Portal Orzeczeń Sądu Apelacyjnego w Krakowie

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 20 lutego 2024 r.

Sąd Apelacyjny w Krakowie – I Wydział Cywilny

w składzie:

Przewodniczący: SSA Marek Boniecki (spr.)

Sędziowie: SSA Józef Wąsik

SSA Izabella Dyka

Protokolant: Iwona Mrazek

po rozpoznaniu w dniu 1 lutego 2024 r. w Krakowie na rozprawie

sprawy z powództwa G. Ś. i A. O.

przeciwko Wspólnocie Mieszkaniowej nieruchomości przy ul. (...)
w K.

o stwierdzenie nieważności uchwały, ewentualnie ustalenie nieistnienia uchwały

na skutek apelacji obu stron

od wyroku Sądu Okręgowego w Krakowie

z dnia 25 sierpnia 2021 r. sygn. akt I C 714/18

I.  odrzuca apelację pozwanej skierowaną przeciwko rozstrzygnięciu zawartemu w punkcie 4. zaskarżonego wyroku;

II.  oddala apelację pozwanej w pozostałej części;

III.  oddala apelację powódek;

IV.  znosi wzajemnie między stronami koszty postępowania apelacyjnego;

V.  przyznaje od Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w Krakowie na rzecz radcy prawnego W. S. (1) kwotę 270 zł (dwieście siedemdziesiąt złotych), w tym podatek od towarów i usług, tytułem wynagrodzenia za pomoc prawną udzieloną powódkom z urzędu
w postępowaniu apelacyjnym.

Sygn. akt I ACa 1379/21

Uzasadnienie wyroku Sądu Apelacyjnego w Krakowie

z 20 lutego 2024 r.

Wyrokiem z 25 sierpnia 2021 r. Sąd Okręgowy w Krakowie: 1) oddalił roszczenie
o stwierdzenie nieważności uchwały Wspólnoty Mieszkaniowej nieruchomości przy ul. (...) w K. zaprotokołowanej przez notariusza A. U. w dniu 12-02-2002 Rep(...) 2) ustalił nieistnienie uchwały Wspólnoty Mieszkaniowej nieruchomości przy ul. (...) w K. zaprotokołowanej przez notariusza A. U. w dniu 12-02-2002 Rep(...) 3) zniósł wzajemnie koszty postępowania pomiędzy stronami; 4) przyznał od Skarbu Państwa - Sądu Okręgowego w Krakowie na rzecz r.pr. W. S. (1) kwotę 720 zł tytułem wynagrodzenia za udzielenie pomocy prawnej z urzędu.

Sąd pierwszej instancji poczynił ustalenia faktyczne zaprezentowane w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku, z których wynika, że:

- powódka A. O. jest członkiem pozwanej wspólnoty mieszkaniowej jako właścicielka lokalu; powódka G. Ś. jest uprawniona z tytułu dożywotniego prawa użytkowania nieruchomości, polegającego na prawie zamieszkiwania w lokalu;

- 12 lutego 2002 r. w K. odbyło się zebranie Wspólnoty Mieszkańców kamienicy przy ul. (...) w K., które w formie akty notarialnego protokołował notariusz;

- w zebraniu uczestniczyli: M. S. - Wiceprezes Zarządu Agencji (...) S.A. w K., reprezentujący Gminę Miejską K., posiadającą 64,6 % udziałów w nieruchomości wspólnej; M. G. - pełnomocnik N. K., posiadającego 22 % udziałów w nieruchomości wspólnej; W. K., posiadający 8,9 % udziałów w nieruchomości wspólnej - a zatem właściciele łącznie posiadający 95,5 % wszystkich udziałów w nieruchomości wspólnej;

- w zebraniu nie uczestniczyła powódka G. Ś., posiadająca w tamtym czasie 4,5 % udziałów w nieruchomości wspólnej;

