Portal Orzeczeń Sądu Apelacyjnego w Krakowie

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 18 października 2024 r.

Sąd Apelacyjny w Krakowie – I Wydział Cywilny

w składzie:

Przewodniczący:

SSA Beata Kurdziel

po rozpoznaniu w dniu 18 października 2024 r. w Krakowie na posiedzeniu niejawnym

sprawy z powództwa A. G.

przeciwko M. J. (1)

o zapłatę

na skutek apelacji powódki od wyroku Sądu Okręgowego w Krakowie z dnia 21 czerwca 2022 r., sygn. akt I C 1966/20

1.  oddala apelację;

2.  zasądza od powódki na rzecz pozwanego kwotę 10 800 zł (dziesięć tysięcy osiemset złotych) tytułem kosztów postępowania apelacyjnego wraz z odsetkami w wysokości odsetek ustawowych za opóźnienie w spełnieniu świadczenia pieniężnego, za czas od dnia uprawomocnienia się orzeczenia, którym je zasądzono, do dnia zapłaty.

Sygn. akt I ACa 1415/22

Uzasadnienie wyroku Sądu Apelacyjnego w Krakowie

z dnia 18 października 2024 r.

W pozwie złożonym w dniu 30 stycznia 2019 roku przeciwko M. J. (1), powódka A. G. domagała się zasądzenia od pozwanego kwoty 340 000 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty i kosztami postępowania. Powódka roszczenie wywodziła z wystawionego przez pozwanego M. J. (1), a następnie wypełnionego przez poprzednika prawnego powódki, weksla własnego, z klauzulą bez protestu nabytego przez indos.

W dniu 12 lutego 2019 roku Sąd Okręgowy w K. wydał nakaz zapłaty w postępowaniu nakazowym.

Pozwany M. J. (1) wniósł zarzuty od nakazu zapłaty zaskarżając go w całości, wnosząc o jego uchylenie i oddalenie powództwa w całości oraz o zasądzenie od powódki kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego. Uzasadniając zarzuty podniósł, iż nigdy nie łączył go żaden stosunek prawny z podmiotem uprawnionym z weksla tj. W. G.. Zarzucił naruszenie art. 6 k.c., polegające na nieudowodnieniu przez powódkę faktów, z których wywodzi skutki prawne – w szczególności nieudowodnienia istnienia podstawy żądania zapłaty przedmiotowej kwoty tj. istnienia roszczenia i jego wysokości. Zarzucił brak legitymacji czynnej powódki, jak i nieważność weksla polegającą na nieprawidłowym wskazaniu sumy wekslowej i nieprzedłożeniu deklaracji wekslowej. Dalej podniósł zarzut przedawnienia oraz nieskutecznego wezwania do wykupu weksla.

Wyrokiem z 21 czerwca 2022 roku Sąd Okręgowy w K. uchylił nakaz zapłaty wydany w postępowaniu nakazowym z dnia 12 lutego 2019 roku do sygn. (...) (pkt 1), oddalił powództwo (pkt 2) i zasądził od powódki na rzecz pozwanego kwotę 12 800 zł tytułem zwrotu kosztów postępowania (pkt 3).

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny.

W kwietniu 2006 roku do przebywającego wówczas w stolicy G. – A. pozwanego M. J. (1) przyleciał z Polski M. J. (2), który wręczył mu kwotę ok. 35 tyś – 40 tyś USD odpowiadającą kwocie ok. 120 – 130 tyś zł. Pieniądze te miały być zwrócone za ok. 2 – 3 tygodnie. M. J. (2) był tylko pośrednikiem w przekazywaniu w/w pieniędzy pozwanemu.

Jego lot do A. sfinansował W. G. W zamian za otrzymane pieniądze pozwany podpisał w dniu 10 kwietnia 2006 roku weksel in blanco na kwotę 340 000 zł. Do kwoty na wekslu wliczone zostały koszty przelotu pośrednika tj. ok. powyżej 4 tyś zł. Do weksla była dołączona deklaracja wekslowa.

