikających z następstw „(...) (...). Pozwoliły one na skuteczne stawianie przed organami państwa i sądami argumentów służących ochronie prawa własności.

Dopiero więc zmiana ustroju spowodowała zmianę podejścia organów władzy państwowej do sytuacji osób wysiedlanych w toku działań wynikających z prowadzonej akcji pacyfikacyjnej.

Wszystko to , zdaniem Sądu I instancji, spowodowało , iż o ustaniu stanu siły wyższej w odniesieniu do możliwości dochodzenia roszczeń wydobywczych powodów można zasadnie mówić dopiero nastąpiło wobec powodów dopiero z dniem 31 grudnia 1989 r.

W konsekwencji stwierdzić należy, że dopiero od wskazanej wyżej daty może być liczony trzydziestoletni termin zasiedzenia nieruchomości – obecnie powodów - objętych przez Skarb Państwa - Lasy państwowe jako dysponującego nimi w złe wierze Termin ten upłynąłby z dniem 31 grudnia 2019r.

Podczas swojego biegu uległ jednak przerwaniu.

Wystąpienie przez E. K. - następcę prawnego Ł. W. w 2002 r z wnioskiem do Wojewody (...) o stwierdzenie nieważności orzeczenia (...) w G. z 15.07.1954 r. było zdarzeniem powodującym tę przerwę.

Zdarzeniem kolejnym o tym skutku było wystąpienie przez powodów w 2013r do Sądu Rejonowego w G. z pozwem o uzgodnienie treści księgi wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym, który nie upłynął przed wskazana wyżej datą ,

e/ oceniając zarzut zatrzymania , który pozwany Skarb Państwa przeciwstawił w postępowaniu roszczeniu windykacyjnemu powodów , Sąd wskazał , iż obejmował on zwrot przez nich wartości poniesionych przez stronę pozwaną nakładów na objęte sporem nieruchomości w ostatecznie określonej wysokości 162 600 zł , przy wskazaniu , iż tych nakładów domaga się od momentu objęcia nieruchomości we władanie do 23.12.2021r

Wskazał też , że takiej sumy oponent procesowy powodów domagał się także w ramach powództwa wzajemnego przeciwko nim , określając obowiązek zapłaty tej kwoty jako solidarny.

Odwołując się do przepisu art. 461 §1 kc i po omówieniu charakteru tego zarzutu , Sąd Okręgowy uznał , że co do zasady , jest on po stronie Skarbu Państwa usprawiedliwiony i służący mu , względem współwłaścicieli realności do czasu rozliczenia z nimi wartości tych nakładów.

W konsekwencji , jako zasadne w części, ocenił także powództwo wzajemne nadal aktualnego posiadacza nieruchomości powodów.

Sąd Okręgowy w dalszym ciągu wskazywał , iż Skarb Państwa , domagając się zwrotu nakładów poniesionych na nieruchomości , odwoływał się do art. 226 § 1 k.c. Ostatecznie dla uzasadnienia żądania ich rozliczenia w całym okresie władania nieruchomością tj. od 23.08.1947r. do 23.12.2021r. , odwoływał się do poglądu zgodnie z którym, roszczenie o zwrot nakładów nie jest przedawnione, bowiem stało się wymagalne z chwilą wystąpienia z powództwem windykacyjnym.

Sąd Okręgowy odwołując się do wcześniej zajętego przez siebie stanowiska, iż powód wzajemny jest posiadaczem nieruchomości powodów w złej wierze , ocenił , że podstawą materialną rozliczenia nakładów nie jest art. 227 §2 kc ale 226 kc , akcentując , iż pierwsza z wymienionych norm jest przepisem szczególnym względem drugiej , a ich łączne zastosowanie , w tej samej sytuacji faktycznej, jest wykluczone.

Tym nie mniej dyspozycję normy wynikającej z art. 227 § 2 k.c. należy traktować jako uprawnienie właściciela, a nie jego obowiązek. Zatem jeżeli właściciel oświadczy posiadaczowi, że zatrzymuje przedmioty przyłączone do rzeczy podlegającej wydaniu , to ma obowiązek albo zwrócić ich wartość i koszt robocizny samoistnemu posiadaczowi, albo zapłacić posiadaczowi sumę odpowiadającą zwiększeniu wartości rzeczy. Wybór sposobu rozliczenia należy do właściciela.

W rozstrzyganej sprawie powodowie nie składali Skarbowi Państwa żadnych oświadczeń w tym przedmiocie albowiem tej normy , jako podstawy rozliczenia poniesionych przez siebie nakładów powód wzajemny nie powoływał.

Ponadto jeżeli nakłady nie polegają na połączeniu określonych przedmiotów z rzeczą, to do ich rozliczenia zastosowanie może znaleźć tylko art. 226 k.c.[ ściślej , w odniesieniu do nakładów na nieruchomości powodów w rozstrzyganej sprawie art. 226 §2 kc - uwaga redakcyjna S. A.]

Sad I instancji argumentował dalej ,iż tylko część gruntów oznaczonych jako parcele gruntowe w lwh (...) gminy katastralnej L., które weszły w skład obecnych działek ewidencyjnych składających się na nieruchomości powodów były[ w chwili objęcia ich w posiadanie przez Skarb Państwa - Państwowa Administrację Leśną [ dodatek redakcyjny S.A], była niezalesiona. Część natomiast już wówczas stanowiła las.

Do gruntów przejętych w 1947r. stanowiących las art. 227 k.c. , w zakresie rozliczenia nakładów nie może być stosowany, ponieważ SP nie poniósł żadnych nakładów polegających na przyłączeniu.

Co do nich ponosił nakłady konieczne, polegające na pielęgnacji, utrzymaniu gruntu leśnego, czy odnowieniu lasu przez wycinkę drzew starych i nasadzenia młodych.

Tylko w odniesieniu do parcel gruntowych , potem działek ewidencyjnych mających wówczas charakter łąk, pastwisk, roli, nie stanowiących gruntów leśnych mógłby mieć zastosowanie przepis art. 227 k.c. [ ściślej 227 §2 kc – uwaga redakcyjna S.A.]

W rozstrzyganej sprawie powód wzajemny nie rozdzielił jednak kwotowo swojego roszczenia o zapłatę czy też zgłoszonego zarzutu zatrzymania, uwzględniając jako jego kryterium to przeznaczenie , a wobec tego , w ocenie Sądu I instancji , nie udowodnił zgłoszonego roszczenia,

f/ w konsekwencji dla oceny nakładów poniesionych przez Skarb Państwa na grunty powodów Sąd Okręgowy zastosował przepis art. 226 §2 kc , uznając , że takiemu rozliczeniu z powodami windykującymi nieruchomości podlegają tylko nakłady konieczne posiadacza w złej wierze i to tylko o tyle, o ile właściciele wzbogaciliby się bezpodstawnie jego kosztem.