- współwłaściciele obecni na Zgromadzeniu jednogłośnie podjęli uchwałę o treści: Zgromadzenie (...) kamienicy przy ul. (...) w K. -
w trybie art. 18 ust. 2a ustawy o własności lokali z dnia 24 czerwca 1994 r. (tekst jednolity Dz.U. z 2000 roku nr 80 poz. 903) powierza zarząd nieruchomością wspólną Panu M. D. i Panu W. S. (2);

- w czasie obrad M. S. działał w imieniu Gminy Miejskiej K., powołując się na uchwałę nr (...) Zarządu Miasta K. z dnia 12 marca 1998 r., którą udzielono S. P. i M. S. - na czas pełnienia funkcji członków zarządu Agencji (...) S.A. w K. - łącznego pełnomocnictwa do działania w imieniu Gminy w zakresie wykonywania wszelkich praw i obowiązków związanych z własnością nieruchomości położonej przy ul. (...), za wyjątkiem zbywania i obciążania nieruchomości; kopia tej uchwały została załączona do aktu notarialnego, obejmującego zaskarżoną uchwałę pozwanej zaskarżoną w niniejszym postępowaniu;

- w dniu podejmowania opisanej uchwały w budynku przy ul. (...)
w K. znajdowało się co najmniej 10 wyodrębnionych lokali mieszkalnych i 5 wyodrębnionych lokali użytkowych;

- uchwałą nr (...) Zarządu Miasta K. z dnia 11 marca 1999 r.: upoważniono Agencję (...) S.A. w K. do składania oświadczeń woli i podejmowania czynności prawnych we wszystkich stosunkach związanych z wykonywaniem uprawnień wynikających z prawa własności nieruchomości pozwanej wspólnoty; uchylono uchwałę nr 221/98 Zarządu Miasta K. z dnia 12 marca 1998 r.

- zgodnie z §17 statutu Agencji (...) S.A. w K.: w przypadku powołania Zarządu wieloosobowego - do składania woli oświadczenia woli w sprawach majątkowych konieczne jest współdziałanie Prezesa Zarządu z innym Członkiem Zarządu;
w innych sprawach każdy członek Zarządu może działać jednoosobowo;

- treść uchwały nr (...) Zarządu Miasta K. z dnia 11 marca 1999 r. znana była pozwanej przed dniem 12 lutego 2002 r.

W ustalonym przez siebie stanie faktycznym Sąd Okręgowy przyjął, że:

- dopóki nie zapadł prawomocny wyrok sądu stwierdzający nieważność lub nieistnienie albo uchylający uchwałę wspólnoty o powołaniu członków zarządu, osoby te są uprawnione do reprezentowania wspólnoty w postępowaniu sądowym;

- wbrew twierdzeniom powódek, w przedmiotowym budynku w dacie zebrania było więcej niż 7 samodzielnych lokali;

- zaskarżona uchwała naruszała art. 18 ust. 2a (ustawy z dnia 24 czerwca 1994 r.
o własności lokali (t. jedn. Dz. U. z 2021 r., poz. 1048, dalej: u.w.l.), jednakże nieprawidłowość ta powinna być usunięta w trybie powództwa o uchylenie uchwały, zgodnie z art. 25 ust 1 u.w.l.;

- obie powódki posiadają interes prawny w uzyskaniu wyroku stwierdzającego nieistnienie uchwały (art. 189 k.p.c.): jedna z nich jest właścicielem lokalu i członkiem wspólnoty mieszkaniowej, druga posiada ograniczone prawo rzeczowe ustanowione na ww. lokalu; z punktu widzenia powódek istotnym jest usunięcie niepewności co do podmiotu zarządzającego nieruchomością wspólną, a to w kwestii podejmowania czynności zwykłego zarządu, pobierania świadczeń od powódek i rozdysponowania ich.

