Portal Orzeczeń Sądu Apelacyjnego w Krakowie

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 27 lutego 2025 r.

Sąd Apelacyjny w Krakowie, I Wydział Cywilny

w składzie:

Przewodniczący: SSA Józef Wąsik

Protokolant: Jakub Zieliński

po rozpoznaniu w dniu 27 lutego 2025 r. w Krakowie na rozprawie

sprawy z powództwa J. K. i A. K.

przeciwko (...) Bank (...) Spółka Akcyjna z siedzibą w W.

o ustalenie i zapłatę

na skutek apelacji obu stron

od wyroku Sądu Okręgowego w Krakowie

z dnia 10 października 2022 r., sygn. akt I C 362/20

1.  zmienia zaskarżony wyrok w punkcie I w ten sposób, że:

a)  punktowi I nadaje treść:

„I. zasądza od pozwanego (...) Banku (...) S.A. z siedzibą w W. do niepodzielnej ręki powodów J. K. i A. K. kwotę 71.931,33 zł (siedemdziesiąt jeden tysięcy dziewięćset trzydzieści jeden złotych 33/100) z odsetkami ustawowymi za opóźnienie:

a.  od kwoty 56,740,69 zł (pięćdziesiąt sześć tysięcy siedemset czterdzieści 69/100 złotych) od dnia 13 marca 2020 r. do dnia zapłaty;

b.  od kwoty 13.748,49 zł trzynaście tysięcy siedemset czterdzieści osiem 49/100 złotych) od dnia 14 lutego 2022 r. do dnia zapłaty;

c.  od kwoty 1.442,15 zł (jeden tysiąc czterysta czterdzieści dwa 15/100 złotych) od 5 sierpnia 2022 r. do dnia zapłaty;

oraz kwotę 63.034,88 CHF (sześćdziesiąt trzy tysiące trzydzieści cztery 88/100 franków szwajcarskich) z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od kwoty:

a)  53.113,72 CHF (pięćdziesiąt trzy tysiące sto trzynaście 72/100 franków szwajcarskich) od 13 marca 2020 r. do dnia zapłaty;

b)  9.921,15 CHF (dziewięć tysięcy dziewięćset dwadzieścia jeden 15/100 franków szwajcarskich) od 5 sierpnia 2022 r. do dnia zapłaty;”

2.  oddala apelację powodów w pozostałym zakresie oraz w całości apelację strony pozwanej;

3.  zasądza od strony pozwanej (...) Bank (...) Spółka Akcyjna z siedzibą w W. na rzecz powodów J. K. i A. K. kwoty po 5.900 zł (pięć tysięcy dziewięćset złotych), tytułem kosztów postępowania apelacyjnego, wraz z odsetkami w wysokości odsetek ustawowych za opóźnienie w spełnieniu świadczenia pieniężnego, za czas od dnia uprawomocnienia się orzeczenia, którym je zasądzono, do dnia zapłaty.

Sygn. akt I A Ca 2093/22

UZASADNIENIE

Sąd Okręgowy w Krakowie zaskarżonym wyrokiem z 10.10.2022 r w sprawie

z powództwa J. K. i A. K. przeciwko (...) - Bank (...) S.A. z siedzibą w W. o zapłatę i ustalenie:

I. zasądził od pozwanego (...) Banku (...) S.A. z siedzibą w W. na rzecz i do niepodzielnej ręki powodów J. K., A. K. kwotę 71.931,33 zł (siedemdziesiąt jeden tysięcy dziewięćset trzydzieści jeden złotych 33/100) z odsetkami ustawowymi za opóźnienie:

a. od kwoty 70 489,18 zł (siedemdziesiąt tysięcy czterysta osiemdziesiąt dziewięć złotych 18/100) od dnia 22 kwietnia 2022 r. do dnia zapłaty;

b. od kwoty 1.442,15 zł (jeden tysiąc czterysta czterdzieści dwa złote 15/100) od dnia 22 lipca 2022 r. do dnia zapłaty;

oraz kwotę 63.034,88 CHF (sześćdziesiąt trzy tysiące trzydzieści cztery franki szwajcarskie 88/100);

II. ustalił, że umowa o kredyt mieszkaniowy (...)-(...) numer (...) (...) (...), zawarta w dniu 19.03.2009 r., pomiędzy (...) Bank (...) S.A. z siedzibą w G. a J. K. i A. K., jest nieważna;

III. w pozostałej części oddala powództwo;

IV. zasądził od pozwanego (...) Banku (...) S.A. z siedzibą w W. na rzecz i do niepodzielnej ręki powodów J. K., A. K. kwotę 11.834 zł (jedenaście tysięcy osiemset trzydzieści cztery złote 00/100) z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się wyroku do dnia zapłaty, tytułem kosztów procesu.

Wyrok ten został wydany na podstawie następującego stanu faktycznego:

Strona pozwana jest następcą prawnym (...) Bank (...) S.A. z siedzibą w G..

Powodowie - małżonkowie J. K. i A. K. potrzebowali w roku 2009 środków na zakup domu w zabudowie szeregowej w N. w celu zaspokojenia potrzeb mieszkaniowych. Zwrócili się w związku z tym do kilku Banków, ostatecznie zdecydowali się na zawarcie umowy z (...) Bankiem ze względu na korzystne – jak ocenili - warunki. Prognozowana wysokość raty była o kilkaset złotych niższa niż w kredytach złotówkowych, a pracownicy banku zapewniali, że waluta jest stabilna i nie ma powodów do obaw. Z bankiem uzgodniono wysokość kredytu, negocjacji podlegały jedynie marża i prowizja. Poza tym treść umowy pochodziła z wzorca i nie było informacji o możliwej negocjacji. Nie tłumaczono powodom zasad denominacji i dlaczego stosowana jest w umowie waluta CHF. Dla powodów był to po prostu tańszy i korzystniejszy kredyt. W rozmowach pojawiła się informacja o możliwych wahaniach kursu, ale były one przedstawiane jako niewielkie, powoływano się także na ustabilizowanie się kursu po wstąpieniu przez Polskę do strefy euro. Nie przedstawiano powodom symulacji czy wykresów, nie informowano jak są ustalane przez Bank kursy walut znajdujące się w tabeli. Nie przedstawiono im wcześniej oferty kredytu złotowego, a umowę do przeczytania otrzymali przed jej podpisaniem. Powodowie zgodzili się na umowę ubezpieczenia, która była warunkiem uzyskania kredytu. Powodowie mieli świadomość, że generalnie kurs był ustalany rynkowo, a Bank ustalał indywidualnie spread walutowy. Powodowie mieli świadomość konsekwencji zmiany kursu ale jedynie w zakresie dopuszczalnych niewielkich wahań rzędu 15 groszy. Podczas zawierania umowy przedłożono powodom dużą ilość dokumentów do podpisu, nie mieli możliwości zapoznania się z treścią ich wszystkich. Początkowo powodowie kredyt spłacali w złotówkach, po wejściu w życie ustawy umożliwiającej spłatę w walucie obcej, zaczęli spłacać zobowiązanie w CHF.

[ dowód: przesłuchanie powodów – protokół rozprawy z dnia 21 kwietnia 2022 r., rejestracja od 00:32:20, k. 465-467 ]

W dniu 19 marca 2009 r. powodowie J. K. i A. K. zawarli z (...) Bank (...) S.A. umowę nr (...) o kredyt mieszkaniowy (...)-(...). W umowie zawarto m.in. następujące klauzule:

W § 1 ust.1: kredyt denominowany udzielony jest w złotych w kwocie stanowiącej równowartość 115.015,53 CHF; w § 1 ust. 2: przeznaczenie kredytu: finansowanie przedpłat na poczet nabycia od firmy deweloperskiej domu jednorodzinnego, zlokalizowanego (...)-(...) N., budynek nr (...), na działce powstałej z podziału dz. nr (...), objętej nowo założoną księgą wieczystą. W stanowiącej integralną część umowy „Części ogólnej umowy” znalazły się m.in. klauzule o treści: kredyt mieszkaniowy (...)-(...) jest udzielany w złotych (§ 1 ust. 1). W przypadku kredytu denominowanego w walucie obcej, kwota kredytu wypłacana w złotych, zostanie określona poprzez przeliczenie na złote kwoty wyrażonej w walucie, w której kredyt jest denominowany, według kursu kupna tej waluty, zgodnie z tabelą kursów obowiązującą w Banku w dniu uruchomienia środków, w momencie dokonywania przeliczeń kursowych (§ 1 ust. 2). W przypadku kredytu denominowanego w walucie obcej, prowizje pobierane są w złotych w równowartości kwot wyrażonych w walucie obcej. Do przeliczania kwot prowizji z waluty obcej na złote, stosuje się kurs sprzedaży danej waluty według tabeli kursów obowiązującej w Banku w dniu zapłaty prowizji, w momencie dokonywania przeliczeń kursowych (§ 8 ust. 5 i 6). W przypadku kredytu denominowanego w walucie obcej, wypłata środków następuje w złotych, w kwocie stanowiącej równowartość wypłacanej kwoty wyrażonej w walucie obcej. Do przeliczeń kwot walut uruchamianego kredytu stosuje się kurs kupna waluty obcej według tabeli kursów obowiązującej w Banku w dniu wypłaty środków, w momencie dokonywania przeliczeń kursowych. W przypadku kredytów denominowanych, gdy przyznana kwota kredytu, na skutek różnic kursowych okaże się na dzień uruchomienia ostatniej transzy kredytu kwotą a) przewyższającą kwotę wymaganą do realizacji celu określonego w §1 ust.2 CSU, Bank uruchomi środki w wysokości stanowiącej równowartość w walucie kredytu kwoty niezbędnej do realizacji tego celu oraz dokona pomniejszenia salda zadłużenia poprzez spłatę kwoty niewykorzystanej, b) niewystarczająca do realizacji celu, określonego w §1 ust.2 CSU Kredytobiorca zobowiązany jest do zbilansowania inwestycji ze środków własnych (§ 12 ust. 2, 3 i 4). Zgodnie z § 15 ust. 7 „Części ogólnej umowy” Harmonogram spłat kredytu wyrażony jest w walucie, w której kredyt jest denominowany. W przypadku kredytu denominowanego w walucie obcej spłata następuje: a) w złotych w równowartości kwot wyrażanych w walucie obcej, b) do przeliczeń wysokości rat kapitałowo-odsetkowych spłacanego kredytu stosuje się kurs sprzedaży danej waluty według tabeli kursów obowiązującej w Banku w dniu spłaty, w momencie dokonywania przeliczeń kursowych. W § 1 pkt 18 Ogólnych warunków udzielania przez (...) Bank (...) S.A. kredytu mieszkaniowego (...)-(...) zawarto następującą definicję tabeli kursów: 1. Aktualna „Tabela kursów walutowych (...) Bank (...) S.A.” obowiązująca w Banku w momencie dokonywania przeliczeń kursowych. 2. Tabela kursów jest udostępniana klientom na tablicy ogłoszeń w placówkach Banku oraz publikowana na stronie internetowej Banku. 3. Na życzenie klienta informacje o kursach walut obowiązujących w Banku oraz o spreadach walutowych udzielane są również telefonicznie. Zgodnie z §2 ust. 8 OWU W przypadku kredytu denominowanego w walucie obcej, wpłata środków następuje w złotych w warunkach określonych w umowie o kredyt. Natomiast jak wynika z § 6 ust. 6 OWU, w przypadku przekształcenia kredytu z opcji denominowanej w walucie na opcję złotową, kapitał pozostały do spłaty wyrażony w walucie obcej zostaje przeliczony na złote po kursie sprzedaży danej waluty wg. Tabeli kursów obowiązującej w Banku w momencie zaewidencjonowania w systemie informatycznym Banku kwoty kredytu po zmianie waluty. u sprzedaży danej waluty.

[ dowód: umowa o kredyt mieszkaniowy (...)-(...) z dnia 19 marca 2009 r. wraz z załącznikami, k. 52-70, ogólne warunki udzielania kredytu mieszkaniowego (...)-(...), k. 71-76 ].

W dniu 1 kwietnia 2009 r. strony zawarły aneks nr (...)do umowy kredytu, którego treść nie dotyczyła opisanych powyżej warunków umowy, istotnych dla niniejszego postępowania.

Następnie w dniu 7 listopada 2011 r. strony zawarły porozumienie w związku z wejściem w życie tzw. ustawy antyspreadowej, mocą którego umożliwiono powodom dokonywanie spłaty kredytu bezpośrednio w walucie denominacji. Zdefiniowano także sposób tworzenia tabel kursów walut obowiązującego w Banku

[ dowód: aneks nr (...) do umowy kredytu, k. 77, porozumienie z dn. 7.11.2011 r., k. 78- 79]

W okresie do dnia 16 maja 2022 r. powodowie spłacili łącznie kwoty 71.931,33 zł oraz 63.034,88 CHF. Powodowie pozostają w ustroju wspólności majątkowej małżeńskiej.

[ dowód: zaświadczenie z (...) S.A., k. 471-475, przesłuchanie powodów – protokół rozprawy z dnia 21 kwietnia 2022 r., rejestracja od 00:32:20 ]

Na rozprawie w dniu 21 kwietnia 2022 r. J. K. i A. K., po pouczeniu przez sąd o konsekwencjach nieważności umowy, oświadczyli, że nie zgadzają się na sanowanie wadliwości umowy i godzą się na jej nieważność w całości.

[ dowód: oświadczenia w protokole rozprawy z dnia 21 kwietnia 2022 r., rejestracja od 00: 56:16 ]

Powyższy stan faktyczny sąd ustalił przede wszystkim w oparciu o znajdujące się w aktach dowody z dokumentów. W szczególności oparto się na dokumentach umowy kredytu i dokumentach dotyczących tej umowy w postaci aneksu oraz ogólnych warunków kredytu, jak również dokumentach przedstawiających historię spłaty kredytu. Jednocześnie sąd pominął przeprowadzenie postulowanego przez stronę dowodu z opinii biegłego. Mając na uwadze zebraną w sprawie dokumentację, powołanie biegłego nie mogło przyczynić się do ustalenia okoliczności relewantnych w kontekście niniejszej sprawy. Ustalając okoliczności zawarcia umowy sąd oparł się również w dużej mierze na przesłuchaniu obojga powodów. Sąd nie znalazł podstaw do kwestionowania ich relacji, odpowiada ona zasadom doświadczenia życiowego. Zeznania świadków nie miały znaczenia dla rozstrzygnięcia, bowiem nie byli w stanie przedstawić szczegółów procesu podpisywania umowy z powodami.

Sąd zważył, co następuje

Powództwo jest w przeważającym zakresie zasadne, jedynie co do odsetek w części podlega oddaleniu. Powodowie, po modyfikacji żądania, wnieśli o zasądzenie od pozwanego Banku kwot stanowiących całość świadczeń uiszczonych przez nich z tytułu zawarcia nieważnej umowy kredytu oraz o ustalenie nieważności umowy. Wskazywana przez powodów podstawa nieważności umowy wynikać miała przede wszystkim z zawarcia w umowie klauzul przeliczeniowych, a konkretnie z uprawnienia Banku do jednostronnego kształtowania kursów, według których następowało przeliczanie kwoty kredytu i według których następuje przeliczanie rat spłaty.

W pierwszej kolejności rozważyć zatem należało, jaki jest charakter umowy zawartej między stronami i czy wskazywane przez powodów postanowienia miały charakter niedozwolony. Powodowie zawierając umowę kredytu niewątpliwie mieli status konsumenta. Zgodnie z art. 221 k.c., w brzmieniu obowiązującym w dacie zawarcia umowy pomiędzy stronami, za konsumenta uważa się osobę fizyczną dokonującą czynności prawnej niezwiązanej bezpośrednio z jej działalnością gospodarczą lub zawodową. Te warunki zostały w przypadku powodów spełnione. Otwiera to możliwość zbadania treści umowy kredytu z perspektywy przepisów art. 3851 i nast. k.c.. W myśl art. 3851.§ 1 k.c. postanowienia umowy zawieranej z konsumentem nieuzgodnione indywidualnie nie wiążą go, jeżeli kształtują jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy (niedozwolone postanowienia umowne). Nie dotyczy to postanowień określających główne świadczenia stron, w tym cenę lub wynagrodzenie, jeżeli zostały sformułowane w sposób jednoznaczny. Według § 2 tego przepisu, jeżeli postanowienie umowy zgodnie z § 1 nie wiąże konsumenta, strony są związane umową w pozostałym zakresie. Z kolei w myśl § 3, nieuzgodnione indywidualnie są te postanowienia umowy, na których treść konsument nie miał rzeczywistego wpływu. W szczególności odnosi się to do postanowień umowy przejętych z wzorca umowy zaproponowanego konsumentowi przez kontrahenta. Rozkład ciężaru dowodu reguluje § 4 omawianego przepisu, zgodnie z którym, ciężar dowodu, że postanowienie zostało uzgodnione indywidualnie, spoczywa na tym, kto się na to powołuje. Kolejny przepis zawarty w art. 3852 k.c. stanowi, że oceny zgodności postanowienia umowy z dobrymi obyczajami dokonuje się według stanu z chwili zawarcia umowy, biorąc pod uwagę jej treść, okoliczności zawarcia oraz uwzględniając umowy pozostające w związku z umową obejmującą postanowienie będące przedmiotem oceny. Dodać należy, że przepisy te zostały wprowadzone do krajowego porządku prawnego w wyniku implementowania Dyrektywy Rady 93/13/EWG z dnia 5 kwietnia 1993 r. w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich (Dz.UE z dnia 21 kwietnia 1993 r.), co oznacza, że przy interpretacji tych przepisów należy uwzględnić orzecznictwo TSUE. Najistotniejsze znaczenie na tle umów kredytów indeksowanych kursem waluty obcej ma wyrok Trybunału Sprawiedliwości UE z dnia 3 października 2019 r. w sprawie K. Dziubak, J. Dziubak przeciwko Raiffeisen Bank International AG, sygn. akt C-260/18, publ. (...). W wyroku tym Trybunał wyjaśnił m.in., że Artykuł 6 ust. 1 dyrektywy 93/13 należy interpretować w ten sposób, że stoi on na przeszkodzie wypełnieniu luk w umowie, spowodowanych usunięciem z niej nieuczciwych warunków, które się w niej znajdowały, wyłącznie na podstawie przepisów krajowych o charakterze ogólnym, przewidujących, że skutki wyrażone w treści czynności prawnej są uzupełniane w szczególności przez skutki wynikające z zasad słuszności lub ustalonych zwyczajów, które nie stanowią przepisów dyspozytywnych lub przepisów mających zastosowanie, jeżeli strony umowy wyrażą na to zgodę. Artykuł 6 ust. 1 dyrektywy 93/13 należy interpretować w ten sposób, że stoi on na przeszkodzie utrzymywaniu w umowie nieuczciwych warunków, jeżeli ich usunięcie prowadziłoby do unieważnienia tej umowy, a sąd stoi na stanowisku, że takie unieważnienie wywołałoby niekorzystne skutki dla konsumenta, gdyby ten ostatni nie wyraził zgody na takie utrzymanie w mocy.

