Portal Orzeczeń Sądu Apelacyjnego w Krakowie

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 27 kwietnia 2021 r.

Sąd Apelacyjny w Krakowie – I Wydział Cywilny

w składzie:

Przewodniczący:	SSA Jerzy Bess
Sędziowie:	SSA Grzegorz Krężołek (spr.) SSO del. Adam Sęk
Protokolant:	Iwona Mrazek

po rozpoznaniu w dniu 27 kwietnia 2021 r. w Krakowie na rozprawie

sprawy z powództwa " (...)' Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w N.

przeciwko J. C. (1) oraz C. (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością spółki komandytowej we W.

o zapłatę

na skutek apelacji powódki

od wyroku Sądu Okręgowego w Nowym Sączu

z dnia 29 maja 2019 r. sygn. akt I C 1058/17

uchyla zaskarżony wyrok i sprawę przekazuje Sądowi Okręgowemu w Nowym Sączu do ponownego rozpoznania i orzeczenia o kosztach postępowania apelacyjnego.

SSA Grzegorz Krężołek SSA Jerzy Bess SSO del. Adam Sęk

Sygn. akt : I ACa 1209/19

UZASADNIENIE

(...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością w N. , domagała się zasądzenia na swoją rzecz od J. C. (1) oraz C. (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością - spółki komandytowej we W. , kwoty 967.000 zł wraz z ustawowymi odsetkami za zwłokę w zapłacie, naliczanymi od dnia 14 marca 2017 roku z zastrzeżeniem, że spełnienie świadczenia przez jednego z pozwanych zwalnia pozostałego oraz obciążenia pozwanych solidarnym obowiązkiem zwrotu kosztów procesu.

Uzasadniając żądanie wskazywała że pozwany J. C. (1) 14 marca 2014 r. zawarł z J. F. (1) umowę zlecenia powierniczego, w ramach której zobowiązał się do utworzenia spółki z ograniczoną odpowiedzialnością oraz spółki komandytowej, natomiast powierzający zobowiązał się do przekazywania mu jako powiernikowi środków pieniężnych, celem dokapitalizowania tych spółek .

W ten sposób przekazał ogółem sumę 1.352.000zł, którą pozwany C. przelał na rzecz pozwanej spółki C. (...) . Umowa została zawarta na okres trzech lat i uległa rozwiązaniu z datą 14 marca 2017 r., która jest traktowana jako termin wymagalności wszystkich, udzielonych pozwanym w ramach umowy powierniczej pożyczek.

Pozwani zwrócili F. ogółem 385 000 zł.

Strona powodowa dochodzi pozostałej sumy. Jest do tego uprawniona dlatego , że J. F. (1) dokonał w dniu 11 maja 2017r przelewu wierzytelności wynikającej ze wskazanej wyżej umowy na rzecz M. C. (1) , który , w dniu następnym , obejmując udziały w kapitale zakładowym ” (...) „ wniósł to prawo do spółki jako aport.

Odpowiadając na pozew J. C. (1) i spółkaC. (...) domagali się oddalenia powództwa i obciążenia strony przeciwnej kosztami postępowania.

W swoim stanowisku procesowym zakwestionowali legitymację czynną spółki „ (...) „ do dochodzenia roszczenia, wobec nie uzyskania przez nią w sposób skuteczny wierzytelności o która toczy się spór.

J. F. (1) nie miał wobec któregokolwiek z pozwanych żadnej wierzytelności , którą mógłby przelać na rzecz innych podmiotów .

Cesjonariusz w umowie przelewu z J. F. (1), M. C. (1), nie zawarł ze spółką (...) umowy cesji, na mocy której spółka miałaby nabyć wierzytelność.

Uchwała wniesienia wierzytelności aportem do spółki nie jest wystarczającą do nabycia przez spółkę kapitałowa takiego prawa. Wniesienie do niej wkładu niepieniężnego wymaga dla swej skuteczności, oprócz uchwały Zgromadzenia Wspólników i oświadczenia wnoszącego aport, również zawarcia umowy o skutku rzeczowym.

