Portal Orzeczeń Sądu Apelacyjnego w Krakowie

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 26 marca 2025 r.

Sąd Apelacyjny w Krakowie – I Wydział Cywilny

w składzie:

Przewodniczący: SSA Marek Boniecki (spr.)

Sędziowie: SSA Wojciech Żukowski

SSO Monika Świerad (del.)

po rozpoznaniu w dniu 26 marca 2025 r. w Krakowie na posiedzeniu niejawnym

sprawy z powództwa (...) (...)Funduszu (...)w W.

przeciwko M. F.

o zapłatę

na skutek apelacji pozwanej

od wyroku Sądu Okręgowego w Krakowie

z dnia 24 czerwca 2022 r. sygn. akt I C 1394/19

1.  zmienia zaskarżony wyrok, poprzez nadanie mu treści:

„I. zasądza od pozwanej M. F. na rzecz strony powodowej(...) Fundusz (...) w W. kwotę 54.269,97 zł (pięćdziesiąt cztery tysiące dwieście sześćdziesiąt dziewięć złotych i dziewięćdziesiąt siedem groszy) z ustawowymi odsetkami od 10 kwietnia 2013 r. do 31 grudnia 2015 r. oraz odsetkami ustawowymi za opóźnienie od 1 stycznia 2016 r. do dnia zapłaty;

II. oddala powództwo w pozostałej części;

III. przyznaje od Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w Krakowie r.pr. K. O. kwotę 5313,60 zł (pięć tysięcy trzysta trzynaście złotych i sześćdziesiąt groszy), w tym podatek od towarów
i usług, tytułem wynagrodzenia kuratora;

IV. nakazuje pobrać od strony powodowej na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w Krakowie kwotę 7797,57 zł (siedem tysięcy siedemset dziewięćdziesiąt siedem złotych i pięćdziesiąt siedem groszy), tytułem nieuiszczonych kosztów sądowych.”;

2.  oddala apelację w pozostałej części;

3.  przyznaje od Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w Krakowie na rzecz r.pr. K. O. wynagrodzenie w kwocie 3985,20 zł (trzy tysiące dziewięćset osiemdziesiąt pięć złotych i dwadzieścia groszy), w tym podatek od towarów i usług, tytułem wynagrodzenia kuratora w postępowaniu apelacyjnym;

4.  nakazuje pobrać od strony powodowej na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w Krakowie kwotę 4985,20 zł (cztery tysiące dziewięćset osiemdziesiąt pięć złotych i dwadzieścia groszy), tytułem nieuiszczonych kosztów sądowych.

Sygn. akt I ACa 1569/22

Uzasadnienie wyroku Sądu Apelacyjnego w Krakowie

z 26 marca 2025 r.

Wyrokiem z 24 czerwca 2022 r. Sąd Okręgowy w Krakowie: I. zasądził od pozwanej M. F. na rzecz strony powodowej (...) (...) Fundusz (...) w W. kwotę 569.521,89 zł z ustawowymi odsetkami od 10 kwietnia 2013 r. do 31 grudnia 2015 r. oraz odsetkami ustawowymi za opóźnienie od 1 stycznia 2016 r. do dnia zapłaty; II. oddalił powództwo w pozostałej części; III. przyznał od Skarbu Państwa - Sądu Okręgowego
w K. r.pr. K. O. kwotę 4.428 zł tytułem wynagrodzenia za pełnienie funkcji kuratora dla pozwanej nieznanej z miejsca pobytu; IV. zasądził od pozwanej na rzecz strony powodowej kwotę 15.868 zł tytułem zwrotu kosztów procesu; V. nakazał pobrać od pozwanej na rzecz Skarbu Państwa - Sądu Okręgowego w Krakowie kwotę 6.911,97 zł tytułem nieuiszczonych kosztów sądowych.

Sąd pierwszej instancji poczynił ustalenia faktyczne zaprezentowane w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku, z których wynika, że:

- 18 maja 2006 r. została zawarta umowa kredytu mieszkaniowego pomiędzy (...) Bankiem (...) S.A. w W. i pozwaną;

- niespłacenie przez kredytobiorcę części albo całości raty w terminie umownym powodowało, że należność z tytułu zaległej spłaty stawała się zadłużeniem przeterminowanym, a za każdy dzień kalendarzowy w okresie utrzymywania się zadłużenia przeterminowanego bank pobierał odsetki według obowiązującej w tym okresie zmiennej stopy procentowej dla kredytów przeterminowanych i kredytów postawionych, po upływie okresu wypowiedzenia,
w stan natychmiastowej wymagalności nie będących przedmiotem postępowania ugodowego, zwanej „stopą procentową dla kredytów przeterminowanych”, ustalanej w uchwale Zarządu (...) SA; stopa procentowa dla kredytów przeterminowanych nie mogła być wyższa niż czterokrotność kredytu lombardowego NBP;

