Portal Orzeczeń Sądu Apelacyjnego w Krakowie

WYROK CZĘŚCIOWY

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 4 kwietnia 2024 r.

Sąd Apelacyjny w Krakowie – I Wydział Cywilny

w składzie:

Przewodniczący: SSA Sławomir Jamróg

Protokolant: Julia Grabowska

po rozpoznaniu w dniu 4 kwietnia 2024 r. w Krakowie na rozprawie

sprawy z powództwa R. N. (1) i R. N. (2)

przeciwko Syndykowi masy upadłości (...) Bank S.A. w upadłości
w W.

o ustalenie

na skutek apelacji strony pozwanej

od wyroku Sądu Okręgowego w Krakowie

z dnia 25 lipca 2022 r., sygn. akt I C 293/21

oddala apelację w części w jakiej dotyczy ona pkt I zaskarżonego orzeczenia.

Sygnatura akt I ACa 2968/23

UZASADNIENIE

Wyrokiem z dnia 25 lipca 2022 r. sygn. akt I C 293/21 Sąd Okręgowy w Krakowie, w uwzględnieniu żądania głównego pozwu R. N. (1) i R. N. (2) ustalił, że zawarta pomiędzy powodami a (...) Bankiem spółką akcyjną (poprzednikiem prawnym strony pozwanej (...) Bank spółki akcyjnej w W.) w dniu 27 czerwca 2008 r. umowa kredytu nr (...) jest nieważna (pkt I), zasądził (...) Bank spółki akcyjnej w W. na rzecz R. N. (1) i R. N. (2) jako wierzycieli solidarnych kwotę 318.148,40 zł z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 21 listopada 2020 r. do dnia zapłaty (pkt II), zasądził, od strony pozwanej na rzecz powodów jako wierzycieli solidarnych kwotę 11.834 zł tytułem zwrotu kosztów postępowania z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia prawomocności wyroku do dnia zapłaty (pkt III).

Podstawę tego rozstrzygnięcia stanowił następujący stan faktyczny:

Powodowie szukali kredytu na częściowe sfinansowanie mieszkania dla teściów, na spłatę kredytu w(...) zaciągnięto na kupno mieszkania przy ul. (...) oraz na spłatę pożyczek i kart kredytowych. Powodowie chcieli uzyskać kredyt w złotówkach i kredyt został im wypłacony w złotówkach. Powodowie zdecydowali się na kredyt w CHF ponieważ nie mieli zdolności kredytowej na kredyt złotowy. W latach 2004-2018 r. powodowie prowadzili działalność gospodarczą w formie p.

W dniu 10 maja 2008 r. powodowie złożyli na druku strony pozwanej wniosek o udzielenie kredytu w kwocie 618.634,01 zł wyrażonej w walucie CHF celem m.in refinansowania kredytu mieszkaniowego . Kredyt miał być udzielony na 30 lat.

Dnia 27 czerwca 2008 r. strony zawały umowę kredytu hipotecznego nr (...), sporządzoną w dniu 19 czerwca 2008 r. Kredytodawcą był poprzednik prawny strony pozwanej (...) Bank S.A. (...) Oddział w Ł. z siedzibą w K..

Umowa została zawarta w p. powodów, na wzorze przygotowanym przez Bank. Powodowie nie mieli możliwości negocjowania postanowień umowy. Nie istniała możliwość wypłaty kredytu we frankach szwajcarskich. Przed zawarciem umowy powodom nie przedstawiono historycznych symulacji kursu franka szwajcarskiego, zapewniano ich o stabilności kursu CHF. Nie wyjaśniono im również według jakich kryteriów bank dokonuje przeliczenia PLN na CHF i CHF na PLN, kiedy stosuje kurs sprzedaży, czym jest spread oraz w jaki sposób jest ustalany kurs CHF. Bank nie proponował powodom żadnej formy zabezpieczenia od ryzyka kursowego. Przed zawarciem umowy powodowie nie otrzymali egzemplarza umowy. dowód: zeznania powódki

Na podstawie przedmiotowej umowy, Bank udzielił powodom kredytu w wysokości 687.855,73 zł indeksowanego kursem CHF. Przy założeniu, że uruchomiono całość kredytu w dacie sporządzenia umowy równowartość kredytu wynosiłaby 342.216,78 CHF, rzeczywista równowartość miała zostać określona po wypłacie ostatniej transzy kredytu (§ 1 ust. 1 umowy).

