Portal Orzeczeń Sądu Apelacyjnego w Krakowie

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 20 grudnia 2024 r.

Sąd Apelacyjny w Krakowie – I Wydział Cywilny

w składzie:

Przewodniczący: SSA Sławomir Jamróg

po rozpoznaniu w dniu 20 grudnia 2024r r. w Krakowie na posiedzeniu niejawnym

sprawy z powództwa Syndyka masy upadłości dłużnika M. S. (1)

przeciwko M. S. (2)

o uznanie czynności prawnej za bezskuteczną

na skutek apelacji pozwanej M. S. (2)

od wyroku Sądu Okręgowego w Krakowie

z dnia 8 grudnia 2023 r. sygn. akt I C 640/22

1. oddala apelację;

2. zasądza od pozwanej na rzecz powoda, tytułem kosztów postępowania apelacyjnego kwotę 8.100 zł (osiem tysięcy sto złotych) wraz z odsetkami, w wysokości odsetek ustawowych za opóźnienie w spełnieniu świadczenia pieniężnego, od dnia uprawomocnienia się niniejszego postanowienia do dnia zapłaty.

Sygn. akt I ACa 1235/24

UZASADNIENIE

Wyrokiem z dnia 8 grudnia 2023 sygn. akt I C 640/22 w punkcie 1 Sąd Okręgowy w Krakowie uznał umowę darowizny:

- prawa własności nieruchomości, stanowiącej samodzielny lokal mieszkalny nr (...) w budynku nr (...) przy ul. (...) w K., składający się z holu, pokoju z aneksem kuchennym, pokoju i łazienki o powierzchni użytkowej 53,03 m2, dla której Sąd Rejonowy (...) w K. prowadzi księgę wieczystą nr (...)

- udziału wynoszącego (...) cz. we własności nieruchomości stanowiącej samodzielny lokal niemieszkalny, garaż wielostanowiskowy (...) w budynku nr (...) przy ul. (...) w K., o powierzchni 560,18 m2, dla której Sąd Rejonowy (...) wK. prowadzi księgę wieczystą nr (...),

zawartą w formie aktu notarialnego w dniu 12 marca 2018 r. przed notariuszem U. O.Rep. (...) (...) w Z., pomiędzy między małżonkami A. S. i M. S. (1) jako darczyńcami a M. A. S., jako obdarowaną za bezskuteczną w stosunku do masy upadłości dłużnika M. S. (1). Sąd Okręgowy zasądził też od pozwanej M. S. (2) na rzecz powoda Syndyka masy upadłości dłużnika M. S. (1) M. S. (3) kwotę 10.857,00 złotych z odsetkami ustawowymi od dnia uprawomocnienia się orzeczenia do dnia zapłaty, tytułem zwrotu kosztów procesu (pkt 2) i nakazał od pozwanej M. S. (2) na rzecz Skarbu Państwa- Sądu Okręgowego w Krakowie kwotę 15900 zł ( pkt 3).

Podstawę tego rozstrzygnięcia stanowił następujący stan faktyczny:

M. S. (1) od 1993 roku prowadził działalność gospodarczą pod firmą (...) w K., m.in. w zakresie sprzedaży hurtowej wyrobów tekstylnych, w tym bieliźniarskich.

Ponadto M. S. (1) i A. S. prowadzili działalność gospodarczą pod firmą (...).H.U.P (...)s.c.” w Z..

Działalność M. S. (1) finansowana była ze środków pochodzących zaciąganych pożyczek, kredytów, w tym linii kredytowych.

M. S. (1) przed dniem 12 marca 2018 roku zaciągnął następujące zobowiązania z tytułu:

1. umowy rachunku bieżącego dla osób fizycznych z 1 grudnia 2004 roku zawartej z (...) Bank (...) SA z siedzibą we W.,

2. umowy o korzystanie z karty kredytowej z dnia 8 sierpnia 2005 roku zawartej

z (...) Bank (...) SA w K.

3. kredytu obrotowego (...) z 17 kwietnia 2009 roku udzielonego przez (...) Bank (...) SA w W.,

4. umowy gwarancji z 10 lipca 2009 roku, zawartej z (...) Bank (...) SA w W.

5. poręczenia wekslowego spłaty należności z tytułu kredytu odnawialnego w PLN w rachunku (...) z 9 listopada 2011 roku, udzielonego przez (...) Bank (...) SA w W.

6. umowy gwarancji z 4 marca 2013 roku, zawartej z Bankiem (...)

7. kredytu gotówkowego (...) z 3 lutego 2015 roku udzielonej przez (...) Bank (...) SA w W.,

8. kredytu udzielonego przez (...) Bank SA nr (...) (...),

9. kredytu udzielonego przez (...) Bank SA nr (...) (...),

10. kredytu z 4 marca 2016 roku udzielonego przez (...) Bank SA w W.,

11. pożyczki gotówkowej z 8 listopada 2016 roku udzielonej przez (...) Bank (...) SA w W.,

12. umowy o limit zadłużenia w koncie zawartej z (...) Bank (...) SA w K. w dniu 8 listopada 2016 roku,

13. pożyczki udzielonej przez (...) Bank (...) SA w K. z dnia 20 stycznia 2017 roku,

14. pożyczki z 30 marca 2017 roku udzielonej przez (...) Bank (...) SA w W.,

15. pożyczki z 3 listopada 2017 roku udzielonej przez (...) Bank (...) SA w W.,

16. pożyczki gotówkowej z 9 listopada 2017 roku udzielonej przez (...) Bank (...) SA z siedzibą we W.,

Cześć powyższych wierzytelności była zabezpieczona poprzez:

1. wystawienie przez M. S. (1) weksli in blanco w okresie od 8 maja 2015 roku do 21 czerwca 2018 roku,

2. złożenie w okresie od 1 lipca 2009 roku do 11 czerwca 2019 roku w formie aktu notarialnego oświadczeń o poddaniu się przez M. S. (1) egzekucji w trybie art. 777 § 1 pkt 5 Kpc.

