Portal Orzeczeń Sądu Apelacyjnego w Krakowie

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 3 grudnia 2024 r.

Sąd Apelacyjny w Krakowie – I Wydział Cywilny

w składzie:

Przewodniczący: SSA Marek Boniecki

po rozpoznaniu w dniu 3 grudnia 2024 r. w Krakowie na posiedzeniu niejawnym

sprawy z powództwa Skarbu Państwa - Ministra Funduszy i Polityki (...)

przeciwko Gminie Miejskiej K.

o zapłatę

na skutek apelacji pozwanej

od wyroku Sądu Okręgowego w Krakowie

z dnia 16 maja 2022 r. sygn. akt I C 821/21

1.  oddala apelację;

2.  zasądza od strony pozwanej na rzecz Skarbu Państwa – Prokuratorii Generalnej Rzeczypospolitej Polskiej, tytułem kosztów postępowania apelacyjnego, kwotę 8100 zł (osiem tysięcy sto złotych) wraz
z odsetkami w wysokości odsetek ustawowych za opóźnienie
w spełnieniu świadczenia pieniężnego, za czas od uprawomocnienia się orzeczenia, którym je zasądzono, do dnia zapłaty.

Sygn. akt I ACa 1107/22

Uzasadnienie wyroku Sądu Apelacyjnego w Krakowie

z 3 grudnia 2024 r.

Wyrokiem z 16 maja 2022 r. Sąd Okręgowy w Krakowie zasądził od pozwanej Gminy Miejskiej K. na rzecz Skarbu Państwa - Ministra Funduszy i Polityki (...) kwotę 536.245,62 zł z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od 14 stycznia 2020 r. do dnia zapłaty oraz orzekł o kosztach procesu i nieuiszczonych kosztach sądowych.

Sąd pierwszej instancji poczynił ustalenia faktyczne zaprezentowane w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku, z których wynika, że:

- na początku 2017 r. Skarb Państwa, działając przez Ministerstwo (...) Departament (...) ogłosiło nabór projektów (...) ( (...)), aby wybrać projekty, które zostaną objęte wsparciem doradczym w procesie ich przygotowania do realizacji w modelu (...) lub w trakcie wyboru partnera prywatnego; przedmiotem naboru były projekty inwestycyjne, polegające na budowie, przebudowie lub modernizacji infrastruktury, obejmujące ich późniejsze utrzymanie lub zarządzanie, planowane do realizacji w formule (...); w naborze mógł zostać zgłoszony projekt, którego zamiar realizacji poparty był stosowną uchwałą lub decyzją właściwego organu podmiotu zgłaszającego projekt, lub organu nadzorującego (promotora);

- zgodnie z Regulaminem Naboru proces oceny projektów zgłoszonych do naboru był dwuetapowy: I - ocena formalna zgłoszenia, II - ocena merytoryczna;

- kryteria merytoryczne zostały określone w załączniku nr (...)do Regulaminu i były nimi: 1) wykonalność projektu; 2) gotowość promotora do realizacji projektu; 3) zasadność realizacji inwestycji w modelu (...); 4) zaawansowanie/dojrzałość projektu;

- zgodnie z Regulaminem, przystąpienie do naboru było jednoznaczne z akceptacją postanowień Regulaminu, a w okresie wsparcia doradczego dla projektu organizator lub uczestnik, którego projekt otrzymał wsparcie, miał przyjąć do stosowania zasady współpracy, które określono w załączniku nr(...) do Regulaminu;

- 8 lutego 2017 r. pozwana zgłosiła do naboru projekt inwestycyjny pn. „Budowa, utrzymanie i zarządzanie obiektem Centrum (...) w K.”; przedmiotem zgłoszonego projektu była budowa nowego obiektu U. (1) K. przy ul. (...) w K. dla wydziałów związanych z obsługą inwestorów oraz zagospodarowaniem przestrzennym miasta; obiekt miał zostać zlokalizowany na szczegółowo wskazanych działkach, stanowiących własność Gminy K. i będących w związku z tym przedmiotem wkładu własnego podmiotu publicznego w realizację inwestycji w kontrakcie (...);