Kredyt przeznaczony został na spłatę min. kredytu hipotecznego w (...) SA oraz spłatę innych zobowiązań finansowych (§ 2 umowy).

Uruchomienie kredytu nastąpić miało bezgotówkowo w transzach na rachunki podmiotów wskazanych we wniosku o wypłatę, o ile nie jest to sprzeczne z postanowieniami Umowy Kredytu – w terminach i wysokościach określonych w umowie kredytowej. W dniu wypłaty każdej transzy kredytu kwota wypłaconych środków miała być przeliczana do CHF według kursu kupna określonego w Tabeli Kursów – obowiązującego w dniu uruchomienia środków. Dalej strony postanowiły, że uruchomienie kredytu nastąpić miało nastąpić nie później niż w terminie 7 dni roboczych od daty złożenia wniosku o wypłatę wraz z całą dokumentacją, o której mowa w umowie z zastrzeżeniem § 5 ust. 1 (§ 1 ust. 10 i § 9 ust. 2 i 3 umowy).

Oprocentowanie kredytu ustalono jako zmienne i na dzień sporządzenia umowy wynosiło 7,33% w skali roku, na które składała się suma obowiązującej stawki(...) i stałej marży Banku (która na dzień sporządzania niniejszej Umowy Kredytu wynosiła 4,52%). Rzeczywista roczna stopa oprocentowania wynosi 7,58% (§ 1 ust. 3 i 8 umowy).

Zabezpieczenie kredytu stanowiła m.in. hipoteka kaucyjna do kwoty stanowiącej 170% kwoty 687.855,73 zł ustanowiona na nieruchomości, którą jest lokal mieszkalny nr (...) o powierzchni 78,60 m ^{( 2)} położony w K. przy ul. (...), objęty księga wieczystą (...) oraz na nieruchomości, którą jest lokal mieszkalny nr (...) o powierzchni 49,90 m ^{( 2)} położony w K. przy ul. (...) (...) (§ 3 ust. 1 umowy).

Spłata kredytu następować miała w 360 miesięcznych ratach równych kapitałowo-odsetkowych. Wysokość zobowiązania miała być ustalana jako równowartość wymaganej spłaty wyrażonej w CHF – po jej przeliczeniu według kursu sprzedaży walut określonego w „Bankowej tabeli kursów walut dla kredytów dewizowych oraz indeksowanych kursem walut obcych” do waluty CHF obowiązując w dniu spłaty (§ 1 ust. 2 i § 10 ust. 3 umowy).

W § 1 ust. 1 zd. 2 kredytobiorcy oświadczyli, iż są świadomi ryzyka kursowego, związanego ze zmianą kursu waluty indeksacyjnej w stosunku do złotego, w całym okresie kredytowania i akceptują to ryzyko.

W sprawach nieuregulowanych w umowie zastosowanie miały mieć postanowienia Kodeksu cywilnego, Prawa bankowego, Regulaminu do umowy kredytu hipotecznego, który stanowił integralną część umowy (§ 25 umowy).

Zgodnie z definicjami zawartymi w § 2 Części ogólnej Regulaminu oraz w § 6 ust.1 umowy kredytu w przez Tabelę Kursów rozumieć należy sporządzaną przez merytoryczną komórkę Banku na podstawie kursów obowiązujących na rynku międzybankowym w chwili sporządzania tabeli i po ogłoszeniu kursów średnich przez NBP, tabela sporządzana jest o 16:00 każdego dnia roboczego i obowiązuje przez cały następny dzień roboczy.