Na podstawie umowy darowizny zawartej 12 marca 2018 r. małoletnia M. S. (2) nabyła (nieodpłatnie) od swoich rodziców, małżonków M. i A. S. własność lokalu objętego księgą wieczystą o numerze (...) oraz udział wynoszący (...) cz. we własności lokalu niemieszkalnego, garażu wielostanowiskowego (...) w budynku nr (...) przy ul. (...) w K., dla którego Sąd Rejonowy (...) w K. prowadzi księgę wieczystą nr (...).

Z uwagi na małoletniość obdarowanej przy zawieraniu przedmiotowej umowy była ona reprezentowana przez swych rodziców M. i A. S. (darczyńców). Wartość przedmiotu darowizny została ustalona na kwotę 318 000 zł.

W 2018 roku M. S. (1) regulował wymagalne należności.

W związku z procesami wzrostu sprzedaży w sieci Internet i tworzeniem sklepów sieciowych działalności gospodarcze prowadzone przez M. i A. S. przestały przynosić spodziewane przez nich dochody. Pojawiły się problemy finansowe, zaczęła spadać rentowność podejmowanych przez nich przedsięwzięć, sklepów prowadzonych w galeriach handlowych m.in. w K., Z., T. i N..

W 2019 roku M. S. (1) miał problemy z terminowym regulowaniem zobowiązań pieniężnych. Problemy stały się na tyle poważne, że w drugiej połowie 2019 roku zaprzestał trwale spłaty zadłużenia.

Kiedy M. i A. S. stwierdzili, że utracili zdolność do wykonywania swoich wymagalnych zobowiązań pieniężnych, złożyli w dniu 21 listopada 2019 roku do Sądu Rejonowego (...)w K., VIII Wydziału Gospodarczego dla spraw Upadłościowych i Restrukturyzacyjnych wnioski o ogłoszenie ich upadłości. M. S. (1) wartość swego majątku oszacował na kwotę około 270 000 zł., w tym 110 000 zł. (w gotówce), zaś reszta w ruchomościach, w tym zapasy towarów.

Przed złożeniem powyższych wniosków o ogłoszenie upadłości umową sprzedaży z dnia 28 października 2019 roku M. i A. S. zbyli na rzecz J. i R. M. własność nieruchomości położonej w B., zabudowanej budynkiem mieszkalnym jednorodzinnym, położonej przy ul. (...) za cenę 960 000 zł.

Sąd Rejonowy (...)wK., VIII Wydział Gospodarczy dla spraw Upadłościowych i Restrukturyzacyjnych wydał 29.09.2020r. postanowienie o ogłoszeniu upadłości M. S. (1) oraz 30.09.2020r. postanowienie o ogłoszeniu upadłości A. S..

Obecnie wciąż toczą się postępowania upadłościowe M. i A. S., prowadzone przez powoda Syndyka Masy upadłości dłużnika M. S. (1) M. S. (3).

Suma wszystkich uznanych wierzytelności umieszczonych na liście wierzytelności wyniosła 2 868 159,87 zł.

M. S. (1) w trakcie postępowania upadłościowego uznał następujące wierzytelności z tytułu:

1. kredytu obrotowego (...) z 17 kwietnia 2009 roku udzielonego przez (...) Bank (...) SA w W., kredytu obrotowego (...) z 17 kwietnia 2009 roku udzielonego przez (...) Bank (...) SA w W., kredytu gotówkowego (...) z 3 lutego 2015 roku udzielonej przez (...) Bank (...) SA w W., pożyczki gotówkowej z 8 listopada 2016 roku udzielonej przez (...) Bank (...) SA w W., pożyczki z 3 listopada 2017 roku udzielonej przez (...) Bank (...) SA w W., pożyczki z 30 marca 2017 roku udzielonej przez (...) Bank (...) SA w W.,

3. kredytów udzielonych przez (...) Bank SA nr (...) (...), (...) (...), oraz poręczenia umowy kredytu (...) (...)

4. umowy o korzystanie z karty kredytowej z dnia 8 sierpnia 2005 roku zawartej

z (...) Bank (...) SA w K., umowy o limit zadłużenia w koncie zawartej z (...) Bank (...) SA w K. w dniu 8 listopada 2016 roku, pożyczki udzielonej przez (...) Bank (...) SA w K. z dnia 20 stycznia 2017 roku

5. umowy rachunku bieżącego dla osób fizycznych z 1 grudnia 2004 roku zawartej z (...) Bank (...) SA z siedzibą we W., pożyczki gotówkowej z 9 listopada 2017 roku udzielonej przez (...) Bank (...) SA z siedzibą we W.,

Przy tym stanie faktycznym Sad Okręgowy odwołując się do treści art. 527 § 1i§2 k.c. oraz art. 528 k.c. - art. 530 k.c. oraz art. 131 ustawy z dnia 28 lutego 2003 r. Prawo upadłościowe (t.j. Dz. U. z 2022 r. poz. 1520 z późn. zm. – dalej jako pr.u.) i uznając wynikającą z art. 132 ust. 1 pr.u. legitymację czynna syndyka uznał zasadność żądania. Podkreślił, że legitymacja bierna pozwanej wynika z faktu pozwanej wynika z uzyskania przez nią bezpłatnie korzyści majątkowej w drodze czynności prawnej dokonanej z dłużnikiem (art. 531 § 1 K.c.). Darowizna dokonana przez M. i A. S. w negatywny sposób wpłynęła na ich zdolność do wykonywania swoich zobowiązań pieniężnych, gdyż oznaczała ona wyłączenie z ich majątku przedmiotu o wartości co najmniej 318.000 zł., a więc w jej wyniku istotnie pogorszyła się prognoza realizacji roszczeń przez ich wierzycieli.

