Portal Orzeczeń Sądu Apelacyjnego w Krakowie

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 26 lutego 2025 r.

Sąd Apelacyjny w Krakowie – I Wydział Cywilny

w składzie:

Przewodniczący: SSA Sławomir Jamróg (spr.)

Sędziowie: SSA Józef Wąsik

SSA Kamil Grzesik

Protokolant: Madelaine Touahri

po rozpoznaniu w dniu 26 lutego 2025 r. w Krakowie na rozprawie

sprawy z powództwa R. N.

przeciwko M. G. i Skarbowi Państwa reprezentowanemu przez Prokuratora Okręgowego wK., Prezesa Sądu Okręgowego w K., Prezesa Sądu Apelacyjnego w K. oraz Prezesa Sądu Rejonowego w Z.

o zapłatę

na skutek apelacji powoda od wyroku Sądu Okręgowego w Krakowie

z dnia 28 czerwca 2022 r., sygn. akt I C 2900/21

1.  oddala apelację,

2.  zasądza od powoda na rzecz Skarbu Państwa – Prokuratorii Generalnej Rzeczypospolitej Polskiej, tytułem kosztów postępowania apelacyjnego, kwotę 4 050 zł (cztery tysiące pięćdziesiąt złotych) z odsetkami w wysokości odsetek ustawowych za opóźnienie w spełnieniu świadczenia pieniężnego, za czas od dnia uprawomocnienia się orzeczenia, którym je zasądzono, do dnia zapłaty.

Sygn. akt I ACa 1471/22

UZASADNIENIE

W pozwie wniesionym dnia 9 grudnia 2020 r. powód R. N. domagał się zasądzenia od pozwanych (...) S.A. w K., J. O. – Komornika Sądowego przy Sądzie Rejonowym w D., M. G. – Komornika Sądowego przy Sądzie Rejonowym w Z., S. S. – Komornika Sądowego przy Sądzie Rejonowym w W. i Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego w G.- na jego rzecz solidarnie kwoty 110.741,56 zł wraz z odsetkami ustawowymi za czas opóźnienia, liczonymi od dnia 22 sierpnia 2016 r. do dnia zapłaty - za szkodę wynikającą z roszczenia deliktowego, polegającego na zaniechaniu przestawienia do wykupu posiadanych pod pieczą i we władaniu 6 sztuk bankowych, terminowych papierów wartościowych typu (...), wyemitowanych przez (...) S.A. Powód podał, że papiery wartościowe zostały wydane przez powoda podczas przeszukania jego mieszkania w dniu 18 lutego 2002 r. – na poczet grożących mu grzywien i kar, z uwagi na wszczęcie przeciwko niemu sprawy karnej. Wówczas prokurator, w postanowieniu o udzieleniu zabezpieczenia, przejął do depozytu zabezpieczone papiery na poczet kar i roszczeń. W dniu 24 kwietnia 2002 r. wskazany organ przekazał dokumenty komornikowi J. O. w celu zabezpieczenia i zdeponowania. Do czynności zabezpieczających przystąpił pozwany M. G. (jako zastępca komornika). Powód wyjaśnił, że doszło do niewykupienia w terminie przejętych papierów wartościowych co doprowadziło do szkody w jego majątku i uniemożliwiło spłatę zadłużenia wobec (...) S.A. Zdaniem powoda, pozwani nie zachowali należytej staranności po przejęciu wskazanych dokumentów. Ponadto, na przestrzeni lat, tj. od zajęcia tych papierów i przekazania ich J. O., dochodziło do kilku zmian na stanowisku komornika oraz przekazywania dokumentów (dwie kancelarie zlokalizowane w różnych miastach). Powód wskazał, że kilkukrotnie występował o zwrot zajętych papierów, co jednak spotkało się z odmową, a „przeterminowane papiery bankowe zalegają gdzieś w sejfie”. Powód wniósł również o zasądzenie od pozwanych na jego rzecz kosztów procesu, a także złożył wniosek o zwolnienie od kosztów sądowych.

W doniesieniu do Skarbu Państwa powód sprecyzował roszczenie żądając zasądzenia od: Skarbu Państwa – statio fisci Prokuratora Okręgowego w K., Skarbu Państwa – statio fisci Prezesa Sądu Okręgowego w K., Skarbu Państwa – statio fisci Prezesa Sądu Apelacyjnego w K., Skarbu Państwa – statio fisci Prezesa Sądu Rejonowego w Z. - kwoty 110.741,56 złotych wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 28.08.2016 r. do dnia zapłaty, tytułem odszkodowania z odpowiedzialności deliktowej Skarbu Państwa. Powód wskazał, że pozwani przy wykonywaniu czynności w imieniu Państwa, jako funkcjonariusze publiczni, nie dołożyli należytej staranności i nie złożyli w odpowiednim terminie zajętych papierów do wykupu, czym narazili powoda na szkodę. Swoje roszczenie powód oparł na przepisie art. 415 kc, art. 417 kc. Powód wskazał także, że do 2013 r. nikt go nie informował, gdzie znajdują się zajęte papiery wartościowe, odmówiono powodowi wydania tych dokumentów. W ocenie powoda termin przedawnienia (10-letni) należy liczyć od daty prawomocnego wyroku w sprawie karnej, tj. od 8 sierpnia 2013 r. Powód podkreślił, że swoje roszczenie opiera na przepisach regulujących odpowiedzialność deliktową.