- o skutecznie podjętej uchwale można mówić w sytuacji, gdy za uchwałą oddało głos większość właścicieli lokali liczona wg wielkości udziałów (art. 23 ust 2 u.w.l.);

- mając na uwadze, że Gmina posiadała udział 64,6%, brak ważnego oddania głosu przez Gminę skutkował niepodjęciem uchwały;

- na zebraniu Gmina była reprezentowana przez M. S.; do protokołu dołączone zostało pełnomocnictwo, które wcześniej zostało uchylone; niezależnie od tego złożenie skutecznego oświadczenia woli (oddanie głosu) wymagało łącznego działania dwóch osób, zatem M. S. nie mógł skutecznie oddać głosu w imieniu Gminy;

- odnośnie do reprezentowania Agencji (...) przez M. S. jako członka zarządu w połączeniu z pełnomocnictwem udzielonym Agencji uchwałą nr (...), wskazać należało, że M. S. nie był upoważniony do samodzielnej reprezentacji Agencji, co wynikało ze statutu tej spółki; w dacie podjęcia uchwały zarząd był co najmniej dwuosobowy;

- kwestia upływu czasu od daty podjęcia uchwały sama w sobie nie rzutowała na zasadność powództwa, albowiem sprawa nie dotyczy wyłącznie konsekwencji prawnych podejmowanych przez zarządcę czynności w przeszłości, ale przede wszystkim rozstrzygnięcie usuwa wątpliwości do prawidłowości zarządu w chwili obecnej i w przyszłości;

- jeżeli były podejmowane w przeszłości przez nieprawidłowo wybranego zarządcę czynności, ocena ich skuteczności, choćby przez pryzmat art. 5 k.c., może prowadzić
w konkretnym przypadku do odmowy przyznania powódkom ochrony prawnej; nie może natomiast skutkować oddaleniem niniejszego powództwa.

Od powyższego orzeczenia apelacje wywiodły obie strony.

Powódki zaskarżyły wyrok odnośnie do pkt. 1, zarzucając naruszenie: 1) art. 233 §1 k.p.c. - poprzez brak wszechstronnego rozważenia zebranego materiału dowodowego oraz przekroczenie granic swobodnej oceny dowodów, jak również naruszenie art. 3 ust. 1 ustawy
z dnia 6 lipca 1982 r. o księgach wieczystych i hipotece, poprzez jego niezastosowanie,
a w konsekwencji błędne ustalenie, że w dacie podejmowania zaskarżonej uchwały w budynku przy ulicy (...) w K. znajdowało się co najmniej 10 wyodrębnionych lokali mieszkalnych oraz 5 wyodrębnionych lokali użytkowych, które to ustalenie stoi w oczywistej sprzeczności z treścią prowadzonej dla tej nieruchomości księgi wieczystej nr (...) i nie znajduje podstawy w pozostałym materiale dowodowym zgromadzonym w sprawie, nadto było okolicznością sporną między stronami, które to naruszenia miały wpływ na treść wyroku; 2) art. 19 i ewentualnie art. 20 ust. 1 u.w.l. (w wersji obowiązującej na dzień 12 lutego 2002 r.) poprzez ich niewłaściwą wykładnię polegającą na uznaniu, że mowa jest w nich o wszelkich lokalach samodzielnych, w tym także lokalach stanowiących nieruchomość wspólną, gdy prawidłowa wykładnia prowadzi do uznania, że w przepisach tych mowa jest wyłącznie o lokalach wyodrębnionych (w rozumieniu art. 7 ust. 1 u.w.l.) oraz lokalach niewyodrębnionych, należących nadal do dotychczasowego właściciela, a więc lokalach niestanowiących nieruchomości wspólnej; 3) art. 25 ust. 1 u.w.l. - przez jego zastosowanie oraz art. 189 k.p.c. w związku z art. 58 §1 k.c. w związku z art. 1 ust. 2 u.w.l., poprzez ich niezastosowanie, mimo iż sytuacja, w której podjęta została uchwała, o której mowa w art. 18 ust. 2a u.w.l., zamiast umowy, o której mowa w art. 18 ust. 1 u.w.l. stanowiła rażące naruszenie prawa, uzasadniające wyeliminowanie z obrotu prawnego takiej uchwały nawet po upływie terminów z art. 25 ust. 1 u.w.l., zwłaszcza że z przyczyn obiektywnych żadna z powódek nie mogła zaskarżyć uchwały z zachowaniem ww. terminów.

