Portal Orzeczeń Sądu Apelacyjnego w Krakowie

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 6 maja 2024 r.

Sąd Apelacyjny w Krakowie, I Wydział Cywilny

w składzie:

Przewodniczący: SSA Paweł Rygiel

Protokolant: Michał Góral

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 6 maja 2024 r. w Krakowie

sprawy z powództwa (...) Bank S.A. w W.

przeciwko W. K. i J. K.

o zapłatę

na skutek apelacji strony powodowej

od wyroku Sądu Okręgowego w Krakowie

z dnia 22 czerwca 2023 r., sygn. akt I C 3321/22

uchyla zaskarżony wyrok i sprawę przekazuje Sądowi Okręgowemu
w Krakowie do ponownego rozpoznania i rozstrzygnięcia o kosztach postępowania apelacyjnego, w innym składzie.

sygn. akt I ACa 2710/23

UZASADNIENIE

wyroku z dnia 6 maja 2024 r.

Zaskarżonym wyrokiem Sąd Okręgowy oddalił powództwo, którym powodowy (...) Bank S.A. w W. domagał się zasądzenia od pozwanych J. K. i W. K. solidarnie kwoty 271.477,67 zł wraz z odsetkami.

Sąd I instancji ustalił, że strony zawarły w dniu 13 sierpnia 2015 r. umowę kredytu nr (...) na kwotę 294 300 zł, na sfinansowanie nabycia prawa własności nieruchomości mieszkalnej. Dalej, po uprzednim wezwaniu pozwanych do zapłaty przeterminowanego zadłużenia (w dniu 20 maja 2021 r.), w dniu 19 czerwca 2021 r. strona powodowa złożyła pozwanym oświadczenie o wypowiedzeniu umowy z zachowaniem 30-dniowego okresu wypowiedzenia, licząc od daty doręczenia wypowiedzenia. Równocześnie Bank wskazał, że kwota zaległości wynosi 4 728, 56 zł + 8,50 zł.

Sąd poczynił także ustalenia dotyczące treści zawartej przez strony umowy, w tym dotyczącej definicji zadłużenia przeterminowanego, naliczania odsetek od zadłużenia przeterminowanego, uprawnienia Banku do wypowiedzenia umowy.

Następnie Sąd wskazał odnotowany w wyciągu z ksiąg bankowych strony powodowej z dnia 10 stycznia 2022 r. stan zadłużenia pozwanych.

Wreszcie Sąd ustalił, że wierzytelności przysługujące powodowi względem pozwanych, wynikające ze spornej umowy kredytu, zostały objęte umową przelewu wierzytelności z dnia 3 listopada 2022 r., zawartej przez (...) Bank S.A. w W. z (...) (...) Funduszem (...) w W.. Cesjonariusz uiścił cenę nabycia pakietu wierzytelności, a ponadto został ujawniony jako uprawniony wierzyciel hipoteczny pozwanych z tytułu hipoteki umownej na kwotę 439 512, 87 zł obciążającej nieruchomość, dla której Sąd Rejonowy (...)w K. IV Wydział Ksiąg Wieczystych prowadzi księgę wieczystą nr (...).

Sąd odnotował, że w toku postępowania nabywc, jako następca prawny strony powodowej, wniósł o wyrażenie zgody przez pozwanych na wstąpienie cesjonariusza do niniejszego postępowania w miejsce powoda. Na rozprawie w dniu 22 czerwca 2023 r. pozwani nie wyrazili na to zgody.

W tym stanie rzeczy Sąd Okręgowy uznał zgłoszone roszczenie za bezzasadne.

Rozważania prawne Sąd ograniczył – w związku z ujawnieniem umowy przelewu wierzytelności dochodzonej pozwem – do okoliczności związanych ze zbyciem w toku sprawy rzeczy lub prawa objętych sporem, uregulowanych dyspozycją art. 192 pkt 3 k.p.c. Zauważając, że takie zbycie nie ma wpływu na dalszy bieg sprawy odnotował, iż w/w przepis daje jednak możliwość wejścia do procesu – za zgodą obu stron – nabywcy w miejsce zbywcy.

Ostatecznie Sąd I instancji uznał, że skoro w niniejszej sprawie nie uzyskano zgody obu stron na wstąpienie do procesu zbywcy prawa, to powodowy Bank utracił legitymację procesową do stronie powoda – co skutkowało oddaleniem powództwa.

