Portal Orzeczeń Sądu Apelacyjnego w Krakowie

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 15 września 2022 r.

Sąd Apelacyjny w Krakowie – I Wydział Cywilny

w składzie:

Przewodniczący:

SSA Paweł Rygiel

po rozpoznaniu w dniu 15 września 2022 r. w Krakowie na posiedzeniu niejawnym

sprawy z powództwa (...)Funduszu (...)z siedzibą w W.

przeciwko J. M. i A. M.

o zapłatę

na skutek apelacji strony powodowej

od wyroku Sądu Okręgowego w Krakowie

z dnia 28 maja 2020 r. sygn. akt I C 2185/19

oddala apelację.

SSA Paweł Rygiel

sygn. akt I ACa 1141/20

UZASADNIENIE

wyroku z dnia 15 września 2022 r.

Zaskarżonym wyrokiem Sąd Okręgowy oddalił powództwo, którym strona powodowa, (...) Fundusz (...) w W., domagała się zasądzenia od pozwanych J. M. i A. M. solidarnie kwoty 672 371,63 zł. z zastrzeżeniem, że pozwani solidarnie - jako dłużnicy rzeczowi - mają prawo w toku postępowania egzekucyjnego powoływania się na ograniczenie swojej odpowiedzialności do nieruchomości, dla której Sąd Rejonowy w B., V Wydział Ksiąg Wieczystych prowadzi księgę wieczysta oznaczoną numerem (...) w zakresie wpisanej na rzecz strony powodowej hipoteki umownej ustanowionej do kwoty 1 066 875 złotych.

Sąd I instancji ustalił, że w dniu 4 lutego 2013 r. J. M. zawarł z (...) Bank S.A. w W. (obecnie (...) S.A.) umowę kredytu o nazwie (...) nr (...). Zgodę na zawarcie tej umowy wyraziła małżonka głównego kredytobiorcy A. M..

Na podstawie tej umowy do dyspozycji kredytobiorcy postawiono kwotę 711 250 zł. Sąd odnotował postanowienia umowy dotyczące spłaty przez kredytobiorcę kapitału wraz z odsetkami. Wskazał, że zabezpieczeniem kredytu była hipoteka umowna do kwoty 1 066 875 zł., ustanowiona na nieruchomości gruntowej (składającej się z działki (...)) zabudowanej budynkiem mieszkalnym jednorodzinnym, położonej w B., której właścicielami są A. M. i J. M., na prawach wspólności ustawowej majątkowej małżeńskiej, dla której prowadzona jest księga wieczysta nr (...)(§ 12 umowy).

W § 16 umowy strony postanowiły, że w wypadku naruszenia przez kredytobiorcę warunków umowy, a w szczególności gdy w terminie określonym w umowie nie dokona spłaty raty kapitałowo-odsetkowej lub części takiej raty, bank podejmie działania upominawcze z wypowiedzeniem umowy włącznie, przy czym – stosownie do § 17 umowy - wypowiedzenie umowy miało przybierać formę pisemną pod rygorem nieważności. Okres wypowiedzenia ustalono na 30 dni, licząc od dnia doręczenia wypowiedzenia kredytobiorcy, ewentualnie datę awizowania przesyłki poleconej, wysłanej pod ostatni znany jego adres. Po upływie okresu wypowiedzenia wszelkie zobowiązania kredytobiorcy miały stać się wymagalne w całości.

Kredytobiorca upoważnił bank do wystawienia bankowego tytułu egzekucyjnego do kwoty zadłużenia nie wyżej niż 1 422 500 złotych, obejmującej kwotę długu głównego wraz z odsetkami.

Sąd wskazał, że pozwany kredytobiorca nie dotrzymywał ustalonego harmonogramu dokonywania spłat rat kredytu. Wskutek tego został wezwany przez kredytodawcę do zapłaty. Wskazano, że zaległość na dzień 29 maja 2014 roku wynosiła 21 555,55 zł. W wezwaniu wskazano, że spłata powinna nastąpić w terminie 7 dni od daty otrzymania wezwania pod rygorem wypowiedzenia umowy. W piśmie wskazano, że okres wypowiedzenia to 30 dni. Przedmiotowe wezwanie doręczono na adres kredytobiorcy w dniu 6 czerwca 2014 roku.