- w formularzu zgłoszeniowym pozwana wpisała, że lokalizacja (...) jest zgodna
z przewidzianym przeznaczeniem terenu oraz że dla inwestycji przeprowadzone zostały w 2010 r. pełne konsultacje społeczne, których rezultaty zostały zamieszczone na miejskim serwisie internetowym; wobec powyższego Miasto uznało ww. lokalizację za właściwą i zgodną z obowiązującymi przepisami i nie widziało potrzeby rozpatrywania innych wariantów tej lokalizacji”;

- do formularza zgłoszenia pozwana dołączyła: decyzję Prezydenta Miasta K. z 7 kwietnia 2010 r. o środowiskowych uwarunkowaniach zgody na realizację przedsięwzięcia – budowy (...); decyzję Prezydenta z 21 marca 2014 r. o zatwierdzeniu projektu budowlanego i pozwoleniu na budowę zamierzenia budowlanego – (...); zaświadczenie Prezydenta z 8 września 2014 r. o tym, że decyzja w sprawie zatwierdzenie projektu budowlanego i wydania pozwolenia na budowę stała się ostateczna z dniem 28 sierpnia 2014 r.; studium wykonalności projektu; raport końcowy z konsultacji społecznych; materiał pn. „Ocena efektywności sposobów finansowania budowy Centrum (...) w K.”;

- w raporcie z konsultacji społecznych wskazano, że mieszkańcy okolicy, w której ma być zbudowane (...), wyrażali w trakcie konsultacji zdecydowany sprzeciw wobec wybudowania zaprojektowanego tak wysokiego obiektu;

- w związku z otrzymaniem pozytywnej oceny projekt pozwanej został zakwalifikowany do objęcia wsparciem, o czym strona pozwana została poinformowana pismem z 24 kwietnia 2017 r.; w piśmie poinformowano promotora m. in. o tym, że udzielenie projektowi wsparcia będzie wymagało w pierwszej kolejności przyjęcia przez Gminą K. zasad współpracy, zawartych w dokumencie pn. Ramowe zasady współpracy Gminy Miejskiej K. z Departamentem (...) Ministerstwa (...) w zakresie realizacji zamówienia dot. doradztwa w zakresie przygotowania i realizacji projektu pn. Budowa, utrzymanie i zarządzenie obiektem Centrum (...) , którego treść przekazano przez organizatora pocztą elektroniczną do Wydziału Inwestycji U. (1) K., a który jednocześnie wymieniony był uprzednio jako załącznik nr (...) do Regulaminu Naboru;

- pozwana zgłosiła uwagi do punktu 5 Ramowych zasad współpracy pt. Decyzja Promotora związana z zakończeniem analiz przedrealizacyjnych i po porozumieniu stron dokument zawierający uzgodniony tekst został przekazany Gminie K. pocztą elektroniczną 17 maja 2017 r., a następnie podpisany przez Gminę K. w dniu 22 maja 2017 r.; na treści dokumentu zawarto wzmiankę „Umowa Nr (...) zarejestrowana w Generalnym Rejestrze Umów i Zleceń Skarbnika Miasta K., K. dnia 23 maja 2017 r.”; 23 maja 2017 r. pozwana przesłała podpisany dokument Ramowych zasad współpracy do Ministerstwa (...); pozwana na etapie poprzedzającym podpisanie Ramowych zasad współpracy nie zgłaszała zastrzeżeń do treści ich punktu 9;

- podpisane przez pozwaną Ramowe zasady współpracy w punkcie 9 stanowiły, że w razie naruszeń zasad współpracy przez Promotora powodujących niemożność dalszej współpracy, D. (Departament(...)Ministerstwa (...)) może zaprzestać wspierania projektu. W takim przypadku Promotor będzie zobowiązany pokryć koszty rozpoczętego etapu doradztwa oraz etapów zakończonych. Również w przypadku wycofania się z realizacji projektu lub współpracy z D. bez przedstawienia obiektywnych przesłanek Promotor będzie zobowiązany do pokrycia kosztów rozpoczętego etapu doradztwa oraz etapów zakończonych;

- strona powodowa w porozumieniu z pozwaną przystąpiła do wyboru zespołu doradców, mających pomóc promotorowi przy przygotowaniu i realizacji projektu; w wyniku postępowania zawarta została między powodem a konsorcjum spółek (doradcą) w dniu 13 stycznia 2017 r. umowa ramowa, a 9 sierpnia 2017 r. umowa wykonawcza;