Powód wykazał, że istnieją wierzytelności podlegające ochronie pauliańskiej, a dokonana przez małżonków M. i A. S. darowizna na rzecz pozwanej M. S. (2) wiązała się z pokrzywdzeniem wierzycieli. Powód przedłożył listę wierzytelności, sporządzoną w toku postępowania upadłościowego na podstawie zgłoszeń wierzycieli. Z materiałów tych w tym z samej treści wniosku M. S. (1) o ogłoszenie a następnie jego oświadczeń o uznaniu wierzytelności wynika, że m. in. w całym 2018 roku ojciec pozwanej był obciążony licznymi zobowiązaniami z tytułu umów bankowych, notarialnych oświadczeń o poddaniu się egzekucji, a nawet zabezpieczeń wekslowych.

Chodzi tu o zobowiązania z: kredytu obrotowego (...) z 17 kwietnia 2009 roku udzielonego przez (...) Bank (...) SA w W., kredytu obrotowego (...) z 17 kwietnia 2009 roku udzielonego przez (...) Bank (...) SA w W., kredytu gotówkowego (...) z 3 lutego 2015 roku udzielonej przez (...) Bank (...) SA w W., pożyczki gotówkowej z 8 listopada 2016 roku udzielonej przez (...) Bank (...) SA w W., pożyczki z 3 listopada 2017 roku udzielonej przez (...) Bank (...) SA w W., pożyczki z 30 marca 2017 roku udzielonej przez (...) Bank (...) SA w W., kredytu z 4 marca 2016 roku udzielonego przez (...) Bank SA w W., kredytów udzielonych przez (...) Bank SA nr (...) (...), (...) (...), oraz poręczenia umowy kredytu (...) (...), umowy o korzystanie z karty kredytowej z dnia 8 sierpnia 2005 roku zawartej z (...) Bank (...) SA w K., umowy o limit zadłużenia w koncie zawartej z (...) Bank (...) SA w K. w dniu 8 listopada 2016 roku, pożyczki udzielonej przez (...) Bank (...) SA w K. z dnia 20 stycznia 2017 roku, umowy rachunku bieżącego dla osób fizycznych z 1 grudnia 2004 roku zawartej z (...) Bank (...) SA z siedzibą we W., pożyczki gotówkowej z 9 listopada 2017 roku udzielonej przez (...) Bank (...) SA z siedzibą we W..

Do tego należy dodać, że część zobowiązań była zabezpieczona poprzez: - wystawienie przez M. S. (1) weksli in blanco w okresie od 8 maja 2015 roku do 21 czerwca 2018 roku,

- złożenie w okresie od 1 lipca 2009 roku do 11 czerwca 2019 roku w formie aktu notarialnego oświadczeń o poddaniu się przez M. S. (1) egzekucji w trybie art. 777 § 1 pkt 5 Kpc.

W świetle powyższego M. S. (1) pozostawał jako dłużnik w licznych stosunkach prawnych. Wskazane czynności stanowiły sposób finansowania działalności gospodarczej i stanowiły źródło wierzytelności, których sam dłużnik w trakcie upadłości nie kwestionował. Uznał je bowiem pisemnie. W dacie dokonywania darowizny wszystkie powyżej wskazane umowy i czynności były już sporządzone. Dłużnik musiał mieć świadomość ich obowiązywania oraz świadomość konieczności spłat pozostałych części świadczeń. To że poszczególne świadczenia nie były wymagalne jest bez znaczenia prawnego. Jest tak dlatego, że wskazane powyżej przepisy stosuje się odpowiednio w wypadku, gdy dłużnik działał w zamiarze pokrzywdzenia przyszłych wierzycieli.

M. i A. S. działali ze świadomością pokrzywdzenia swoich wierzycieli. Jak wynika z ich zeznań M. S. (1), prowadził działalność gospodarczą od lat 1994 roku, A. S. natomiast od 2004 roku. Działalności te od samego początku związane były z kredytami zaciąganymi na ich sfinansowanie. M. i A. S. byli więc osobami świadomymi tego, że są zadłużeni względem banków. Ponadto przez długi czas swojej działalności wynajmowali oni lokale handlowe w co najmniej dziesięciu lokalizacjach, co wiązało się z comiesięcznym uiszczeniem czynszów na rzecz wynajmujących. Rozmiary zadłużenia M. i A. S. znacznie przewyższały będący ich własnością majątek, co wynika wprost z przedłożonych wniosków o upadłość M. i A. S.. Nie ulega wątpliwości, że wiedzieli oni z czym wiąże się egzekucja komornicza i mieli świadomość, że należące do nich mieszkanie może posłużyć do zaspokojenia roszczeń ich wierzycieli w razie utraty przez nich wypłacalności. Niemniej jednak zdecydowali się oni przekazać mieszkanie swojej córce, pozwanej M. S. (2) w drodze darowizny. Przyczyny pogorszenia wyników finansowych działalności w postaci zwiększenia sprzedaż internetowej i w sklepach sieciowych nie miały charakteru nagłego. Te procesy z uwagi na charakter następowały stopniowo. Tak samo musiały przedstawiać się wyniki finansowe działalności M. S. (1). Wymieniony musiał mieć tego pełną świadomość gdyż nie tylko dokonał przedmiotowej darowizny (zbycia mieszkania), ale i sprzedaży zabudowanej domem mieszkalnym nieruchomości położonej w B. w październiku 2019 roku (k.278-284). Dłużnicy podjęli więc proces wyzbywania się najcenniejszych przedmiotów majątkowych, przed złożeniem wniosku o ogłoszenie swej upadłości. Jest to działanie nielojalne względem większości wierzycieli, którzy nie otrzymywali zaspokojenia swych wierzytelności.