W rozpoznawanym przypadku powodowie – konsumenci - pouczeni o powyższym, na rozprawie w dniu 21 kwietnia 2022 r. wyrazili zgodę na „unieważnienie” umowy w całości, gdyby sąd doszedł do wniosku, że po wyeliminowaniu z niej abuzywnych klauzul umowa nie może funkcjonować w obrocie prawnym, a tym samym odmówili sanowania wadliwości umowy.

W niniejszej sprawie na pierwszy plan wysuwają się postanowienia umowne wprowadzające mechanizm przeliczania waluty CHF na polską i odwrotnie. Są to niewątpliwie klauzule odnoszące się do głównych świadczeń stron. Zgodnie bowiem z art. 69 ust. 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 roku prawo bankowe (w brzmieniu obowiązującym w dacie zawarcia przez strony umowy, t.j. Dz.U.2002. nr 72 poz. 665), przez umowę kredytu bank zobowiązuje się oddać do dyspozycji kredytobiorcy na czas oznaczony w umowie kwotę środków pieniężnych z przeznaczeniem na ustalony cel, a kredytobiorca zobowiązuje się do korzystania z niej na warunkach określonych w umowie, zwrotu kwoty wykorzystanego kredytu wraz z odsetkami w oznaczonych terminach spłaty oraz zapłaty prowizji od udzielonego kredytu. Analizując zawarte w umowie z dnia 19 marca 2009 r. klauzule dotyczące przeliczania walut, należy dojść do wniosku, że z całą pewnością nie określono ich w sposób jednoznaczny. Są one dla laika niezrozumiałe bez pomocy profesjonalnego doradcy. A należy pamiętać, że w wypadku umów kredytowych instytucje finansowe powinny zapewnić kredytobiorcom informacje wystarczające do podjęcia przez nich świadomych i rozważnych decyzji. W konsekwencji należy uznać, że pomimo tego, iż kwestionowane klauzule dotyczyły świadczeń głównych, jako niejednoznaczne, podlegają ocenie z punktu widzenia abuzywności, po myśli art. 3851 § 1 k.c.

Analizując postanowienia zawarte w umowie kredytu należy zauważyć, że nie zostało wskazane jednoznacznie jaki kurs ma zastosowanie do przewalutowania odpowiednio przy ustalaniu kwoty kredytu w CHF i jego spłacie. Nie wiadomo zatem według jakiego kursu miało nastąpić przeliczenie kwoty do wypłaty, a według jakiej do przeliczenia uiszczanych rat w złotówkach. W obu przypadkach chodzić miało o kursy Banku publikowane w Tabeli kursów kupna/sprzedaży. Kurs ten zatem nie ma charakteru określanego według jasnych i obiektywnych kryteriów, a przeciwnie - zależy każdorazowo od decyzji Banku, który wedle własnej polityki może kształtować wysokość kursu, a tym samym wysokość zobowiązań kredytobiorcy. W tej sytuacji należy przyjąć, że wymienione klauzule, jako sprzeczne z dobrymi obyczajami i rażąco naruszające interesy konsumenta nie wiążą powodów.

Mając przesądzony fakt, iż wymienione wyżej postanowienia umowne mają charakter abuzywny, należy ocenić, czy po ich wyeliminowaniu umowa może nadal funkcjonować. Na tak postawione pytanie należy odpowiedzieć przecząco. Wszak po usunięciu mechanizmu przeliczenia nie da się w ogóle określić wysokości zobowiązania odnoszącego się do świadczenia głównego z umowy kredytu. Z kolei w powołanym wyżej wyroku TSUE z dnia 3 października 2019 r. w sprawie K. Dziubak, J. Dziubak przeciwko Raiffeisen Bank International AG, Trybunał wyjaśnił, że nie ma możliwości zastąpienia luk w umowie, spowodowanych usunięciem z niej nieuczciwych warunków, wyłącznie na podstawie przepisów krajowych o charakterze ogólnym. Uwzględniając zatem, że po usunięciu zakwestionowanych postanowień umownych z umowy kredytu pomiędzy stronami umowa nie może w dalszym ciągu funkcjonować, a konsumenci godzą się na stwierdzenie nieważności całej umowy, należało przyjąć jej nieważność. Na marginesie dodać wypada, że sama konstrukcja umowy kredytu denominowanego w CHF, bądź indeksowanego, nie jest sprzeczna z przepisem art. 69 ustawy prawo bankowe, ani też z art. 3531 kc, stanowiąc możliwe warianty umowy kredytu (zob. wyrok SN z dnia 11 grudnia 2019 r., sygn. akt V CSK 382/18), publ. OSNC-ZD 2021/2/20), niemniej jednak w obrocie konsumenckim nie może zawierać klauzul abuzywnych, a jeżeli takie zawiera powoduje to skutek nieważności, o ile – jak to miało miejsce w niniejszym przypadku – umowa bez owych klauzul funkcjonować nie może, a konsument ów skutek akceptuje.

Poza tym, zgodnie z utrwaloną już linią orzecznictwa Trybunału Sprawiedliwości, kredytobiorca musi być jasno poinformowany, że podpisując umowę kredytu indeksowanego/denominowanego do waluty obcej, ponosi przez cały okres obowiązywania umowy ryzyko kursowe, które z ekonomicznego punktu widzenia może okazać się dla niego trudne do udźwignięcia w przypadku silnej deprecjacji waluty (zob. wyrok z dnia 20 września 2017, C-186/16, R.P.Andriciuc i in. Przeciwko Banca Romanaesca S.A.). Samo podpisanie przygotowanego przez Bank oświadczenia, że konsument jest w pełni świadomy potencjalnych ryzyk wynikających z zawarcia umowy nie wystarcza do uznania, że Bank spełnił wymóg przejrzystości (zob. wyrok Trybunału Sprawiedliwości z dnia 20 września 2018 r., C-51/17, OTP Bank i OTP Faktoring).

Skutkiem nieważności umowy jest konieczność zwrotu przez pozwany Bank spełnionych przez powodów świadczeń - zgodnie z art. 410 § 1 i 2 k.c. w zw. z art. 405 k.c. – w wykonaniu nieważnej umowy. Zgodnie z art. 410 § 2 k.c., świadczenie jest nienależne, jeżeli ten, kto je spełnił, nie był w ogóle zobowiązany lub nie był zobowiązany względem osoby, której świadczył, albo jeżeli podstawa świadczenia odpadła lub zamierzony cel świadczenia nie został osiągnięty, albo jeżeli czynność prawna zobowiązująca do świadczenia była nieważna i nie stała się ważna po spełnieniu świadczenia. W niniejszym przypadku, z uwagi na nieważność umowy kredytu, środki finansowe wpłacone przez powodów stronie pozwanej, tytułem spłaty rat kredytu uznać należy za świadczenie nienależne. Na podstawie art. 405 k.c. w zw. z art. 410 § 1 k.c. strona pozwana jest więc zobowiązana do zwrotu powódce wszelkich kwot świadczonych przez nią tytułem spłaty kredytu. Z przedłożonych przez powodów dokumentów dotyczących historii spłaty kredytu wynika, że pozwany Bank winien zwrócić powodom żądaną przez nich kwotę. Uwzględniając pogląd TSUE wyrażony w sprawie K. Dziubak, J. Dziubak przeciwko Raiffeisen Bank International AG, należy dojść do wniosku, że roszczenie stało się wymagalne dopiero z chwilą stanowczego oświadczenia konsumenta o odmowie sanowania umowy i wyrażeniu zgody na nieważność całej umowy (po uprzednim pouczeniu przez sąd o możliwych konsekwencjach wyroku). Oświadczenie to zostało złożone na rozprawie w dniu 21 kwietnia 2022 r. Z tą chwilą dopiero odpadła podstawa świadczenia, o której mowa w art. 410 § 2 k.c. Dopiero od dnia następnego (22 kwietnia 2022 r.) należą się powodom odsetki ustawowe za opóźnienie z mocy art. 481 § 1 i 2 k.c. w zakresie kwoty 70.489,18 zł. Natomiast co do kwoty 1.442,15 zł o którą rozszerzono powództwo, odsetki należne są dopiero od dnia doręczenia stronie pozwanej pisma zawierającego rozszerzone powództwo tj. od dnia 22 lipca 2022 r. Sąd zasądził więc od strony pozwanej na rzecz powodów kwoty wskazane w punkcie I sentencji wyroku, oddalając żądanie odsetek za okres wcześniejszy.