Pozwany Skarb Państwa – Sąd Rejonowy w G. (reprezentowany przez Prezesa Sądu, a zastępowany przez Prokuratorię Generalną Rzeczypospolitej Polskiej) wniósł w odpowiedzi na pozew (k. 190 – 195) o oddalenie powództwa w całości i zasądzenie kosztów postępowania. W uzasadnieniu wskazał, że wniesione powództwo nie zasługuje na uwzględnienie co do zasady, jak i co do wysokości. Podniósł też zarzut przedawnienia roszczenia. Takie samo stanowisko zajęli komornicy S. S. i J. O..

Postępowanie przeciwko (...) S.A. w K., J. O. – Komornika Sądowego przy Sądzie Rejonowym w D., S. S. – Komornika Sądowego przy Sądzie Rejonowym w W. zostało umorzone prawomocnym postanowieniem z dnia 11 października 2021r.

Pismem z dnia 5 maja 2021r. pozwany M. G. wniósł o oddalenie powództwa , kwestionując podstawy swej odpowiedzialności, podnosząc także zarzut przedawnienia roszczenia .

Pismem z dnia 25 listopada 2021 r. (k. 337 – 340) Skarb Państwa – Prezes Sądu Apelacyjnego w K., Prezes Sądu Okręgowego w K., Prezes Sądu Rejonowego w Z., Prokurator Okręgowy w K. (zastępowani przez Prokuratorię Generalną Rzeczypospolitej Polskiej) wniósł o oddalenie powództwa w całości i zasądzenie kosztów procesu, podnosząc także zarzut przedawnienia roszczenia. Ten pozwany również zakwestionował powództwo co do zasady, jak i co do wysokości. Zaprzeczył, aby skutkiem działania wskazanych jednostek bądź ich zaniechania było naruszenie praw powoda, skutkujące powstaniem szkody. Dodatkowo zakwestionowano legitymację Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego w Z., podnosząc, że z działalnością tego Sądu nie można powiązać ewentualnej szkody powoda w ramach roszczeń dochodzonych w niniejszej sprawie. Skarb Państwa zarzucil także, że działania zarówno prokuratury jak i sądu nie były bezprawne, nie prowadziły do wyrządzenia szkody powodowi, nie zachodzi związek przyczynowy pomiędzy zachowaniem pozwanych a szkodą powoda.

Wyrokiem z dnia 28 czerwca 2022r. sygn. akt I C 2900/21 Sąd Okręgowy w Krakowie oddalił powództwo skierowane przeciwko M. G. oraz Skarbowi Państwa reprezentowanemu przez Prokuraturę Okręgową wK., Sąd Okręgowy w K. , Sąd Apelacyjny w K. i Sąd Rejonowy w Z. oraz zasądził od powoda na rzecz Skarbu Państwa- Prokuratorii Generalnej Skarbu Państwa kwotę 5400 zł tytułem kosztów procesu.

Podstawę tego rozstrzygnięcia stanowił następujący stan faktyczny:

W dniu 31 sierpnia 2000 roku doszło do II Emisji, w wyniku której Bank (...) S.A. (obecnie Bank (...) S.A.) wyemitował (...) S.A. (...) na okaziciela. W ramach (...) – z dnia 31 sierpnia 2000 r. Bank (...) S.A. wyemitował bankowe papiery wartościowe na okaziciela. Powód nabył 6 takich papierów wartościowych o wartości nominalnej po 10.000 zł każdy – w dniu 6 lutego 2001 r.

Zgodnie z regulaminem nadrukowanym na odwrocie bankowych papierów wartościowych (§ 19 regulaminu), tracą one ważność z momentem wykupu, tj. wypłaty wartości nominalnej wraz z odsetkami lub po upływie lat 10, licząc od daty emisji włącznie, jeśli nie zostaną przedstawione do wykupu. W świetle powyższego, najpóźniejszą możliwą datą przedłożenia papierów do wykupu był dzień 31 sierpnia 2010 r.

W związku z toczącym się wobec powoda postępowaniem karnym, funkcjonariusze (...) Biura (...), działający na zlecenie Prokuratury Okręgowej w K., zabezpieczyli w dniu 18 lutego 2002r., w domu powoda 6 sztuk Bankowych Papierów Wartościowych (...) o łącznej wartości 60.000 zł (po 10.000 zł każdy z papierów). R. N. w toku przeszukania jego miejsca zamieszkania w postępowaniu karnym dobrowolnie wydał papiery wartościowe. Zostały one zabezpieczone przez Prokuraturę Okręgową w K. na poczet grożących powodowi kar. Powód utracił on nad nimi całkowitą pieczę.

Akt oskarżenia przeciwko R. N. do Sądu Okręgowego w K. – w sprawie karnej, w której dokonano zabezpieczenia przedmiotowych papierów wartościowych – wpłynął w maju 2005 r.