- przedmiotem umowy wykonawczej było świadczenie dla pozwanej jako strony publicznej doradztwa przy przygotowaniu i realizacji projektu (...), obejmującego doradztwo prawne, ekonomiczno-finansowe oraz techniczne w celu wyboru partnera prywatnego dla realizacji projektu związanego z budową (...) w K.; zamówienie związane z doradztwem podzielono na czternaście etapów;

- przystąpiono do realizacji kolejnych etapów w ramach świadczenia doradztwa: 12 lutego 2018 r. przy udziale pozwanej sporządzono Raport z analiz przedrealizacyjnych dla projektu pn. „Budowa, utrzymanie i zarządzenie obiektem Centrum (...)”; 26 lutego 2018 r. powołana przez stronę powodową komisja odebrała bez zastrzeżeń prace etapu I zamówienia; w związku z tym doradca w dniu 28 lutego 2018 r. wystawił fakturę VAT na kwotę 190.863,04 zł brutto; strona powodowa fakturę tę uregulowała 11 kwietnia 2018 r. dwoma przelewami;

- 28 lutego 2018 r. pozwana poinformowała stronę powodową, zgodnie z punktem 5 Ramowych zasad współpracy, że zamierza kontynuować prace związane z przeprowadzeniem procedury wyłonienia partnera prywatnego w celu wspólnej realizacji projektu i wezwała stronę powodową do uruchomienia etapu III zamówienia; w ramach realizacji III etapu doradca przygotował projekt Ogłoszenia o zamówieniu wraz z załącznikami, wykonał: projekt metodyki oceny wniosków o dopuszczenie do udziału w postępowaniu wraz z matrycą oceny wniosków, projekty odpowiedzi na pytania wykonawców do opublikowanego ogłoszenia i rekomendacje w zakresie złożonych przez wykonawców odwołań od treści opublikowanego ogłoszenia; powołana przez stronę powodową komisja odebrała bez zastrzeżeń prace etapu III zamówienia w dniu 8 czerwca 2018 r., w związku z czym doradca wystawił fakturę VAT na kwotę 79 526,27 zł brutt0, którą strona powodowa uregulowała 19 lipca 2018 r.;

- w porozumieniu z pozwaną strona powodowa w dniu 5 czerwca 2018 r. wezwała doradcę do realizacji etapu IV doradztwa, w ramach którego doradca wykonał prace w postaci: 1) opracowania projektów pisemnych zapytań dotyczących uzupełnienia wniosków; 2) badania i oceny wniosków według zaproponowanej wcześniej metodyki; 3) przedstawienia rekomendacji wyboru partnerów prywatnych w celu zaproszenia do udziału w dalszym postępowaniu; powołana przez stronę powodową komisja odebrała bez zastrzeżeń prace etapu IV zamówienia w dniu 15 listopada 2018 r., w związku z czym doradca wystawił w dniu 22 listopada 2018 r. fakturę VAT na kwotę 79 526,27 brutto, którą strona powodowa uregulowała 11 grudnia 2018 r.;

- pismem z 5 listopada 2018 r. strona powodowa na wniosek pozwanej wezwała doradcę do realizacji etapu VI zamówienia, w ramach którego doradca wykonał prace w postaci: 1) memorandum informacyjnego na temat Projektu dla oferentów; 2) regulaminu prowadzenia dialogu; 3) projektu harmonogramu dialogu; 4) projektu zestawienia zagadnień do omówienia w czasie dialogu; 5) projektu umowy (...) z załącznikami; 6) projektów pism zgodnie z występującymi potrzebami; 7) częściowego przygotowania programu funkcjonalno-użytkowego;

- w marcu 2019 roku doradca przekazał pozwanej trzecią wersję umowy (...) z załącznikami celem akceptacji, jednak pomimo ponowienia prośby nie uzyskał od pozwanej odpowiedzi w zakresie akceptacji bądź zgłoszenia uwag do przekazanego projektu umowy; z tego względu etap VI nie został zrealizowany w całości; w dniu 22 listopada 2019 r. strona powodowa dokonała częściowego odbioru prac wykonanych przez doradcę do momentu zawieszenia etapu VI i zobowiązała się zgodnie z § 4 ust. 6 zd. 2 umowy wykonawczej do zapłaty wynagrodzenia proporcjonalnego do zakresu prawidłowo wykonanej w ramach etapu VI pracy; doradca wystawił fakturę VAT na kwotę 186.330,04 zł brutto, którą strona powodowa uregulowała w dniu 16 grudnia 2019 r.;