Zgodnie z ostatecznie określonym w sprawie stanowiskiem procesowym powoda wzajemnego, domagał się on rozliczenia nakładów za okres pomiędzy 1947r . a 23 grudnia 2021r , stosownie do wyliczeń ich wartości przedstawionych w złożonej w postepowaniu opinii biegłego R. Z. (1).

Zdaniem Sądu , Skarb Państwa - Lasy Państwowe poczynił nakłady konieczne na nieruchomości powodów stanowiące przedmiot wydania.

Nie były konsekwencją podjęcia przez osoby zarządzające decyzji, której celem było zwiększenie ich wartości.

Ich czynienie to następstwo obowiązujących przepisów prawa materialnego które nakładały obowiązki na podmioty zarządzające nieruchomościami powodów. Wynikały one nie tyko z ustawy O lasach , ale także obowiązującej wcześniej ustawy z dnia 20 grudnia 1949 r. O Państwowym Gospodarstwie Leśnym (Dz.U.nr 63,poz.494).

Nadleśnictwo musiało, w świetle tych regulacji, ponosić określone nakłady na nieruchomości zajęte zalesieniami , w tym powodów .

Stąd należy ocenić je jako mające charakter konieczny . Ponadto w ocenie Sądu, pozwani wzajemnie na skutek wydania ich realności w wyniku wydania / bez ich rozliczenia - dodatek redakcyjny S.A. / , wzbogaciliby się bezpodstawnie kosztem powoda wzajemnego .

Oto bowiem otrzymują nieruchomości w dobrym stanie, który jest następstwem prowadzenia na nich przez lata prawidłowej gospodarki leśnej, która nota bene także oni musieliby z uwagi na obecny ich stan zagospodarowania prowadzić , ponosząc na ten cel określone koszty,

g/ nieuzasadnione jest jednak żądanie powoda wzajemnego aby nakłady te rozliczać za cały okres posiadania realności powodów przez posiadacza , czyli od 23 sierpnia 1947r do 23 grudnia 2021r.

Sprzeciwia się temu skutecznie podniesiony w postępowaniu przez pozwanych wzajemnie zarzut przedawnienia tego roszczenia.

Sąd , odwołując się do treści art. 229 §1 kc stanął na stanowisku zgodnie z którym termin przedawnienia dla roszczeń uzupełniających z art. 224 i następne k.c. liczy się w sposób wskazany w art. 229 § 1 k.c. czyli jest to okres roku od daty zwrotu rzeczy, o ile roszczenie o zwrot nie przedawniło się na zasadach ogólnych.

Powołując także treść art. 117 §1 i 2 kc i 118 kc, w brzmieniu aktualnym i wskazując także na art. 5 ust 2 ustawy z dnia 13 kwietnia 2018 r. o zmianie ustawy - Kodeks cywilny oraz niektórych innych ustaw (Dz.U.2018.1104 z dnia 2018.06.08), argumentował dalej, iż Skarb Państwa podniósł zarzut zatrzymania i wniósł powództwo wzajemne pismem z dnia 30.09.2020r.

Jego odpis pozwanym wzajemnie doręczono dnia 13.11.2020 roku. W tym stanie rzeczy nieprzedawniony okres za który posiadacz – powód wzajemny- może domagać się zwrotu nakładów to okres 10 lat wstecz. Sąd zwrócił przy tym uwagę , iż datą graniczną / końcową/ do której należało, zgodnie z jego żądaniem , nakłady te rozliczyć to 23.12.2021r.

Z dalszej części motywacji stanowiska Sądu I instancji wynika , iż:

- w okresie od 13.11.2010r. do 13.11.2020r. Skarb Państwa poniósł nakłady na nieruchomości leśne powodów tj. dz. (...),(...), (...),(...) i (...) w łącznej wysokości 10 580 zł ( 10 000 zł +580 zł).

Odpowiada on 3653 dniom , więc dziennie poniesione nakłady były równowarte sumie 2,90 zł (10 580: 3653 dni).

Sąd zastosował taką metodę wyliczenia wartości nakładów, ponieważ biegły, zgodnie z tezą dowodową wyliczył te nakłady w okresie do 13.11.2020r., nie przedstawiając miesięcznych czy rocznych kwot z tym związanych, co wynikało ze złożonej metodologii przyjętej przez biegłego do obliczeń.

-okres od 14.11.2020r. do 23.12.2021r stanowi natomiast 404 dni, więc nakłady podniesione przez SP w tym czasie to 1171,6 zł (404 *2,9 zł).

Zatem, od 13.11.2010r do 23.12.2021 nakłady poniesione przez SP to 11 751,60 (10580 zł + 1171,6) zł.

Jednakowoż pozwani wzajemnie podnieśli jednak – trafny w ocenie Sądu orzekającego - zarzut rozliczenia pożytków jakie Skarb Państwa pobrał w okresie od 1.09.2010r do 1.09.2020r czyli za okres dziesięciu lat , przed wytoczeniem powództwa o wydanie, co wynika z ich pisma z dnia 26.01.2022 r. i stanowiska zajętego na rozprawie w dniu 7 czerwca 2022r. oraz wyliczenia kwoty 3 640 zł w odniesieniu do obliczeń biegłego , który rozliczył pobrane przez SP pożytki w okresie 1.09.2010 do 1.09.2020./ data wniesienia pozwu o wydanie /

Skarb Państwa powołał wprawdzie zarzut przedawnienia tego roszczenia ale , w ocenie Sądu nie jest on usprawiedliwiony , i należy także w odniesieniu do niego stosować termin dziesięcioletni , rozliczając wartość pobranych przez SP pożytków za taki okres przed wniesieniem pozwu o wydanie czyli takim w którym takiego ich wzajemnego rozliczenia domagali się pozwani wzajemnie,

h/ powołując treść art. 224 §2 kc , 225 kc oraz 498 §1kc, Sąd Okręgowy uznał , że w warunkach, gdy Skarb Państwa – [ obecnie ] Państwowe Gospodarstwo Leśne Lasy Państwowe - Nadleśnictwo Ł.,należy traktować jako posiadacza nieruchomości powodów z złej wierze , to właściciele mogą zasadnie mogą domagać się rozliczania w ramach zarzutu potrącenia, zgłoszonego w związku z powództwem wzajemnym posiadacza, pożytków pobranych przez druga stronę sporu w okresie 10 lat przed wystąpieniem z pozwem o wydanie czyli do dnia 1.09.2020r. .