Od powyższego orzeczenia apelację wniósł powodowy (...) Bank S.A. w W., zaskarżając wyrok w całości i zarzucając naruszenie przepisów postępowania tj. art. 192 pkt 3 k.p.c. z uwagi na przyjęcie, że powód utracił legitymację materialnoprawną. To wszystko w sytuacji, gdy powołany wyżej przepis obliguje sąd do prowadzenia postępowania w dalszym ciągu z udziałem dotychczasowych stron sporu w sytuacji, w której dochodzi do następstwa prawnego w stanie zawisłości sprawy. W konsekwencji – zdaniem strony apelującej – sąd nie rozpoznał istoty sprawy.

Powodowy Bank wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku w całości i przekazanie sprawy Sądowi I instancji do ponownego rozpoznania, przy pozostawieniu temu sądowi rozstrzygnięcia o kosztach postępowania apelacyjnego. Jednocześnie apelujący wniósł o zasądzenie kosztów postępowania za obie instancje.

Pozwani wnieśli o oddalenie apelacji i zasądzenie kosztów postępowania apelacyjnego.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje.

Apelacja strony powodowej jest oczywiście uzasadniona.

W sprawie poza sporem pozostaje, że w toku sprawy doszło do zbycia objętej zgłoszonym roszczeniem wierzytelności – powodowy (...) Bank S.A. w W. przelał w dniu 3 listopada 2022 r. wierzytelność na rzecz (...)Funduszu (...)w W.. W oczywisty zatem sposób w sprawie znajduje zastosowanie przepis art. 192 pkt 3 k.p.c., zgodnie z którym zbycie w toku sprawy rzeczy lub prawa, objętych sporem, nie ma wpływu na dalszy bieg sprawy.

Przedmiotowy przepis stanowi jednocześnie, że nabywca może wejść na miejsce zbywcy za zezwoleniem strony przeciwnej. W niniejszej sprawie pozwani takiej zgody nie wyrazili.

W tym stanie rzeczy nie powinno budzić wątpliwości, iż powodowy Bank nadal posiada w sprawie legitymację czynną.

Zważyć należy, że z mocy art. 192 pkt 3 k.p.c., z chwilą doręczenia pozwu następuje podmiotowa stabilizacja postępowania. Obowiązkiem sądu jest zatem rozstrzygnięcie sprawy bez brania pod uwagę faktu zbycia w toku sprawy rzeczy lub prawa objętych sporem. Ewentualne uwzględnienie przejścia praw lub obowiązków jest natomiast – z mocy art. 788 § 1 k.p.c. – uwzględniane w postępowaniu klauzulowym. Obowiązkiem sądu w procesie jest zatem przyjęcie fikcji, jakby do zbycia rzeczy lub prawa nie doszło.

Jednocześnie, podmiotowa stabilizacja procesu przez uniezależnienie jego toku od pozaprocesowych czynności dyspozycyjnych stron postępowania nie stoi na przeszkodzie, aby dopuścić zmianę w sytuacjach, w których zarówno obie strony toczącego się postępowania, jak i nabywca rzeczy lub prawa objętych sporem, wyrażają zgodę na wejście nabywcy do procesu i zajęcie w nim miejsca strony, która dokonała zbycia rzeczy lub prawa objętych sporem. Jednak brak woli zbywcy i nabywcy na wejście tego ostatniego do procesu, jak też brak zgody drugiej zgody na zmianę podmiotową, pozostaje bez wpływu na legitymację procesową zbywcy. Dokonanie omawianej zmiany podmiotowej stanowi jedynie możliwość dla stron postępowania - po to by możliwa była jego kontynuacja, gdy w wyniku szczególnej sukcesji materialnoprawnej dochodzi także do szczególnej sukcesji procesowej. Brak zgody przeciwnika procesowego na wejście do procesu nabywcy w miejsce zbywcy nie niweczy zatem skutku wynikającego z regulacji zawartej w art. 192 pkt 3 k.p.c.

Wbrew zatem ocenie Sądu Okręgowego, powodowy Bank nie utracił legitymacji procesowej w sprawie.

Odnotować należy, że rozważania Sądu I instancji są całkowicie niezrozumiałe. Nie sposób wyjaśnić przyczyn, dla których Sąd zawarł ostateczną konkluzję stanowiącą uzasadnienie oddalenia powództwa, skoro pozostaje ona w sprzeczności nawet z cytowanymi przez Sąd Okręgowy tezami powoływanych orzeczeń Sądu Najwyższego. Sąd Apelacyjny nie znajduje związku pomiędzy tak powołanymi tezami a końcowym wnioskiem wyartykułowanym przez Sąd. Zresztą, same wywody Sądu I instancji sprawiają wrażenie przypadkowego zacytowania poszczególnych poglądów wyrażanych w judykaturze, bez związku z prawidłową subsumpcją art. 192 pkt 3 k.p.c. w okolicznościach faktycznych sprawy.