W myśl § 19 ust. 5 Regulaminu, w przypadku kredytu indeksowanego w walucie obcej, kwota spłaty obliczona jest według kursu sprzedaży dewiz obowiązującym w Banku na podstawie obowiązującej w Banku (...) z dnia wpływu środków.

Bank wypłacił kredyt w czterech transzach:

I transza – 2 lipca 2008 r. w kwocie 241.255,73 zł, tj. 119.551,89 CHF po kursie 2,0180,

II transza – 11 lipca 2008 r. w kwocie 290.455,33 zł, tj. 149.719,25 CHF po kursie 1,9400,

III transza – 2 września 2008 r. w kwocie 146.000,00 zł, tj. 74.375,96 CHF po kursie 1,9630,

IV transza – 29 września 2008 r. w kwocie 10.144,67 zł, tj. 5.037,08 CHF po kursie 2,0140,

W toku wykonywania umowy strony zawarły porozumienie oraz osiem Aneksów do umowy kredytu hipotecznego nr (...):

- w dniu 6 stycznia 2009 r. strony zawarły Aneks nr (...), którego przedmiotem była zmiana postanowień dotyczących zabezpieczeń spłaty kredytu,

- w dniu 15 lutego 2010 r. strony zawarły Aneks nr (...), na podstawie którego wysokość zobowiązania powodów zaczęła być ustalana jako równowartość wymaganej spłaty wyrażonej w CHF po jej przeliczeniu według kursu sprzedaży walut ustalonego przez Narodowy Bank Polski (§ 1 Aneksu),

- w dniu 27 lipca 2010 r. strony zawarły Porozumienie, którego przedmiotem było zmiana postanowień dotyczących naliczania odsetek,

- w dniu 17 lutego 2012 r. strony zawarły Aneks nr (...), którego przedmiotem była m.in. zmiana zasad spłaty kredytu.

- w dniu 27 września 2012 r. strony zawarły Aneks nr (...), którego przedmiotem była m.in. zmiana zasad spłaty kredytu.

- w dniu 26 sierpnia 2014 r. strony zawarły Aneks nr (...), dotyczący m.in. zmian podstawy naliczania odsetek,

- w dniu 3 września 2014 r. strony zawarły Aneks nr (...), dotyczący m.in. zmian podstawy naliczania odsetek,

- w dniu 10 marca 2017 r. strony zawarły Aneks nr (...), którego przedmiotem było m.in. zamiana zasad spłaty kredytu,

- w dniu 18 grudnia 2019 r. strony zawarły Aneks nr (...), którego przedmiotem było m.in. zmiana postanowień dotyczących zabezpieczenia spłaty kredytu.

(aneksy oraz porozumienie k. 113-137)

W okresie od dnia zawarcia umowy do dnia 30 kwietnia 2020 r. powodowie uiścili tytułem spłaty rat kredytowych kwotę 442.541,33 zł.

Obecnie do spłaty według umowy pozostało im ponad 2 mln złotych.

Pismem z dnia 15 października 2020 r., doręczonymi w dniu 21 października 2020 r., powodowie wezwali pozwany Bank do modyfikacji umowy poprzez zmianę treści i usunięcie niedozwolonych postanowień umowy oraz do zwrotu przez stronę pozwaną nienależnie pobranych świadczeń w postaci nadpłaconych rat – w terminie 30 dni od doręczenia niniejszego pisma. W odpowiedzi w piśmie z dnia 18 listopada 2020 r. Bank odmówił uwzględnienia żądań powodów.

W ocenie Sądu Okręgowego po stronie powodów istniał interes prawny w ustaleniu nieważności stosunku prawnego wynikającego z umowy kredytu zawartej w roku 2008. Jedynie bowiem wyrok ustalający mógł trwale i ostatecznie usunąć w takim przypadku stan niepewności prawnej istniejący pomiędzy stronami. Sporna umowa, która łączyła strony, była jeszcze w trakcie wykonywania, stąd powództwo o zapłatę nie mogło przesądzić o istnieniu bądź nieistnieniu wszystkich przyszłych obowiązków umownych.