Skarżące wniosły o zmianę punktu 1 zaskarżonego wyroku i stwierdzenie nieważności uchwały Wspólnoty Mieszkaniowej.

Strona pozwana zaskarżyła wyrok co do pkt. 2 i 4, zarzucając naruszenie: 1) art. 224 §1 k.p.c. w zw. z art. 235 ² §2 k.p.c. - poprzez zamknięcie rozprawy przed przeprowadzeniem wszystkich wnioskowanych przez pozwaną dowodów z zeznań świadków; 2) art. 233 §1 k.p.c. - poprzez dokonanie oceny wiarygodności i mocy dowodów zebranych w sprawie w sposób dowolny, a nie swobodny, sprzeczny z zasadami doświadczenia życiowego, przez przyznanie przymiotu wiarygodności okolicznościom faktycznym powództwa, które miałby uzasadniać uchylenie uchwały po 16 latach jej funkcjonowania w obrocie prawnym; 3) art. 189 k.p.c. -poprzez uznanie, że powódkom przysługuje interes prawny do wytoczenia powództwa w niniejszej sprawie.

W konkluzji skarżąca wniosła o zmianę wyroku w zaskarżonej części poprzez oddalenie powództwa.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje.

Żadna z apelacji nie zasługuje na uwzględnienie.

Apelacja pozwanej, w części odnoszącej się do rozstrzygnięcia o przyznanym od Skarbu Państwa wynagrodzeniu dla ustanowionego z urzędu pełnomocnika powódek, podlegała odrzuceniu na podst. art. 373 §1 k.p.c. z uwagi na brak interesu prawnego w zaskarżeniu ( gravamen).

Sąd odwoławczy podzielił argumentację Sądu Okręgowego odnośnie do prawidłowości reprezentacji pozwanej wspólnoty w procesie, co zresztą nie stało się przedmiotem zarzutów apelacji.

Sąd pierwszej instancji prawidłowo, z poszanowaniem reguł wyrażonych w przepisie art. 233 §1 k.p.c., ustalił stan faktyczny sprawy, co sprawiło, że Sąd Apelacyjny przyjął go za własny. Ocena ta nie dotyczy kwestii liczby wyodrębnionych lokali w dacie podjęcia zaskarżonej uchwały, lecz wyłącznie z tego względu, że okoliczność ta okazała się dla rozstrzygnięcia irrelewantna.

Apelacja pozwanej, w zakresie podlegającym merytorycznemu rozpoznaniu, była bezzasadna.

Przed przystąpieniem od oceny zarzutów proceduralnych przypomnieć należy, że Sąd drugiej instancji rozpoznający sprawę na skutek apelacji jest związany przedstawionymi w niej zarzutami dotyczącymi naruszenia prawa procesowego (zob. uchwałę Sądu Najwyższego
z dnia 31 stycznia 2008 r., III CZP 49/07, OSNC 2008/6/55). Konsekwencją powyższego jest leżący po stronie apelującej obowiązek precyzyjnego sformułowania zarzutów ww. natury, tak aby poddawały się one kontroli instancyjnej, także co do swojego zakresu.