- Bank miał prawo do wypowiedzenia umowy kredytu w części dotyczącej warunków spłaty, w przypadku niedokonania spłaty dwóch kolejnych spłat w terminach określonych przez (...) SA w wysłanych do kredytobiorcy i poręczycieli dwóch kolejnych przypomnieniach (§ 23 ust. 1 pkt 1 umowy); Bank miał powiadomić kredytobiorcę i poręczycieli
o wypowiedzeniu listem poleconym lub poprzez doręczenie do rąk własnych – za zwrotnym potwierdzeniem odbioru – wyznaczając termin spłaty zadłużenia; okres wypowiedzenia wynosić miał 30 dni, licząc od dnia doręczenia wypowiedzenia kredytobiorcy (§ 23 ust. 2 i 3 umowy);

- Kredytobiorca zobowiązał się do powiadomienia Banku o każdorazowej zmianie swojego i poręczycieli nazwiska, adresów zamieszkania i adresu do korespondencji; w razie zaniedbania tego obowiązku, pisma wysłane do kredytobiorcy i poręczycieli na ostatnio wskazane nazwisko i adres miały być uznawane za doręczone (§ 28 pkt 4 umowy);

- w związku z wystąpieniem opóźnień w terminowym spłacaniu przez pozwaną rat kredytu, poprzednik prawny strony powodowej wzywał pozwaną do dobrowolnej spłaty zaległych należności i dalszej terminowej spłaty zgodnie z harmonogramem spłat; wezwanie do zapłaty wystosowano zostało do pozwanej pismem z 2 czerwca 2009 r. na adres Os. (...), (...)-(...) D.; pismo wróciło do nadawcy z adnotacją „zwrot – nie podjęto w terminie”;

- pismem z 29 października 2009 r. Bank ponownie skierował do pozwanej na adres (...)w Austrii;

- 18 czerwca 2010 r. poprzednik prawny strony powodowej skierował do pozwanej pismo zawierające wypowiedzenie umowy kredytu zawierające 30-dniowy okres wypowiedzenia, licząc od dnia doręczenia pisma; pismo zawierało pouczenie, że spłata zaległości w okresie wypowiedzenia powoduje, że wypowiedzenie traci moc; pismo zostało wysłane na wskazany w umowie adres Os. (...), (...)-(...) D.; wróciło do nadawcy z adnotacją „zwrot nie podjęto w terminie”;

- Bank kierował do pozwanej wezwania do zapłaty;

- 2 grudnia 2010 r. został wystawiony przeciwko dłużniczce bankowy tytuł egzekucyjny opiewający na kwoty: 343.319,05 zł tytułem należności głównej, 73.654,38 zł z tytułu odsetek naliczonych do 1 grudnia 2010 r. włącznie, 113,67 zł tytułem oraz opłaty w kwocie 5.625,90 zł; Sąd Rejonowy w M. postanowieniem z 14 grudnia 2010 roku nadał temu tytułowi klauzulę wykonalności;

- 29 maja 2012 r. została zawarta ramowa umowa przelewu wierzytelności zabezpieczonych hipoteką pomiędzy (...) Bankiem (...) S.A.
a powodem; umową tą dokonano m.in. cesji wierzytelności przysługującej przeciwko pozwanej.

W ustalonym przez siebie stanie faktycznym Sąd Okręgowy przyjął, że:

- zarzuty dotyczące przedawnienia roszczenia, braku legitymacji procesowej czynnej strony powodowej czy niewykazania przez stronę powodową należytego umocowania do zawarcia umowy kredytu i wypowiedzenia umowy kredytu przez pierwotnego wierzyciela były bezzasadne;

- w związku z niewywiązywaniem się przez pozwaną z terminowej spłaty kredytu, poprzednik prawny strony powodowej wezwał ją do uregulowania zadłużenia przeterminowanego pod rygorem wypowiedzenia umowy, wobec jednak dalszego braku zapłaty, strona powodowa złożyła oświadczenie o wypowiedzeniu przedmiotowej umowy,
w efekcie czego w dniu 13 sierpnia 2010 roku roszczenie stało się wymagalne;