Sąd Okręgowy uznał, że zawarte w łączącej strony umowie o kredyt postanowienia umowne dotyczące dokonywania przeliczenia kwoty udzielonego kredytu na walutę obcą (franka szwajcarskiego) należy zakwalifikować jako element klauzuli waloryzacyjnej. Sąad pierwszej instancji stwierdził , że zaciągnięty przez powodów kredyt jest kredytem w złotych polskich indeksowanym do waluty obcej spełnia, którego konstrukcja spełnia podstawowe wymagania z art. 69 ustawy – Prawo bankowe (w brzmieniu obowiązującym w dacie jej zawarcia) i jako taka nie jest sprzeczna z prawem ani tez z zasadami współżycia społecznego. Zdaniem Sadu pierwszej instancji zachodzi jednak podstawa do uznania bezskuteczności postanowień umownych na zasadzie art. 385 ¹ § 1 k.c. . Pozwany bank nie kwestionował, że powodowie zawarli umowę jako konsumenci. Powodowie mogli wybrać rodzaj kredytu, który najbardziej im odpowiadał, uzgodnić kwotę kredytu w walucie polskiej, czy marżę i wysokość prowizji, natomiast nie mieli możliwości uzgadniania z bankiem pozostałych postanowień. Postanowienia umowne znajdowały się we wzorcu umowy zaproponowanym przez bank (tj. w Regulaminie), który nie podlegał negocjacjom i nie był negocjowany. Ponadto pozwany bank nie udowodnił, że powodowie indywidualnie uzgodnili postanowienia dotyczące klauzul waloryzacyjnych, w tym sposób ustalenia wysokości kursów walut.

Odwołując się do treści umowy (§ 1 ust.1, § 6 ust. 1, § 9 ust. 2 i § 10 ust. 3 umowy, § 19 ust. 5 Regulaminu) Sąd Okręgowy stwierdził, że w tym przypadku pozwany Bank miał jednostronną swobodę w zakresie ustalania kursu waluty indeksacyjnej. W umowie nie wskazano, w jaki konkretnie sposób tabela kursów kupna/sprzedaży dla kredytów hipotecznych zaciągniętych w pozwanym banku jest ustalana. Postanowienia w tej części nie miały charakteru jednoznacznego. Przyznanie sobie przez bank jednostronnej kompetencji do swobodnego ustalania kursów przyjmowanych do wykonania umowy prowadzi do wniosku, że były one sprzeczne z dobrymi obyczajami i naruszały rażąco interesy powodów w rozumieniu art. 385 ¹ § 1 k.c.. Sąd Okręgowy podkreślił, że zgodnie z art. 385 ² k.c. abuzywność postanowień umowy podlega badaniu na datę jej zawarcia z uwzględnieniem towarzyszących temu okoliczności i innych umów pozostających w związku z umową objętą badaniem. Bez znaczenia jest więc, jakie możliwości mieli powodowie w zakresie ewentualnej zmiany warunków spłaty określonych w umowie. Bezzasadne było zatem prowadzenie postępowania dowodowego w kierunku wykazania, jak umowa była wykonywana, czy też w jaki sposób bank ustalał swoje kursy i czy miały one charakter rynkowy, względnie ustalanie, jaki byłby kurs rynkowy, w jaki sposób bank pozyskiwał środki na udzielenie kredytu, w jaki sposób je księgował i jak funkcjonował oraz funkcjonuje na rynku, a nadto jaka byłaby sytuacja, gdyby powód zaciągnął inny rodzaj kredytu. Dla oceny abuzywności postanowień umowy, nie ma też znaczenia wejście w życie ustawy tzw. antyspreadowej z dnia 29 lipca 2011 r. o zmianie ustawy - Prawo bankowe oraz niektórych innych ustaw, czy też zmiany regulaminów po dacie zawarcia umowy kredytu.