Pozwanej spółki kamandytowej C. (...) nie łączy i nigdy nie łączył ani z powódką, ani z J. F. (1), żaden stosunek prawny. Nigdy nie zawierała z którymkolwiek tych podmiotów żadnych czynności prawnych .

Nie ma zatem w tym postępowaniu legitymacji biernej.

Pozwani podnieśli , że J. C. (1) zwrócił powierzone mu środki F. jeszcze przed zawarciem przez niego umowy cesji.

Nie mogła ona wywołać skutku prawnego także dlatego , iż umowa zlecenia powierniczego z której miałaby wynikać opiera się na wzajemnym zaufaniu stron. Wobec tego dokonywanie przelewu uprawnień z niej na osoby trzecie przez powierzającego jest wykluczone , jako sprzeczne z charakterem zobowiązań o takiej podstawie .

Z treści samej umowy z 14 marca 2014r nie wynikają przy tym żadne świadczenia o charakterze pieniężnym , skoro obejmowała ona tylko ona zlecenie wykonania przez J. C. (1) czynności faktycznych i prawnych .

Pozwani podnosili także , iż przedstawione przez powódkę dowody wpłaty nie stanowią potwierdzenia zapłat na rzecz J. F. (1) części uprzednio przekazanych przez niego środków , w ramach realizacji umowy powierniczej.

Dowodzą one jedynie dokonywania przekazywania pieniędzy na kapitał C. (...)spółki komandytowej.

Wskazywali też na wątpliwość w odniesieniu do rzeczywistego zawarcia umowy cesji pomiedzy J. F. i M. C. , wynikającą stąd , że zgodnie z jej postanowieniami przelew wierzytelności na kwotę ponad 900 000 złotych miał nastąpić za cenę o 300 000 złotych niższą.

Wyrokiem z dnia 29 maja 2019 Sad Okręgowy w Nowym Sączu oddalił powództwo.

Sąd I instancji ustalił następujące fakty istotne dla rozstrzygnięcia

W dniu 14 marca 2014 roku doszło do zawarcia umowy zalecenia powierniczego pomiędzy J. F. (1) określonym w tej umowie jako „Powierzający” a pozwanym J. C. (1) określonym jako „Powiernik”. Na podstawie tej umowy Powierzający zlecił Powiernikowi założenie spółek z ograniczoną odpowiedzialnością oraz spółki komandytowej – pod firmą C. (...) - w celu prowadzenia działalności gospodarczej za pośrednictwem spółki prawa handlowego a Powiernik oświadczył, że zlecenie przyjmuje i zobowiązuje się do wykonania zlecenia według wskazówek Powierzającego.

W umowie wskazano, że w ramach zlecenia Powiernik utworzy spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością oraz spółkę komandytową pod firmą i z siedzibą według uznania Powiernika. Spółka z o.o. będzie działała pod firmą C. (...)sp. z o.o, a spółka komandytowa pod firma C. (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością sp. k.

Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością będzie pełniła funkcję komplementariusza w spółce komandytowej. Spółka komandytowa będzie prowadziła inwestycje w nieruchomości oraz działalność handlową.

Czynności inne niż administracja spółek i prowadzenie księgowości będą wymagały zgody Powierzającego. Wskazano, że celem wykonania zlecenia Powiernik może dopuścić do spółek innych wspólników, w zamian za wniesienie wkładów lub zbyć udziały lub prawa udziałowe w spółkach. Powiernik będzie pełnił funkcję członka zarządu w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością.

Może przystąpić do spółki lub spółek za pośrednictwem spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, zależnej od Powiernika.

Powiernik miał przenieść na Powierzającego udziały w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością ( (...) sp. z o.o.) oraz ogół praw i obowiązków w spółce komandytowej ( (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością sp. k.) niezwłocznie na żądanie tego ostatniego.

J. F. (1) miał przekazać J. C. (1) środki pieniężne celem dokapitalizowania spółek , adekwatne ilościowo do realizacji jego zadań i zamierzeń inwestycyjnych kontrahenta.