W dniu 24 kwietnia 2002 r. Komornik Sądowy Rewiru (...) przy Sądzie Rejonowym w D.dokonał zajęcia ruchomości – Bankowych Papierów Wartościowych (...) S.A. na okaziciela (...)emisja 31 VIII 2000 r., seria (...) – kwota 10.000 zł, seria (...) – kwota 10.000 zł, seria (...) – kwota 10.000 zł, seria (...) – kwota 10.000 zł, seria (...) – kwota 10.000 zł, seria (...) – kwota 10.000 zł. Wskazane przedmioty odebrano do depozytu.

Mimo upływu terminu wykupu w.w. organy nie przedstawiły papierów wartościowych do wykupu.

Komornik Sądowy M. G. został odwołany przez Prezesa Sądu Apelacyjnego w K.z dniem 30 czerwca 2010 r. z obowiązków zastępcy zawieszonego w czynnościach Komornika Sądowego przy Sądzie Rejonowym w D. J. G..

Decyzją Ministra Sprawiedliwości z dnia 21 stycznia 2011 r. Komornik Sądowy J. O. został przeniesiony ze stanowiska komornika sądowego przy Sądzie Rejonowym w L. na stanowisko komornika sądowego przy Sądzie Rejonowym w D. – po odwołanym komorniku J. G..

Wyrok w karny , w której dokonano zabezpieczenia został wydany przez Sąd Okręgowy w K.w 2012 r. Wyrok utrzymany został w mocy przez Sąd Apelacyjny w K.w lutym 2013 r.

Komornik Sądowy M. G. przekazał Komornikowi Sądowemu J. O. w dniu 26 listopada 2013 r Bankowe Papiery Wartościowe (...) dotychczas zdeponowane na depozycie bankowym do sprawy o sygn. akt(...).

Przeciwko powodowi wszczęta została egzekucja przez wierzyciela (...) S.A. – na podstawie wniosku o egzekucję z dnia 9 września 2013 r.

W toku postępowania egzekucyjnego doszło do zajęcia wierzytelności należnej dłużnikowi – R. N. w wysokości 60.000 zł z tytułu Bankowych Papierów Wartościowych (...)emisji z 31 sierpnia 2000 r. Zajęcia dokonano w dniu 21 września 2015 r. oraz 1 września 2017 r.

Postanowieniem z dnia 26 lutego 2014 r., sygn. kat (...)Sąd Rejonowy w D.zezwolił Komornikowi Sądowemu przy Sądzie Rejonowym w D. J. O. na zdeponowanie Bankowych Papierów Wartościowych (...) na okaziciela (...)emisji z dnia 31 sierpnia 2000 r. o numerach i serii: (...), (...), (...), (...), (...), (...), wyemitowanych przez Bank (...) Spółkę Akcyjną – w Banku (...) Spółce Akcyjnej, w związku z postępowaniem zabezpieczającym w sprawie o sygn. akt (...), z tym zastrzeżeniem, że depozyt winien być wydany na wniosek Komornika Sądowego przy Sądzie Rejonowym wD. J. O..

W piśmie, które wpłynęło do Komornika Sądowego przy Sądzie Rejonowym w D. J. O., (...) wyjaśnił, że zajęte papiery wartościowe utraciły ważność – wobec nieprzedstawienia ich do wykupu.

Powód miał świadomość, że przedmiotowe papiery wartościowe muszą przed wygaśnięciem wierzytelności zostać przedstawione do zapłaty, powód wiedział także, że wierzytelność wygasa na skutek nieprzedstawienia papieru wartościowego do wykupu w okresie 10 lat od emisji. Powód był przekonany, że odpowiednie organy właściwie załatwiają sprawy związane z dochodzeniem roszczeń z papieru wartościowego.

W 2014 r. lub 2015 r. powód zorientował się, że papiery wartościowe zabrane podczas przeszukania, nie zostały przedstawione do wykupu, o zaistniałej sytuacji poinformował powoda Komornik Sądowy J. O.. Komornik powiedział powodowi, że przedmiotowe papiery są przedawnione, ale to nie J. O. za to odpowiada. W piśmie z dnia 13 marca 2015 r. powód zwrócił się do Sądu Okręgowego w K. o zwrot zdeponowanych papierów wartościowych (...). W odpowiedzi z dnia 9 kwietnia 2015 r. Sąd Okręgowy wK. poinformował, że nie jest możliwe uchylenie zabezpieczenia zastosowanego na wskazanych papierach wartościowych, nie został bowiem wykonany obowiązek naprawienia szkody. Powód domagał się także wyjaśnień od Prokuratury Okręgowej w K., w tym celu wystąpił do Prokuratury o informację. Powód otrzymał odpowiedź od Sądu Okręgowego w K. – w 2016 r., Sąd odesłał powoda – po wyjaśnienia – do Komornika J. O..

W pozwie z dnia 22 sierpnia 2016 r., złożonym do Sądu Okręgowego wK., (...) S.A. domagała się zasądzenia od (...) S.A. kwoty 110.741,56 zł wskazując na posiadaną legitymację – zajęcie wierzytelności z papierów wartościowych, strona powodowa domagała się spełnienia świadczenia z wierzytelności inkorporowanej w papierach wartościowych.