Zdaniem Sądu Okręgowego postanowienia umowy dotyczące stosowania kursów waluty szwajcarskiej w szczególności § 1 ust.1, § 6 ust. 1, § 9 ust. 2 i § 10 ust. 3 umowy a także § 19 ust. 5 Regulaminu, stanowiącego integralną cześć umowy, a więc zapisów. miały charakter niedozwolony w rozumieniu art. 385 ¹ k.c., a w związku z tym nie wiążą one powodów.

Wyeliminowanie niedozwolonych postanowień i związanie stron umową w pozostałym zakresie, czyli przy zachowaniu postanowień dotyczących indeksacji kredytu, oznaczałoby, że kwota kredytu wypłaconego powodom powinna zostać przeliczona na walutę CHF, a powodowie w terminach płatności kolejnych rat powinni je spłacać w walucie polskiej, przy czym żadne postanowienie nie precyzowałoby kursu, według którego miałyby nastąpić takie rozliczenia. Wyeliminowanie z umowy całego mechanizmu indeksacji, jako w całości sprzecznego z dobrymi obyczajami i rażąco naruszającego interesy kredytobiorców – konsumentów powoduje lukę, której nie da się usunąć. Odwołując się do wykładni dyrektywy 93/13 dokonanej przez TSUE Sąd Okręgowy stwierdził, że brak jest możliwości wypełnienia luki po postanowieniach niedozwolonych poprzez zastosowanie norm o charakterze ogólnym lub utrwalonych zwyczajów, które w odniesieniu do innych stosunków prawnych pozwalałyby na ustalenie wartości świadczenia określonego w walucie obcej np. przez odniesienie się do tej waluty według kursu średniego ogłaszanego przez Narodowy Bank Polski lub innych kursów wskazywanych przez strony w umowie. Zdaniem Sądu Okręgowego brak jest w tym przypadku możliwości sięgnięcia po przepis art. 358 § 2 k.c., albowiem świadczenie obu stron było wyrażone w walucie polskiej a ponadto przepis ten nie obowiązywał w dacie zawarcia umowy i wszedł w życie 24 stycznia 2009 r. Zbędne więc było prowadzenie postępowania dowodowego w kierunku ustalenia, jaka byłaby wysokość zobowiązań z umowy przy przyjęciu innych wskaźników waloryzacji. wyeliminowania z umowy całego mechanizmu indeksacji, jako w całości sprzecznego z dobrymi obyczajami i rażąco naruszającego interesy kredytobiorców - konsumentów. W 2008 roku nie istniały przepisy umożliwiające zastąpienie eliminowanych klauzul przepisami dyspozytywnymi.

Odnosząc się do skutków uznania powyżej wskazanych klauzul za abuzywne, Sąd wskazał, że zgodnie z art. 385 ¹ § 2 k.c. brak związania konsumenta takimi postanowieniami powoduje, że strony są związane umową w pozostałym zakresie. Wyeliminowanie klauzuli waloryzacyjnej oznacza brak przelicznika kwoty wypłaconej i brak powiązania z kwotą kredytu wskazanego w umowie a ponadto brak korelacji pomiędzy kwotą zobowiązania wyrażanymi w CHF, a spłatami dokonywanymi w PLN. W takim przypadku umowa będzie po prostu niewykonalna albowiem mechanizm waloryzacji nie będzie mógł być zastosowanym, a tym samym nie zostanie określona wysokość świadczenia. Treść umowy nie dawała przy tym podstaw do jej wykonania poprzez wypłatę i spłatę CHF.

Dodatkowo wszelkie koszty umowy, wynagrodzenie banku, w tym odsetki odnoszą się do kwoty zobowiązania w CHF. Intencją stron było, aby oprocentowanie odnosiło się do zobowiązania wyrażonego w CHF . Konstrukcja umowy przewidywała silne związanie postanowień odsetkowych z waloryzacją. Strony zas nigdy nie zawarłyby umowy złotówkowej przy odsetkach LIBOR.

Sąd Okręgowy uznał więc, że dokonanie eliminacji klauzuli waloryzacyjnej, prowadziłoby do wyeliminowania postanowień głównych umowy, a w konsekwencji do zmiany charakteru prawnego stosunku obligacyjnego i naruszenia art. 353ˡ k.c. wyrażającego zasadę swobody umów. Byłoby to sprzeczne z istotą, naturą stosunku zobowiązaniowego, który strony chciały wykreować.