W niniejszej sprawie niewypłacalność M. i A. S. w dacie wyrokowania nie może budzić wątpliwości, nie była również okolicznością sporną między stronami. Pozwana przyznała wprost, że Sąd Rejonowy (...) w K., VIII Wydział Gospodarczy dla spraw Upadłościowych i Restrukturyzacyjnych wydał 29.09.2020r. postanowienie o ogłoszeniu upadłości M. S. (1) oraz 30.09.2020r. postanowienie o ogłoszeniu upadłości A. S.. Również z zeznań M. i A. S. wynika zgodnie, że gdy tylko zorientowali się oni, że utracili zdolność do wykonywania swoich wymagalnych zobowiązań pieniężnych, złożyli wniosek o ogłoszenie upadłości. Powód skierował pozew z dniem 19.02.2022r., a więc w momencie, w którym niewątpliwie M. i A. S. byli niewypłacalni. Sytuacja ta nie zmieniła się również do daty wydania wyroku przez Sąd.

Sąd Okręgowy podzielił pogląd orzecznictwa, że syndyk, wytaczając powództwo o uznanie czynności prawnej za bezskuteczną względem masy upadłości nie wskazuje ani wierzycieli upadłego, ani nie konkretyzuje pod względem podmiotowym bądź przedmiotowym wierzytelności, których ochrona ma zostać uzyskana. Nie ma tu zastosowania przyjęta w judykaturze reguła, że wierzyciel występujący ze skargą pauliańską powinien określić pod względem podmiotowym i przedmiotowym chronioną wierzytelność W rezultacie nie ma potrzeby i możliwości konkretyzowania chronionej wierzytelności w wyroku uwzględniającym powództwo syndyka. Przepis art.

Nie zasługiwał na uwzględnienie zarzut pozwanej, według której w toku niniejszego postępowania oceny stanu niewypłacalności M. i A. S. dokonać należało na czas zawarcia umowy darowizny, wskutek której korzyść majątkową uzyskała ich córka M. S. (2). W Niewypłacalność lub pogłębienie niewypłacalności dłużnika – jak właściwie jednolicie przyjmuje się w orzecznictwie – należy oceniać nie według chwili dokonania tej czynności, lecz według chwili jej zaskarżenia oraz wydawania rozstrzygnięcia ze skargi pauliańskiej. Tym samym niewypłacalność lub pogłębienie niewypłacalności dłużnika musi istnieć od momentu wniesienia powództwa do sądu lub zgłoszenia zarzutu pauliańskiego w trakcie postępowania, aż do wydania wyroku przez sąd Jest to zasadne w niniejszej sprawie, gdzie wystąpiło konieczność ochrony wierzycieli przyszłych.

Przesłanką uznania za bezskuteczną czynności prawnej dokonanej z pokrzywdzeniem wierzyciela w drodze skargi pauliańskiej jest również wiedza lub możliwość dowiedzenia się przez osobę trzecią o pokrzywdzeniu wierzycieli dłużnika i zła wiara osoby trzeciej. Domniemanie w tej kwestii ustanawia Ustawodawca w drodze art. 527 § 3, zgodnie z którym jeżeli wskutek czynności prawnej dłużnika dokonanej z pokrzywdzeniem wierzycieli uzyskała korzyść majątkową osoba będąca w bliskim z nim stosunku, domniemywa się, że osoba ta wiedziała, iż dłużnik działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli. Pozwana była/jest osobą w bliskim stosunku z dłużnikami M. i A. S.. Świadczy o tym zarówno relacja pozwanej z dłużnikami, jak i faktyczne pozostawanie przez nich w bliskiej relacji wynikającej z najbliższego stopniem pokrewieństwa. Tym samym zastosowanie miało domniemanie działania przez pozwaną przy jednoczesnej wiedzy, iż dłużnicy działają ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli. Powyższe domniemanie nie zostało obalone przez pozwaną w toku postępowania.

Ponadto zawierając umowę darowizny w dniu 12 marca 2018r. M. i A. S. działali w swoim imieniu i na swoją rzecz, a także w imieniu i na rzecz pozwanej, jako jej opiekunowie prawni. Doszło zatem do sytuacji, w której działający ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli dłużnicy jednocześnie reprezentowali pozwaną zawierając zaskarżoną umowę darowizny. Pozwana w momencie zawierania umowy darowizny nie miała zdolności do dokonywania czynności wraz ze swoimi rodzicami, będącymi jej przedstawicielami ustawowymi. Tym samym istotna dla rozstrzygnięcia w niniejszej sprawie jest wyłącznie zła wiara M. i A. S., którzy dokonali czynności wiedząc o tym, że ich działanie skutkować będzie pokrzywdzeniem wierzycieli. Sąd Okręgowy odwołał się do zasad działania przez przedstawiciela i ocenę sposobu działania takiego przedstawiciela (w tym przedstawiciela ustawowego), ustalenie „dobre wiary” czy „ złej wiary” następuje na podstawie oceny stanu jego świadomości – wiedzy lub nieusprawiedliwionej w danych okolicznościach niewiedzy. Wypełnione zostały więc przesłanki do uwzględnienia skargi pauliańskiej, określone w art. 527 § 1 k.c.