W tym stanie rzeczy zasadne jest stwierdzenie, że przy wyrokowaniu Sąd I instancji w sposób rażący naruszył prawo. Wyraził pogląd prawny nie mieszczący się w kanonach wykładni, wprost sprzeczny z treścią art. 192 pkt 3 k.p.c.

Pozwani w odpowiedzi na apelację podnosili, że w ostateczności wyrok odpowiada prawu. Tym niemniej rację ma strona powodowa, że skutkiem oparcia wyrokowania na oczywiście wadliwej wykładni art. 192 pkt 3 kp.c. jest nie orzeczenie o istocie sprawy.

Przypomnieć należy, że w rozumieniu kodeksowym (art. 386 § 4 k.p.c.) nierozpoznanie istoty sprawy oznacza stan, w którym sąd I instancji oddalił powództwo z uwagi na stwierdzenie istnienia przesłanki unicestwiającej roszczenie, czego konsekwencją jest to, że nie rozpoznał merytorycznie podstaw powództwa. Chodzi zatem o sytuację, gdy rozstrzygnięcie sądu I instancji nie odnosi się do tego, co było przedmiotem sprawy oraz gdy sąd zaniechał zbadania materialnej podstawy żądania lub merytorycznych zarzutów strony, bezpodstawnie przyjmując, że istnieje materialnoprawna lub procesowa przesłanka niwecząca lub hamująca roszczenie (patrz: Sąd Najwyższy m.in. w wyroku z dnia 17 kwietnia 2008 r., II PK 291/07, lex nr 837059)..

Taka sytuacja miała miejsce w niniejszej sprawie, skoro Sąd – wyprzedzająco – bezzasadnie przyjął, iż na skutek cesji wierzytelności powodowy Bank utracił legitymację w sprawie.

Jakkolwiek Sąd Okręgowy poczynił podstawowe ustalenia faktyczne co do treści zawartej przez strony umowy kredytu, odnotowanego przez Bank zadłużenia pozwanych oraz treści wezwania o zapłatę i treści oświadczenia Banku o wypowiedzeniu umowy, to jednak nie poczynił dalej idących ustaleń pozwalających na ocenę zasadności zgłoszonego roszczenia. Z kolei rozważania prawne ograniczył do konsekwencji wadliwego zastosowania art. 192 pkt 3 k.p.c. To wszystko w sytuacji, gdy istotą sporu była ocena, czy doszło do skutecznego wypowiedzenia umowy kredytobiorcom, skoro pozwani zarzucali, że nie doszło do skutecznego postawienia zobowiązania kredytowego w stan wymagalności, jak też pozwani zakwestionowali wysokość i zasadność dochodzonych kwot.

W rezultacie spełnione zostały przesłanki określone w art. 386 § 4 k.p.c., uzasadniające uchylenia zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy Sądowi I instancji do ponownego rozpoznania. O kosztach postępowania apelacyjnego Sąd orzekł zgodnie z art. 108 § 2 k.p.c. Nadto. uchylając zaskarżony wyrok i przekazując sprawę do ponownego rozpoznania Sąd Apelacyjny wskazuje, iż sprawa powinna być rozpoznana w innym niż dotychczasowy składzie. Art. 386 § 5 k.p.c. wymaga, by po uchyleniu sąd rozpoznał ją w tym samym składzie, chyba że nie jest to możliwe lub powodowałoby nadmierną zwłokę w postępowaniu. W ocenie Sądu Apelacyjnego w sprawie zachodzi ta ostatnia przesłanka. Dotychczasowy sposób rozpoznania sprawy, charakter błędów przy stosowaniu przepisów prawa procesowego i wykazana przez Sąd Okręgowy w dotychczasowym składzie nieznajomość i niezrozumienie wykładni przepisów prawa wskazują, iż ten sam skład sądu nie daje gwarancji prawidłowego ukierunkowania postępowania, tworząc ryzyko dalszej zwłoki w postępowaniu. Z tych względów Sąd Apelacyjny zastrzegł, iż przekazuje sprawę do rozpoznania Sądowi Okręgowemu w innym składzie.