Żądanie odsetek za opóźnienie od świadczenia wyrażonego w walucie CHF oddalono w całości, bowiem regulacja z art. 481 § 2 w zw. z § 1 k.c. odnosi się do świadczeń pieniężnych wyrażonych w walucie polskiej. Oczywistym powinno być, z ekonomicznego punktu widzenia, że odsetki ustawowe za opóźnienie obowiązujące w Polsce dotyczą tylko świadczeń wyrażonych w walucie polskiej. Wypada zauważyć, że gdy dłużnik opóźnia się ze spełnieniem świadczenia wyrażonego w walucie obcej, wierzyciel może żądać spełnienia świadczenia także w walucie polskiej (art. 358 § 3 k.c.) i w takim przypadku ma prawo domagać się odsetek ustawowych za opóźnienie, o których mowa w art. 481 § 2 k.c. Decydując się na dochodzenie świadczenia w walucie obcej, wierzyciel musi pogodzić się z faktem, że odsetki za opóźnienie według stopy obowiązującej w kraju nie będą mu przysługiwać. Funkcję waloryzacyjną odsetek spełnia w takim przypadku wyrażenie świadczenia w walucie obcej (CHF). Nie ma tutaj sprzeczności z uchwałą Sądu Najwyższego z dnia 12 czerwca 1981 r. , sygn. akt V PZP 3/81, w myśl której odsetki za opóźnienie w płatności sumy pieniężnej wyrażonej w walucie obcej przysługują wierzycielowi w tej samej walucie, chyba że przepis szczególny stanowi inaczej. Sąd Najwyższy wyjaśnił tutaj, że odsetki, jako świadczenia uboczne, płatne są w takiej samej walucie, w jakiej płatne jest świadczenie główne, nie zajmował się jednak kwestią według jakiej stopy procentowej liczyć owe odsetki. Zagadnienie to staje się istotne w obecnym okresie, kiedy to obserwujemy istotną dewaluację waluty polskiej, czego wyrazem jest choćby kilkukrotne już w obecnym roku podnoszenie stopy odsetek ustawowych za opóźnienie obowiązujących w Polsce. Sąd Najwyższy w uzasadnieniu wyroku z dnia 21 marca 1990 r., sygn. akt I CR 42/90, publ. Lex nr 9019 trafnie zauważył, że w okresach w których krajowe stopy procentowe - w związku z dewaluacją złotego - znacznie przewyższają wysokość stóp obowiązujących w innych krajach, zastosowanie do spełnionych z opóźnieniem świadczeń pieniężnych wyrażonych w walucie obcej odsetek w wysokości obowiązującej na terenie Polski mogłoby stanowić źródło nieuzasadnionego bogacenia się wierzycieli. Uzasadnione jest więc przyjęcie, że krajowa stopa procentowa odsetek za opóźnienie nie dotyczy świadczeń wyrażonych w walucie CHF. Jak już wspomniano nie ma tutaj zagrożenia dla interesów powodów, bowiem zawsze mogą żądać świadczenia w walucie polskiej z mocy art. 358 § 3 k.c.

W pkt II sentencji wyroku ustalono zgodnie z żądaniem pozwu, że umowa o kredyt mieszkaniowy (...)-(...) nr. (...) (...) (...) zawarta w dniu 19 marca 2009 r. pomiędzy (...) Bank (...) S.A. z siedzibą w G. a J. K. i A. K. jest nieważna. Powodowie mieli interes prawny w ustaleniu nieważności umowy w rozumieniu art. 189 kpc, bowiem rzecz dotyczy trwałego stosunku prawnego, który nie został zakończony, kredyt nadal jest przez powodów spłacany, poza tym umowa służyła do wpisu hipoteki w księdze wieczystej.

O kosztach procesu sąd orzekł zgodnie z art. 100 zd. 2 k.p.c., bowiem powodowie ulegli jedynie w nieznacznej części swych żądań (co do części odsetek). Na zasądzone koszty złożyły się: opłata od pozwu w łącznej kwocie 1.000 zł, wynagrodzenia dla profesjonalnego pełnomocnika powodów w osobie adwokata w kwocie 10.800 zł, ustalone na podstawie § 2 pkt 7 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie (Dz.U. 2015, poz. 1800 ze zm.) oraz opłaty skarbowe od pełnomocnictwa w kwotach po 17 zł. Odnosząc się do wniosku pełnomocnika strony powodowej o zasadzenie kosztów jego wynagrodzenia zgodnie z przedłożonym spisem kosztów w łącznej wysokości 25.650,00 zł lub w podwójnej wysokości ,w ocenie sądu brak było przesłanek do jego uwzględnienia. Sprawa, której przedmiotem jest ważność kredytu denominowanego czy indeksowanego walutą obcą jest już obecnie standardowym rodzajem postępowania, które aktualnie dominują w sądach powszechnych. Co więcej zarówno pozew jak i odpowiedź na pozew są sporządzone w niniejszej sprawie według wypracowanego w praktyce wzorca. Wobec tego brak jest przesłanek wskazujących na ponadstandardową pracę wykonaną przez pełnomocnika strony powodowej. Jednocześnie wskazana w zestawieniu zawartym w spisie kosztów liczba godzin roboczych została w ocenie sądu znacząco zawyżona. W tym zakresie stawka podstawowa jest właściwa do nakładu pracy włożonej przez pełnomocnika powodów w prowadzenie niniejszego postępowania.

Apelacje od tego wyroku wniosły obie strony.

Powodowie zaskarżyli wyrok w części oddalającej powództwo co do odsetek ustawowych za opóźnienie liczonych od zasądzonych na rzecz powodów kwot, tj.:

• od kwoty 56.740,69 zł (słownie: pięćdziesiąt sześć tysięcy siedemset czterdzieści złotych 69/100) od dnia 13 lutego 2020 r. do 21 kwietnia 2022 r.;

• od kwoty 13.748,49 zł (słownie: trzynaście tysięcy siedemset czterdzieści osiem złotych 49/100) od dnia 20 stycznia 2022 r. do dnia 21 kwietnia 2022 r.;

• od kwoty 1.442,15 zł (słownie: jeden tysiąc czterysta czterdzieści dwa złote 15/100) od dnia 30 czerwca 2022 r. do dnia 21 lipca 2022 r.;

• od kwoty 53.113,73 CHF (słownie: pięćdziesiąt trzy tysiące sto trzynaście franków szwajcarskich 73/100) od dnia 13 lutego 2020 r. do dnia zapłaty;

• od kwoty 9.921,15 CHF (słownie: dziewięć tysięcy dziewięćset dwadzieścia jeden złotych 15/100 franków szwajcarskich) od dnia 30 czerwca 2022 r. do dnia zapłaty;

Wyrokowi zarzucili:

1. naruszenie przepisów prawa materialnego, tj.:

a) art. 481 § 1 w zw. z art. 455 w zw. z art. 410 § 2 k.c. poprzez błędną wykładnię polegającą na przyjęciu, że roszczenie o zwrot świadczenia nienależnego staje się wymagalne od dnia stanowczego oświadczenia konsumenta o odmowie sanowania umowy i wyrażeniu zgody na nieważność całej umowy, a odsetki ustawowe za opóźnienie należne są od dłużnika na rzecz wierzyciela od dnia następującego po złożeniu takiego oświadczenia, podczas gdy świadczenia bezterminowe powinny być spełnione niezwłocznie po wezwaniu dłużnika do jego wykonania i wówczas stają się wymagalne, a odsetki ustawowe za opóźnienie należne są od dnia następnego;

b) art. 7 ust. 1 Dyrektywy Rady 93/13/EWG z dnia 5 kwietnia 1993 r. w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich (Dz.Urz.UE.L 1993 Nr 95, str. 29, dalej: „Dyrektywa 93/13) poprzez błędną wykładnię polegającą na przyjęciu, że konsumentowi nie przysługują odsetki ustawowe za opóźnienie w spełnieniu świadczenia przez przedsiębiorcę do momentu złożenia przez konsumenta w toku postępowania sądowego oświadczenia o odmowie sanowania umowy i wyrażeniu zgody na nieważność po otrzymaniu pouczenia przez sąd w tym zakresie, podczas gdy wykładnia taka sprawia, iż nadmiernie utrudnione jest korzystanie przez konsumenta z praw przyznanych dyrektywą, a także w istotny sposób eliminuje odstraszający skutek, który powinien się wiązać z systemem ochrony konsumenta przewidzianym w ww. przepisie;

c) art. 481 § 1 i § 2 k.c. poprzez błędną wykładnię polegającą na przyjęciu, iż uprawnienie do naliczania ustawowych odsetek za opóźnienie odnosi się wyłącznie do świadczeń pieniężnych wyrażonych w walucie polskiej, a funkcję waloryzacyjną odsetek pełni wyrażenie świadczenia w walucie obcej, co skutkowało brakiem zasądzenia ustawowych odsetek za opóźnienie od świadczenia wyrażonego walucie franka szwajcarskiego, podczas gdy na podstawie wskazanego przepisu można domagać się odsetek ustawowych za opóźnienie również od świadczeń wyrażonych w walucie obcej, a odsetki za opóźnienie pełnią funkcję odmienną niż wyrażenie świadczenia w walucie obcej;

2. naruszenie przepisów prawa procesowego, które mogło mieć istotny wpływ na wynik sprawy, a to art. 98 § 1 w zw. z art. 100 k.p.c., poprzez niewłaściwe zastosowanie i brak uwzględnienia kosztów poniesionych opłat od pism zmieniających powództwo w kosztach procesu zasądzonych na rzecz powodów.