Zgodnie z poczynionymi w sprawie ustaleniami pożytki te w okresie od 1.09.2010 do 1.09.2020 r. z działek ewidencyjnych nr(...),(...), (...),(...) i (...), wyniosły łącznie 6 940 zł (6 600 zł + 340 zł)

Wierzytelność wzajemna Skarbu Państwa z tytułu poniesionych nakładów była wobec tej pretensji pozwanych wzajemnie wyższa, wynosząc 11 751,60zł . Zatem na skutek potrącenia doszło do umorzenia się wierzytelności stron nawzajem, powodując , że na rzecz Skarbu Państwa , Sąd zasądził tytułem rozliczenia nakładów[ koniecznych tylko na gruntach , które w dacie objęcia w posiadanie przez SP były luz zajęte pod las - kwotę do 4 811,60 zł. Została ona powiększona o odsetki ustawowe za opóźnienie od dnia następnego po doręczeniu pozwanym wzajemnym pozwu wzajemnego tj. od dnia 14.11.2020 r.

Do tej sumy Sąd I instancji uwzględnił także podniesiony przez oponenta procesowego powodów zarzut zatrzymania.

W związku z cofnięciem powództwa wzajemnego przez pozwany Skarb Państwa ponad kwotę 162 600 zł ze zrzeczeniem się roszczenia ,w tym zakresie, postepowanie zostało umorzone , na podstawie art. 355 kpc.

Rozstrzygając o kosztach postępowania z powództwa powodów, Sąd I instancji zastosował regułę wynikającą z art. 98kpc o odpowiedzialności za wynik sprawy.

W odniesieniu do kosztów procesu związanych z powództwem wzajemnym , odwołał się do art. 100 kpc i wskazując , że w tym zakresie Skarb Państwa wygrał postępowanie w zakresie 3 % swojego żądania ,w pozostałej części ulegając wobec pozwanych wzajemnie , na podstawie tej proporcji dokonał rozliczenia należności kosztowej pomiędzy stronami.

Szczegółowo przy tym określił jakie składowe tworzą nalaność zasądzoną ostatecznie z tego tytułu na rzecz właścicieli nieruchomości podlegających wydaniu.

Apelację od tego wyroku złożył pozwany i powód wzajemny i obejmując jej zakresem punkty I , II, IV i VI jego sentencji , domagał się , w pierwszej kolejności , wydania przez Sąd Apelacyjny orzeczenia reformatoryjnego , którym powództwo wniesione przez powodów zostanie oddalone w całości , a na rzecz skarżącego zostaną przyznane od nich koszty postępowania związanego z ich żądaniami wraz z odsetkami .

Na wypadek nie uwzględnienia apelacji strony pozwanej w tym zakresie, Skarb Państwa Państwowe Gospodarstwo Leśne Lasy Państwowe Nadleśnictwo Ł. , domagał się zmiany zaskarżonego orzeczenia w częściach objętych punktami IV i VI kwestionowanego wyroku w ten sposób , iż na rzecz powoda wzajemnego zostanie zasądzona od powodów dodatkowo kwota 157 788, 40 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 14 listopada 2020r , przy równoczesnym uzależnieniu wydania im przez stronę skarżącą spornych nieruchomości od jednoczesnego świadczenia przez nich także tej sumy.

Apelujący domagał się także obciążenia pozwanych wzajemnie kosztami postępowania związanych z powództwem wzajemnym wraz z odsetkami.

Na wypadek nie podzielenia tych wniosków , Skarb Państwa domagał się uchylenia wyroku z dnia 21 czerwca 2022r w zaskarżonym zakresie i przekazania w tej części sprawy Sądowi I instancji do ponownego rozpoznania.

Apelujący domagał się także obciążenia przeciwników procesowych kosztami postępowania apelacyjnego.

Środek odwoławczy został oparty na zarzutach :

1/ naruszenia prawa procesowego , w sposób mający dla treści kwestionowanego wyroku istotne znaczenie , a to :

art. 233 kpc , poprzez przekroczenie granic swobodnej oceny zgromadzonych dowodów i zastąpienie jej oceną dowolną , która zdecydowała o błędnym przyjęciu przez Sąd niższej instancji , że :

- do dnia 31 grudnia 1989r w odniesieniu do sytuacji powodów i ich poprzedników prawnych , istniał stan siły wyższej , wobec czego nie mogli oni skutecznie dochodzić przed organami Państwa roszczeń zwrotnych obejmujących sporne nieruchomości , szczególnie w warunkach , gdy wcześniej , wysiedleni , już po 1956r mogli powrócić do dotychczasowych miejsc zamieszkania i odzyskiwać utracone - przyjęte uprzednio przez Państwo gospodarstwa.

Zdaniem skarżącego , Sąd nie wziął pod uwagę , że do daty wytoczenia przed Sąd Rejonowy w G. powództwa o uzgodnienie treści księgi / ksiąg wieczystych / z rzeczywistym stanem prawnym nikt z nich nie podejmował rzeczywistych kroków zmierzających do odzyskania swojej własności

- Skarb Państwa był posiadaczem spornych realności w złej wierze mimo , że objął je na podstawie aktów administracyjnych wskazanych bliżej w motywach zarzutu ,

- powodowie nie złożyli oświadczeń o zatrzymaniu przedmiotów przyłączonych przez apelanta do gruntów niezalesionych , w chwili ich przejęcia , tworzących części tych nieruchomości , co dawałoby podstawę do oceny powództwa wzajemnego apelanta na podstawie art. 227 §2 kc , mimo tego , że analiza ich zachowania w procesie wskazywała na ich wolę zatrzymania przyłączeń i zwrotu nieruchomości wraz z nimi oraz

- wobec oparcia ustaleń przyjętych jako podstawa faktyczna wyroku na opinii biegłego R. Z. (1) chociaż wskazał on w swoim opracowaniu na wartość pożytków potencjalnych , które nie mogą być podstawą dla wzajemnych rozliczeń pomiędzy stronami w tym zakresie,