W deklaracji wekslowej sporządzonej w A. w dniu 5 kwietnia 2006 roku wystawca weksla oświadczył, iż weksel ten może być wypełniony uzupełniająco przez W. G., na sumę odpowiadającą kwocie pozostałej do zapłaty tytułem pobranej pożyczki wraz z kosztami wynikającymi z postępowania, sądowego oraz wszystkich innych kosztów związanych z dochodzeniem roszczeń, lecz nie większą niż 400 000 zł.

Pozwany otrzymując pieniądze od M. J. (2) był przekonany, że pochodzą one od jego znajomego o nazwisku S., jako inwestycja, bez obowiązku ich zwracania, a nie pożyczka.

W dniu 8 lipca 2018 roku W. G. wypełnił wystawiony przez pozwanego weksel na kwotę 340 000 zł. W wekslu oznaczono datę zapłaty na dzień 8 lipca 2018 roku i miejsce zapłaty – T.. Następnie W. G. skierował do pozwanego informację o wypełnieniu weksla i wezwał go do jego wykupu w terminie 14 dni od daty doręczenia wezwania. Wcześniej tj. pismem z dnia 7 lipca 2018 roku W. G. wezwał pozwanego do zwrotu pożyczki w kwocie 340 000 zł wraz z odsetkami w terminie do 30 lipca 2018 roku.

Jednocześnie pismem z dnia 9 lipca 2018 roku żona W. G. - powódka zawiadomiła pozwanego o cesji wierzytelności wynikającej z w/w weksla, do której doszło w lipcu 2018 roku.

Sąd Okręgowy ustalił powyższy stan faktyczny na podstawie przedłożonych przez strony dokumentów. Pozwany nie kwestionował autentyczności wystawionego weksla. Kwestionował zaś wystawienie przez siebie deklaracji wekslowej, ale wobec istniejącego pod nią podpisu w miejscu wystawcy weksla (...) i braku odpowiednich wniosków dowodowych Sąd uznał, iż twierdzenia pozwanego w tym zakresie nie są prawdziwe, a tym samym przyjął, iż był on wystawcą również przedmiotowej deklaracji. Podstawą ustaleń faktycznych były także zeznania stron, oraz świadków W. G. i M. J. (2). Zeznania samej powódki w zasadzie nic nie wniosły do sprawy, gdyż powódka nie uczestniczyła w czynnościach związanych z wystawieniem przez pozwanego weksla. Pozostałe zeznania tj. pozwanego, świadków W. G. i M. J. (2) były pokrętne i łącznie z nich nie można było ustalić z pewnością, z jakiego tytułu został wystawiony przez pozwanego weksel na kwotę 340 000 zł. I choć z deklaracji wekslowej i zeznań W. G. wynikało, że była to pożyczka, pozwany temu zaprzeczał, a świadek M. J. (2) w ogóle nie miał w tym zakresie wiedzy będąc tylko pośrednikiem w przekazywaniu pieniędzy. Sąd I instancji doszedł do wniosku, iż obojętne z jakiego tytułu pozwany otrzymał pieniądze, to miały być one zwrócone w dość krótkim terminie. Obowiązek zwrotu pieniędzy wskazywał na umowę pożyczki, zgodnie z treścią deklaracji wekslowej. Trudno w sprawie było też ustalić rolę S. w sprawie na którego powoływał się pozwany. Faktem jest, że dokumentem weksla i deklaracji wekslowej dysponował W. G., a nie bliżej nieznany S.. To ten pierwszy wypełnił weksel w lipcu 2018 roku, a następnie wierzytelność z niego wynikającą zbył cesją na rzecz powódki – swej żony.

W ocenie Sądu Okręgowego zarzuty pozwanego okazały się zasadne, co ostatecznie skutkowało oddaleniem powództwa.