Powierzający zobowiązał się płacić na rzecz Powiernika wynagrodzenie za wykonywanie zlecenia w wysokości 1 000 zł miesięcznie.

Umowa została zawarta na okres 3 lat, licząc od dnia 14 marca 2014r . Wszelkie zmiany umowy wymagały formy pisemnej pod rygorem nieważności.

W dniu 15 września 2016 roku C. (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością we W. dokonała na rzecz J. F. (1) przelewu kwoty 275 00 zł a w dniu 27 września 2016 r. kwoty 110 000 zł. Jako tytuł przelewu wskazano – zwrot pożyczki.

J. C. (1) w imieniu tej spółki dokonał na rzecz pozwanego J. C. (1) następujących przelewów:

-dnia 30.10.2014 r., na kwotę 215.000,-zł,

- dnia 05.11.2014 r., na kwotę 200.000,-zł,

- dnia 17.11.2014 r., na kwotę 160.000,-zł,

- dnia 26.11.2014 r., na kwotę 175.000,-zł,

- dnia 02.12.2014 r., na kwotę 150.000,-zł,

- dnia 05.12.2014 r., na kwotę 130.000,-zł,

- dnia 09.12.2014 r., na kwotę 45.000,-zł,

- dnia 09.01.2015 r., na kwotę 50.000,-zł

- dnia 27.01.2015 r., na kwotę 2.000,-zł

W dniu 9 stycznia 2017 r. J. F. (1) miał potwierdzić odbiór kwoty 500 000 zł, a w dniu 14 marca 2017 r. kwoty 467 000 zł. W sprawie nie przedłożono oryginałów tych potwierdzeń , mimo wezwania Sądu .

Autentyczności podpisów na tych dokumentach J. F. (1) zaprzeczył. Przy braku oryginałów tych dokumentów oraz braku stosownych wniosków dowodowych pozwanych , dokumenty , jak stwierdza Sad I instancji te zostały ocenione przez Sąd I instancji jako niewiarygodne .

Z dalszej części ustaleń wynika , że dniu 1 maja 2017 r. J. F. (1) zawarł umowę cesji z M. C. (1), na podstawie której przeniósł na niego te pretensję finansową , którą miał wobec Powiernika z racji nie zwróconej części środków przekazanych mu w związku z realizacją umowy z 14 marca 2014r , w wysokości 967 000 zł. Cesjonariusz nabył tę wierzytelność za kwotę 600.000 zł .

W dniu 12 maja 2017 r. M. C. przystąpił do powodowej spółki , a kupione dzień wcześniej prawo wniósł do niej jako aport . Nadwyżka wartości tej wierzytelności w porównaniu z wartością objętych wówczas przez niego udziałów w kapitale zakładowym (...) została przeznaczona na kapitał zapasowy spółki.

W ramach rozważań prawnych Sąd I instancji , oceniając roszczenie powódki jako niezasadne , stanął na stanowisku , iż spółka wywodziła swoje roszczenie z umowy pożyczki która miała być zawarta pomiędzy J. F. (1) a J. C. (1) i C. (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością – spółką komandytową we W..

Wskazał , iż legitymacja czynna powódki ma swoją podstawę w umowach cesji wierzytelności z tej umowy , zawartych najpierw pomiędzy J. F. (1) i M. C. (1) w dniu 11 maja 2017r i tym cesjonariuszem i powódką w dniu następnym.

Po przedstawieniu przesłanek normatywnych umowy pożyczki ocenił , że powódka nie dowiodła aby taka umowa pomiędzy F. i C. , a tym bardziej pomiędzy nim a spółką komandytową (...) , rzeczywiście została zawarta.

Uznał , że C. i F. podpisali ze sobą tylko umowę zlecenia powierniczego z której jednak roszczenie spółki (...) „ nie jest wywodzone .