2/ naruszenia prawa materialnego poprzez nieprawidłowe zastosowanie następujących norm :

a/ art. 121 pkt 4 w zw. z art. 175 kc i uznanie , że do dnia 31 grudnia 1989r bieg terminu zasiedzenia nieruchomości objętych sporem przez Skarb Państwa był zawieszony z powodu stanu siły wyższej,

b/ art. 172 §1 kc wobec nie przyjęcia przez Sąd mimo domniemania , że strona skarżąca była posiadaczem dobrej wierze ,

c/ art. 123 §1 pkt 1 kc w zw z art. 175 kc i uznanie , iż złożenie przez E. K. w 2002r wniosku o stwierdzenie nieważności orzeczenia (...) w G. z dnia 15lipca 1954r.było zdarzeniem prowadzącym do przerwania biegu terminu zasiedzenia nieruchomości objętych postępowaniem przez Skarb Państwa ,

d/ 226 §2 kc w następstwie nieuzasadnionego zastosowania tego przepisu przez Sąd przy ocenie roszczenie powoda wzajemnego , w następstwie wadliwego uznania Skarbu Państwa za posiadacza w złej wierze. Prawidłowa ocena powinna być przeciwna, a zastosowanie powinien mieć w tym przypadku przepis art. 226 §1 kc ,

e/ art. 118 kc wobec częściowego podzielenia zarzutu powodów i pozwanych wzajemnie co do przedawnienia części roszczenia apelanta o zwrot wartości nakładów czynionych na ich nieruchomościach , w warunkach gdy samo roszczenie nie jest jeszcze wymagalne

f/ art. 225 kc w zw. z art. 224 §2 kc wobec nietrafnej oceny, zgodnie z którą Skarb Państwa był posiadaczem w złej wierze,

g/ art. 498 kc i uznanie przez Sąd , iż pozwanym wzajemnie służy wobec strony przeciwnej wierzytelność o zwrot pobranych przez oponenta procesowego pożytków , które nieruchomości przynosiły, a wierzytelność ta może zostać potrącona z wierzytelnością , którą dysponował powód wzajemny z tytułu nakładów.

Skarżący podniósł również zarzut wadliwego niezastosowania przez Sąd I instancji art. 227 §2 kc przy ocenie nakładów poczynionych przez stronę skarżącą na niezalesione w chwili objęcia ich posiadanie , grunty własności obecnie powodów , a naówczas ich poprzedników prawnych.

Apelujący w tym zakresie wskazał , iż Sąd I instancji nie wziął w tym zakresie pod uwagę faktu , że zostały one nasadzone drzewami , co potwierdza trwałe ich przyłączanie do nieruchomości.

Odpowiadając na apelację powodowie i pozwani wzajemnie domagali się jej oddalenia jako pozbawionej uzasadnionych podstaw oraz przyznania na swoją rzecz kosztów postępowania apelacyjnego.

W swoim stanowisku bardzo szczegółowo i polemicznie odnieśli się do każdego z zarzutów środka odwoławczego.

Rozpoznając apelację , Sąd Apelacyjny rozważył :

Środek odwoławczy strony pozwanej i powoda wzajemnego stał się podstawą do zmiany objętego nim wyroku jedynie w niewielkim zakresie , prowadząc do korekty zaskarżonego orzeczenia , co sposobu w jaki , w odniesieniu do powodów i pozwanych wzajemnie, Skarb Państwa został obciążony obowiązkiem zwrotu kosztów procesu wywołanego ich pozwem oraz pozwem wzajemnym. Przyczyny tej zmiany zostaną podane w końcowej części przedstawianych motywów. [ Sąd II instancji uznał także za niezbędne dokonanie z urzędu, sprostowania przyjętego w orzeczeniu Sądu niższej instancji oznaczenia statio fisci Skarbu Państwa ].

W pozostałym zakresie apelacja nie jest uzasadniona i podlega oddaleniu.

Rozpoczynając ocenę zarzutów apelacyjnych od tego , który ma charakter procesowy oraz ściśle z nim , funkcjonalnie związanych i zeń wynikających zarzutów faktycznych,

na wstępie wskazać należy , iż zarzut tego rodzaju jest uzasadniony jedynie wówczas , gdy spełnione zostaną równocześnie dwa warunki.

Strona odwołująca się do niego wykaże , że rzeczywiście sposób postępowania Sądu naruszał indywidualnie oznaczoną normę [ normy ] formalne. Jednocześnie nieprawidłowości te prowadziły do następstw , które miały istotny wpływ na treść wydanego orzeczenia. Nieco inaczej kwestię tę ujmując , jest usprawiedliwiony jedynie wówczas, jeżeli zostanie dowiedzione , że gdyby nie potwierdzone błędy proceduralne Sądu niższej instancji , orzeczenie kończące spór stron miałoby inną treść.

Z kolei będący jego egzemplifikacją zarzut przekroczenia granic swobodnej oceny dowodów, [ art. 233 §1 kpc] wymaga dla swojego potwierdzenia wykazania przez stronę , na czym w odniesieniu do indywidualnie oznaczonych dowodów polegał błąd oceny Sadu , której nie da się pogodzić z jej kryteriami wskazanymi w tej normie.

W szczególności strona ma wykazać dlaczego obdarzenie jednych dowodów wiarygodnością czy uznanie, w odróżnieniu od innych, szczególnego ich znaczenia dla dokonanych ustaleń , nie da się pogodzić z tymi kryteriami lub przewidzianymi przez procedurę regułami dowodzenia.

Nie oparcie stawianego zarzutu na tych zasadach , wyklucza uznanie go za usprawiedliwiony, pozostając dowolną , nie doniosłą z tego punktu widzenia polemiką oceną i ustaleniami Sądu niższej instancji.

/ por. w tej materii , wyrażające podobne stanowisko , powołane tylko przykładowo, orzeczenia Sądu Najwyższego z 23 stycznia 2001, sygn. IV CKN 970/00 i z 6 lipca 2005, sygn. III CK 3/05 , obydwa powołane za zbiorem Lex/

Nie można przy tym tracić z pola widzenia i nie uwzględniać przy ocenie tego oraz zarzutów faktycznych , iż swobodna ocena dowodów stanowi jeden z podstawowych elementów składających się na jurysdykcyjną kompetencję Sądu , który dowody bezpośrednio przeprowadza.

Ma to m. in. i takie następstwo , że nawet w sytuacji w której z treści dowodów można , w zakresie ustaleń , wyprowadzić równie logiczne , chociaż przeciwne do przyjętych przez Sąd I instancji wnioski , to zarzut naruszenia normy art. 233 §1 kpc i wywodzone z niego zarzuty faktyczne pomimo to , nie zostaną uznane za usprawiedliwione.

Dopóty , dopóki ocena przeprowadzona przez Sąd mieści się w granicach wyznaczonych przez tę normę procesową i nie doznały naruszenia wskazane tam jej kryteria , Sąd Odwoławczy obowiązany jest ocenę tę , a co za tym idzie także wnioski z niej wynikające dla ustalań faktycznych , aprobować .