Sąd Okręgowy wskazał, że powódka wywodziła swoje roszczenie z weksla, wystawionego przez pozwanego w kwietniu 2006r., a wypełnionego w lipcu 2018r. Weksel został wystawiony jako niezupełny (tzw. weksel in blanco) w celu zabezpieczenia wierzytelności, która najprawdopodobniej wynikała z umowy pożyczki, a następnie wypełniony stosownie do ww. upoważnienia zawartego w deklaracji wekslowej. Taki weksel jest ściśle związany z dodatkową umową zawartą między wystawcą a remitentem weksla, będącą umową pozawekslową, która wskazuje, w jaki sposób weksel ma być wypełniony. Taki weksel in blanco nie posiada charakteru dokumentu abstrakcyjnego, a więc umieszczenie przez wystawcę podpisu na wekslu nie stanowi w tym wypadku wyłącznej przyczyny i podstawy zobowiązania wekslowego, a samo zobowiązanie wekslowe nie jest oderwane od stosunku podstawowego. Dlatego też wystawca weksla może bronić się w procesie wytoczonym mu przez remitenta zarzutami wynikającymi ze stosunku podstawowego. Przedmiotem rozstrzygnięcia sądu jest nadal roszczenie wywodzone z weksla, a nie ze stosunku podstawowego. Zarzuty dotyczące samego stosunku podstawowego mogą być natomiast podnoszone w ramach rozpoznawania żądania opartego jedynie na płaszczyźnie wekslowej, a sąd , o tyle tylko sięga do łączącego strony stosunku podstawowego, o ile bada prawidłowość wypełnienia weksla in blanco z porozumieniem wekslowym. Dowód nieistnienia wierzytelności ze stosunku podstawowego zostaje przerzucony na pozwanego. W konsekwencji powyższego, powódka nie była zobligowana do wykazania zasadności i wysokości dochodzonego roszczenia na płaszczyźnie umowy łączącej strony. Przedstawiony przez powódkę dokument w postaci deklaracji wekslowej oraz zeznania świadków wskazują, że umowa, dla zabezpieczenia której wystawiony został przez pozwanego weksel, to prawdopodobnie umowa pożyczki. W szczególności w wykonaniu tej umowy, pozwany otrzymał kwotę ok. 35- 40 tyś USD - jak wskazali świadkowie z obowiązkiem jej zwrotu. Niewątpliwie treścią stosunku prawnego, na zabezpieczenie którego wystawiony został weksel, był więc obowiązek zwrotu przekazanej pozwanemu kwoty. Przy czym jak wskazał sam świadek W. G., który był uprawniony do uzupełnienia weksla, termin zwrotu przekazanych pozwanemu środków był krótki. Świadek M. J. (2) wskazywał na termin 2 – 3 tygodni.

W tym stanie rzeczy Sąd I instancji w całości podzielił argumentację pozwanego wskazującą na zasadność zarzutu przedawnienia. Podstawą faktyczną powództwa jest zobowiązanie wekslowe, zaś zgodnie z art. 70 w zw. z art. 103 ustawy z dnia 28 kwietnia 1936 r. - Prawo wekslowe, roszczenia wekslowe przeciw akceptantowi – w tym wypadku wystawcy weksla własnego – ulegają przedawnieniu z upływem lat trzech, licząc od dnia płatności weksla. Od chwili wypełnienia weksla gwarancyjnego zobowiązanie z niego wynikające ma byt samodzielny i odrębnie należy rozpatrywać przedawnienie roszczenia ze stosunku podstawowego i ze stosunku wekslowego. Niewątpliwie nie doszło zatem do przedawnienia roszczenia wywodzonego z zobowiązania wekslowego. Jednakże z uwagi na niezupełny, w chwili wręczenia go, charakter przedmiotowego weksla, wyjaśnić należy, że wierzyciel może uzupełnić weksel niezupełny jedynie do czasu upływu terminu przedawnienia roszczenia ze stosunku podstawowego. Skoro zaś stosunkiem podstawowym w niniejszej sprawie był stosunek umowy pożyczki, to termin przedawnienia roszczeń ze stosunku podstawowego należy ustalać zgodnie z art. 118 k.c. w brzmieniu sprzed 2018 roku. W niniejszej sprawie W. G. wypełnił weksel w lipcu 2018 roku, podczas gdy roszczenie ze stosunku podstawowego (mając na względzie 10 letni termin przedawnienia), uległo przedawnieniu najpóźniej w maju 2016 roku. Wobec tego roszczenie ze stosunku podstawowego na gruncie art. 118 k.c. przedawniło się przed wypełnieniem weksla i już z tej przyczyny powództwo podlegało oddaleniu.