W wyroku z dnia 4 sierpnia 2017 r., sygn. akt (...), Sąd Okręgowy w K. oddalił powództwo (...) S.A. w K. przeciwko (...) S.A. w W. – o zapłatę sumy wynikającej z wierzytelności inkorporowanej w Bankowych Papierów Wartościowych (...)na okaziciela (...) emisji z dnia 31 sierpnia 2000 r. o numerach i serii: (...), (...), (...), (...), (...), (...), wyemitowanych przez Bank (...) Spółkę Akcyjną. Sąd Okręgowy przyjął, że dochodzona wierzytelność wygasła na skutek upływu czasu, takie zastrzeżenie umowne nie jest abuzywne, Sąd nie dostrzegł podstaw do zastosowania art. 5 kc.

Sąd Apelacyjny w K. wyrokiem z dnia 9 maja 2018 r., (...)oddalił apelację od powołanego wyroku Sądu Okręgowego w K.. W uzasadnieniu wyroku Sąd Apelacyjny wskazał, że w postępowaniu nie zostało wykazane, aby R. N. nabył Bankowe Papiery Wartościowe wyemitowane przez (...) S.A. Sąd Apelacyjny podzielił także stanowisko Sądu Okręgowego, że upływ 10 lat od daty emisji papierów wartościowych pociąga za sobą wygaśnięcie wierzytelności z tych papierów, jeżeli tak postanowiono w warunkach emisji.

W piśmie z dnia 2 maja 2019 r. Sąd Okręgowy w K. poinformował powoda, że nie kierował egzekucji do przedmiotowych papierów wartościowych, wszelkich informacji może udzielić Komornik Sądowy J. O..

Przy tym stanie faktycznym Sad Okręgowy odwołując się do art. 415 i 417 k.c. podkreślił na wstępie, że wygaśnięcie wierzytelności z papierów wartościowych na okaziciela (...) emisji nastąpiło z upływem dnia 31 sierpnia 2010 r. Wyklucza to odpowiedzialność Skarbu Państwa za który działa Sąd Apelacyjny w K.oraz Sąd Rejonowy w Z.. Dysponentem papierów wartościowych na okaziciela nie były wówczas te jednostki lecz Prokuratura a po wniesieniu aktu oskarżenia – tj od maja 2012r. Sąd Okręgowy w K. . w której dokonano zabezpieczenia przedmiotowych papierów wartościowych Sąd Okręgowy w K. . Nie istniało też powiązanie pomiędzy szkodą powoda wywołaną wygaśnięciem wierzytelności inkorporowanych w papierach wartościowych a działaniem lub zaniechaniem Sądu Rejonowego w Z.. Nawet jeżeli Sąd ten nadzorował pracę Komornika M. G. w dniu 31 sierpnia 2010 r. i 1 września 2010 r., to komornik ten nie pełnił już funkcji zastępcy komornika, w ramach działalności którego dokonano zajęcia papierów wartościowych – tj. zastępcy Komornika Sądowego Rewiru (...) przy Sądzie Rejonowym w D.. Komornik Sądowy M. G. został odwołany przez Prezesa Sądu Apelacyjnego w K. z dniem 30 czerwca 2010 r. z obowiązków zastępcy zawieszonego w czynnościach Komornika Sądowego przy Sądzie Rejonowym w D. J. G.. W dniu wystąpienia szkody – tj. 1 września 2010 r. komornikiem prowadzącym postępowanie egzekucyjne w odniesieniu do wskazanych dokumentów był komornik J. G., który został zastąpiony przez komornika J. O., który decyzją Ministra Sprawiedliwości z dnia 21 stycznia 2011 r. został przeniesiony ze stanowiska komornika sądowego przy Sądzie Rejonowym w L. na stanowisko komornika sądowego przy Sądzie Rejonowym w D. – po odwołanym komorniku J. G.. Brak jest zatem jakichkolwiek podstaw do łączenia powstania szkody i odpowiedzialności za szkodę z działaniem lub zaniechaniem Sądu Rejonowego w Z.. Jeśli nawet przyjąć, że odpowiedzialność Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego w Z. sprowadza się do czynności tego ostatniego, związanych z przyjęciem depozytu, to Sąd ten nie miał żadnego obowiązku dbania o te dokumenty inaczej, niż poza zwykłym ich zabezpieczeniem (przed utratą) – z przyjęciem dokumentów do depozytu nie łączył się bowiem obowiązek przedstawienia ich do wykupu.

Sąd pierwszej instancji uznał, że nie ma również podstaw do przypisania odpowiedzialności za szkodę Komornikowi Sądowemu M. G.. który jako zastępca komornika J. G., dokonywał w dniu 24 kwietnia 2002 r. zajęcia ruchomości – Bankowych Papierów Wartościowych (...) S.A. na okaziciela(...)emisja(...), seria (...) – kwota 10.000 zł, seria (...) – kwota 10.000 zł, seria (...) – kwota 10.000 zł, seria (...) – kwota 10.000 zł, seria (...) – kwota 10.000 zł, seria (...) – kwota 10.000 zł. i odbierał te przedmioty do depozytu. Komornik ten bowiem odwołany został z funkcji zastępcy komornika J. G. z dniem 30 czerwca 2010 r., zatem przed wystąpieniem szkody u powoda (wygaśnięciem wierzytelności).