- w toku prac nad etapami I, III, IV i VI doradca przekazywał na bieżąco materiały równolegle do strony powodowej i strony pozwanej drogą mailową, które następnie były omawiane i modyfikowane, stosownie do uwag stron; finalne wersje materiałów przygotowanych przez doradcę w ramach poszczególnych etapów wymagały akceptacji strony pozwanej i dopiero po jej uzyskaniu uiszczano kwoty na rzecz doradców;

- w kwestii zagospodarowania terenu przy ul. (...) w K. nadal prowadzone były konsultacje społeczne; 25 kwietnia 2018 r. Rada Miasta K. podjęła uchwałę w sprawie ustalenia kierunków działania dla Prezydenta Miasta K. w zakresie utworzenia kompleksu szkolno-przedszkolnego przy ul. (...) zamiast planowanego Centrum (...) w K.; informacja o podjęciu uchwały nie została przekazana stronie powodowej, która w związku z tym nie ingerowała w pracę doradcy w ramach etapu III, a następnie – na wniosek pozwanej – wezwała doradcę do realizacji etapu IV i VI;

- z uwagi na publiczne wypowiedzi władz pozwanej dotyczące rezygnacji z realizacji inwestycji w dotychczasowej lokalizacji – strona powodowa pismem z 11 kwietnia 2019 r. wystosowała do doradcy prośbę o zawieszenie wszelkich prac doradczych prowadzonych na rzecz pozwanej, aby nie generować dalszych kosztów z tytułu doradztwa; na ówczesnym etapie doradztwa i realizacji projektu nie było możliwości realizacji współpracy w lokalizacji wcześniej niezgłoszonej przez pozwanej;

- 24 kwietnia 2019 r. Rada Miasta K. podjęła uchwałę w sprawie ustalenia kierunków dla Prezydenta Miasta K. w zakresie zmiany lokalizacji planowanego Centrum (...) w K.; na podstawie wskazanej uchwały promotor unieważnił postępowanie o udzielenie zamówienia publicznego; pozwana podjęła działania mające na celu ustalenie potencjalnej innej lokalizacji (...);

- pismem z 13 czerwca 2019 r. promotor poinformował stronę powodową o podjętej uchwale; pismo zawierało prośbę o wyznaczenie terminu do końca lipca 2019 roku na określenie przez promotora koncepcji dalszych działań oraz kwestii utrzymania umowy doradczej; pismem z 31 lipca 2019 r. promotor poinformował stronę powodową, że utrzymanie umowy z doradcą nie jest zasadne, podziękował za współpracę oraz wyraził nadzieję na realizację inwestycji w formule (...) po podjęciu decyzji o nowej lokalizacji i po pracowaniu nowych założeń; w związku z powyższym strona powodowa rozwiązała umowę doradczą;

- pismem z 20 grudnia 2019 r. strona powodowa wystąpiła z wezwaniem do zapłaty kwoty 536.245,62 zł z odsetkami ustawowymi za opóźnienie, odpowiadającej poniesionym przez stronę powodową kosztom doradztwa – w terminie 14 dni od dnia otrzymania wezwania do zapłaty;

- w odpowiedzi pozwana pismem z 23 stycznia 2020 r. odmówiła zapłaty żądanej kwoty.

W ustalonym przez siebie stanie faktycznym Sąd Okręgowy uznał powództwo za uzasadnione w całości. W sprawie doszło do realizacji przesłanek określonych w punkcie 9 Ramowych zasad współpracy. Po stronie pozwanej zaszły takie naruszenia zasad współpracy, które spowodowały niemożność dalszej współpracy stron. Zobowiązanie strony pozwanej płynące z punktu 9 Ramowych zasad współpracy, w oparciu o art. 353 § 1 k.c., powinno zostać wykonane. Wysokość dochodzonej przez stronę powodową kwoty nie budziła wątpliwości, bowiem odpowiadała ona wysokości kwot brutto uiszczonych przez Skarb Państwa za pośrednictwem odpowiedniej jednostki Ministerstwa (...).