Spłata zadłużenia nie nastąpiła, w związku z czym kredytodawca wezwał kredytobiorcę do spłaty kwoty 710 688,93 złotych (wg stanu na dzień 5 stycznia 2015 r.). W wezwaniu wskazano, że na tę kwotę składa się należność główna w wysokości 672 371,63 złotych oraz odsetki umowne w wysokości 38 317,30 złotych. W dniu 6 sierpnia 2015 r. został wystawiony przeciwko dłużnikowi bankowy tytuł egzekucyjny opiewający na kwotę 732 579,86 złotych. Sąd Rejonowy w Bochni postanowieniem z dnia 9 września 2015 r. nadał temu tytułowi klauzulę wykonalności.

W dniu 10 października 2018 r. została zawarta ramowa umowa przelewu wierzytelności zabezpieczonych hipoteką pomiędzy (...) Spółką Akcyjną a m.in. (...)Funduszem (...). Przedmiotową umową dokonano cesji m.in. wierzytelności przysługującej przeciwko kredytobiorcy.

W tym stanie rzeczy Sad Okręgowy uznał zgłoszone roszczenie za bezzasadne.

Sąd nie podzielił przy tym zarzutów pozwanych, że 1/ czynności prawne związane z zawarciem umowy kredytowej, wystawieniem bankowego tytułu egzekucyjnego oraz umowa przelewu dokonane zostały przez osoby nieumocowane przez Bank oraz, że 2/ procedura ustanowienia hipoteki na ich nieruchomości była wadliwa. Uznał natomiast, iż trafnie zarzucają pozwani, że kredytodawca nie dokonał w stosunku do nich skutecznego wypowiedzenia umowy kredytu.

Sąd wskazał, że skoro pozwani nie dokonali spłaty rat zaległego kredytu, to zgodnie z art. 75 ust.1 Prawa bankowego, kredytodawca miał prawo wypowiedzenia umowy. Pomimo tego uznał, że w sprawie nie doszło do skutecznego wypowiedzenia umowy kredytowej. Odwołując się do treści art. 89 k.c. Sąd wskazał, że - w stosunku do umowy kredytu – zastosowaniu wypowiedzenia pod warunkiem niezapłacenia należności jako sposobu rozwiązania umowy stron, sprzeciwia się jej trwały charakter oraz spowodowanie tym niejasnej sytuacji w odniesieniu do czasu i zakresu skuteczności takiego oświadczenia, jak też dotkliwe pozbawienie ochrony interesów kredytobiorcy (tak: Sądu Najwyższego z 8 września 2016 r., sygn. II CSK 750/15). W tym kontekście Sąd podkreślił, że skierowane do pozwanego kredytobiorcy oświadczenie Banku mające stanowić wypowiedzenie umowy, zostało zawarte w piśmie zatytułowanym „wezwanie do zapłaty”. Zawarta w tym piśmie wzmianka o możliwym skutku wypowiedzenia umowy była praktycznie niewidoczna, napisana drobnym drukiem oraz ujęta bardzo lakonicznie. W tym stanie rzeczy była mało czytelna dla przeciętnego odbiorcy. W rezultacie zasadne jest uznanie, że samo pismo było dla adresata mylące, nie oddające jego pełnego i rzeczywistego znaczenia merytorycznego. Tym bardziej, że pozwany był konsumentem w relacji z profesjonalistą i miał prawo pozostawać w przeświadczeniu, iż – z uwagi na tytuł pisma i jego treść – pismo zawiera li tylko ponaglenie, z którym nie wiążą się dalej idące skutki prawne. Sąd podkreślił, że Bank powinien swoje oświadczenia kierowane do klientów, w szczególności do konsumentów, formułować w sposób jasny, jednoznaczny i czytelny, a konstruowanie niejasnych i nie w pełni czytelnych dokumentów należy ocenić jako naruszenie dobrych praktyk i obyczajów w obrocie z konsumentami. Dlatego też nie można było w niniejszej sprawie uznać, że skierowane wezwanie do zapłaty o ustalonej treści odnosiło jednocześnie skutek wypowiedzenia umowy, tym bardziej z zastrzeżeniem warunku i terminu.