W jej treści brak jest postanowień mogących być podstawą do uznania , że pozwany C. miał otrzymać od kontrahenta jakieś środki tytułem pożyczki, Nie określono żadnej kwoty pożyczanego kapitału ani warunków jego zwrotu .

W konsekwencji z tytułu pożyczki nie nabył on , wobec żadnego z podmiotów pozwanych, jakiejkolwiek wierzytelności .

Wskazywane przez niego przelewy, mające świadczyć o zwrotach uprzednio przekazanych byłemu powiernikowi pieniędzy , nie dowodzą ich albowiem są to przeniesienia środków pomiędzy pozwanym aC. (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością.

Z dalszej części oceny prawnej wynika , że zdaniem Sądu z tytułu zawartej w dniu 14 marca 2014r umowy zlecenia powierniczego doszło pomiędzy stronami do całkowitego rozliczenia o czym świadczą dokumenty potwierdzeń zwrotu w dniach 9 stycznia 2017r oraz 14 marca 2017r na ogólną kwotę 967 000 , które podpisał J. F. (1).

Są to dokumenty prywatne . Ich autentyczność była przez niego kwestionowana jednak powódka nie dowiodła , aby podpisy na tych dokumentach nie pochodziły z jego ręki

W wyroku nie zostało zawarte rozstrzygniecie o kosztach procesu. Zdaniem Sądu strony takich kosztów nie poniosły, a żadna z nich nie formułowa żądania ich rozliczenia.

W apelacji od tego orzeczenia powódka , zaskarżając je w całości, domagała się w pierwszej kolejności wydania przez Sąd Apelacyjny orzeczenia kasatoryjnego i przekazania prawy Sądowi I instancji do ponownego rozpoznania.

Jako wniosek ewentualny sformułowała żądanie jego zmiany i uwzględnienia powództwa w całości oraz obciążenia pozwanych kosztami postępowania za obydwie instancje.

Środek odwoławczy został oparty na następujących zarzutach :

1/ nierozpoznania istoty sprawy wobec nie zbadania materialnych przesłanek żądania spółki (...) „ , co doprowadziło do nieprzeprowadzenia postępowania dowodowego w zakresie pozwalającym na dokonanie ustaleń faktycznych niezbędnych dla oceny ich realizacji ,

2/ naruszenia prawa procesowego , w sposób mający dla treści zaskarżonego wyroku istotne znaczenie , a to :

a/ art. 328 §2 kpc , wobec zawarcia w motywach orzeczenia niestanowczych ustaleń w odniesieniu do tego, czy pozwani zwrócili J. F. (1) dochodzoną pozwem sumę 967 000 złotych oraz wewnętrznie sprzecznej ocenie dwóch pokwitowań mających świadczyć o takim zwrocie, w jednej części motywów uznanych za niewiarygodne, a w innej za takie które o takim rozliczeniu w sposób przekonujący zaświadczają.

W ten sposób oceniając te same dokumenty, Sąd dopuścił się także naruszenia art. 233 §1 kpc , przekraczając granice swobodnej oceny zgromadzonych dowodów,

c/ art. 233§2 kpc wobec tego ,że nie wyciągnął konsekwencji procesowych z tego , że pozwani wezwani do przedłożenia oryginałów potwierdzeń odbioru pieniędzy przez J. F. (1) z 9 stycznia i 14 marca 2017r nie uczynili tego . Zaniechanie to powinno było zostać ocenione negatywnie z punktu widzenia uznania za uwodnione przez nich , iż sumy te otrzymał, nie mając wobec tego żadnej pretensji finansowej z umowy zlecenia powierniczego do byłego kotrahenta , która mogłaby być przedmiotem umowy cesji z M. C. (1) z 11 maja2017.

W ten sam sposób był motywowany zarzut

d/ naruszenia art. 129 §4 w zw z art. 3 kpc.

Odpowiadając na apelację pozwani domagali się oddalenia apelacji jako pozbawionej uzasadnionych podstaw oraz obciążenia powódki kosztami postępowania apelacyjnego.