To, w jaki sposób strona pozwana motywuje realizację ich obu wyklucza uznanie ich go za uzasadnione.

W miejsce rzeczowej, opartej na wskazanych wyżej kryteriach , odniesionej do indywidualnie oznaczonych dowodów [ i opartych na wnioskach z tej oceny ustaleń faktycznych , które przez to miałyby być obarczone wytykanymi w apelacji błędami ] , polemiki ze sposobem postępowania Sądu Okręgowego , skarżący Skarb Państwa , ogranicza się do przeciwstawienia jej własnej ich wersji , jego zdaniem poprawnej.

Nieprawidłowość Sądu niższej instancji tak w zakresie oceny jak i faktów przyjętych za podstawę orzeczenia - zgodnie z argumentacja apelanta - sprawdza się do tego ,że nie przyjął ich wersji afirmowanej przez pozwanego i powoda wzajemnego.

A zgodnie z nią nie można zasadnie przyjąć , że do końca 1989r istniał stan siły wyższej , prowadzący do tego , że powodowie , a wcześniej ich następcy prawni , nie mieli możliwości dochodzenia swoich roszczeń zmierzających do odzyskania prawa do spornych nieruchomości , mimo , że ona istniała o czym świadczy fakt powrotów osób pochodzenia łemkowskiego do miejscowości z których były wysiedlone w ramach „(...) (...):” , co więcej gospodarstwa były im zwracane.

Nieuzasadnione było stanowisko Sądu I instancji zgodnie z którym Skarb Państwa, w chwili obejmowania realności powodów w posiadanie był w złej wierze , skoro podstawą tego objęcia był akt administracyjny - protokół z dnia 23 sierpnia 1947r o ustaleniu granicy polno – leśnej , który został zatwierdzony postanowieniem Wojewody (...) z 20 maja 1949r.

Przy tym późniejsze zastosowanie przepisów dekretu z dnia 27 lipca 1949r[ [postanowieniem (...) w G. z 15 lipca 1954r – dodatek redakcyjny S.A. ] , który nie wymagał wydawania decyzji administracyjnych tylko sankcjonował ten stan, uprawniający Skarb Państwa do dysponowania tymi gruntami jako posiadacz w dobrej wierze.

Zdaniem skarżącego powodowie wyrazili wolę zatrzymania przedmiotów połączonych działaniem Skarbu Państwa do gruntów dotąd niezalesionych oraz ich zwrocie wraz z nimi. Ponadto , jak uznawała strona pozwana i powód wzajemny , Sąd nietrafnie ustalił rodzaj i wartość pożytków uzyskanych przez nią z nieruchomości powodów na wnioskach opracowania eksperckiego biegłego R. Z. (1).

Już stwierdzenie takiego sposobu motywowania stawianych zarzutów , zważywszy na wskazane wyżej powody wywodzone z wykładni normy art. 233 §1 kpc , wystarcza dla odparcia obu zarzutów tak procesowego jak i zarzutów faktycznych

Trzeba przy tym dodatkowo jedynie zauważyć , że większa część argumentacji Skarbu Państwa , która powołał dla ich uzasadnienia , nota bene w istocie powtórzona w znacznej części w ramach motywacji zarzutów materialnych , służyła nie tyle wykazaniu realizacji ich obu ale miała wesprzeć właśnie sformułowane przez apelującego zarzuty materialne.

Dlatego jedynie w odniesieniu do argumentu o oparciu się Sądu I instancji , w zakresie ustaleń , na wnioskach opinii biegłego należy zauważyć , że jest on nietrafny dlatego , iż podczas postępowania rozpoznawczego przed Sądem Okręgowym Skarb Państwa opracowania tego ostatecznie nie kwestionował [ także w zakresie metodologii przyjętej przez eksperta ] , aprobując te konkluzje , które obecnie podważa w ramach omamionego zarzutu faktycznego. Nota bene trafnie zwracają na to uwagę także powodowie , w motywach odpowiedzi na apelację.

Uznanie , że żaden z omówionych i zweryfikowanych zarzutów strony apelującej nie jest trafny , ma tę konsekwencję , iż ustalenia faktyczne dokonane przez Sąd I instancji, jako poprawne , a przy tym kompletne dla oceny roszczeń poddanych pod osąd w sprawie , Sąd Odwoławczy aprobuje i przyjmuje za własne.

W oparciu o te ustalenia nie można podzielić jako usprawiedliwionego , któregokolwiek z zarzutów materialnych , na których pozwany i powód wzajemny oparł apelację.

Wbrew stanowisku apelującego , Sąd I instancji nie popełnił żadnego z zarzucanych mu błędów zastosowania lub niezastosowania norm materialnych , które uczynił podstawą wydanego wyroku.

W pierwszej kolejności wskazać należy , że ma racje Sąd Okręgowy twierdząc , że zasadniczy dla stanowiska prawnego Skarbu Państwa - Państwowego Gospodarstwa Leśnego Lasów Państwowych Nadleśnictwa Ł. , zarzut zasiedzenia nieruchomości powodów w ogóle nie może zostać poddany ocenie w rozstrzyganej sprawie , w warunkach , gdy[ co niesporne pomiędzy stronami], Skarb Państwa nie podniósł tego zarzutu w ramach postępowania o uzgodnienie treści księgi wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym , które wytoczyli powodowie , przed Sąd Rejonowy w G. w sprawie o sygnaturze (...) , i których żądanie uzgodnienia , poprzez ujawnienie ich jako współwłaścicieli spornych nieruchomości , zostało uwzględnione wyrokiem z dnia 4 grudnia 2015r , a orzeczenie tej treści uzyskało walor prawomocności.

Sąd Okręgowy powołując się na wyrok SN z dnia 7 czerwca 2019r , sygn. I CSK 440/18 / za zbiorem Lex/ a w szczególności na jego motywy prawne , które szeroko przytoczył ocenił , że postepowanie uzgodnieniowe było miejscem w którym Skarb Państwa powinien był podnieść ten zarzut dlatego , że [ jak argumentuje także w rozstrzyganej obecnie sprawie] , nabył prawo własności do tych realności przez zasiedzenie, na długo przed datą , w której orzeczenie uwzgledniające żądanie uzgodnienia, stało się prawomocne.

Sąd Apelacyjny , w składzie rozpoznającym sprawę , podziela to stanowisko , a w szczególności argumenty prawne zawarte w motywach orzeczenia SN.

To jest wystarczające dla uznania , iż wszystkie te zarzuty materialne , za pośrednictwem których Skarb Państwa neguje ocenę Sądu Okręgowego prowadzącą do wniosku , że zarzut zasiedzenia jest chybiony , nie są usprawiedliwione.