W oparciu o powyższe zarzuty, na podstawie art. 386 § 1 k.p.c, wnieśli o:

1.  zmianę zaskarżonego Wyroku częściowo, tj. przez zasądzenie na rzecz powodów od strony pozwanej:

a. dalszych odsetek ustawowych za opóźnienie liczonych od zasądzonych na rzecz powodów kwot:

• od kwoty 56.740,69 zł (słownie: pięćdziesiąt sześć tysięcy siedemset czterdzieści złotych 69/100) od dnia 13 lutego 2020 r. do 21 kwietnia 2022 r.;

• od kwoty 13.748,49 zł (słownie: trzynaście tysięcy siedemset czterdzieści osiem złotych 49/100) od dnia 20 stycznia 2022 r. do dnia 21 kwietnia 2022 r.;

• od kwoty 1.442,15 zł (słownie: jeden tysiąc czterysta czterdzieści dwa złote 15/100) od dnia 30 czerwca 2022 r. do dnia 21 lipca 2022 r.;

• od kwoty 53.113,73 CHF (słownie: pięćdziesiąt trzy tysiące sto trzynaście franków szwajcarskich 73/100) od dnia 13 lutego 2020 r. do dnia zapłaty;

• od kwoty 9.921,15 CHF (słownie: dziewięć tysięcy dziewięćset dwadzieścia jeden złotych 15/100 franków szwajcarskich) od dnia 30 czerwca 2022 r. do dnia zapłaty;

b. dalszej kwoty 60,00 zł z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się wyroku do dnia zapłaty, tytułem kosztów procesu;

2. zasądzenie od strony pozwanej na rzecz powodów kosztów postępowania przed sądem II instancji.

Pozwany Bank zaskarżył wyrok w zakresie uwzględniającym powództwo i zarzucił: naruszenie prawa procesowego:

1. art. 327 ¹ §1 i §2 k.p.c. poprzez sporządzenie uzasadnienia wyroku w sposób, który utrudnia weryfikację toku rozumowania, który doprowadził Sąd Okręgowy do wniosku o nieważności Umowy - w szczególności uzasadnienie wyroku przedstawia łączną ocenę klauzul przeliczeniowych, klauzuli tabeli kursowej zawartych w umowie kredytu mieszkaniowego z dnia 16 maja 2008 roku na kwotę 111.734,93 CHF ( zwana dalej (...) lub „(...)") bez wnikliwej analizy w zakresie norm w niej zawartych;

2/ art. 278 § 1 k.p.c. w zw. z art. 227 k.p.c. w zw. z art. 235 2 §1 k.p.c. polegające na bezzasadnym oddaleniu wniosku pozwanego o dopuszczenie i przeprowadzenie dowodu z opinii biegłego do spraw bankowości na okoliczności wskazane w odpowiedzi na pozew i dalszych pismach procesowych pozwanego, pomimo że okoliczności te miały istotne znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy, przede wszystkim w zakresie oceny spornych Umów kredytu pod względem potencjalnej i faktycznej możliwości dowolnego, oderwanego od realiów i zwyczajów rynkowych kształtowania kursu waluty podawanego przez Bank w Tabeli kursów;

Naruszenie przepisów prawa materialnego, mianowicie:

I. naruszenie art. 385 ¹ § 1 k.c. w zw. z art. 385 ¹ § 2 k.c. w zw. z art. 58 §1, §2 i §3 k.c. poprzez niewłaściwe zastosowanie i uznanie, że:

1/ abuzywność klauzul przeliczeniowych i tabel kursowych walut („klauzule dotyczące przeliczania walut" wg określenia Sądu I instancji) wpływa na los całego zobowiązania umownego i istnienie w umowie takich klauzul warunkuje byt tejże umowy, podczas gdy stwierdzenie abuzywność wskazanych postanowień nie wpływa na los całego zobowiązania określonego w walucie obcej;

2/ abuzywność klauzul przeliczeniowych walut zawartych w umowie powoduje niemożność wykonywania umowy podczas gdy możliwe jest funkcjonowanie umowy bez tych postanowień umownych albowiem ich brak nie powoduje powstania luki w umowie skutkującej niemożnością jej wykonywania;

3/ w przedmiotowej sprawie zmaterializowały się określone w tym przepisie przesłanki pozwalające uznać klauzule przeliczeniowe walut za niedozwolone, w tym że Bank miał możliwość nieskrępowanego kształtowania wysokości zobowiązania, podczas gdy Bank nie mógł w żaden sposób kształtować wysokości zobowiązania Kredytobiorcy (salda albo raty), bo jest ono wyrażone w CHF i sposób ustalania kursu CHF/PLN jest bez znaczenia dla wysokości zobowiązania Powoda, które od początku było wyrażone w walucie obcej;

4/ stwierdzenie niedozwolonego charakteru klauzul wymiany walut pociąga za sobą skutek nieważności całej umowy, pomimo że wyżej wymienione przepisy nie wiążą z abuzywnością klauzul umownych skutku w postaci bezwzględnej nieważności całej umowy (czynności prawnej), podczas gdy prawidłowe wykładnia wyżej wymienionych przepisów powinna prowadzić do wniosku, że po usunięciu klauzul abuzywnych, zobowiązanie zostaje wyrażone nadal w CHF, więc umowa może być nadal wykonywana, a irrelewantne dla oceny możliwości wykonywania umowy są postanowienia odsyłające do Tabeli kursów walut, skoro sama umowa może być wykonywana bezpośrednio w walucie obcej, z pominięciem stosowania tabelarycznego kursu walut Banku,

- naruszenie art. 111 ustawy Prawo bankowe poprzez jego niezastosowanie przy analizie prawnej i uznanie, że umowa nie przewidywała żadnych ograniczeń w określaniu przez bank kursów w tabelach kursów obowiązujących w banku, umowa pozostawiała bankowi w istocie dowolność w ustalaniu poziomu kursu walut obcych i nie przewidywała instrumentów, które mogłyby służyć kredytobiorcy do wpłynięcia na wysokość tego kurs.

- naruszenie art. 65 § 1 i 2 k.c. w zw. z art. 69 ust. 1 w zw. z art. 385 ^{( 1)} § 1 k.c. Prawa bankowego polegające na błędnej wykładni oświadczeń woli stron Umów z naruszeniem ustawowych kryteriów przewiedzianych dla oceny zgodnego zamiaru stron umowy, w szczególności pominięciu tekstu Umów kredytu i językowych norm znaczeniowych, związku pomiędzy jej postanowieniami, okoliczności zawarcia Umowy kredytu, a także złożonych wraz z zawarciem tej umowy i po tej chwili oświadczeniami, skutkujące nieprawidłowym określeniem świadczeń głównych stron Umowy kredytu, i w efekcie przyjęcie, że postanowienia umowne służące przewalutowaniu świadczeń na potrzeby wypłaty kredytu w walucie polskiej oraz na potrzeby spłaty kredytu za pomocą waluty polskiej, stanowią główne świadczenia stron Umowy kredytu, podczas gdy świadczeniem głównym banku jest oddanie do dyspozycji kredytobiorcy kwoty kredytu wskazanej w § 1 ust. 1 CSU Umów w CHF, a świadczeniem kredytobiorcy zwrot tej kwoty w wartości nominalnej wraz z odsetkami.

- naruszenie art. 385 ¹ § 1 k.c. oraz art. 385 ² k.c. przez ich niewłaściwe zastosowanie polegające na uznaniu, iż dla ustalenia abuzywności szeregu postanowień spornych umów wystarczy ogólne stwierdzenie, że postanowienia te są abuzywne i ogólne wyjaśnienie, w jakich aspektach Sąd dopatruje się ich nieuczciwości, bez osobnego wytłumaczenia, z jakich przyczyn Sąd uznał określone postanowienie Umów za spełniające łącznie obie przesłanki abuzywności, tj. przesłanki sprzeczności z dobrymi obyczajami oraz rażącego naruszenia interesu konsumenta, podczas gdy prawidłowe zastosowanie tego przepisu powinno polegać na tym, że zapisy spornych umów, dotyczące kwestii odrębnych normatywnie - tj. (i) spreadu walutowego oraz (ii) denominowanego charakteru umowy (ryzyka kursowego), Sąd miał obowiązek ocenić odrębnie w zakresie spełnienia przez każde z tych postanowień z osobna przesłanek sprzeczności z dobrymi obyczajami oraz rażącego naruszenia interesu konsumenta; Sąd Okręgowy nie odniósł się w sposób konkretny i zindywidualizowany do okoliczności niniejszej sprawy, nie weryfikując, czy postanowienia dotyczące, spreadu walutowego oraz postanowienia dotyczące ryzyka kursowego spełniły obie przesłanki abuzywności;

- naruszenie art. 385 ¹ § 1 k.c. w zw. z art. 385 ² k.c. (i) w zw. z art. 1 ust. 2 Dyrektywy 93/13 stosowanym w zw. z art. 358(1) § 2 k.c. i art. 111 Prawa bankowego oraz (ii) w związku z art. 4 ust. 1 Dyrektywy 93/13 i ust. 2 lit. c) załącznika do Dyrektywy 93/13 przez niewłaściwe zastosowanie tych przepisów i przyjęcie, że postanowienia dotyczące klauzul przeliczeniowych i zastosowania kursu kupna i kursu sprzedaży z tabeli kursowej Banku są niedozwolonymi postanowieniami umownymi, mimo że:

a) Dyrektywa 93/13 przewiduje, iż kurs waluty może być przez dostawcę (tu Bank) ustalony w momencie dostawy (wypłaty lub spłaty kredytu) (ust. 2 lit c załącznika Dyrektywy 93/13). a art. 111 ust. 1 pkt 4) Prawa bankowego daje Bankowi podstawę do ustalania kursów w tabeli banku (co oznacza, że publikowanie kursów w tabelach kursowych banku - na mocy art. 1 ust, 2 Dyrektywy - powinno być wyłączone spod oceny z perspektywy abuzywności);

b) Sąd uznał, iż przewidziany w umowach kredytu mechanizm jest formą waloryzacji, a w takiej sytuacji powinien był jednak konsekwentnie uznać, że mechanizm waloryzacji na mocy art. 1 ust. 2 Dyrektywy 93/13 w zw. z art. 358' § 2 k.c. nie podlega ocenie z perspektywy abuzywności;

c) Dyrektywa 93/13 nakazuje przy ocenie abuzywności uwzględniać „rodzaj towarów lub usług1" oraz z wszelkie okoliczności towarzyszące (art. 4 ust. 1), co oznacza, że Sąd przy ocenie abuzywności powinien wziąć pod uwagę, że postanowienia odnoszące się do indeksów rynkowych (takich jak np. kurs waluty) w umowach zawartych na kilkadziesiąt lat, nie mogą być opisane w formule algorytmu matematycznego.