J. C. (1) i C. (...) spółka komandytowa w swoim stanowisku zawartym w odpowiedzi w pełni aprobowali tak ustalenia faktyczne jak i ocenę prawną roszczenia powódki przyjętą przez Sąd niższej instancji.

Rozpoznając apelację, Sąd II instancji rozważył :

Uzasadniony jest najdalej idący zarzut powódki , iż Sąd Okręgowy nie rozpoznał istoty sprawy.

Uznanie go za trafny skutkuje wydaniem orzeczenia kasatoryjnego.

W sprawie doszło bowiem do nie zbadania merytorycznej podstawy dochodzonego roszczenia.

Przedmiotem rozstrzygania Sądu w sprawie cywilnej jest roszczenie w znaczeniu procesowym, identyfikowane przez, traktowane łącznie , dwa elementy. Treść żądania oraz okoliczności faktyczne powołane dla jego uzasadnienia.

Gdy z tego punktu widzenia dokonać analizy roszczenia , które opisuje pozew spółki (...) „, podzielić należy jej stanowisko , iż wywodzi ona swoje żądanie zasądzenia od obu pozwanych kwoty 967 000 złotych wraz z odsetkami za opóźnienie z umowy zlecenia powierniczego, zawartej w dniu 14 marca 2014r pomiędzy J. F. (1) jako powierzającym i J. C. (1) jako powiernikiem , na okres trzech lat.

Zupełnie zatem błędną była ocena Sądu naszej instancji , który uznał , że roszczenie to jest wywodzone z umowy pożyczki zawartej pomiędzy J. F. (1) a obydwoma pozwanymi podmiotami.

Ten błąd , który decyduje o przyjęciu , że merytoryczna [ materialna ] podstawa żądania nie została rozpoznana , determinował także sposób w jaki ukierunkowane zostało postępowanie dowodowe i które spośród faktów Sąd I instancji uznawał za doniosłe dla rozstrzygnięcia.

Z opisanego błędu kwalifikacyjnego wynikało także i to , że w zupełności zaniechał ustaleń relewantnych dla rozstrzygnięcia ani nie poddał ocenie wielu zasadniczych dla merytorycznej weryfikacji roszczenia powódki kwestii; jak jej legitymacja czynna dla dochodzenia roszczenia czy legitymacja bierna C. (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością – spółka komandytowa we W. do występowania w tym procesie.

Pierwsze z tych zagadnień łączy się wprost z niedokonaną w zupełności przez Sąd meriti oceną skuteczności prawnej dwóch umów cesji. Tej zawartej w dniu 11 maja 2017r pomiędzy J. F. (1) z M. C. (1) jako cesjonariuszem oraz zawartej w dniu następnym pomiędzy nim , jako cedentem i spółką - powódką z której wywodzi ona swoją legitymację czynną w rozstrzyganym sporze.

Drugie natomiast jest ściśle powiązane z brakiem weryfikacji tego ,że aniC. (...)spółka z ograniczoną odpowiedzialnością ani C. (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością - spółka komandytowa , której ta pierwsza jest komplementariuszem nie były stronami umowy powierniczej z 14 marca 2014r.

Ten brak udziału w czynności prawnej która jest obligacyjną podstawą roszczenia rozliczeniowego każe postawić pytanie o źródło obowiązku świadczenia na rzecz „(...) „ po stronie spółki komandytowej.

Podsumowując zatem stanowisko Sądu Apelacyjnego wskazać należy , że:

a/ roszczenie powódki wynika [ co wprost potwierdza także jej stanowisko zawarte w apelacji ] nie z umowy pożyczki , jak nietrafnie przyjął Sąd I instancji ale umowy zlecenia powierniczego z 14 marca 2014r.,

b/ dochodzona kwota to, jak twierdzi powódka , część środków , które J. F. (1) miał powierzyć J. C. (1) jako powiernikowi , na pokrycie kosztów założenia dwóch spółek z ograniczoną odpowiedzialnością i komandytowej pod firmami (...) we W. oraz ich dokapitalizowanie w okresie trwania umowy zawartej na trzy lata,