Dodatkowo Sąd Okręgowy wskazał na wątpliwości związane z sumą wekslową, na którą opiewał weksel. Żadna ze stron nie wykazała się inicjatywą, aby w jakikolwiek sposób wyjaśnić co tak naprawdę składa się na w/w kwotę, jaka była faktyczna treść umowy łączącej strony, co dodatkowo przemawiało za oddaleniem powództwa. Skoro bowiem W. G. przekazał pozwanemu za pośrednictwem M. J. (2) kwotę odpowiadającą 120-130 tyś zł, to powstaje pytanie skąd na wekslu umieszczona została kwota 340 000 zł. Nawet biorąc pod uwagę koszty przelotu M. J. (2) do G., które rzekomo miały być także wliczone do długu (ponad 4 000 zł) jak i koszty ewentualnego procesu, to kwota na wekslu w dalszym ciągu jawi się jako zdecydowanie zawyżona.

O kosztach procesu w punkcie 3 wyroku orzeczono stosownie do zasady odpowiedzialności za wynik procesu określonej w art. 98 § 1 i 3 k.p.c.

Apelację od powyższego wyroku wniosła powódka zaskarżając go w całości i zarzucając mu naruszenie prawa materialnego - art. 118 k.c. w zw. z art. 723 k.c., poprzez jego błędne zastosowanie oraz naruszenie art. 233 k.p.c., poprzez pominięcie istotnych dowodów w sprawie, dokonanie ustaleń faktycznych wbrew całokształtowi materiału dowodowego.

Z uwagi na powyższe powódka domagała się zmiany zaskarżonego wyroku poprzez zasądzenie od pozwanego na rzecz powódki kwoty 340 000 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia wniesienia powództwa do dnia zapłaty oraz o zasądzenie od pozwanego na jej rzecz zwrotu kosztów zastępstwa procesowego za postępowanie przed Sądem I i Il instancji według norm prawem przypisanych.

W odpowiedzi pozwany wniósł o oddalenie apelacji w całości i zasądzenie od powódki na swoją rzecz kosztów postępowania apelacyjnego, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja nie zasługiwała na uwzględnienie.

Całkowicie chybiony jest podniesiony przez apelującą zarzut naruszenia art. 233 k.p.c. w kontekście nie ustalenia, kiedy rozpoczął bieg termin przedawnienia roszczenia ze stosunku podstawowego tj. pożyczki. Ustalenia faktyczne dokonane w sprawie w zakresie terminu zwrotu pieniędzy przekazanych pozwanemu ( za około 2- 3 tygodnie od przekazania pieniędzy) były ustalone na podstawie zeznań świadka W. G. tj. męża powódki. W tym miejscu zauważyć należy, że treść ww. zeznań potwierdzona została także przez samą powódkę, która przesłuchiwana w dniu 14 września 2021r. podała, że „miały być pieniądze zwrócone zaraz po pożyczce” (dowód: przesłuchanie powódki – k. 144). Brak zatem to podnoszenia aktualnie twierdzeń o braku oznaczenia zwrotu pożyczki, bowiem termin ten został wprost określony.