Od powyższego orzeczenia apelację wniosła strona powodowa, zarzucając naruszenie przepisów prawa procesowego tj.:

- art. 233 § 1 k.p.c. przez przekroczenie granic swobodnej oceny dowodów i błędne uznanie, że powód nie sprostał obowiązkowi udowodnienia wymagalności zobowiązania, podczas gdy powód udowodnił zasadność dochodzonej wierzytelności jako roszczenia postawionego w stan wymagalności;

- art. 233 § 1 k.p.c. polegające na błędnym ustaleniu na podstawie pisma Banku z dnia 29 maja 2014 r., że Bank nie wypowiedział pozwanym umowy kredytowej, co pozostaje w oczywistej sprzeczności z treścią tego pisma;

- art. 233 § 1 k.p.c. przez nie uwzględnienie dowodu w postaci dokumentacji egzekucyjnej powołanej na okoliczność wymagalności roszczenia, prowadzenia postępowania egzekucyjnego przeciwko pozwanemu oraz skierowania egzekucji do nieruchomości stanowiącej przedmiot zabezpieczenia hipotecznego, wbrew obowiązkowi oceny całokształtu materiału w kontekście wszystkich okoliczności sprawy.

Strona apelująca zarzuciła także naruszenie przepisów prawa materialnego, tj.:

- art. 60 k.c. w zw. z art. 65 k.c. poprzez niewłaściwe zastosowanie i uznanie, iż z treści pisma Banku z dnia 29 maja 2014 r. nie wynika, że Bank składa oświadczenie o wypowiedzeniu umowy kredytowej i że na wypadek braku spłaty zobowiązania Bank wyraża wolę rozwiązania stosunku prawnego łączącego strony umowy;

- art. 89 k.c. poprzez jego niewłaściwe zastosowanie, co doprowadziło do bezzasadnego przyjęcia, iż Bank nie wypowiedział pozwanym umowy kredytu ze względu na zastrzeżenie w piśmie skierowanym do pozwanych z dnia 29 maja 2014 r. warunku, który nie pozwolił na wyprowadzenie przez pozwanych czytelnego wniosku, że znajduje się w nim także element wypowiedzenia.

Strona powodowa wniosła o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez uwzględnienie powództwa i zasądzenie kosztów za obie instancje.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje.

Apelacja strony pozwanej jest bezzasadna.

Ustalenia dokonane w pierwszej instancji są prawidłowe i Sąd Apelacyjny przyjmuje je za własne. Zostały oparte o wszystkie zaoferowane w sprawie dowody, których ocena mieści się w granicach wyznaczonych art. 233 § 1 k.p.c. Podkreślenia przy tym wymaga, że - w istocie – ustalone w niniejszej sprawie fakty nie są sporne. W szczególności poza sporem pozostaje treść pisma Banku z dnia 29 maja 2014 r. (k. 45) skierowanego do kredytobiorcy i zawartych w nim oświadczeń. Natomiast ocena, czy i jakie skutki materialnoprawne wywołały zawarte w piśmie oświadczenia, należy do sfery oceny prawnej ustalonego stanu faktycznego. I tak, ocena czy objęta bankowym tytułem egzekucyjnym wierzytelność jest wymagalna, czy Bank wypowiedział kredytobiorcy umowę kredytową oraz, czy skuteczność wypowiedzenia oraz wymagalność roszczenia znajduje potwierdzenie w fakcie prowadzenia przeciwko pozwanym postępowania egzekucyjnego - jest oceną materialnoprawną okoliczności faktycznych.

Odnośnie zarzutu dotyczącego braku uwzględnienia okoliczności związanych z toczącym się przeciwko pozwanym postępowaniem egzekucyjnym odnotować należy, że Sąd Okręgowy uwzględnił te okoliczności. Wskazał na fakt wystawienia przez Bank (...) oraz fakt nadania temu tytułowi sądowej klauzuli wykonalności. Nadto poza sporem pozostaje, że na podstawie wyżej wskazanego tytułu wykonawczego (...), w październiku 2015 r., wszczął przeciwko pozwanemu postępowanie egzekucyjne, które zostało umorzone przez komornika postanowieniem z dnia 31 maja 2017 r. (k. 51-53). Z dołączonej do akt kserokopii zawiadomienia sądu wioeczystoksiegowego można domniemywać, że w toku postepowania egzekucyjnego doszło do zajęcia nieruchomości dłużnika. Zważyć jednak należy, że sam fakt istnienia w/w zdarzeń, sam w sobie, nie uprawnia do przyjęcia, iż pozwani rozumieli kierowane do nich oświadczenie z dnia 29 maja 2014 r. jako wypowiedzenie umowy kredytowej, jak też, że w toku postępowania klauzulowego bądź egzekucyjnego złożyli – choćby w sposób dorozumiany – oświadczenia, z których wynikałoby przyznanie, iż w sposób skuteczny wypowiedziano im umowę kredytową a sama wierzytelność jest wymagalna. Dla wykazania tych okoliczności strona powodowa nie złożyła jakichkolwiek wniosków dowodowych. W szczególności z zaoferowanego materiału dowodowego nie wynika, jaki był sposób zachowania pozwanych w toku postępowania klauzulowego i egzekucyjnego, w tym, iż ich zachowanie i składane przez nich oświadczenia mogą w jakikolwiek sposób uprawniać wniosek, że oświadczenie Banku z dnia 29 maja 2014 r. rozumieli i traktowali jako wypowiedzenie umowy oraz uważali, iż w stosunku do nich wymagalna jest całość wierzytelności.