Zarzut uchybienia art. 224 §1 k.p.c. w zw. z art. 235 ² §2 k.p.c. okazał się nietrafiony. Jedynie lektura uzasadnienia apelacji pozwala na przyjęcie, że skarżąca kwestionuje wyłącznie oddalenie przez Sąd pierwszej instancji wniosku o przeprowadzenie dowodu z zeznań świadka M. S.. W pierwszej kolejności zauważyć należy, że pozwana nie zakwestionowała w trybie art. 162 §1 i w k.p.c. czynności Sądu pierwszej instancji (Przewodniczącego składu orzekającego) polegającej na przedwczesnym zamknięciu rozprawy, bez uprzedniego rozpoznania wniosku dowodowego, ani nie ponowiła wniosku dowodowego w apelacji, co już czyni omawiany zarzut nieskutecznym. Niezależnie od tego, dowód ten był nieprzydatny dla rozstrzygnięcia, albowiem miał dotyczyć podziału kompetencji członków zarządu Agencji (...) S.A. w K. (dalej: (...)) przy jej reprezentacji. Skarżąca zapomina jednak, że prowadzenie spraw spółki i jej reprezentacja stanowią dwie odrębne kwestie, co wynika wprost z art. 368 §1 k.s.h. Prawa członka zarządu do reprezentowania spółki nie można ograniczyć ze skutkiem prawnym wobec osób trzecich (art. 372 §2 k.s.h.), a zatem kluczowe stają się w tym zakresie postanowienia statutu, ewentualnie ustawy (art. 373 §1 k.s.h.). Tymczasem zgodnie z §17 statutu (...), w przypadku zarządu wieloosobowego, jak miało to miejsce w rozpoznawanej sprawie, konieczne jest współdziałanie prezesa zarządu z innym członkiem zarządu. Podzielić należy przy tym pogląd, że kwestionowana uchwała miała charakter majątkowy (zob. postanowienie SN z 19.10.2018 r., III CZ 38/18, LEX nr 2565845).

Także zarzut naruszenia art. 233 §1 k.p.c. nie mógł odnieść zamierzonego skutku. Skarżąca nie wskazuje w apelacji, które konkretnie dowody zostały ocenione w sposób wadliwy i na czym ta ewentualna wadliwość miałaby polegać. Z pewnością do uchybienia ww. przepisowi nie mogłoby dojść poprzez przyznanie przymiotu wiarygodności okolicznościom faktycznym powództwa, które miałby uzasadniać uchylenie uchwały po 16 latach jej funkcjonowania w obrocie prawnym. Kwestia ta, jako niesporna, podlegała badaniu wyłącznie poprzez pryzmat przepisów prawa materialnego.

Sąd Okręgowy nie naruszył art. 189 k.p.c. uznając, że obu powódkom przysługuje interes prawny w żądaniu ustalenia nieistnienia uchwały pozwanej wspólnoty. W przypadku A. O. – aktualnej właścicielki lokalu i członkini Wspólnoty, interes ten jawi się jako oczywisty. Odnośnie z kolei do G. Ś., mimo wyzbycia się własności lokalu,
w dalszym ciągu jest ona zainteresowana tym, czy Wspólnota jest prawidłowo reprezentowana, albowiem, jak wskazał na rozprawie apelacyjnej sam pełnomocnik pozwanej, powódka ta wciąż pozostaje w licznych sporach prawnych ze Wspólnotą, wobec czego jej dążenie do usunięcia niepewności co do stanu prawnego uznać należy za w pełni usprawiedliwione. Wbrew przekonaniu skarżącej, nie ma większego znaczenia dla istnienia interesu prawnego fakt, że kwestionowana uchwała pochodzi z 2002 r. Po pierwsze, powództwo wywodzone z art. 189 k.p.c. nie jest ograniczone żadnym terminem. Po wtóre, na co słusznie zwrócił uwagę Sąd pierwszej instancji, istotne jest, że skutki uchwały pozostają aktualne. Oznacza to, że stan niepewności istnieje w dalszym ciągu (także na dzień zamknięcia rozprawy odwoławczej). Przypomnienia wymaga, że jakkolwiek G. Ś. nie jest właścicielem lokalu, to przysługuje jej do niego ograniczone prawo rzeczowe.