Wobec powyższego, przyjmując za własne ustalenia faktyczne Sądu Okręgowego, Sąd Apelacyjny dokonał jedynie doprecyzowania w zakresie ustaleń dotyczących samego weksla wystawionego przez pozwanego. Weksel ten był wekslem in blanco, wypełnionym przez W. G., także w zakresie sumy wekslowej, a zatem w chwili wystawiania ww. weksla kwota 340.000 zł nie była na nim ujawniona. Nadto, Sąd Apelacyjny dodatkowo ustalił:

Powódka, będąca żoną W. G., wiedziała o przekazaniu pieniędzy M. J. (1) (ok. 40 tysięcy dolarów) , o tym, że pieniądze miały być zwrócone zaraz po pożyczce, o tym, że mąż kontaktował się z pozwanym i kilkakrotnie zwracał się o zwrot pieniędzy. (dowód: zeznania powódki A. G. k. 144, protokół elektroniczny z 14.09.2021r., 31:47)

W stanie faktycznym ustalonym przez Sąd Okręgowy, uzupełnionym przez Sąd Apelacyjny, powództwo nie mogło zostać uwzględnione. Podzielając argumentację prawną zawartą w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku, podkreślić należy, że powódka wywodziła swoje roszczenie z wystawionego przez pozwanego weksla in blanco, zabezpieczającego stosunek podstawowy – umowę pożyczki, mającą być zwróconą w okresie kilku tygodni po jej zawarciu na początku kwietnia 2006r. Trafnie Sąd I instancji wskazał, że w świetle art. 70 prawa wekslowego brak podstaw do przyjęcia, że doszło do przedawnienia samego zobowiązania wekslowego. Zgodnie bowiem z art. 70 ust. 1 prawa wekslowego, roszczenia wekslowe przeciwko akceptantowi przedawniają się w trzy lata od dnia płatności weksla, a na przedmiotowym wekslu jako data zapłaty wpisana została ( przez W. G. w momencie uzupełniania weksla) data 8 lipca 2018r. Skoro pozew w niniejszej sprawie wniesiony został w dniu 2 kwietnia 2019r., ww. trzyletni termin przedawnienia nie upłynął. Kwestia możliwości skutecznego dochodzenia roszczenia z weksla w sytuacji przedawnienia roszczenia ze stosunku podstawowego wiąże się natomiast z kwestią dotyczącą upoważnienia do wystawienia weksla. Zgodnie z art. 10 prawa wekslowego, weksel niezupełny może być wypełniony jedynie zgodnie z upoważnieniem osoby na nim podpisanej, a wykładnia tego upoważnienia (porozumienia czy deklaracji wekslowej) odbywa się na zasadach opartych na art. 65 k.c. Ze względu na ścisłą więź istniejącą między zobowiązaniem wekslowym a zobowiązaniem zabezpieczonym wekslem in blanco, uzasadniony jest wniosek, że treścią upoważnienia objęte jest jedynie uzupełnienie weksla przed terminem przedawnienia roszczenia podlegającego zabezpieczeniu. Uzupełnienie weksla in blanco po upływie terminu przedawnienia roszczenia ze stosunku podstawowego jest równoznaczne z wypełnieniem weksla niezgodnie z deklaracją wekslową i osoba podpisana na wekslu może podnieść taki zarzut w ramach zarzutów przewidzianych w art. 10 prawa wekslowego, kwestionując powstanie zobowiązania wekslowego. Jak wskazał Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 8 lutego 2018r., I CSK 166/17, wręczeniu weksla in blanco w rozumieniu art. 10 ustawy z 1936 r. - Prawo wekslowe musi towarzyszyć upoważnienie ze strony osoby składającej podpis na wekslu do uzupełnienia weksla koniecznymi elementami, wyszczególnionymi - w przypadku weksla własnego - w art. 101 ustawy z 1936 r. - Prawo wekslowe. Upoważnienie to, jako element porozumienia między wierzycielem a przyszłym dłużnikiem wekslowym, kształtuje przyszłą wierzytelność wekslową, a wypełnienie weksla własnego zgodnie z jego treścią warunkuje powstanie zobowiązania wekslowego osoby podpisanej na wekslu w określonej treści. W granicach, w jakich jest to dopuszczalne zgodnie z art. 10 ustawy z 1936 r. - Prawo wekslowe, osoba, która wręczyła weksel in blanco, może tym samym zarzucać, że jej zobowiązanie wekslowe nie powstało lub ma inny kształt, jeżeli weksel został wypełniony niezgodnie z upoważnieniem. Zgodnie zaś z wyrokiem Sądu Najwyższego z dnia 24 listopada 2005r., IV CK 236/05, osoba, która złożyła podpis na wekslu może na podstawie art. 10 prawa wekslowego powoływać się na niezgodność uzupełnienia blankietu z otrzymanym upoważnieniem, polegającą na dokonaniu uzupełnienia już po przedawnieniu się zabezpieczonego roszczenia.