- dokonane przez stronę powodową wypowiedzenie było w pełni skuteczne albowiem zostało wysłane na adres do korespondencji wskazany przez pozwaną w umowie kredytowej tj. os. (...), (...)-(...) D.; nie miało znaczenia, że pisma wypowiadające umowę kredytową powróciły z adnotacją o podwójnej awizacji, albowiem wysłanie przez Bank pisma na adres wskazany w umowie oznaczało, że pozwana miała możliwość zapoznania się
z jego treścią zgodnie z wymogiem wynikającym z art. 61 § 1 k.c.;

- podstawę przyznania wynagrodzenia dla kuratora ustanowionego dla nieznanej
z miejsca pobytu pozwanej stanowił §1 pkt 1 i 3 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości
z dnia 13 listopada 2013 r. w sprawie określenia wysokości wynagrodzenia i zwrotu wydatków poniesionych przez kuratorów ustanowionych dla strony w sprawie cywilnej w zw. z §3 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 9 marca 2018 r. w sprawie określonej wysokości wynagrodzenia i zwrotu wydatków poniesionych przez kuratorów ustanowionych dla strony w sprawie cywilnej w zw. z § 6 pkt 7 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości
z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu.

Wyrok powyższy w części uwzględniającej powództwo i rozstrzygającej o kosztach postępowania zaskarżyła apelacją pozwana, wnosząc o jego zmianę poprzez oddalenie powództwa w całości i przyznanie kuratorowi wynagrodzenia w kwocie 5.313,60 zł zamiast 4.428 zł.

Apelujący zarzucił naruszenie: 1) art. 509 k.c. w zw. z art. 6 k.c. – poprzez uznanie, że powód przedłożonymi dokumentami wykazał przejście uprawnienia na rzecz następców prawnych; 2) art. 89 k.c. – poprzez uznanie, że wbrew treści wskazanego przepisu dopuszczalne jest określenie warunku w odniesieniu do definitywnej czynności prawnej – wypowiedzenia umowy; 3) poprzez niezastosowanie §1 we zw. z §3 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 9 marca 2018 r. w sprawie określenia wysokości wynagrodzenia i zwrotu wydatków poniesionych przez kuratorów ustanowionych dla strony w sprawie cywilnej, z którego to przepisu wynika, że kluczowym momentem dla wyboru zastosowania przepisów jest data ustanowienia kuratora, a nie wszczęcia sprawy i w konsekwencji przyznanie wynagrodzenia
w oparciu o nieaktualny stan prawny.

W odpowiedzi na apelację powód wniósł o jej oddalenie i zasądzenie kosztów postępowania apelacyjnego.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje.

Apelacja zasługuje na częściowe uwzględnienie.

Sąd pierwszej instancji prawidłowo, z poszanowaniem reguł wyrażonych w przepisie art. 233 §1 k.p.c. ustalił stan faktyczny sprawy, co sprawiło, że Sąd Apelacyjny przyjął go za własny. Co godne podkreślenia, w wywiedzionym środku odwoławczym zabrakło zarzutów co do podstawy faktycznej oraz prawnoprocesowych (w zakresie meritum sporu).