- naruszenie art. 385 ¹ § 1 k.c. oraz art. 385 ² k.c. w związku z art. 111 ustawy prawo bankowe poprzez błędną wykładnię i przyjęcie że klauzule umowne dotyczące przeliczania walut, nie zostały określone ich w sposób jednoznaczny gdy tymczasem sporna umowa jednoznacznie wskazuje po jakim kursie będą przeliczane kwoty wypłacane kredytobiorcom w PLN, oraz po jakim rozliczane wpłaty w PLN, odsyłając w tym zakresie do Tabeli kursowej, a art. 111 ust. 1 pkt 4) Prawa bankowego daje Bankowi podstawę do ustalania kursów w tabeli banku. Działanie banku w tym zakresie nie jest więc działaniem bezprawnym lecz realizacją obowiązku ustawowego.

- naruszenie art. 385 ¹ § 1 k.c. oraz art. 385 ² k.c. poprzez błędną wykładnię i przyjęcie, że przy ocenie abuzywności nie można wziąć pod uwagę sposobu wykonywania umowy, w sytuacji gdy: dochodzi do świadomego i wynikającego z istniejących wyborów skorzystania przez konsumenta z postanowienia potencjalnie niedozwolonego,

- ustalanie kursu przez Bank następuje na poziomie rynkowym, a pominięcie tego elementu prowadzi do nakładania daleko idących sankcji na podstawie całkowicie hipotetycznych naruszeń praw konsumenta, co narusza również zasadę proporcjonalności sankcji;

- naruszenie art. 385 ¹ § 2 k.c, art. 58 § 1 i 2 k.c, art. 354 § 1 k.c. oraz art. 69 ust. 3 p.b. poprzez błędną wykładnię i przyjęcie, że po wyeliminowaniu klauzul przeliczeniowych w spornych umowach kredytu denominowanego w walucie obcej powstaje umowa, która nie może być dalej wykonywana poprzez spłatę w walucie obcej, a wskutek tego przyjęcie nieważności umowy, pomimo braku podstaw do takiej tezy. IX Naruszenie art. 65 § 1 k.c, art. 358 § 1 i 2 k.c, art. L p.w.k.c poprzez błędną wykładnię i uznanie, że ewentualna luka w umowie powstała na skutek usunięcia z niej klauzul przeliczeniowych (gdyby przyjąć, że taka luka w ogóle może powstać), nie może być wypełniona poprzez odwołanie się do uzupełniającej wykładni oświadczeń woli, względnie treści art. 358 k.c. i wykonywanie spornej umowy poprzez spłatę w walucie polskiej.

Wniósł o zmianę wyroku i oddalenie powództwa w całości oraz zasądzenie od powodów na rzecz pozwanego kosztów procesu według norm przepisanych wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie, ewentualnie, uchylenie wyroku w i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania. Wniósł też o przeprowadzenie dowodu z opinii biegłego sądowego z dziedziny ekonomii ze specjalnością w dziedzinie bankowości na okoliczności wnioskowane w odpowiedzi na apelację.

Strony wniosły wzajemnie o oddalenie apelacji strony przeciwnej.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja pozwanego jest bezzasadna, natomiast zasługuje na uwzględnienie apelacja powodów.

Sąd I Instancji dokonał prawidłowych ustaleń faktycznych, które Sąd Apelacyjny przyjął za własne oraz trafnie zastosował przepisy prawa procesowego i materialnego.

Uzasadnienie wyroku spełnia ustawowe wymogi oraz poddaje się ocenie merytorycznej sądu drugiej instancji.

Na wstępie należy podkreślić, że w postępowaniu drugoinstancyjnym sąd zobligowany jest do ponownego rozpoznania sprawy, a nie wszystkich zarzutów i poglądów stron podniesionych w apelacji czy w odpowiedzi na apelację. Sąd drugiej instancji nie jest związany zarzutami apelacji dotyczącymi naruszenia prawa materialnego, wiążą go natomiast zarzuty dotyczące naruszenia prawa procesowego; w granicach zaskarżenia bierze jednak z urzędu pod uwagę nieważność postępowania. Z przewidzianego w art. 378 § 1 k.p.c. obowiązku rozpoznania sprawy w granicach apelacji nie wynika konieczność odrębnego omówienia w uzasadnieniu wyroku każdego argumentu podniesionego w apelacji. Wystarczy, jeśli sąd drugiej instancji odniesie się do zarzutów en bloc, ale w sposób wskazujący na to, że zostały one przez sąd drugiej instancji w całości rozważone przed wydaniem rozstrzygnięcia (tak uzasadnienie postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 11 lutego 2021 r., sygn. akt I CSK 709/20). Zgodnie z art. 327 ¹ § 2 k.p.c. uzasadnienie wyroku sporządza się w sposób zwięzły. Jeżeli zarzuty apelacyjne są ponadprzeciętnie rozbudowane (jak w niniejszej sprawie), można je rozważać łącznie, chwytając oś problemu, byleby podsumować je stanowczą puentą z wyjaśnieniem, dlaczego tego rodzaju argumentacja nie jest zasadna (tak postanowienie SN z 17 listopada 2020 r., I UK 437/19).

Ustalenia faktyczne poczynione przez Sąd I instancji są prawidłowe i Sąd Apelacyjny przyjmuje je za własne.

Sąd Okręgowy zasadnie pominął wniosek pozwanego o dopuszczenie dowodu z opinii biegłego z zakresu finansów i bankowości jako nie mający znaczenia dla rozstrzygnięcia. Zbędne jest ustalenie czy kurs waluty przyjmowany przez Bank był kursem rynkowym, a także ustalenie wysokości roszczenia należnego powodowi przy zastąpieniu klauzul abuzywnych. O tym, czy sporna umowa kredytu zawiera postanowienia niedozwolone w rozumieniu art. 385 ¹ § 1 k.c. decyduje treść tej umowy, a zwłaszcza kwestia, czy pozwany bank przyznał sobie uprawnienie do kształtowania świadczeń drugiej strony (konsumenta) i czy doszło w ten sposób do zaburzenia równowagi kontraktowej stron, a nie to, jak faktycznie umowa była wykonywana czy jakie koszty poniósłby konsument gdyby zwarł umowę kredytu złotowego.

Na rozstrzygnięcie nie mogło mieć też wpływu ustalenie na ile kurs przyjmowany przez Bank odbiegał od kursu wolnorynkowego. Oceny czy postanowienie umowne jest niedozwolone dokonuje się według stanu z chwili zawarcia umowy (uchwała Sądu Najwyższego z 20 czerwca 2018 r. III CZP 29/17). Wydarzenia mające miejsce po zawarciu umowy nie mają wpływu na ocenę abuzywności postanowień umowy. Nie ma więc znaczenia, czy po zawarciu umowy kurs stosowany przez pozwany bank był rynkowy. Nawet w sytuacji gdyby kurs ten był kursem rynkowym istniałaby podstawa do przyjęcia, że klauzule przeliczeniowe są abuzywne, albowiem potencjalnie dawały bankowi możliwość dowolnego kształtowania owego kursu i jednostronnego decydowania o wysokości rat spłat obciążających kredytobiorcę, co samo przez się rażąco narusza jego interesy. Tym samym w niniejszej sprawie nie doszło do naruszenia wymienionych w apelacji przepisów, w szczególności art. 235 ² § 1 pkt 2 k.p.c.

Sąd Apelacyjny podziela ocenę Sądu Okręgowego odwołującą się do przepisów prawa konsumenckiego.

Nie budzi wątpliwości ocena, że wskazane przez Sąd pierwszej instancji postanowienia umowne mają charakter abuzywny. W tym zakresie rozważania Sądu Okręgowego zasługują na aprobatę.

W ocenie Sądu Apelacyjnego abuzywność przedmiotowych postanowień umownych wynika już z ich niejasności, a nadto w pozostawieniu Bankowi swobody w ustalaniu zasad kreowania ostatecznej wysokości wzajemnych świadczeń, jak też przewidzenia mechanizmu odmiennego kursu walutowego dla ustalenia świadczenia banku i kredytobiorcy. Ze spornych postanowień wynika zatem, że z naruszeniem zasady równości stron Bank, jako podmiot silniejszy w stosunku do konsumenta, uzyskał możliwość samodzielnego kreowania wysokości wzajemnych świadczeń, przy przewidzeniu mechanizmu polegającego na stosowaniu odmiennego, niekorzystnego dla kontrahenta Banku kursu, w zależności od tego, czy dotyczy to wyliczenia świadczenia Banku czy kredytobiorcy, a dodatkowo przy takiej konstrukcji, która – z uwagi na brak jasności – nie pozwalała przewidzieć wysokości tych świadczeń. Również wywody zawarte w apelacji co do braku swobody Banku w ustalaniu marży są niejasne i niepoparte dowodami ani źródłami prawa co do związania kursem NBP również w zakresie marży.