Tym nie mniej , zważywszy na okoliczność , że pomimo tego stanowiska Sąd niższej instancji podjął m jednak ocenę tego zarzutu , także i Sąd Odwoławczy odniesie się do materialnych zarzutów Skarbu Państwa kwestionujących ją. Przy czym zaznacza, iż uznaje , że argumenty prawne Sądu niższej instancji na podstawie których uznał ten zarzut za merytorycznie nieuzasadniony wobec roszczenia windykacyjnego powodów są poprawne i przekonujące.

Dlatego Sąd II instancji odwoławczy nie będzie ich powtarzał, jest to bowiem, z przyczyn teleologicznych , zbędne , a tylko podkreśli to co z tego punktu widzenia , uznaje za najistotniejsze dla wniosku o niezasadności zarzutów strony skarżącej.

Jak wynika z dokonanych w sprawie ustaleń , strona pozwana i powód wzajemny wszedł w posiadanie nieruchomości objętych sporem w dniu 23 sierpnia 1947 r , przy czym tylko ich część , odpowiadajaca dawnym parcelom gruntowym , objętym LWH (...), ówczesnej gminy katastralnej L. , o numerach (...), (...), (...), (...), (...) oraz (...) była zagospodarowana wówczas jako las , pozostałe natomiast były rolą , łąkami i pastwiskami.

Podstawą tego objęcia był protokół ustalenia granicy polno – leśnej m. in. na terenie gromady L. / K. , który zatwierdził postanowieniem z dnia 20 maja 1949r. Wojewoda (...).

Wskazany wyżej akt objęcia w posiadanie nie miał charakteru decyzji administracyjnej , a co najwyżej dokumentu o charakterze techniczno – organizacyjnym , odnoszącym się do ustalenia położenia i faktycznego przeznaczenia / sposobu użytkowania / przejmowanych nieruchomości , w tym wypadku Ł. i M. W. , poprzedników prawnych powodów , którzy zostali wysiedleni wraz dziećmi , w ramach (...) z K. do miejscowości K. , w powiecie S., którzy nawet z tej przyczyny, nie mogli mieć żadnego wpływu na treść tego dokumentu oraz jego realizację , prowadzącej do wyzucia ich ze służącego im do przejmowanych nieruchomości prawa własności.

W dacie przejęcia nie obowiązywały żadne przepisy prawa , które mogły być podstawą dla wydania wskazanego wyżej protokołu , a w szczególności aby na ich podstawie do takiego przejęcia i zadysponowania na rzecz administracji leśnej tych gruntów, mogło dojść zgodnie z prawem.

Bez znaczenia z tego punktu widzenia jest to , że , jak także wynika z ustaleń, Państwo potwierdziło swój tytuł własności do nich na podstawie orzeczenia (...) w G. z dnia 15 lipca 1954r znak (...)/ nota bene nie wymieniając w nim M. W. jako poprzedniej współwłaścicielki gruntów.

Stąd trafnie Sąd I instancji ocenił , że Skarb Państwa był posiadaczem tych nieruchomości w złej wierze

Nie popełnił też - wbrew zarzutom apelacyjnym skarżącego błędu uznając , że bieg terminu zasiedzenia przez Skarb Państwa - Lasy Państwowe , które pod ówczesną nazwą Państwowej Administracji Leśnej rozpoczęły od momentu przejęcia zalesianie tych gruntów , a na części , dotąd w ten sposób już zagospodarowanej , planową gospodarkę leśną , prowadzącego do nabycia własności tych realności, uległ zawieszeniu aż do dnia 31 grudnia 1989r z powodu stanu, odpowiadającemu m pojęciu pojęciu siły wyższej. Stanu w którym dotychczasowi właściciele , a później ich następcy prawni prawni , w ówczesnych warunkach ustrojowych , a także wobec praktyki organów władzy i administracji publicznej /w tym w szczególności wojewody (...)/ nie mieli realnych możliwości sięgnięcia po skuteczne instrumenty służce odzyskaniu swojej własności.

Nie powtarzając , szczegółowo zrelacjonowanego w uzasadnieniu Sądu I instancji kontekstu faktycznego , w którym osoby pochodzenia łemkowskiego , nawet po powrocie na tereny uprzednich wysiedleń byli takiej możliwości pozbawieni w odniesieniu do gruntów oddanych do zagospodarowania najpierw Państwowej Administracji Leśnej a później – po ich utworzeniu jako odrębnego statio fisci SP - Lasom Państwowym - dodać tylko należy , iż Sąd Odwoławczy podziela stanowisko Sądu niższej instancji zgodnie z którym przy takiej polityce ówczesnego Państwa nawet potencjalnie możliwe dochodzenie przez nich roszczeń o uzgodnienie treści księgi /ksiąg wieczystych / z rzeczywistym stanem prawnym na drodze powództwa przed Sądem powszechnym , nie mogło przynieść spodziewanego skutku potwierdzenia tytułu własności na rzecz przesiedlonych lub ich następców , skoro wskazywane w motywach orzeczenia poddanego kontroli instancyjnej , dekrety, stanowiły , w warunkach ich ówczesnej wykładni , także w świetle postanowień Konstytucji PRL o priorytecie własności państwowej nad prywatną [ indywidualną ], barierę prawną dla uwzględnienia takich żądań.

Nie mogła posłużyć dla osiągniecia tego celu także droga administracyjna gdy uwzględnić to co wynika z ustaleń dokonanych w postepowaniu.

Orany administracyjne II instancji aprobowały decyzje organów niższej instancji odmawiające stwierdzenia nieważności chociażby takich orzeczeń jak to wydane przez (...) w G. z 15 lipca 1954r., niejednokrotnie nawet nie pouczając zainteresowanych o uprawnieniu do kierowania skarg do funkcjonującego od początku lat osiemdziesiątych zeszłego wieku Naczelnego Sądu Administracyjnego.

Stąd , wbrew zarzutom apelacyjnym pozwanego i powoda wzajemnego, stanowisko Sądu I instancji zgodnie z którym , do końca 1989r istniał stan zawieszenia biegu terminu zasiedzenia spornych nieruchomości jest poprawne.

Ma ono swoje uzasadnienie także , w podzielanym przez Sąd Apelacyjny w składzie rozpoznającym środek odwoławczy , stanowisku Sądu Najwyższego, zawartym w postanowieniu z dnia 12 maja 2017r , sygn. III CSK 60/17 /, powołanym za zbiorem Legalis/ .

Trafnie też , w odpowiedzi na apelację powodowie powołują w tym zakresie stanowisko SN zawarte w postanowieniu z dnia 20 września 2022r , sygn. I CSK 2407/22.