W orzecznictwie nie ma wątpliwości co do tego, że Sąd drugiej instancji rozpoznający sprawę na skutek apelacji nie jest związany przedstawionymi w niej zarzutami dotyczącymi naruszenia prawa materialnego, wiążą go natomiast zarzuty dotyczące naruszenia prawa procesowego (zob. uchwałę Sądu Najwyższego z dnia 31 stycznia 2008 r., III CZP 49/07, OSNC 2008/6/55). W rozpoznawanej sprawie Sąd Okręgowy w prawidłowo ustalonym stanie faktycznym wadliwie przyjął, że poprzednik prawny powoda skutecznie wypowiedział pozwanej umowę kredytu, czym naruszył art. 75 ust 1 pkt 1, ust. 2 i ust. 3 ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Prawo bankowe (w obowiązującym w dacie wypowiedzenia brzmieniu
- t. jedn. Dz. U. z 2002 r., Nr 72 poz. 665). Stosownie do §23 łączącej strony umowy kredytu, mogła ona zostać wypowiedziana w części dotyczącej warunków spłaty, w przypadku niedokonania spłaty dwóch kolejnych rat w terminach określonych przez Bank w wysłanych do Kredytobiorcy i poręczycieli dwóch kolejnych przypomnieniach. Samo wypowiedzenie również miało zostać doręczone kredytobiorcy. Jednocześnie pozwana zobowiązała się do informowania Banku o każdorazowej zmianie adresu zamieszkania i adresu do korespondencji, pod rygorem uznania za doręczone pism Banku wysłanych na ostatnio wskazane adresy (§28 pkt 4 i §25 umowy). We wstępie do umowy pozwana wskazała jako swój adres zamieszkania: D., Os. (...). Jednocześnie jednak we wniosku
o udzielenie kredytu podała adres do korespondencji: W., ul. (...) (k. 105). Pierwsze wymagane §23 przypomnienie wysłane zostało na adres w D., choć już
w samej treści pisma obok tego adresu, wskazano adres do korespondencji w W.
(k. 108, 109). Drugie przypomnienie zostało z kolei wysłane na adres w Austrii (k. 107).
W tym przypadku brak jest jakiegokolwiek dowodu doręczenia przesyłki oraz dokumentu,
z którego wynikałaby prawidłowość i aktualność adresu w W.. W tych okolicznościach Sąd nie mógł przyjąć, że zaistniały przewidziane w umowie warunki wypowiedzenia, albowiem powód nie udowodnił, aby jego poprzednik prawny doręczył pozwanej przypomnienia w taki sposób, aby mogła zapoznać się z ich treścią (art. 61 §1 k.c.). Uwaga powyższa pozostaje zresztą aktualna także co do pisma zawierającego wypowiedzenie (k. 110), które nie zostało wysłane na adres do korespondencji, a po raz kolejny na adres w D.. Okoliczność ta, podobnie jak następcze wezwania do zapłaty kierowane na różne adresy, nie miała jednak większego znaczenia dla rozstrzygnięcia, albowiem, jak wskazano wyżej, nie zostały spełnione warunki do wypowiedzenia umowy, co uczyniło je bezskutecznym. W tym kontekście podniesiony w apelacji zarzut obrazy art. 89 k.c. stał się bezprzedmiotowy. Ubocznie jedynie zauważyć należy, że Sąd Apelacyjny nie podziela zaprezentowanej w tym względzie argumentacji skarżącej.

Przyjęcie, że poprzednik prawny powoda nie wypowiedział skutecznie umowy, skutkowało koniecznością wyjaśnienia, czy jakakolwiek wierzytelność Banku względem pozwanej mogła zostać skutecznie przeniesiona na powoda w drodze umowy cesji. Sąd odwoławczy nie podzielił przy tym zarzutu naruszenia art. 509 k.c. w sposób zaprezentowany w apelacji, uznając, że wierzytelność Banku została skonkretyzowana i zindywidualizowana
w sposób dostateczny, poprzez wskazanie wysokości należności oraz jej źródła.

W ocenie Sądu Apelacyjnego całokształt zapisów umowy przelewu wskazuje ponad wszelką wątpliwość, że umowa ta dotyczyła wyłącznie wierzytelności wymagalnych na datę zawarcia umowy cesji. Do wniosku takiego prowadzi przede wszystkim treść pkt. V.1, dotyczącego tzw. „wierzytelności wycofanych”. Do wierzytelności tego rodzaju zaliczono wierzytelności nieprawidłowo zakwalifikowane do sprzedaży, m.in. z powodu braku wymagalności. Jedyną możliwą interpretacją tego zapisu jest to, że wolą stron umowy przelewu było przeniesienie wyłącznie wierzytelności wymagalnych na datę umowy, a nie wszelkich
(w tym przyszłych) wynikających z opisanych w załączniku do umowy źródeł. W konkluzji tej części rozważań dojść należało do przekonania, że Bank umową cesji (29 maja 2012 r.) przeniósł na powoda raty, które stały się wymagalne przed tą datą, a zatem do raty nr 63 włącznie (harmonogram – k. 101).