Wyrok powyższy zaskarżyła w całości apelacją pozwana, wnosząc o jego zmianę poprzez oddalenie powództwa w całości oraz dopuszczenie dowodu z dokumentu urzędowego, tj. Zarządzenia Nr (...) Prezydenta Miasta K. z 1 czerwca 2016 r. w sprawie prowadzenia Generalnego Rejestru Umów i Zleceń na fakt treści § 4 zarządzenia.

Apelująca zarzuciła: 1) błąd w ustaleniach faktycznych polegający na przyjęciu, że doszło do realizacji przesłanek określonych w punkcie 9 Ramowych zasad współpracy, a po stronie pozwanej zaszły takie naruszenia zasad współpracy, które spowodowały niemożność dalszej współpracy stron, podczas gdy w treści Ramowych zasad współpracy brak jest takich zasad, których naruszenie skutkowałoby brakiem możliwości dalszej współpracy pomiędzy stronami; 2) naruszenie art. 353 ^{( 1)} k.c. w zw. z art. 65 k.c. - poprzez jego nieprawidłowe zastosowanie polegające na przyjęciu, że tzw. Ramowe zasady współpracy Gminy Miejskiej K. z Departamentem (...) Ministerstwa (...) w zakresie realizacji zamówienia dot. doradztwa w zakresie przygotowania i realizacji projektu pn. Budowa, utrzymanie i zarządzanie obiektem Centrum (...), stanowi rodzaj umowy ramowej, nienazwanej, która jest źródłem zobowiązania strony pozwanej do zapłaty, a w konsekwencji zasądzenie od Gminy Miejskiej K. na rzecz Skarbu Państwa kwoty 536.245,62 zł z odsetkami oraz kosztami procesu; 3) naruszenie art. 483 §1 k.c. w zw. z art. 58 §1 k.c., poprzez jego niezastosowanie w sytuacji, gdy w Ramowych zasadach współpracy w istocie rzeczy nie zastrzeżono żadnego świadczenia ze strony Gminy Miejskiej K., a wprowadzono w istocie rzeczy karę umowną, której górna granica nic została ustalona, a w konsekwencji postanowienie zawarte w Ramowych zasadach współpracy należy uznać za nieważne jako sprzeczne z ustawą.

W odpowiedzi na apelację powód wniósł o jej oddalenie i zasądzenie kosztów postępowania apelacyjnego.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje.

Apelacja nie zasługuje na uwzględnienie.

Sąd pierwszej instancji prawidłowo, z poszanowaniem reguł wyrażonych w przepisie art. 233 §1 k.p.c. ustalił stan faktyczny sprawy, co sprawiło, że Sąd Apelacyjny przyjął go za własny. Jakkolwiek w wywiedzionym środku odwoławczym znalazł się zarzut błędu
w ustaleniach faktycznych, to de facto dotyczył on nie tyle stanu faktycznego przyjętego za podstawę rozstrzygnięcia, ile wysnutych na jego tle wniosków, które z kolei podlegały rozpoznaniu poprzez pryzmat przepisów prawa materialnego.

W rozpoznawanej sprawie całkowicie poza sporem pozostawało, że sporna umowa – Ramowe zasady współpracy została skutecznie zawarta. Potwierdza to zresztą adnotacja na rzeczonym dokumencie o zarejestrowaniu umowy w Generalnym Rejestrze Umów i Zleceń Skarbnika Miasta K. (k. 182 a). Wskazać w tym miejscu należy, że dla istnienia i treści zobowiązania, którego źródłem jest oceniana umowa, bez znaczenia było jej zakwalifikowanie przez Skarbnika Gminy do określonej kategorii, zgodnie z przedłożonym przy apelacji zarządzeniem Prezydenta Miasta K., szczególnie, że akt ten miał charakter wewnętrzny, a zatem niewiążący dla drugiej strony umowy. Sama dekretacja z kolei była, co wydaje się oczywiste, działaniem następczym względem podpisania umowy, a zatem nie mogła świadczyć o intencjach kontrahentów przy zawieraniu umowy. Niezależnie od tego „wydatkowy” charakter umowy wynikał wprost z treści pkt. 9, w którym przewidziano zwrot poniesionych przez D. kosztów.