Sad wskazał ze względów porządkowych że przedmiotem kwestionowanej czynności darowizny nie była własność lokalu niemieszkalnego (garażu wielostanowiskowego) lecz udział w takim prawie w wysokości 233/27969 cz. Wynika to z treści § 2 ust. 1 umowy darowizny (k.18).

Jako podstawę rozstrzygnięcia o kosztach powołano art. . 98 §1 k.p.c., a o kosztach sądowych art. 113 ust. 1 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz.U.2023.1144 t.j. z dnia 2023.06.20, dalej „u.k.s.c.) .

Apelację od tego wyroku wniosła pozwana zaskarżając orzeczenie w całości, zarzucając :

1. obrazę przepisów prawa materialnego, a to:

a. art. 527 §1i 2 Ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 roku Kodeks cywilny z późn. zm. (dalej jako: „Kodeks cywilny”), polegające na ich nieuprawnionym zastosowaniu i przyjęcia, iż w sprawie doszło do spełnienia przesłanek actio pauliana, podczas gdy Powód nie wykazał by w chwili dokonywania zaskarżonej czynności istniała skonkretyzowana wierzytelność podlegać ma ochronie, podczas gdy pomiędzy niewypłacalnością dłużnika M. S. (1) (dalej również jako: „Dłużnik', „Upadły” lub (...)) a podjętą przez niego zaskarżaną czynnością nie zachodzi związek przyczynowy, a Dłużnik po jej dokonaniu jeszcze przez niemal dwa laty funkcjonował na rynku, realizując swoje zobowiązania na bieżąco; polegające na jego nieuprawnionym zastosowaniu i przyjęciu, iż w sprawie doszło do spełnienia przesłanek actio pauliana, podczas gdy Dłużnik dokonując zaskarżonej czynności prawnej nie przewidywał ani nie mógł być przewidzieć jej konsekwencji i nie mógł być świadomy negatywnego wpływu czynności prawnej na możliwość zaspokojenia się jego wierzycieli, a okoliczność ta nie została przez Powoda udowodniona;

b. art. 527 § 1 w zw. z art. 530 Kodeksu cywilnego polegające na nieuprawnionym przyjęciu przez Sąd I instancji, dopuszczalności zastosowania tego art. wymagającego ustalenia, iż dłużnik M. S. (1) działał w zamiarze pokrzywdzenia przyszłych wierzycieli i jego bezpodstawnym zastosowaniu, podczas gdy ż uzasadnienia wyroku wynika, że Sąd mieriti ustalił jedynie, iż Dłużnik dokonując darowizny w dniu 12 marca 2018 roku mógł być świadomy konieczności spłat wierzytelności, a także fakt, iż należności w chwili dokonywania na rzecz Pozwanej darowizny nie były nawet wymagalne; podczas gdy Dłużnik znajdował się w bardzo dobrej sytuacji finansowej aż do połowy 2019 roku;

c. art. 527 § 1 i art. 98 § 1 Kodeksu cywilnego polegające na nieuprawnionym przyjęciu przez Sąd mieriti, iż Pozwana uzyskała korzyść majątkową z pokrzywdzeniem wierzycieli swoich rodziców, tj. A. i M. S. (1), którzy w ocenie Sądu I Instancji, zawierając zaskarżoną umowę darowizny mieli działać ze świadomością ich pokrzywdzenia, co wynikać miało wyłącznie z faktu, iż działali oni jako przedstawiciele ustawowi niepełnoletniej wówczas Pozwanej, podczas gdy Pozwana z uwagi na swój wiek nie mogła wówczas złożyć skutecznego oświadczenia woli;

II. obrazę przepisów postępowania, które miało wpływ na wynik sprawy a to :

a. art. 235 ²§ 1 pkt 2 w zw. z 278§ l i art. 227 Kodeksu postępowania cywilnego

polegające na nieuprawnionym pominięciu przez Sąd meriti wniosku Pozwanej o przeprowadzenie dowodu z opinii biegłego z zakresu rachunkowości jako nieistotnego dla rozstrzygnięcia sprawy, podczas gdy dowód ten powołany został na okoliczność ustalenia kiedy po stronie Upadłego powstał (bądź uległ zwiększeniu) stan niewypłacalności oraz, czy darowizna z dnia 12 marca 2018 roku doprowadził do powstania bądź zwiększenia niewypłacalności, a fakty te stanowią wiadomości specjalne, których Sąd I Instancji nie posiadał a były one niezbędne dla rozstrzygnięcia sprawy;