Ponad rozważania Sądu Okręgowego wskazać należy, że sporne postanowienia umowne mieściły w sobie klauzulę walutowości – przewidywały bowiem, że jakkolwiek świadczenia stron miały być płacone w walucie krajowej, to waluta obca będzie walutą rozliczeniową. W związku z tym wskazać należy, że Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej, w wyroku z dnia 10 czerwca 2021 r. (sprawa C-776/19) stwierdził m.in., że „wykładni art. 4 ust. 2 dyrektywy 93/13 w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich należy dokonywać w ten sposób, że warunki umowy kredytu, przewidujące, iż waluta obca jest walutą rozliczeniową (…) i powodujące skutek w postaci ponoszenia ryzyka kursowego przez kredytobiorcę, są objęte zakresem tego przepisu, w wypadku gdy warunki te określają istotny element charakteryzujący wspomnianą umowę”, jak też, że wykładni art. 3 ust.1 powołanej wyżej dyrektywy należy dokonywać w ten sposób, że „warunki umowy kredytu, przewidujące, iż waluta obca jest walutą rozliczeniową (…) i powodujące skutek w postaci ponoszenia nieograniczonego ryzyka kursowego przez kredytobiorcę, mogą doprowadzić do powstania znaczącej nierównowagi wynikających z tej umowy kredytu praw i obowiązków stron ze szkodą dla konsumenta, jeśli przedsiębiorca nie mógł racjonalnie oczekiwać, przestrzegając wymogu przejrzystości w stosunku do konsumenta, iż ten konsument zaakceptowałby, w następstwie indywidualnych negocjacji, nieproporcjonalne ryzyko kursowe, które wynika z takich warunków”.

Nie budzi wątpliwości, że sporne klauzule indeksacyjne określały istotny element charakteryzujący zawartą przez strony umowę. W rzeczywistości bowiem dotyczyły głównych postanowień umownych, wpływających na wysokość głównych świadczeń stron. Stanowiły jej istotę, wyróżnik, tworząc charakterystykę umowy.

Podkreślenia wymaga, że ryzyko zmian kursowych waluty rozliczeniowej w całości zostało przerzucone na konsumenta. Oczywiście zmiany te, w zależności od kierunku zmian kursowych, mogły być korzystne bądź niekorzystne dla kontrahenta Banku. Jednak - to co istotne - ryzyko zmian niekorzystnych było nieograniczone. Tym samym, w świetle treści umowy, konsekwencje nadzwyczajnej deprecjacji waluty krajowej obciążały wyłącznie i w całości kredytobiorcę. W szczególności w umowie brak jest zastrzeżenia, że w razie istotnej, w oznaczonych w umowie granicach, deprecjacji waluty krajowej, dalsze konsekwencje tych niekorzystnych zmian będą obciążały obie strony. W rezultacie kredytobiorcy – konsumenci zostali w sposób nieograniczony obciążeni nieproporcjonalnym ryzykiem kursowym, w tym także takim, który nie mieścił się w przewidywalnych w dacie zawarcia umowy granicach.

Tymczasem Bank ponosił ryzyko tylko do wysokości wypłaconej kwoty kredytu w razie hiperinflacji w Szwajcarii.

W tym stanie rzeczy ciężar wykazania, iż konsument został prawidłowo pouczony o istocie wskazanego ryzyka oraz, że przy pełnej świadomości tego ryzyka konsument zaakceptowałby przewidziane w umowie rozwiązanie, spoczywał na Banku. Takich okoliczności strona pozwana nie wykazała. Nie wykazała zatem, by sporne postanowienia zostały uzgodnione w następstwie indywidualnych negocjacji, w rozumieniu art. 385 ¹ § 1 k.c.

Sporne klauzule nie spełniały także warunku sformułowania w sposób jednoznaczny i zrozumiały (art. 358 § 2 k.c.). Zważyć należy, że dla spełnienia tego warunku nie jest wystarczająca zrozumiałość postanowienia pod względem formalnym i gramatycznym. Niezbędne jest spełnienie wymagania, by umowa przedstawiała w sposób przejrzysty konkretne działanie mechanizmu, do którego odnosi się postanowienie, tak aby właściwie poinformowany oraz dostatecznie uważny i rozsądny przeciętny konsument był w stanie oszacować, w oparciu o jednoznaczne i zrozumiałe kryteria, wypływające dla niego z tej umowy konsekwencje ekonomiczne (tak; TSUE w wyroku z 26 lutego 2015 r., C-143/13).

Stosownie do treści art. 385 ¹ § 1 i 2 k.c., postanowienia umowy zawieranej z konsumentem nieuzgodnione indywidualnie nie wiążą go, jeżeli kształtują jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy, a w takim przypadku strony są związane umową w pozostałym zakresie. Nie dotyczy to postanowień określających główne świadczenia stron, w tym cenę lub wynagrodzenie, jeżeli zostały sformułowane w sposób jednoznaczny.

Na tle stosowania przedmiotowego przepisu Sąd Najwyższy przyjmuje jednolicie, że brak związania konsumenta niedozwolonym postanowieniem umownym oznacza, iż nie wywołuje ono skutków prawnych od samego początku i z mocy samego prawa, co sąd ma obowiązek wziąć pod uwagę z urzędu (tak m.in. w uchwale z dnia 29 czerwca 2007 r., III CZP 62/07, OSNC z 2008 r., z. 7-8, poz. 87; uchwała składu 7 sędziów SN z dnia 20 czerwca 2018 r., III CZP 29/17, OSNC z 2019 r., z.1, poz.2), chyba że konsument następczo udzieli „świadomej, wyraźnej i wolnej zgody” na to postanowienie i w ten sposób jednostronnie przywróci mu skuteczność (tak: m.in. w wyroku z dnia 14 lipca 2017 r., II CSK 803/16, w uchwale z dnia 6 kwietnia 2018 r., III CZP 114/17, OSNC z 2019 r., z.3, poz. 26).

Wyżej przedstawiony pogląd pozostaje w zgodzie z postanowieniami dyrektywy Rady 93/13/EWG z dnia 5 kwietnia 1993 r. w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich (Dz.Urz.UE.L. 1993.95.29 z dnia 21 kwietnia 1993 r.) oraz ich rozumieniem wynikającym z orzecznictwa TSUE. Zważyć bowiem należy, że zawarte w kodeksie cywilnym regulacje art. 3851-3854 stanowią wyraz implementacji do polskiego porządku prawnego wyżej powołanej dyrektywy. W konsekwencji, przy wykładni polskich przepisów regulujących prawo konsumenckie należy brać pod uwagę wskazówki wynikające z tej dyrektywy i z dotyczącego jej dorobku orzeczniczego. Zgodnie natomiast z art. 6 ust.1 dyrektywy, nieuczciwe warunki w umowach zawieranych przez sprzedawców lub dostawców z konsumentami nie będą wiążące dla konsumenta, a umowa w dalszej części będzie nadal obowiązywała strony, jeżeli jest to możliwe po wyłączeniu z niej nieuczciwych warunków.

W świetle treści w/w przepisów oraz orzecznictwa TSUE i Sądu Najwyższego, nie budzi więc wątpliwości, że – co do zasady - sąd ma obowiązek zbadania czy klauzula ma charakter abuzywny i wyciągnięcia z tego konsekwencji, a konsekwencją tą jest przede wszystkim ciążący na sądzie obowiązek zaniechania stosowania klauzuli abuzywnej – jednak bez zmiany jej treści. Z tego punktu widzenia istotne znaczenie ma ocena, czy wyeliminowanie postanowienia niedozwolonego wpływa na pozostałą część umowy, czy też bez klauzuli abuzywnej umowa może obowiązywać. W szczególności – z oczywistych względów - umowa nie może dalej obowiązywać, o ile niedozwolone postanowienia umowne dotyczą głównego przedmiotu umowy. Jakkolwiek – stosowanie do treści art. 4 ust.2 dyrektywy Rady 93/13/EWG jak i art. 485 ¹ § 1 k.c. – ocena nieuczciwego charakteru warunków nie dotyczy postanowień określających główne świadczenia stron, ale wyłączenie to nie znajduje zastosowania jeżeli postanowienia te nie zostały sformułowane w sposób jednoznaczny. Jak już wyżej wskazano, sporne klauzule indeksacyjne nie spełniają tego ostatniego warunku.

Należy zwrócić uwagę, że – zgodnie z poglądem wyrażonym przez TSUE – za postanowienia odnoszące się do głównego przedmiotu umowy należy uważać te, które określają podstawowe świadczenia w ramach danej umowy i które z tego względu charakteryzują tę umowę, a więc definiują samą istotę konkretnego stosunku umownego (tak TSUE w: wyroku z dnia 30 kwietnia 2014 r., C-26/13, wyroku z dnia 26 lutego 2015 r., C-143/13, wyroku z dnia 23 kwietnia 2015 r., C-96/14). Podobnie, w orzecznictwie sądów polskich pojęcie postanowień określających główne świadczenia stron wiązane jest ze świadczeniami charakteryzującymi daną umowę, określającymi jej istotę, czyli tzw. essentialia negotii, rozumiane jako cechy, według których dokonuje się kwalifikacji konkretnej czynności prawnej do ustawowo wyróżnionych typów czynności.