Sąd pierwszej instancji rozważył ponadto sposób realizacji przez bank obowiązków informacyjnych. Wskazał, że powodowie mieli świadomość tego, że kursy się zmieniają i po przeczytaniu umowy musieli mieć świadomość, że kursy waluty, które będą brane do przeliczeń – będą miały wpływ na wysokość zobowiązania. Pouczenie o ryzyku kursowym ma jednak także na celu uzmysłowienie kredytobiorcy niebezpieczeństw, które się wiążą z zaciągnięciem kredytu waloryzowanego walutą obcą i ma umożliwić dokonanie przez kredytobiorcę kalkulacji opłacalności zaciągnięcia takiego kredytu w kontekście prawdopodobieństwa nieograniczonej zmiany kursu waluty obcej. W tym zaś przypadku informacje przekazywane przez Bank powodom a dotyczące szeroko pojmowanego ryzyka walutowego – były sformułowane niejednoznacznie, zbyt ogólnie. Prawidłowo poinformowany konsument, nigdy by takiej umowy (waloryzowanej CHF - bez zabezpieczenia) - nie podpisał.

Skutkiem nieważności umowy jest konieczność zwrotu spełnionych przez strony świadczeń zgodnie z art. 410 § 1 i 2 k.c. w zw. z art. 405 k.c. Powodowie, w związku z zawartą umową, otrzymali kwotę 687.855,73 zł, a w okresie od dnia zawarcia umowy do dnia 30 kwietnia 2020 r. spłacili łącznie kwotę 442.541,33 zł.

Odnośnie kwestii dokonania rozliczeń związanych z nieważnością umowy kredytu, Sąd Okręgowy opowiedział się za wiodącą w orzecznictwie teorią tzw. „dwóch kondycji” . Konsumentowi i kredytodawcy przysługują więc odrębne roszczenia o zwrot świadczeń pieniężnych spełnionych w wykonaniu tej umowy (art. 410 § 1 w zw. z art. 405 k.c.). Kredytodawca może żądać zwrotu świadczenia od chwili, w której umowa kredytu stała się trwale bezskuteczna.

Powodom przysługuje więc roszczenie o zwrot kwoty 318.148,40 zł tytułem zwrotu nienależnych świadczeń spełnionych przez powoda na rzecz strony pozwanej i jej poprzednika prawnego w okresie od 16 marca 2011 r. do 30 kwietnia 2020 r.

W konsekwencji Sąd pierwszej instancji zasądził więc w punkcie II wyroku dochodzona kwotę z odsetkami ustawowymi za opóźnienie, zgodnie z żądaniem pozwu, uwzględniając uprzednie wezwanie pozwanego Banku do zapłaty. Wysokość tej kwoty nie była kwestionowana przez Bank.

Za niezasadny Sąd Okręgowy uznał zarzut przedawnienia. Nie uwzględnił też zarzutu zatrzymania .

Apelację od tego wyroku wniósł (...) Bank S.A w W.. zaskarżając wyrok w całości zarzucając:

1. Naruszenie przepisów postępowania, które miało wpływ na wynika sprawy a to :

a) art. 233 § 1 k.p.c. w zw. z art. 271 k.p.c. poprzez wadliwą ocenę dowodu z zeznań świadka R. D. i przyjęcie, że dowód ten nie miał istotnego znaczenia w sprawie, w sytuacji , gdy dowód ten potwierdzał rynkowy charakter kursów publikowanych w tabelach banku, brak korzyści banku w związku ze stosowaniem spreadu i brak dowolności ustalania kursów opartych na danych z systemuR.,

b) art. 233§1 k.p.c. w zw. z art. 299 k.p.c. poprzez oparcie ustaleń na zeznaniach powoda w sytuacji gdy były one niewiarygodne jako sprzeczne z zasadami logiki i doświadczenia życiowego oraz sprzeczne z dowodami z dokumentów , co doprowadziło do wadliwych ustaleń i oceny bezpodstawnego wzbogacenia pozwanej,