Trafnie Sąd Okręgowy wskazał, że termin zwrotu pieniędzy przekazanych pozwanemu upłynął przed wypełnieniem weksla (2018r.), co uznać należy za wypełnienie niezgodnie z deklaracją wekslową, zgodnie z którą weksel mógł być wypełniony na sumę odpowiadającą kwocie pozostałej do zapłaty tytułem pobranej pożyczki. Z postępowania dowodowego przeprowadzonego w sprawie ( w tym z zeznań świadka W. G. i samej powódki) bez jakichkolwiek wątpliwości wynika, że środki przekazane pozwanemu miały być zwrócone w krótkim terminie 2-3 tygodni. Skoro termin zwrotu pożyczki był określony, roszczenie o zwrot pożyczki stało się wymagalne z chwilą nadejścia terminu jej zwrotu, co zgodnie z art. 120§1 k.c. skutkowało rozpoczęciem biegu terminu przedawnienia. Termin przedawnienia upłynął najpóźniej w 2016r., a zatem – skoro weksel wypełniony został w lipcu 2018r., roszczenie wekslowe nie powstało.

Pozwany M. J. (1) podniósł w niniejszej sprawie zarzut wypełnienia weksla niezgodnie z deklaracją wekslową, podnosząc zarzut przedawnienia roszczenia ze stosunku podstawowego. Okolicznością istotną w niniejszej sprawie, w nie wyartykułowaną w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku, była okoliczność, że weksel wystawiony przez pozwanego na zabezpieczenie pożyczki udzielonej przez W. G.- osobę przyjmującą deklarację wekslową, został przeniesiony na rzecz powódki już po jego wypełnieniu, a zatem zgodnie z treścią art. 10 prawa wekslowego, w stosunku do posiadacza weksla (powódki) nie można zasłaniać się zarzutem że nie zastosowano się do porozumienia wekslowego, chyba , że posiadacza nabył weksel w złej wierze albo przy nabyciu dopuścił się rażącego niedbalstwa. Z zeznań powódki wynika jednakże, że wiedziała zarówno o przekazaniu pieniędzy przez męża pozwanemu, a ponadto wiedziała, kiedy pieniądze powinny być zwrócone. W konsekwencji, musi być uznana za osobę posiadającą wiedzę o wypełnieniu weksla niezgodnie z porozumieniem, a w każdym razie za osobę, która – przy dołożeniu należytej staranności – mogła się dowiedzieć, że zabezpieczone wekslem roszczenie jest przedawnione. Zarzut pozwanego dotyczący wypełnienie weksla niezgodnie z deklaracją wekslową uznać należało za zasadny.

Wobec powyższego, apelacja powódki podlegała oddaleniu na podstawie art. 385 k.p.c.

O kosztach postępowania apelacyjnego orzeczono na podstawie art. 98§1 i §1 ¹ k.p.c., zasądzając na rzecz pozwanego od powódki jako strony przegrywającej spór kwotę 10 800zł tytułem wynagrodzenia pełnomocnika, obliczoną na podstawie §2 pkt 7 w zw. z § 10 ust. 1 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości w sprawie opłat za czynności radców prawnych.