- co w konsekwencji doprowadziło do nieuprawnionego uznania przez Sąd I Instancji, iż darowizna doprowadziła do niewypłacalności bądź zwiększyła stan niewypłacalności Dłużnika, a w konsekwencji zastosowaniu art. 527 Kodeksu cywilnego, pomimo braku spełnienia przesłanek skargi paulińskiej;

b. art. 235 ²§ 1 pkt 5 w zw. z art. 227 Kodeksu postępowania cywilnego polegające na nieuprawnionym pominięciu przez Sąd meriti wniosków dowodowych Pozwanej zawartych w piśmie z dnia 24 listopada 2024 rok jako zmierzających do przedłużenia postępowania, podczas gdy dowody te zostały powołane na fakty kluczowe do rozstrzygnięcia sprawy, a Pozwana nie miała możliwości powołać ich we wcześniejszym terminie, albowiem potrzeba ich powołania spowodowana została treścią złożonych przez Syndyka M. S. (3) pisemnych zeznań, które doręczone zostały na adres Kancelarii pełnomocnika strony pozwanej w dniu 8 listopada 2023 roku; co w konsekwencji doprowadziło do naruszenia art. 529 w zw. z art. 530 k.c. poprzez ich zastosowanie i przyjęcie, że w 2018 roku dłużnik nie był niewypłacalny jak i nie stał się niewypłacalny wskutek tej czynności, jak również nie działał z zamiarem pokrzywdzenia wierzycieli;

c) art. 233 § 1 Kodeksu postępowania cywilnego poprzez błędną z zasadami logiki i doświadczenia życiowego ocenę materiału dowodowego w zakresie zeznań świadków M. i A. S. oraz wniosków o ogłoszenie upadłości rodziców Pozwanej, a także zgłoszenia wierzytelności i spisu inwentarza w postępowaniu upadłościowym M. S. (1) jak i oświadczeń upadłego oraz umów rachunku bankowego;

- co w konsekwencji doprowadziło do naruszenia przepisów art. 527 § 1 - 3 i art. 530 Kodeksu postępowania cywilnego i nieuprawnionym uznaniu, iż na skutek umowy darowizny z dnia 12 marca 2018 roku doszło do pokrzywdzenia przyszłych wierzycieli Upadłego, a także, iż Dłużnik dokonując zaskarżonej czynności działał z zamiarem pokrzywdzenia wierzycieli, a w konsekwencji doprowadziło do uznania za bezskuteczną w stosunku do masy upadłości umowy darowizny, pomimo braku spełnienia przesłanek skargi pauliańskiej podczas gdy w dacie dokonywania zaskarżonej czynności prawnej jego sytuacji finansowa była dobra, a przysługujące wierzycielom w stosunku do niego roszczenia nie były wymagalne i stanowiły jedynie bieżące zobowiązania związane z prowadzeniem działalności gospodarczej a z materiału dowodowego nie wynika aby upadli dokonywali zaskarżonej czynności ze świadomością pokrzywdzenia jakichkolwiek wierzycieli;

d) art. 232 k.p.c. w zw. z art. 6 k.c. poprzez błędne przyjęcie, iż Powód w dostateczny sposób udowodnił, iż dłużnik M. S. (1) dokonując zaskarżonej czynności działał z zamiarem pokrzywdzenia wierzycieli oraz , ze wskutek zaskarżonej czynności stał się niewypłacalny, co doprowadziło do błędu w ustaleniach faktycznych w tym zakresie;

3. błąd w ustaleniach faktycznych poprzez niewyjaśnienie wszystkich okoliczności sprawy, w szczególności poprzez przyjęcie, iż zachodziły przesłanki do uwzględnienia powództwa, jak również sprzeczności istotnych ustaleń Sądu I Instancji z treścią zebranego w sprawie materiału dowodowego poprzez uznanie, że:

a. istnienie szeregu zobowiązań zaciągniętych przez M. S. (1), szczególnie z umów bankowych istniejących w dniu darowizny miałoby oznaczać, iż jakiekolwiek rozporządzenie przez Dłużnika posiadanym majątkiem (a w tym dokonanie zaskarżonej czynności) skutkowało pokrzywdzeniem wierzycieli, podczas gdy wierzytelności te nie były wymagalne, a Dłużnik poprzez zaciągane zobowiązania finansował prowadzoną działalność gospodarczą;

b. łużnik dokonał darowizny z zamiarem pokrzywdzenia przyszłych wierzycieli, podczas gdy w chwili jej dokonywania M. S. (1) znajdował się w bardzo dobrej sytuacji finansowej, a przyjęty przez niego model biznesowy prowadzenia działalności gospodarczej wymagał zewnętrznego finansowania; podczas gdy z zebranego materiału dowodowego nie wynika aby Upadły działał ze świadomością lub z zamiarem pokrzywdzenia jakichkolwiek wierzycieli;

c) fakt istnienia zobowiązań Dłużnika w stosunku do osób trzecich w dniu dokonywania zaskarżonej czynności implikował możliwość przyjęcia, iż M. S. (1) był niewypłacalny, podczas gdy Upadły na bieżąco regulował wszelkie należności i osiągał dochód z prowadzonej działalności, a fakt posiadania zobowiązań finansowych nie oznacza, iż M. S. (1) w dniu 12 marca 2018 roku przewidywał, że darowizna może pokrzywdzić przyszłych wierzycieli.

Pozwana wniosła o zmianę zaskarżonego wyroku, oddalenie powództwa w całości i zasądzenie kosztów postępowania apelacyjnego Ponadto wniosła o rozpoznanie w trybie art. 380 k.p.c. prawidłowości pominięcia przez Sad zgłoszonych w odpowiedzi na pozew i w piśmie procesowym z dnia 24 listopada 2023r. wniosków dowodowych strony pozwanej.

W odpowiedzi na apelację powód wniósł o oddalenie apelacji i o zasądzenie kosztów postepowania apelacyjnego. Podniosła, że ustalenia Sądy okręgowego były prawidłowe i istniały przesłanki do uwzględnienia powództwa. Zdaniem powoda wniosek o przeprowadzenie dowodu z opinii biegłego z zakresu rachunkowości był nieadekwatny, wnioski dowodowe zawarte w piśmie z dnia 24 listopada 2023r. były spóźnione a ponadto nie miały one wpływu dla ustalenia kluczowych okoliczności.