Nie zasługiwał na uwzględnienie zarzut obrazy art. 353 ^{( 1)} k.c. w zw. z art. 65 k.c. Sąd Apelacyjny podziela pogląd Sądu pierwszej instancji o charakterze „Ramowych zasad współpracy (…)”, jako umowy nienazwanej, której przedmiotem była realizacja współpracy pozwanej z jednostką powoda w zakresie realizacji zamówienia dotyczącego doradztwa
w zakresie przygotowania i realizacji projektu pn. „Budowa, utrzymanie i zarządzanie obiektem Centrum (...)”. W ramach umowy powód zobowiązał się do wspierania pozwanej w procesie przygotowania i realizacji projektu poprzez zaangażowanie zasobów D. oraz konsultantów zewnętrznych. Umowa nakładała również na pozwaną określone obowiązki, przy czym tylko niektóre z nich były wyrażone wprost w jej treści, jak chociażby obowiązek przedstawienia opinii na temat prac przedstawionych przez wykonawcę (pkt 4) czy przesłania decyzji w sprawie kontynuacji projektu (pkt 5). Pozostałe obowiązki pozwanej, choć nie wynikają wprost z zapisów umownych, jawią się jako oczywiste. Przypomnieć w tym miejscu należy, że stosownie do art. 56 k.c. czynność prawna wywołuje nie tylko skutki w niej wyrażone, lecz również te, które wynikają z ustawy, z zasad współżycia społecznego
i z ustalonych zwyczajów. W badanym przypadku strony zobowiązały się przede wszystkim do współpracy przy realizacji konkretnego projektu. Obie strony obowiązane były przy tym, stosownie do art. 354 §1 i 2 k.c., wykonać zobowiązanie zgodnie w sposób odpowiadający jego celowi społeczno-gospodarczemu oraz zasadom współżycia społecznego. Celem społeczno-gospodarczym była w tym wypadku realizacja projektu. Nie może też budzić żadnych wątpliwości konieczność przestrzegania zasady lojalności kontrahenta.

Strona powodowa wykazała, że do zakończenia współpracy doszło z przyczyn leżących po stronie pozwanej, czym spełniona została przynajmniej jedna z przewidzianych w punkcie 9 przesłanek żądania zwrotu poniesionych przez D. kosztów. Rezygnacja z realizacji projektu w dotychczasowej lokalizacji nie może być w okolicznościach badanej sprawy uznana za przyczynę obiektywną, nawet jeśli nastąpiła na skutek uwzględnienia żądań części mieszkańców miasta. Sprzeciw mieszkańców był faktem znanym pozwanej już na etapie aplikowania. Akceptując wniosek, D. miał zatem podstawy do przyjęcia, że inwestycja zostanie zrealizowana mimo tego sprzeciwu. Przekonanie to wzmagał także początkowy przebieg współpracy, w trakcie którego pozwana akceptowała kolejne etapy doradztwa.

Nietrafnie także skarżąca powołuje się na naruszenie art. 483 §1 k.c. w zw. z art. 58 §1 k.c. Zawarte w punkcie 9 Ramowych zasad współpracy świadczenie nie miało charakteru kary umownej, lecz zwykłego zwrotu kosztów poniesionych przez kontrahenta. Z istoty kary umownej wynika, że oderwana jest ona całkowicie od poniesionej przez wierzyciela szkody (art. 484 §1 k.c.). Tymczasem świadczenie z pkt. 9 ściśle wiązało wysokość świadczenia
z poniesionymi przez D. wydatkami.

Sąd odwoławczy nie dostrzegł także, aby Sąd pierwszej instancji uchybił prawu materialnemu w zakresie nie objętym zarzutami apelacji.

Biorąc pod uwagę powyższe okoliczności, Sąd Apelacyjny na podstawie art. 385 k.p.c. oddalił apelację jako bezzasadną. Sprawa została rozpoznana na posiedzeniu niejawnym na podst. art. 374 k.p.c.

Za podstawę rozstrzygnięcia o kosztach postępowania apelacyjnego, które po stronie powodowej ograniczyły się do wynagrodzenia dla Prokuratorii Generalnej Rzeczypospolitej Polskiej przyjęto art. 98 §1 k.p.c. w zw. z art. 99 k.p.c. i w zw. z art. 391 §1 k.p.c. oraz §2 pkt 7 w zw. z §10 ust. 1 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie (Dz. U. z 2015 r., poz. 1800).