Dokumenty – papiery wartościowe na okaziciela (...) faktycznie zostały zajęte w toku prowadzonego wobec powoda postępowania karnego, co nie było kwestionowane w sprawie. Prokuratura Okręgowa w K. zabezpieczyła je na poczet grożących powodowi kar. Następnie, zostały one przekazane komornikowi J. O. w celu zajęcia i prowadzenia na ich podstawie postępowania, co zostało dokonane. Wraz z przekazaniem sprawy do Sądu Okręgowego w K. także ten Sąd przejął odpowiedzialność za zajęte przedmioty – w tym: papiery wartościowe opisane powyżej. Nieprzedstawienie wskazanych papierów wartościowych do wykupu, z punktu widzenia regulaminu nadrukowanego na papierze wartościowym oraz skutku w postaci wygaśnięcia wierzytelności należy zakwalifikować jako zaniechanie powodujące szkodę. Z punktu widzenia zasady odpowiedzialności było to zaniechanie zawinione, spowodowane co najmniej niedbalstwem podmiotu zobowiązanego.

Sąd Okręgowy odwołał się do treści art. 901 § 1 i 3 k.p.c. i wskazał, że od dłużnika zajętej wierzytelności związanej z posiadaniem dokumentu komornik zażąda zapłaty poszukiwanej sumy, a jeżeli wierzytelność wymagalna jest po wypowiedzeniu, dokona jej wypowiedzenia. Na wniosek wierzyciela, dłużnika albo z urzędu, komornik dokona również czynności zachowawczych, jeżeli zajdzie tego potrzeba. Czynnościami zachowawczymi, o których mowa w § 3 komentowanego artykułu, są takie czynności, których podjęcie pozwala zachować określone uprawnienia. Czynności zachowawcze dokonywane są na wniosek wierzyciela lub dłużnika albo z urzędu (T. Ereciński, H. Pietrzkowski [w:] T. Ereciński, H. Pietrzkowski, Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz. Tom V. Postępowanie egzekucyjne, wyd. V, Warszawa 2016, art. 901). Czynnością zachowawczą w tym przypadku, było przedstawienie bankowych papierów wartościowych do zapłaty. Powyższe mogło odbyć się z urzędu (przez komornika dysponującymi papierami wartościowymi) lub na wniosek wierzyciela – Skarbu Państwa, w związku z działaniem którego nastąpiło zajęcie dokumentów, zajęcie to miało zabezpieczać grożące powodowi kary i roszczenia. Nieprzedstawienie zatem tych dokumentów do zapłaty w terminie do 31 sierpnia 2010 roku, było zaniechaniem właściwego organu, za który powinien on ponieść (co do zasady) odpowiedzialność.

W ocenie Sądu, można więc łączyć odpowiedzialność Skarbu Państwa z działalnością Sądu Okręgowego w K. (który w dniu 31 sierpnia 2010 r. prowadził proces karny przeciwko powodowi), względnie Prokuratury Okręgowej w K. (która dokonała zajęcia spornych dokumentów). Te właśnie organy powinny - w ramach dokonywania czynności z należytą starannością - dopilnować przedstawienia papierów wartościowych do wykupu. Odpowiedzialność któregokolwiek z przedstawionych podmiotów nie może być jednak przedmiotem dalszego badania, roszczenia odszkodowawcze powoda, wywodzone z czynu niedozwolonego, uległy bowiem przedawnieniu, na podstawie art. 441 ^{( 2)} § 1 kc, na co wyraźnie powołali się pozwani, zgłaszając odpowiednie zarzuty.

Sąd Okręgowy uznał, że ostateczny termin ich realizacji wykupu to data 31 sierpnia 2010 roku. Szkoda po stronie powoda powstała więc zdaniem Sądu Okręgowego z dniem 1 września 2010 roku, albowiem wówczas wierzytelność inkorporowana w dokumentach wygasła. O fakcie powstania szkody i o podmiotach odpowiedzialnych za nią, powód (jak sam zeznał) dowiedział się w 2014 r., a najpóźniej – w 2015 r. od komornika J. O.. Najpóźniej w tym właśnie momencie powód powziął wiadomość o szkodzie – wygaśnięciu wierzytelności oraz o podmiotach odpowiedzialnych za naprawienie szkody (już wówczas powód znał wszystkie podmioty, które pozwał w niniejszej sprawie, w szczególności – wiedział która prokuratura i sąd prowadziły przeciwko niemu proces karny, kto zajął papiery wartościowe), zatem od tej chwili zaczął biec termin przedawnienia roszczenia odszkodowawczego z deliktu.