Rozpoznając apelację Sąd drugiej instancji uznał za własne ustalenia Sadu Okręgowego i zważył co następuje:

Brak jest podstaw do uzupełniania postępowania dowodowego. Najbardziej istotne dla możliwości zaspokojenia wierzycieli aktywa ujawnione przez pozwanych to przedmiot darowizny oraz przedmiot umowy sprzedaży zabudowanej domem mieszkalnym nieruchomości położonej w B. w październiku 2019 roku. Wartość tych przedmiotów majątkowych (odpowiedni 318.000 PLN k 19 została wskazana w aktach notarialnych , wartości zaś innych aktywów i wysokość zobowiązań wskazana była we wniosku o ogłoszenie upadłości. Środki pieniężne posiadane przez M. S. (1) nie mogły być decydujące w aspekcie ponoszenia stałych wydatków związanych z opłatami franczyzowymi wskazanymi we wniosku o ogłoszenie upadłości (k 134) i wydatków z tytułu najmu lokali użytkowych (k 137 i k161), jak i zobowiązań prywatnych dłużnika niezwiązanych z prowadzoną działalnością gospodarcza (k152). Ruchomości wskazane w wykazie majątku (k87) stanowiły używane elementy wyposażenia lokalu i jako takie były trudno zbywalne i nie mogły mieć istotnego znaczenia dla ewentualnego zaspokojenia innych wierzycieli, szczególnie w aspekcie istnienia już od 2014 i 2015r zabezpieczeń (k158). Już w chwili dokonania umowy darowizny istniały już wymagalne wierzytelności względem (...) Sp. z o.o. k 144 . Sąd Okręgowy wskazał jakie wierzytelności uznane istniały już przed dokonaniem czynności, a dłużnik nawet potwierdzał ich wysokość w oświadczeniach co do zgłoszonych wierzytelności, stąd opinia biegłego nie był potrzebna w tej sprawie. Okoliczność , że część wierzytelności wynikających choćby tylko z umowy o Kredyt (...) w (...) Bank S.A. z dnia 8 stycznia 2017 z , z Umów Kredytowych zawartych z (...) 2 grudnia 2014r., . , z dnia 15 marca 2016r., z dnia 5 maja 2015r, dnia 15 marca 2016 , z dnia 18 stycznia 2017r , umowy o Kredyt Obrotowy z dnia 27 kwietnia 2015, . czy też wierzytelności z tytułu umów zawartych z (...) S.A. przykładowo z dnia 30 marca 2017r. dnia 3 listopada 2017r. i (...) Bank (...) z, 8 listopada 2016 i 20 stycznia 2017r. dnia 14 marca 2008r. była jeszcze niewymagalna, nie uchyla wynikającego nawet z twierdzeń dłużnika zawartych we wniosku o ogłoszenie upadłości i oświadczeń złożonych po zgłoszeniu (k 225-236) faktu , że wierzytelności przekraczające wartość majątku dłużnika już istniały w chwili dokonania czynności. Dłużnik ponadto udzielał poręczeń w 2016r (k 206) Także już od 2016 r istniały zaległości w ZUS (k 241 ). W chwili dokonania umowy darowizny dłużnik wraz z małżonką był jeszcze właścicielem nieruchomości położonej w B., zabudowanej budynkiem mieszkalnym jednorodzinnym, położonej przy ul. (...) o wartości 960 000 zł. Nieruchomość ta była ona jednak obciążoną hipoteką umowną i w chwili sprzedaży nie było jeszcze spłacone zadłużenie o równowartości 690619, 37 zl (k 279). Część więc ceny sprzedaży musiała zostać przeznaczona na spłatę zadłużenia w (...) Bank S.A. W. k 282). Pozostała różnica zaś była niższa niż samo zadłużenie dłużnika w (...) . Trudno przyjąć, że sytuacja dłużnika w chwili dokonania darowizny była dobra w sytuacji gdy z ustaleń wynika, że jego działalność gospodarcza była finansowana kredytami.

O istnieniu pokrzywdzenia można mówić, gdy porównanie wartości sprzedanego prawa i wysokości niespłaconych wierzytelności, prowadzi do wniosku o ograniczeniu możliwości zaspokojenia się pozostałych wierzycieli. Ponadto pokrzywdzenie wierzycieli powiązane z niewypłacalnością dłużnika ma miejsce również wówczas, gdy zaspokojenie od dłużnika można wprawdzie uzyskać, lecz z dodatkowym znacznym nakładem kosztów, czasu i ryzyka, a więc, gdy zaspokojenie jest utrudnione i opóźnia się w czasie (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 28 listopada 2001 r. IV CKN 525/00, niepubl.). Wyzbywając się niezajętego majątku dłużnik musiał mieć świadomość, że przynajmniej utrudni zaspokojenie wierzycieli, których wierzytelności już istniały w dacie dokonania darowizny. Czynność prawna dłużnika jest dokonana z pokrzywdzeniem wierzycieli, jeżeli wskutek tej czynności dłużnik stał się niewypłacalny albo stał się niewypłacalny w wyższym stopniu, niż był przed dokonaniem czynności. W aspekcie zaś obciążenia hipotecznego nieruchomości w B. i zabezpieczeń na innym majątku jest oczywiste, że w chwili dokonania darowizny pozostałe zadłużenie kredytowe było wyższe niż aktywa dłużnika. Dokonanie tej darowizny co najmniej utrudniało ewentualne zaspokojenie wierzycieli po postawieniu ich wierzytelności w stan wymagalności.