W tym stanie rzeczy Sąd Apelacyjny w pełni podziela zaprezentowaną przez Sąd I instancji argumentację prawną.

Rozstrzygnięcie niniejszej sprawy zależne było wyłącznie od oceny skuteczności wypowiedzenia przez Bank umowy kredytowej. Z okoliczności faktycznych sprawy wynika bowiem, iż spełnione były warunku do złożenia oświadczenia w tym przedmiocie, określone art. 75 ust.1 Prawa bankowego oraz postanowieniami umowy.

Sąd Okręgowy prawidłowo ocenił, że treść oświadczenia Banku z dnia 29 maja 2014 r. jest niejasna w takim stopniu, iż zasadne jest przyjęcie, że kredytobiorca nie miał podstaw do stanowczego uznania, iż zawiera ono stanowcze oświadczenie o wypowiedzeniu umowy. W treści pisma wyeksponowano, iż stanowi ono „ostateczne wezwanie do zapłaty”, a następnie wezwano do zapłaty zaległych płatności „pod rygorem wypowiedzenia umowy”. W dalszej treści pisma wskazano jedynie, iż w przypadku braku spłaty w wyznaczonym terminie „pismo niniejsze należy traktować jako wypowiedzenie umowy przez Bank”, by następnie zawrzeć jedynie informację jaki jest okres wypowiedzenia i jak się go liczy oraz jakie są skutki wypowiedzenia umowy. Wreszcie wskazano, że jedyną możliwością wstrzymania procedury (należy się jedynie domyślać, iż związanej z wypowiedzeniem umowy) jest spłata wymagalnej zaległości.

Przy takiej treści pisma nie sposób uznać, by w sposób jasny, nie budzący wątpliwości, zawierało ono oświadczenie o wypowiedzeniu umowy oraz, by mogło ono w sposób jednoznaczny być tak rozumiane przez adresata. W szczególności odwołanie się do rygoru wypowiedzenia umowy w razie braku spłaty może wywoływać uzasadnione przekonanie adresata, iż rygor ten będzie miał zastosowanie w przyszłości i adresat będzie o tym poinformowany odrębnym oświadczeniem. Nadto przemieszanie oświadczeń mających w intencji autora pisma wywoływać skutki prawne z treściami informacyjnymi, w sytuacji gdy pismo zawiera przede wszystkim wezwanie do zapłaty – potęguje wątpliwości co do zrozumienia przez adresata, czego to pismo (poza wezwaniem do zapłaty) dotyczy.

Jak już wskazano, w sprawie brak jest dowodów wykazujących, że pozwani zrozumieli treść pisma zgodnie z intencją Banku. Nie wykazano, by poprzez swoje zachowanie pozwani zamanifestowali, iż uznali, że umowa kredytowa została skutecznie wypowiedziana.

W rezultacie, wbrew zarzutom strony apelującej, Sąd Okręgowy nie naruszył art. 60 i 65 k.c.

W tym stanie rzeczy oczywiście trafne są wszelkie wywody Sądu I instancji odnoszące się do zastosowania art. 89 k.c. Zasadnie także eksponuje Sąd Okręgowy, iż szczególne znaczenie w sprawie ma to, iż sporne oświadczenie zostało złożone wobec konsumentów, skoro istotą ochrony konsumenckiej jest wymóg kierowania do nich jasnych, jednoznacznych i czytelnych oświadczeń mających wpływ na treść stosunków prawnych łączących profesjonalistę z konsumentem. Wymóg taki pozostaje w zgodzie z aksjologią prawa konsumenckiego, skoro postanowienia umowne sformułowane w sposób niejasny nie wiążą konsumentów (art. 385 ¹ § 1 k.c.).

Biorąc powyższe pod uwagę Sąd Apelacyjny, na podstawie art. 385 k.p.c., orzekł jak w sentencji.

SSA Paweł Rygiel