Nieuzasadnioną jest też argumentacja strony skarżącej , która krytykuje , w ramach zarzutu naruszenia art. 123 §1 kc w zw art. 175 kc , stanowisko Sądu I instancji zgodnie z którym , termin zasiedzenia biegnący po 1 stycznia 1990r dla Skarbu Państwa jako posiadacza spornych nieruchomości w złej wierze został przed jego upływem przerwany przez wystąpienie przez powódkę E. K. w 2002r na drogę administracyjną, do Wojewody (...) o stwierdzenie nieważności orzeczenia (...) w G. z dnia 15 lipca 1954r.

Także zdaniem Sądu II instancji to wystąpienie było zdarzeniem przerywającym ten termin. Taka ocena ma potwierdzenie w mogącym być uznanym za ukształtowane stanowisku SN, podzielanym przez Sąd Apelacyjny w składzie rozpoznającym sprawę , aby wymienić tyko , wskazane ilustracyjnie , stosunkowo najnowsze postanowienia SN z 17 stycznia 2019r sygn. IV CSK 537/17 i z 21 lipca 2021r, sygn. IV CSKP 64/21 , obydwa powołane za zbiorem Legalis / przyznać przy tym należy , że powołuje je także , obszernie cytując ich motywy , pełnomocnik powodów w odpowiedzi na apelację /

A już tylko na marginesie i dla zapewnienia kompletności wywodu dodać należy , iż zdarzeniem powodującym skutek przerwy przed upływem terminu zasiedzenia było [także ] wytoczenie przez powodów powództwa o uzgodnienie treści księgi wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym , obejmującym nieruchomości objęte sporem , co przed Sądem Rejonowym w G. nastąpiło w 2013r , w sprawie o sygnaturze (...) o czym była mowa we wstępnej części uzasadnienia , poświęconej ocenie zarzutów materialnych skarżącego.

Powołując się na argumenty prawne Sądu I instancji należy także uznać za chybione te zarzuty materialne za pomocą których pozwany i powód wzajemny kwestionuje przeprowadzoną przez ten Sąd ocenę jego roszczenia zgłoszonego w ramach powództwa wzajemnego

Sąd Apelacyjny podziela stanowisko Sądu niższej instancji , zgodnie z którym roszczenie o zwrot nakładów poczynionych na sporne nieruchomości przez powoda wzajemnego, traktowanego , także w czasie ich dokonywania jako posiadacz złej wierze może zostać ocenione tylko na podstawie art. 226 §2 kc a nie 227 §2 kc ani [ tym bardziej ] 226 §1 kc.

Kolejnym kluczowym jej elementem jest dokonane w sprawie ustalenie faktyczne , iż w dacie przejęcia przez Skarb Państwa [ 23 sierpnia 1947r ] tylko część nieruchomości M. i Ł. W. była zalesiona. Pozostała miała przeznaczanie i rzeczywiście zagospodarowana jako rola , łąki lub pastwiska.

Zatem do oceny roszczenia zgłoszonego w ramach powództwa wzajemnego w odniesieniu do nakładów na istniejący już las , należało stosować art. 226 §2 kc , natomiast w podniesieniu do części realności , wówczas objętej innym sposobem zagospodarowania - potencjalnie - art. 227 §2 kc

Sąd I instancji poprawnie przy tym , wbrew stanowisku apelacyjnemu Skarbu Państwa, ocenę roszczenia posiadacza wobec współwłaścicieli wywiódł stąd , że w odniesieniu do nakładów czynionych w ramach prowadzonej gospodarki leśnej na części gruntów powodów , które w sierpniu 1947 były zalesione , wzajemnemu rozliczeniu podlegają tylko te mające charakter nakładów koniecznych , w granicach wyznaczonych przez art. 226 §2 kc [ za okres 10 lat wstecz od daty doręczenia powodom pisma zawierającego żądanie ich rozliczenia ]

Natomiast w stosunku do nakładów dokonanych na tę ich część , nie może mieć zastosowania art. 227 §2 kc dlatego , że w odniesieniu do niej o żadnym przyłączeniu, w postaci zadrzewienia nie mogło być mowy .

Z kolei w odniesieniu do części realności o innym niż leśne przeznaczeniu i sposobie gospodarowania w ówczesnym czasie w prawdzie art. 227 §2 kc mógłby mieć potencjalnie zastosowanie,

tyle tylko , że powód wzajemny sformułował swoje roszczenie tak , że w jego ramach nie dokonał rozróżnienia na wartość nakładów koniecznych oraz związanych z takim przyłączeniem . Ta nieprawidłowość, w postaci zaniechania , zasadnie została oceniona przez Sąd jako taka , która powoduje , że ta ostatnio wymieniona część roszczenia nie została w postępowaniu dowiedziona. [ Zwrócił także uwagę , iż powodowie nie złożyli stanowczego oświadczenia realizującego ich uprawnienie do ewentualnego zatrzymania przyłączeń za zwrotem ich wartości oraz robocizny, a zamiennie sumy odpowiadającej zwiększeniu wartości rzeczy.

Stąd też uznał , że roszczenie wzajemne Skarbu Państwa odpowiada wartości nakładów koniecznych wyliczonych w sposób , który szczegółowo opisał w motywach tej części uzasadnienia , które zostało poświęcone ocenie roszczenia powoda wzajemnego.

Tylko na marginesie i dla porządku Sąd II instancji wskazuje , że nie wypowiada się wobec tego ani o tym w jaki sposób należałoby określić wartość tych przyłączeń / na częściach nieruchomości wcześniej inaczej zagospodarowanych albo też rozmiaru kwoty odpowiadającej uzyskanemu dzięki nim zwiększeniu wartości rzeczy /powodowie mogą skorzystać z tego uprawnienia do czasu kiedy nieruchomości na powrót znajdą się w ich dyspozycji / ,

jak i o, w sposób szczególnie na rozprawie apelacyjnej eksponowanej przez Skarb Państwa kwestii ewentualnego bezpodstawnego wzbogacenia powodów jego kosztem [ z uwagi na prowadzenie wieloletniej planowej gospodarki leśnej na wszystkich gruntach , obecnie ich własności .

Tak kwalifikowane z art. 405 kc roszczenie nie zostało poddane pod osąd w rozstrzyganej sprawie.