Wobec oddalenia apelacji strony pozwanej, a w konsekwencji prawomocnego ustalenia nieistnienia spornej umowy, środek odwoławczy wywiedziony przez powódki jawił się jako oczywiście bezzasadny, niezależnie od podniesionej w nim argumentacji. Uchwała, która nie istnieje, nie może być poddana kryterium ważności. Ubocznie zatem niejako podzielić należało pogląd Sądu pierwszej instancji odnośnie do tego, że przedstawione przez powódki argumenty mające przemawiać za nieważnością uchwały, mogłyby być brane pod uwagę wyłącznie w procesie opartym o przepis art. 25 ust. 1 u.w.l. W tym wypadku jednak upłynął już prekluzyjny termin, o którym mowa w art. 25 ust. 1 a u.w.l.

Sąd odwoławczy nie dostrzegł, aby Sąd pierwszej instancji uchybił prawu materialnemu w zakresie nie objętym zarzutami apelacji. Podkreślić w tym miejscu należy, że Sąd Apelacyjny w pełni podziela zaprezentowaną w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku argumentację co do skutków podejmowania spornej uchwały w warunkach nie spełniających wymogów art. 23 ust. 2 u.w.l. Kwestia ta została przesądzona jednoznacznie w judykaturze, także na kanwie sporu częściowo tożsamego pod względem podmiotowym (zob. wyrok SN z 13.05.2016 r., III CSK 256/15, LEX nr 2067077). W rozpoznawanej sprawie współwłaścicielka dysponująca ponad 60% udziałów we wspólnej nieruchomości, tj. Gmina, nie oddała ważnego głosu za przyjęciem uchwały, albowiem występujący w jej imieniu M. S. nie był należycie umocowany. Pomijając nawet fakt braku podstaw do jednoosobowego reprezentowania Gminy, członek zarządu (...) nie dysponował pełnomocnictwem rodzajowym od Gminy (k. 15), a tylko takie daje podstawy do oddania ważnego i skutecznego głosu za uchwałą – czynności przekraczającej zakres zwykłego zarządu (art. 98 k.c.). Przepisy kodeksu cywilnego nie definiują pojęcia pełnomocnictwa rodzajowego, natomiast w piśmiennictwie i judykaturze przyjmuje się, że kryterium rozróżnienia między pełnomocnictwem ogólnym a rodzajowym jest zakres umocowania do działania w imieniu mocodawcy. Pełnomocnictwo ogólne nie określa ani nie wyodrębnia czynności prawnych, do jakich pełnomocnik został umocowany, natomiast pełnomocnictwo rodzajowe powinno określać rodzaj czynności prawnej objętej umocowaniem oraz jej przedmiot (zob. m.in. wyrok SN z 15.10.2002 r., II CKN 1479/00, OSNC 2004, nr 1, poz. 8.).

Podkreślenia wymaga również, że w okolicznościach rozpoznawanej sprawy brak jest podstaw do przyjęcia, że ówczesna właścicielka lokalu G. Ś. wyraziła zgodę na działanie bez umocowania (art. 104 k.c.), co wynika chociażby z faktu, że nie była ona obecna na zebraniu, na którym podjęto uchwałę.

Biorąc pod uwagę powyższe okoliczności, Sąd Apelacyjny na podstawie art. 385 k.p.c. oddalił obie apelacje jako bezzasadne.

Za podstawę rozstrzygnięcia o kosztach postępowania apelacyjnego, z uwagi na rezultat rozstrzygnięcia, przyjęto art. 100 k.p.c. w zw. z art. 391 §1 k.p.c.

O wynagrodzeniu ustanowionego dla powoda z urzędu pełnomocnika orzeczono na podst. §8 ust. 1 pkt 1 w zw. z §20 i w zw. z §10 ust. 1 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz. U. z 2015 r., poz. 1804 ze zm.). W ocenie Sądu Apelacyjnego art. 32 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej stoi na przeszkodzie normatywnemu różnicowaniu wynagrodzenia profesjonalnych pełnomocników procesowych w zależności od źródła ich umocowania.