Zatem kryteria kwalifikacji przesłanki głównych świadczeń stron odnoszą się do elementów przedmiotowo istotnych, przy uwzględnieniu podziału na świadczenia główne (w tym świadczenia o zasadniczym znaczeniu dla danego stosunku prawnego) i uboczne. Nadto odnoszą się do tego, czy dane postanowienie jest charakterystyczne dla danego stosunku prawnego oraz, czy reguluje typowe dla danego stosunku prawnego świadczenia.

Z tych względów aktualnie dominuje ocena, że zastrzeżone w umowie kredytu złotowego indeksowanego do waluty obcej klauzule kształtujące mechanizm indeksacji określają główne świadczenie kredytobiorcy (tak Sąd Najwyższy m.in.: w wyroku z dnia 30 września 2020 r., I CSK 556/18, lex nr 3126114; w wyrok z dnia 4 kwietnia 2019 r., III CSK 159/17, OSP 2019, z. 12, poz. 115; w wyroku z dnia 9 maja 2019 r., I CSK 242/18, lex nr 2690299). W ostatnim z cyt. powołanych orzeczeń Sąd Najwyższy podkreślił, że „Obowiązek zwrotu kwoty wykorzystanego kredytu w oznaczonych terminach spłaty stanowi główne świadczenie kredytobiorców. Klauzula waloryzacyjna wpływa na wysokość tego świadczenia”. Przy ocenie zatem, że przedmiotowe klauzule, które są sprzeczne z dobrymi obyczajami i rażąco naruszają interes konsumentów, zostały sformułowane w sposób niejednoznaczny, nie poddający się weryfikacji, to wypełniona jest przesłanka abuzywności postanowień określających główne świadczenia stron.

Takimi są kwestionowane postanowienia zawierające klauzule indeksacyjne. Określają bowiem świadczenia główne stron poprzez wskazanie podstaw do ich ustalenia, w sytuacji, gdy klauzule indeksacyjne nie odwoływały się do ustalonego w sposób obiektywny kursu waluty, do obiektywnych wskaźników, na które żadna ze stron nie miała wpływu, lecz poprzez nietransparentny mechanizm wymiany waluty pozwalały kształtować ten kurs w sposób dowolny. Nadto powodowie w sposób nieograniczony zostali obciążeni nieproporcjonalnym ryzykiem kursowym, a brak pouczenia ich o konsekwencjach przedmiotowej regulacji nie pozwala na przyjęcie, iż świadomie przyjęli na siebie takie ryzyko.

Jak już wskazano, wyeliminowanie z łączącej strony umowy niedozwolonych postanowień umownych wymaga oceny, czy umowa w pozostałym zakresie jest możliwa do utrzymania. W świetle powyższych rozważań oczywista jest konkluzja, że eliminacja postanowienia umownego zawierającego klauzulę indeksacyjną prowadzić będzie do upadku umowy w całości. Na podstawie pozostałych postanowień umowy nie jest możliwe określenie praw i obowiązków stron.

Klauzula niedozwolona nie wywołuje skutków prawnych od samego początku i z mocy samego prawa, przy czym jeżeli umowa kredytu nie może bez klauzuli abuzywnej wiązać stron, dzieli ona los klauzuli.

Z istoty prawa konsumenckiego wynika jednak, że konsument może następczo udzielić „świadomej, wyraźniej i wolnej zgody” na niedozwolone postanowienie i w ten sposób jednostronnie przywrócić mu skuteczność. Nie budzi wątpliwości stanowisko powodów, iż domagają się oni upadku całej umowy i nie dążą do jej utrzymania.

W sprawie nie ma także możliwości utrzymania umowy poprzez wprowadzenie, w miejsce postanowienia niedozwolonego, regulacji zastępczej. Nie można w szczególności uznać, iż taką regulację może stanowić przepis art. 358 § 2 k.c. – przepis ten nie ma bowiem charakteru normy dyspozytywnej w rozumieniu wynikającym z orzecznictwa TSUE. Nadto rozważania w tym zakresie są bezprzedmiotowe, skoro powodowie złożyli jednoznaczne oświadczenie o braku woli utrzymania spornej umowy.

W rezultacie spełnione zostały warunki do uznania zawartej przez strony umowy kredytowej za nieważną, co uzasadniało uwzględnienie roszczenia powodów także w tej części, w której domagali się zasądzenia od pozwanego Banku spełnionych przez nich świadczeń w wykonaniu tej umowy – stosownie do treści art. 410 § 2 k.c. W sprawie poza sporem pozostawała wysokość tych świadczeń - odpowiada ona wysokości dochodzonej w sprawie kwoty.

Z kolei apelacja powodów zasługiwała na uwzględnienie. Sąd Okręgowy naruszył art. 455 k.c. w zw. z art. 481 § 1 k.c. w zw. z art. 6 ust. 1 i 7 ust. 1 dyrektywy Rady 93/13/EWG z 5 kwietnia 1993 r. w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich. Nie ulega wątpliwości, że kwestia odsetek za opóźnienie powinna być oceniona na zasadach ogólnych. Świadczenie spełnione na podstawie niedozwolonego postanowienia umownego to świadczenie nienależne (art. 410 § 2 k.c.), którego termin spełnienia nie jest oznaczony. W konsekwencji, zgodnie z art. 455 k.c., świadczenie powinno być spełnione niezwłocznie po wezwaniu dłużnika do wykonania. Po upływie terminu wskazanego w wezwaniu, jeśli tylko był to termin niezwłoczny, dłużnik popada w opóźnienie, zaś wierzyciel może żądać odsetek za czas opóźnienia (art. 481 § 1 k.c.). Wyrokiem z dnia 14 grudnia 2023 r. w sprawie C-28/22, Trybunał po raz kolejny odniósł się do niektórych zagadnień związanych z dochodzeniem roszczeń wynikających z niedozwolonych postanowień umownych, wypracowanych w uchwale Sądu Najwyższego z dnia 7 maja 2021 r., III CZP 6/21. W punktach 71 oraz 83-87 tego orzeczenia wyraźnie zaakcentowano prawo konsumenta do domagania się odsetek za opóźnienie od momentu upływu terminu wskazanego w wezwaniu.

Sąd Okręgowy odnosząc się do terminu wymagalności wierzytelności powodów nie uwzględnił faktu, iż powodowie postawili w stan wymagalności swoją wierzytelność z tytułu zwrotu świadczenia nienależnego, skoro już na etapie przedsądowym zarzucili świadomie nieważność umowy i konieczność rozliczenia świadczeń nienależnych (pismo z 18.10.2019 r., (k. 106-112), w którym powołując się na nieważność umowy, wzywali do rozliczenia świadczeń nienależnych. Nie wezwali jednak do zapłaty konkretnej kwoty. W tej sytuacji dopiero doręczenie odpisu pozwu spowodowało wymagalność roszczenia powodów dochodzonego w pozwie i bieg odsetek od 13 marca 2020r. Wymagalność pozostałych roszczeń powstawała z dniem doręczenia odpisu pism rozszerzających powództwo, czyli z dniem 14 lutego 2022r odnośnie kwoty 13.748,49 zł oraz 5 sierpnia 2022r co do kwoty 1.442,15 zł oraz kwoty 9.921,15 CHF. Kwota wyrażona w walucie obcej jest świadczeniem pieniężnym (tak samo jak kwota wyrażona w złotych polskich), dla opóźnienia którego ustawodawca nie przewidział odrębnej stopy procentowej, dlatego w obu przypadkach mają zastosowanie te same przepisy.

Nietrafnie Sąd Okręgowy powiązał datę wymagalności roszczenia powodów (konsumentów) przeciwko bankowi - przedsiębiorcy, w tym także roszczenia o zapłatę odsetek (art. 481 k.c.) ze złożeniem przez powodów stosownego oświadczenia w trybie procesowym, tj. w toku postępowania sądowego. Nie sposób uznać, że niezłożenie przez konsumenta oświadczenia lub złożenie go w późniejszym terminie będzie mieć bezpośrednie przełożenie na termin wymagalności roszczenia odsetkowego. Powyższa kwestia w świetle skutecznego wezwania pozwanego do zapłaty w treści pozwu i wcześniejszego stanowiska powodów nie stanowi argumentu na poparcie tezy Sądu Okręgowego.

Z przyczyn wyżej przedstawionych, Sąd Apelacyjny, w uwzględnieniu apelacji powodów, na podstawie art. 386 § 1 k.p.c. zmienił zaskarżony wyrok w części, uznając apelację powodów w pozostałej części, a apelację pozwanego w całości uznano za bezzasadną - orzekając o ich oddalaniu w oparciu o art. 385 k.p.c.

Kierując się zasadą odpowiedzialności za wynik sporu, o kosztach postępowania apelacyjnego, Sąd Odwoławczy orzekł na podstawie art. 98 § 1 i 3 i art. 98 ¹ k.p.c. w zw. z art. 108 § 1 k.p.c. w zw. z art. 391 § 1 k.p.c. i w zw. z art. 391 § 1 k.p.c. i w zw. w § 2 pkt 7 oraz § 10 ust. 1 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie (t.j. Dz.U. 2023, poz. 1964), mając na uwadze, że powodowie w istocie wygrali sprawę w zakresie obydwu apelacji.