Okres dziesięciu lat od dnia zdarzenia powodującego szkodę upłynął w dniu 1 września 2010 roku, zaś termin trzech lat od momentu dowiedzenia się o szkodzie i osobach uprawnionych do jej naprawienia (2014 r. lub 2015 r.) upłynął w roku 2017 lub 2018 r. Przyjmując nawet, że początek biegu terminu przedawnienia stanowiło pismo z 2016 roku, skierowane do powoda przez Sąd Okręgowy w K. – w przedmiocie wskazywania podmiotów winnych powstania szkody, termin ten upłynął najpóźniej w 2019 roku (jako termin liczony a tempore scintiae). Ewentualne przerwanie biegu tego terminu przedawnienia nastąpić mogło dopiero z momentem złożenia pozwu w niniejszej sprawie – 9 grudnia 2020 r. Przerwanie biegu terminu przedawnienia nie mogło jednak wówczas już odnieść skutku, gdyż termin przedawnienia wczesniej upłynął, roszczenie uległo przedawnieniu przed złożeniem pozwu, jako takie nie korzystało już z ochrony prawnej.

Podnoszony zatem przez wszystkich pozwanych zarzut przedawnienia jest skuteczny i musi zostać uwzględniony przez Sąd. Skutkowało to oddaleniem powództwa.

Jako podstawę rozstrzygnięcia o kosztach procesu powołano art. 98 § 1 k.p.c.

Apelację od tego wyroku wniósł powód , zaskarżając orzeczenie w całości, zarzucając naruszenie prawa materialnego a to art. 5 k.c. w zw. z art. 442§1 i 2 k.p.c. poprzez przyjęcie, że doszło do przedawnienia roszczenia bez uwzględnienia, że toczyło się postepowanie cywilne z powództwa (...) przeciwko bankowi (...) o zapłatę z tytułu odmowy realizacji wykupu papierów wartościowych (...). Powód wskazał, że spokojnie czekał na rozstrzygnięcie aby spłacić swoje zobowiązania względem (...) z tytułu naprawienia szkody. Sąd jednak rozpoznający powództwo (...) stanął po stronie banku uznając, że termin wykupu minął. Dopiero po uprawomocnieniu się wyroku upadla nadzieja na rozliczenie się z (...) . Dopiero więc wówczas mógł rozpocząć się bieg terminu przedawnienia roszczenia. Powód wskazał, że jako podejrzany nie mógł myśleć o papierach (...) Zaniechanie zaś funkcjonariuszy publicznych nie budziło wątpliwości. Uzupełniając apelację wskazał, że dowody zebrane w sprawie świadczą o zaniechaniach organów władzy państwowej , które przejęło władztwo nad tymi papierami, na odwrocie papierów był regulamin i każdy mógł te papiery spienięży. On był pewny , ze papiery są właściwie zabezpieczone i w terminie oddane do wykupu. J. O. miał twierdzić w 2015r., że może zwrócić papiery ale za zgoda sądu. W kwietniu 2015r. otrzymał jednak informacje, że wobec braku realizacjo obowiązku naprawienia szkody papiery nie zostaną zwrócone. Powód zarzucił, że w konfrontacji z organami władzy państwowej, które wzajemnie się obciążają jest słabsza stroną. Podniósł też, że w istocie działa na rzecz (...).

Pozwany M. G. Skarb Państwa wniósł o oddalenie apelacji.

Skarb Państwa w odpowiedzi na apelacje wniosl o oddalenie tego środka odwoławczego i zasądzenie kosztów postepowania apelacyjnego podtrzymując stanowisko i kwestionując podstawy do zastosowania art. 5 k.c.

Rozpoznając apelację Sąd Apelacyjny uznał za własne ustalenia Sądu Okręgowego i zważył co następuje:

Słusznie Sąd Okręgowy przyjął, że ewentualną odpowiedzialność Skarbu Państwa można wiązać z działaniem (zaniechaniem Prokuratury Okręgowej w K. i Sądem Okręgowym w K. dokonujących i nadzorujących zabezpieczenie Zgodnie z art. 292 k.p.k. zabezpieczenie następuje w sposób wskazany w przepisach Kodeksu postępowania cywilnego, chyba że ustawa stanowi inaczej. W takim też trybie następuje wykonanie takiego zabezpieczenia. Jeżeli doszło do zajęcia samego papieru wartościowego w formie materialnej to zgodnie z ówcześnie obowiązującym art. 752 k.p.c. zabezpieczenie powinno polegać na złożeniu do depozytu sądowego. Obowiązek wydania stosownych zarządzeń w celu zapewnienia właściwego dozoru nad zajętym mieniem spoczywa na organie dokonującym zajęcia. Taki też sposób zabezpieczenia pośrednio wynika ze złożeniem następnie z przedmiotu zabezpieczenia w banku co zostało dostrzeżone dopiero w 2013r. (k.16). Ponadto zgodnie z ówcześnie obowiązującym §167 Rozporządzeniem Ministra Sprawiedliwości z dnia 11 kwietnia 1992 r. Regulamin wewnętrznego urzędowania powszechnych jednostek organizacyjnych prokuratury Dz.U.1992.38.163 przed wydaniem postanowienia o zabezpieczeniu majątkowym, prokurator przesłuchuje podejrzanego i inne osoby na okoliczności dotyczące zajętego mienia. Okoliczności więc związane z realizacja papierów wartościowych powinny być już na tym etapie wyjaśnione i przekazane organowi wykonawczemu. Niezależnie od tego treść Regulaminu była dostępna dla Prokuratora na odwrocie dokumentu podlegającego zajęciu. . Na etapie postepowania sądowego obowiązek przekazania niezbędnych danych o majątku powoda informacji i to także po wydaniu postanowienia o zabezpieczeniu wynikał z §407 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 19 listopada 1987 r. Regulamin wewnętrznego urzędowania sądów powszechnych Dz.U.1987.38. (a następnie z §38). Zawiadomienia te należało przesyłać w miarę dokonywania ustaleń w tym zakresie, więc także o możliwości wygaśnięcia uprawnienia. Faktycznie natomiast doszło do zabezpieczenia wierzytelności związanej z posiadaniem papieru wartościowego. Słusznie więc Sąd Okręgowy zwracał uwagę na obowiązek podjęcia czynności zachowawczych dokonywanych także z urzędu niezależnie od obowiązków wynikających z art. 901 k.p.c. Zdaniem Sądu Apelacyjnego nie zwalniało to jednak także od odpowiedzialności za prawidłową realizacje depozytu Komornika. Odpowiedzialność komornika ma zawsze charakter osobisty - odpowiedzialność odszkodowawczą ponosi komornik, który pełniał tę funkcję w dacie czynności lub zaniedbania, który wyrządziły szkodę. Zastępca komornika ponosi odpowiedzialność tak jak komornik, a więc w granicach dokonanych czynności odpowiada osobiście za szkodę wyrządzoną działaniem niezgodnym z prawem niezależnie od tego, czy pełni nadal tę funkcję. M. G. . który jako zastępca komornika J. G., dokonywał w dniu 24 kwietnia 2002 r. zajęcia Bankowych Papierów Wartościowych (...) S.A. na okaziciela (...)emisja 31 VIII 2000 r . i odbierał te przedmioty do depozytu, to mógł i powinien jeszcze zanim został odwołany został z funkcji zastępcy komornika podjąć w porozumieniu z Prokuratorem lub Sądem prowadzącym postępowanie czynności zmierzające do określenia sposobu wykonania zabezpieczenia i oceny ewentualnej potrzeby wykupu papierów wartościowych i to nawet wcześniejszego. Informacje bowiem o wygaśnięciu zawarte w regulaminie znajdowały się na odwrocie tych papierów. Zezwolenie dokonane w dniu 26 lutego 2014r. (k106) czy też postanowienie z dnia 31 marca 2014. K 111, a także zajęcie dokonane w 2017r. (k 46( nie miały już żadnego wpływu na powstanie szkody czy przeciwdziałanie jej pogłębieniu, skoro wierzytelność już wówczas wygasła. Sąd Apelacyjny dostrzega jednak przy tym także, że i emitentent papierów wartościowych nie podjął żadnych czynności zmierzających do złożenia przedmiotu świadczenia pieniężnego przed datą wykupu pomimo, że bezpośrednio przed datą wykupu nie otrzymał od posiadacza informacji niezbędnych do dokonania płatności świadczenia pieniężnego i istniała poważna wątpliwość co do tego, kto jest uprawniony do odbioru świadczenia, szczególnie z uwagi na dokonane zajęcie, które powinno być doręczone także bankowi. Weryfikowanie jednak tych kwestii nie jest potrzebne dla rozstrzygnięcia zarówno z uwagi na umorzenie postępowanie w stosunku do części z pozwanych jak i podstawy oddalenia powództwa w tej sprawie a także z uwagi na oddalenie powództwa spółki (...).

W pełni należy podzielić stanowisko Sądu Okręgowego uznającego upływ terminu dziesięciu lat od dnia zdarzenia powodującego szkodę jak i skutki upływu terminu trzech lat od momentu dowiedzenia się o szkodzie i osobach uprawnionych do jej naprawienia. Przepis art. 117§2 k.c. w zw. z art. 442 ¹§1 k.c. i w zw. z art. 417 §1 k.c. został prawidłowo zastosowany. Nie doszło też do naruszenia art. 5 k.c.