Odejście od koncepcji wymagalności całej kwoty niespłaconego kredytu nakazywało ponowną ocenę podniesionego przed Sądem Okręgowym zarzutu przedawnienia, co zresztą zdawał się dostrzegać sam powód w odpowiedzi na apelację. Termin przedawnienia poszczególnych rat kredytu, jako świadczeń okresowych, wynosi trzy lata (art. 118 k.c.). Pozew w aktualnie rozpoznawanej sprawie wniesiony został 10 kwietnia 2013 r. (k. 3), co oznacza, że przedawniły się roszczenia dotyczące rat kredytu od pozycji 1 do 38 harmonogramu. Zasądzeniu podlegały zatem świadczenia z rat od nr. 39 do 63, co dało sumę 48.999,50 zł (25 x 1959,98 zł). Do kwoty tej doliczyć należało 5.270,47 zł z tytułu skapitalizowanych odsetek ustawowych liczonych, zgodnie z żądaniem pozwu (k. 5v), za okres od 30 maja 2012 r. do 27 marca 2013 r. Zwrócić w tym miejscu uwagę należy na trzy kwestie. Po pierwsze, odsetki umowne wliczone zostały w każdą z rat. Po drugie, jakkolwiek umowa kredytu przewidywała dla zadłużenia przeterminowanego odsetki karne umowne (§19), to wolą powoda było zastąpienie ich odsetkami ustawowymi, które, co wiadomo z urzędu, były i są niższe od odsetek opisanych w §19 umowy. Po trzecie wreszcie, za niedopuszczalne w świetle art. 383 k.p.c. uznać należało zawarte w odpowiedzi na apelację żądanie zasądzenia odsetek liczonych od każdej z rat (k. 308). Powód nie udowodnił także poniesienia przez swojego poprzednika prawnego kosztów w wysokości 297,76 zł.

Konsekwencją zmiany wyroku co do meritum była konieczność modyfikacji rozstrzygnięcia o kosztach procesu, których pozwana nie poniosła i nieuiszczonych kosztach sądowych, które ograniczyły się do wydatków na wynagrodzenie kuratora i biegłego (art. 83 ust. 1 i 2 w zw. z art. 113 ust. 1 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (t. jedn. Dz. U. z 2023 r., poz. 1144 ze zm., dalej u.k.s.c.). Obciążenie powoda całością tych kosztów wiązało się z faktem, że strona ta w ponad 90% uległa w swoim żądaniu (art. 100 zd. 2 k.p.c.).

Korekty, zgodnie ze słusznym żądaniem apelacji, wymagało także rozstrzygnięcie
o wynagrodzeniu ustanowionego dla nieznanej z miejsca pobytu pozwanej. Zgodnie z §3 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 9 marca 2018 r. w sprawie określenia wysokości wynagrodzenia i zwrotu wydatków poniesionych przez kuratorów ustanowionych dla strony w sprawie cywilnej (Dz. U. poz. 536), w sprawach cywilnych wszczętych
i niezakończonych przed dniem wejścia w życie tego rozporządzenia, do wynagrodzenia kuratora ustanowionego dla strony przed tym dniem, do czasu zakończenia postępowania
w danej instancji, stosuje się przepisy dotychczasowe, tj. rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 13 listopada 2013 r. w sprawie określenia wysokości wynagrodzenia
i zwrotu wydatków poniesionych przez kuratorów ustanowionych dla strony w sprawie cywilnej (Dz. U. poz. 1476), który to akt przepisów przejściowych nie zawierał. Stosownie do §1 ust. 1 tego aktu wysokość wynagrodzenia kuratora ustanowionego dla strony w sprawie cywilnej, nie mogła przekraczać stawek minimalnych przewidzianych przepisami określającymi opłaty za czynności adwokackie, a w przypadku gdy kuratorem jest radca prawny, przepisami określającymi opłaty za czynności radców prawnych. Obowiązujące wówczas rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (t. jedn. Dz. U. z 2013 r. poz. 490
ze zm.) przy wartości przedmiotu sprawy przekraczającej 200.000 zł przewidywało stawkę minimalną w wysokości 7200 zł. Żądana przez kuratora w apelacji kwota 5313,60 zł wartości tej nie przekraczała.

Biorąc pod uwagę powyższe okoliczności, Sąd Apelacyjny na podstawie art. 386 §1 k.p.c. orzekł jak w sentencji.

O wynagrodzeniu za postępowanie apelacyjne ustanowionego dla strony pozwanej kuratora orzeczono na podst. art. 91a ust. 1 i 2 u.k.s.c. oraz §1 ust. 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 9 marca 2018 r. w sprawie określenia wysokości wynagrodzenia
i zwrotu wydatków poniesionych przez kuratorów ustanowionych dla strony w sprawie cywilnej (Dz. U. poz. 536) w zw. z §2 pkt 7 w zw. z §10 ust. 1 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz. U. z 2015 r., poz. 1804 ze zm.).

Za podstawę rozstrzygnięcia o nieuiszczonych przez pozwaną kosztach sądowych
w postępowaniu apelacyjnym, na które złożyły się opłata od apelacji oraz wynagrodzenie kuratora przyjęto art. 83 ust. 1 i 2 i art. 113 ust. 1 u.k.s.c. w zw. z art. 100 zd. 2 k.p.c.