Wniosek dowodowy zawarty w piśmie z dnia 24 listopada 2023r był dowodem spóźnionym. Pozwana była wezwana do zgłoszenia dowodów pod rygorem pominięcia (k.47) . Kwestia niewypłacalności była przedmiotem sporu od początku procesu, stąd potrzeba powołania dowodów nie powstała dopiero w toku procesu. Pominięcie więc dowodów miało oparcie w art. 205 ^{( 3)} §2 k.p.c. Pismo zawierające wnioski nie wskazywało przyczyn a przeprowadzenie tych dowodów wiązało się ze zwłoką. Niezależnie od tego zadłużenie względem spółki W. (1), E. (1) , P. (1) czy też spółki F. (1) mogły być w chwili dokonania darowizny zaspokajane na bieżąco. Ich cykliczne ponoszenie wskazuje jednak , że dłużnik musiał mieć zabezpieczone pieniądze na ich spłatę z przychodów z działalności gospodarczej i musiał udzielić zabezpieczenia na ich spłatę co zmniejsza wartość czynną majątku powoda. Spłacanie na bieżąco wierzytelności wynajmujących i franczyzodawców nie zmienia jednak oceny , że wierzytelności -w tym przede wszystkim kredytowe banków istniały i były wyższe niż ówczesne aktywa dłużnika. Samo porównanie zgłoszonych wierzytelności ( na kwotę 2868159,87zł), które w przeważającej części istniały już w chwili darowizny , w zestawieniu ze spisem inwentarza świadczy o pokrzywdzeniu wierzycieli dokonaną darowizną, przy uwzględnieniu kwestii obciążenia drugiej nieruchomości i innych zabezpieczeń udzielonych na rzecz wynajmujących i franczyzodawców.

Zarzut więc naruszenia art. 233 k.p.c. nie mógł zostać uwzględniony.

Bezzasadnie pozwana kwestionuje dokonaną ocenę świadomości obdarowanej Sąd Apelacyjny podziela bowiem pogląd, że w sytuacji gdy czynność dokonywana jest przez przedstawiciela to w zasadzie, ocena świadomości pokrzywdzenia musi być dokonana przede wszystkim przez pryzmat świadomości tego przedstawiciela. Niezależnie jednak od tego zarzuty pozwanej w tym zakresie tracą na znaczeniu , albowiem czynność dokonana była pomiędzy osobami najbliższymi a w takim przypadku domniemywa się, że osoba ta wiedziała, iż dłużnik działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli (art.527§3 k.p.c.). Niezależnie od tego treść art. 528 k.c, pozwala na uznanie przedmiotowej czynności za bezskuteczną, chociażby obdarowany nie wiedział i nawet przy zachowaniu należytej staranności nie mógł się dowiedzieć, że dłużnik działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzyciel.

Syndyk upadłego dłużnika jest legitymowany do wytoczenia powództwa opartego na art. 527 k.c. w zw. z art. 531§1 k.c. i w zw. z art. 131 Prawa Upadłościowego. Działa on na rzecz wszystkich wierzycieli upadłego.

W orzecznictwie przyjmuje się zaś dopuszczalność zaskarżenia przez wierzyciela skargą pauliańską umowy darowizny dokonanej przez oboje małżonków na rzecz osoby trzeciej (m.in. dziecka tych małżonków), gdy przedmiot darowizny wchodził do ich majątku wspólnego i wystąpiły wszystkie przesłanki skargi (art. 527 k.c.). Dotyczy to także sytuacji gdy przedmiot darowizny – dokonanej przez małżonków – wchodził do ich majątku wspólnego (por. uchwała Sądu Najwyższego z dnia 24 października 2003 r., III CZP 72/03, OSP 2004, nr 9, poz. 116 i wyrok Sądu Najwyższego z dnia 6 czerwca 2003 r., IV CKN 204/01, OSNC 2004, nr 9, poz. 138.). Pozwala to na przyjęcie bezskuteczności czynności prawnej dokonanej przez obu małżonków w całości, a nie tylko w odniesieniu do małżonka zadłużonego wobec wierzyciela (por. uzasadnienie uchwały Sądu Najwyższego z dnia 24 października 2003r., III CZP 72/03. Dotyczy to oczywiście sytuacji w której małżonek wyraził zgodę na zaciągnięcie zobowiązania tylko bowiem w takim przypadku małżonkowie mogli odpowiadać majątkiem wspólnym Uchwała z dnia 12 maja 2011 r., III CZP 19/11. W tym jednak wypadku zaciągnięcie zobowiązań związane było ze wspólną działalnością małżonków a dodatkowo ogłoszenie wcześniej upadłości M. S. (1) oznacza, że cały majątek wspólny wszedł do masy upadłości i nie jest dopuszczalny podział takiego majątku ( art. 124 prawa upadłościowego ). Ewentualne więc uznanie czynności za bezskuteczną względem masy upadłości jednego ze współmałżonków dopuszczalne jest w tym przypadku nawet jeżeli w niniejszym postępowaniu syndyk nie występuje jednocześnie jako syndyk drugiego upadłego małżonka i to niezależnie od tego czy doszło do łącznego rozpoznania sprawy upadłościowej prowadzonej wobec drugiego małżonka jako wspólnika tej spółki. Nie podniesiono ponadto żadnych zarzutów związanych z obowiązkami dłużnika względem pozwanej.

Wobec powyższego apelacje jako niezasadna oddalono na podstawie art. 385 k.p.c. w zw. z art. 374 k.p.c.

O kosztach postępowania apelacyjnego orzeczono na podstawie art. 98§1i§1 ¹ k.p.c., przy zastosowaniu §2 pkt 7 i §10 ust.1 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz.U.2023.1935 t.j.).