Zdaniem Sądu Apelacyjnego powód nie mógł uzależniać oceny własnej szkody od wyniku procesu prowadzonego przez Bank, który był jego wierzycielem albowiem jeżeli było to jego aktywo majątkowe, to po pierwsze był świadomy od samego początku, że uprawnienie do wykupu wygasa w 2010r. a nie miał żadenej informacji by ktokolwiek z funkcjonariuszy zwrócił się o przedterminowy wykup. W braku zaś informacji powinien zakładać , że dojdzie do wygaśnięcia prawa wykupu. Przede wszystkim jednak powód już w marcu 2015r. miał świadomość, że główny wierzyciel nie wykazał zainteresowania wykupu wobec upływu terminu ważności (pismo do Sądu Okręgowego w Katowicach k50). Miał więc pełną świadomość , że pomimo trwającego zajęcia nie będzie możliwości realizacji własnych uprawnień. Fakt więc późniejszego wszczęcia postepowania przez (...) S.A. nie był wystarczający do przyjęcia , że R. N. miał uzasadnione podstawy do oczekiwania szans powodzenia tego powództwa, a tym bardziej podstawy do przyjęcia zawieszenia czy przerwania biegu terminu przedawnienia, tym bardziej , że sam nie podejmował tam żadnych działań wspierających swego wierzyciela. Ponadto wola podtrzymywania tego procesu zależała tylko i wyłącznie od spółki (...), stąd powód nie mógł nawet zakładać , że do rozstrzygnięcia tamże w ogóle dojdzie, szczególnie że -jak wynika z treści protokołu rozprawy z dnia 27 lipca 2017r k 240 i wyroku z dnia 4 sierpnia 2017r. k242 - nie zgłosił interwencji ubocznej pomimo zwartego w pozwie wniosku o przypozwanie (k. 96). Oczekiwanie więc czy dojdzie do zasądzenia w tamtym procesie nie stanowi usprawiedliwienia przekroczenia terminu trzyletniego. Z samego faktu braku zwolnienia z zajęcia i dalszego późniejszego posiadania papierów przez organy władzy sądowniczej nie można wywodzić żadnych roszczeń skoro fakt posiadania papieru wartościowego nie jest wystarczający do przyjęcia uszczerbku majątkowego. Dodatkowo w tym zakresie nie wykazano bezprawności.

Zdaniem Sądu Apelacyjnego nie doszło także do naruszenia art. 5 k.c. Zarzut oparty na tym przepisie nie mógł zostać uwzględniony albowiem strona pozwana (Skarb Państwa i pozostali pozwani) wnosząc o oddalenie powództwa nie nadużywają prawa, szczególnie wobec długotrwałości zaniechania powoda kierowania roszczeń względem pozwanych. Nieprzekonujący jest wywód mający wskazywać na oczekiwanie na zakończenie sprawy z powództwa wierzyciela powoda, skoro (...) prowadzący proces powoływał się na zajęcie dokonane dopiero w 2017r. (k.253) tj w dacie kiedy wierzytelność już wówczas nie istniała. Na marginesie należy zauważyć, że ewentualna ocena, iż wykonanie wyroku w sprawie prowadzonej przeciwko bankowi ( a nie samo uwzględnienie powództwa spółki (...)) mogło doprowadzić do zmniejszenia pasywów powoda musiałaby wiązać się z założeniem, że posiadane papiery wartościowe zostały nabyte przez powoda, co jest wątpliwie w świetle uzasadnienia wyroku Sądu Apelacyjnego rozstrzygającego spór banku (k 255v) i dodatkowo przy założeniu, że takie nabycie nie nastąpiło ze środków , które stanowiły przedmiot rozporządzenia mieniem (...) S.A. , do którego powód w sposób przestępczy doprowadził jako dyrektor i główny księgowy. W sytuacji bowiem nabycia Bankowych Papierów Wartościowych ze środków (...) SA powód byłby jako bezpodstawnie wzbogacony do zwrotu także wszystkiego, co w razie zbycia, utraty zostało uzyskane w zamian tej korzyści albo jako naprawienie szkody. To jednak ma tylko uboczne znaczenie dla oceny braku podstaw do zastosowania art. 5 k.c. Główne znaczenie ma fakt, że strona pozwana (organy Skarbu Państwa i Komornik) nie przyczyniły się w żaden sposób do zaniechania przez powoda kierowania roszczeń w terminie jak i nie dawała żadnych podstaw do uznania przez powoda, że zaspokoi jego roszczenie lub doprowadzi do umorzenia długu powoda względem spółki (...). Powód prowadził już w 2015r. korespondencję, kontaktował się z komornikiem i nie znajdował się w sytuacji uniemożliwiającej dochodzenie swych własnych praw względem odpowiedzialnych za szkodę. W kwestii zaś oceny z którym podmiotem należy wiązać dochodzenie roszczenia powód musiał mieć analogiczny dylemat zarówno w 2015r. jak i w roku 2020r., czego wyrazem był zakres podmiotowy powództwa. To jednak samo w sobie nie uniemożliwiało wcześniejsze wniesienie powództwa.

Uwzględnienie zarzutu przedawnienia roszczenia zwalniało od kwestii szczegółowych ustaleń, stąd stawiany przez powoda zarzut braku odniesienia do kwestii merytorycznych nie mógł zostać uwzględniony, twierdzenia zaś , że powód walczył o wierzytelność (...) nie są wystarczające do zastosowania art. 5 k.c., albowiem równej determinacji działania na rzecz (...) powód nie przejawiał w toku procesu sygn. akt (...).

Wobec powyższego apelację jako niezasadną oddalono na podstawie art. 385 k.p.c.

O kosztach postępowania apelacyjnego orzeczono w oparciu o art. 98§1,§1 ¹ i §3 k.p.c. w zw. z art. 99 k.p.c. i art.391§1 k.p.c. oraz przy zastosowaniu §2 pkt 6 i §10 ust.1 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie (Dz.U.2023.1964 t.j.).