Sąd II instancji podziela także tę część stanowiska prawnego Sadu niższej instancji w której określił czasokres za który roszczenie to może być przez Skarb Państwa skutecznie wobec zarzutu przedawnienia podniesionego przez przeciwników procesowych dochodzone oraz wskazał przyczyny dla których pozwani wzajemnie mogą skutecznie potrącić z nim wartość pożytków , które osiągnął on prowadząc gospodarkę leśną na gruntach stanowiących ich własność.

Nawiązując do tego , co na tle wykładni art. 227 §2 kc , powiedziano już wyżej, wskazać także należy, iż ma też racji skarżący gdy twierdzi , iż Sąd I instancji popełnił błąd przyjmując, że powodowie nie złożyli oświadczeń uzasadniających zastosowanie do rozliczeń art. 227 kc./ ściślej 227 §2 kc/.

Tego rodzaju oświadczenie musi mieć charakter stanowczy a nie wynikać , jak twierdzi strona skarżąca / tym samym potwierdzając , że nie zostało ono dotąd w wymagany sposób przez którekolwiek ze współwłaścicieli nieruchomości złożone / z interpretacji ich zachowania wobec posiadacza.

Trzeba przy tym też dostrzec , na co także trafnie powoływał się Sąd , że Skarb Państwa na tę podstawę rozliczeń z właścicielami stanowczo się nie powoływał , stąd, tym bardziej , nie mieli potrzeby tego czynić.

Sąd Okręgowy nie popełnił też nieprawidłowości naruszenia, w odniesieniu do roszczenia rozliczeniowego skarżącego z tytułu nakładów art. 118 kc , jak nietrafnie podnosi strona skarżąca.

W rozpoznawanej sprawie dla roszczeń rozliczeniowych z tytułu nakładów oraz osiągniętych przez posiadacza pożytków ma zastosowanie dziesięcioletni termin przedawnienia [ Sad w tym zakresie aprobuje stanowisko , które w tej kwestii zaprezentowali powodowie w odpowiedzi na apelację ] a samo roszczenie tego rodzaju powstaje z chwilą poniesienia nakładu. Ponieważ przedmiotem rozliczenia, w rozstrzyganej sprawie mogą być tylko nakłady o charakterze koniecznym, to należy uznać , że roszczenie o ich rozliczenie staje się wymagalne z chwilą jego powstania .

Argument skarżącego ,iż uzyskuje tę cechę dopiero z chwilą wydania rzeczy właścicielowi [ które nota bene w relacjach pomiędzy stronami , , co niesporne , jeszcze nie nastąpiło ] , na którym buduje , w tych okolicznościach wskazany wyżej zarzut materialny byłby uzasadniony wówczas gdyby chodziło o nakłady inne niż konieczne/

/ por. także tylko dla przykładu , nadal aktualny judykat SN z dnia 12 grudnia 1967r , sygn. III CRN 365/67 powołany za zbiorem Lex /

Odeprzeć teą należy zarzut naruszenia art. 498 kc .

Uwzględniając to , w czym strona apelująca upatruje dla niego potwierdzenia wystarczy wskazać , że wbrew jej stanowisku , wierzytelność wzajemna powodów z tytułu zwrotu pożytków uzyskanych ze spornych nieruchomości przez Skarb Państwa /którą przeciwstawili wierzytelności z tytułu nakładów, służącej oponentowi procesowemu/, została przez nich dowiedziona chociażby w oparciu o wnioski opinii biegłego R. Z. (1) , którego opracowania [ o czym była już mowa wcześniej] Skarb Państwa ostatecznie nie kwestionował .

Jak wskazano na wstępie przedstawianych motywów, apelacja pozwanego i powoda wzajemnego stała się podstawą do zmiany zaskarżonego nią wyroku z dnia 21 czerwca 2022r., w części ale tylko co do sposobu w jaki określony został obowiązek zapłaty przez Skarb Państwa na rzecz powodów kosztów procesu , w odniesieniu do powództwa sformułowanego przez powodów oraz wzajemnego .

Sąd I instancji przyjął że obowiązek ten po stronie uznanego za przerywającego pozwanego , w odniesieniu do powództwa o wydanie nieruchomości, ma charakter solidarny wobec wszystkich powodów. [ por pkt II sentencji ] . Tę samą regułę przyjął w odniesieniu do rozliczenia kosztów w ramach postępowania w przedmiocie powództwa wzajemnego [ pkt VI sentencji ].

Sąd Odwoławczy nie podziela tego stanowiska wskazując , że solidarność zarówno po stronie wierzycieli jak i dłużników może wynikać tylko albo z postanowień umowy albo przepisów ustawy.

Nie można odszukać w obowiązujących przepisach materialnych normy powołującej taką solidarność wierzycielską Z całą pewnością nie ma do niej podstaw w odniesieniu do rozliczenia należności z tytułu kosztów sądowych z przeciwnikiem procesowym.

Dlatego też , Sąd Odwoławczy zmieniając te części orzeczenia Sądu I instancji, kwoty kosztów podzielił pomiędzy wszystkich sześciu uprawnionych do nich w częściach równych.

Sąd II instancji uznał też , iż sposób określenia strony pozwanej i powoda wzajemnego, przyjęty w komparycji oraz sentencji orzeczenia z dnia 21 czerwca 2022r ., nie jest do końca poprawny i sprostował je z urzędu na podstawie art. 350 §3 kpc .

W pozostałym zakresie orzekł o oddaleniu apelacji , uznając ją za nieuzasadnioną , na podstawie art. 385 kpc w zw art. 222 §1 oraz 226 §2 kc.

Rozstrzygając o kosztach postępowania apelacyjnego , Sąd II instancji odwołał się do art.98 §1 i 3 kpc w zw z art. 391 §1 kpc i reguły odpowiedzialności za wynik sprawy.

Uwzględniając łączną wartość przedmiotu zaskarżenia podaną w apelacji Skarbu Państwa oraz to, iż koszty te , po stronie wygrywających powodów, odpowiadają wynagrodzeniu zastępującego ich pełnomocnika - radcy prawnego , należną im z tego tytułu kwotę / w warunkach , gdy prezentowali w sprawie jedno zgodne wzajemnie stanowisko ale jednak w sprawie skomplikowanej prawnie i dowodowo /, ustalił na podstawie §2 pkt 6 w zw z art. 10 ust. 1 pkt 2 Rozporządzenia MS w sprawie opłat za czynności radców prawnych z dnia 22 października 2015 [ jedn. tekst DzU z 2018 poz. 265 ], podwyższając stawkę wynagrodzenia pełnomocnika do 100 w miejsce 75 %. Przy czym należność tę rozdzielił pomiędzy powodów w częściach równych i zasądził ją z odsetkami o których , po myśli art. 98 §1 ¹ kpc , był obowiązany orzec z urzędu.