c/ konieczna jest wobec tego ocena , czy pieniądze te rzeczywiście podlegają zwrotowi , o ile tak to w jakiej kwocie , przy uwzględnieniu , że czynności podjęte przez powiernika łączyły się z celowymi wydatkami [ obydwie spółki funkcjonują w obrocie ] ,przy odpowiednim zastosowaniu reguł rozliczenia stron , obowiązujących w ramach najbardziej zbliżonej do umowy zlecenia powierniczego umowy zlecenia , po jego zakończeniu,

d/ w pierwszej kolejności należy jednak zweryfikować to, czy powódka ma legitymację czynną do dochodzenia tak określonego roszczenia przez pryzmat skuteczności czynności prawnych , których miał dokonać J. F. (1) z M. C. (1) ,i w szczególności ten ostatni ze spółką „ (...) „ w dniach 11 i 12 maja 2017r.

Weryfikacja ta winna uwzględniać również i to , że według najbardziej aktualnego, na datę orzekania przez Sąd II instancji, odpisu z rejestru przedsiębiorców KRS dla powódki [ nr (...)] M. C. nie został odnotowany jako [ przynajmniej czasowo ] wspólnik spółki ani też nie zostało odnotowane podwyższenie kapitału zakładowego o udziały , które miał on objąć w zamian za aport , jakim miała być wierzytelność nabyta umową z 11 maja 2011. Zagadnienie to wymaga dodatkowych ustaleń ukierunkowanych stanowczymi stanowiskami odebranymi od stron,

e/ ocenie musi zostać poddana także kwestia legitymacji biernej spółki komandytowej (...) , która nie była stroną umowy z 14 marca 2014r

Sąd II instancji bierze pod rozwagę zmianę staniu prawnego , który wykluczył związanie Sądu niższej instancji wskazaniami co do dalszego postępowania , w warunkach wydania wyroku kasatoryjnego , tym nie mniej dostrzegł potrzebę uporządkowania zagadnień istotnych dla rozstrzygnięcia , w sporze który jest prowadzony przez strony już od czerech lat.

Uznanie , że zasadniczy i najszerszy zakresowo zarzut apelacyjny jest uzasadniony wyklucza potrzebę odnoszenia się przez Sąd odwoławczy do pozostałych , na których powódka oparła konstrukcję środka odwoławczego .

Tym nie niej dla porządku zauważyć i podkreślić należy , ze ma ona rację negując sposób przygotowania motywów wyroku z 29 maja 2019r.

Obarczone są one bowiem niespójnością i są wewnętrznie sprzeczne w zakresie ustaleń odnoszących się do tego , jak Sąd kwalifikuje dowody mające potwierdzać ostateczne rozliczenie finansowe umowy zlecenia powierniczego pomiedzy jej stronami jeszcze przed zawarciem pierwszej z umów cesji.

Nie można zasadnie bowiem czynić tego ustalenia i formułować wniosku prawnego o takim rozliczeniu [ zatem i nieistnieniu wierzytelności J. F. będącej przedmiotem cesji ] na podstawie dokumentów , które we wcześniejszej części uzasadnienia Sąd niższej instancji oceniał jako niewiarygodne .

Przy tym, zawarte w motywach zaskarżonego wyroku stwierdzenie , że to powodowa spółka nie wykazała , że nie są autentyczne , w warunkach , gdy to pozwani pomimo żądania (...) - przy jej podważaniu w odniesieniu do obu dokumentów , nie przedłożyli ich oryginałów [ co miało prowadzić do przeprowadzenia opinii grafologicznej także postulowanej przez powódkę ] , jest w sposób oczywisty nieprawidłowe z punktu widzenia rozkładu ciężaru dowodzenia okoliczności doniosłych dla rozstrzygnięcia.

Z podanych przyczyn , Sąd Apelacyjny orzekł jak w sentencji wyroku , na podstawie art. 386 § kpc.

SSA Grzegorz Krężołek SSA Jerzy Bess SSO /del/ Adam Sęk