c) art. 243 ²k.p.c.w zw. z art. 235 ²§1 i 2 k.p.c. w zw. z art. 227 k.p.c. w zw. z art.327 ¹§1ust. 1 k.p.c. poprzez brak szczegółowego odniesienia się do dowodów dokumentów załączonych do pozwu i odpowiedzi na pozew,

d) art.233 §1 k.p.c. poprzez dokonanie wadliwej oceny dowodów i w konsekwencji dokonanie wadliwych ustaleń, że:

- bank miał możliwość arbitralnego ustalania kursów w sytuacji gdy bank działa na rynku regulowanym nadzorowanym przez NBP , co wyklucza dowodność ustalania kursów, kursy te nie były dowolnie ustalane i nie odbiegały od stosowanych przez inne banki komercyjne, metodologia ustalania kursów przez pozwana nie odbiega od stosowanej przez NBP, a ponadto od 2010r. na podstawie aneksu numer (...) stosowano kurs ustalany przez NBP,

- bank nie pouczył powoda w należyty sposób o związanych z umową ryzykach, w sytuacji gdy informacje były przekazane w druku oświadczenia o wyborze waluty i §1 ust. 1 Umowy oraz w formie rozmów i były to informacje wyczerpujące, powód potwierdził udzielenie pouczeń i potwierdził zapoznanie się z występującym ryzykiem kursowym i wynikającym ze zamiennej stopy procentowej, powodowie posiadali ponadprzeciętną świadomość ryzyka kursowego, świadomość zmienności kursów jest ponadto zakorzeniona w polskim społeczeństwie a w dacie zawarcia umowy powód posiadał już kredyt w walucie obcej i musiał mieć także przez to świadomość wpływu wahań kursów na wysokość salda kredytu i wysokość rat. W dacie zawarcia umowy nie istniał przepis nakazujący obowiązki informacyjne a ponadto zakres udzielanych informacji odpowiadał ówczesnym rekomendacjom,

- sporne klauzule nie podlegały indywidualnym negocjacjom , podczas gdy powód , powód mógł zaciągnąć kredyt w złotych, zdecydował się na przedmiotowy kredyt, uzupełniając wniosek kredytowy zawnioskował o kwotę PLN , jednocześnie wpisał jako walutę CHF, co wskazuje na negocjowanie warunków kredytu a tym samym mechanizmu indeksacji, strony indywidualnie uzgodniły harmonogram spłat , co oznacza wybór kursu;

- sporne klauzule kształtowały prawa i obowiązki powoda w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, naruszając interes konsumenta, w sytuacji gdy po podpisaniu aneksu postanowienia nie miały już zastosowania do tego stosunku. Zdaniem strony pozwanej Sąd wadliwie ocenił dowód z aneksu u przyjął, że zawarcie aneksu numer (...) nie miało znaczenia dla oceny spornych klauzul, podczas gdy na mocy aneksu powód dokonywał spłat po kursie ustalanym przez NBP i skorzystał z możliwości wyeliminowania z umowy spornych klauzul,

- sporne klauzule kształtowały prawa i obowiązki powoda w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, naruszając interes konsumenta, w sytuacji gdy powód mógł w każdym czasie przewalutować kredyt. Zdaniem strony pozwanej Sąd wadliwie ocenił dowód z umowy w tym treść §20 umowy i §30 regulaminu umożliwiających przewalutowanie,

- na powodów zostało przerzucone ryzyku kursowe, w sytuacji gdy powodowie byli zabezpieczeni przy pomocy mechanizmów ekonomicznych. Każdorazowy wzrost kursu był równoważony jednoczesnym spadkiem stopy referencyjnej Libor/PLN i mechanizm ten premiował powoda,

e) art. 235 ²§1pkt2 k.p.c. w zw. z art. 227 k.p.c. w zw. z art.248§1ust. 1 k.p.c. poprzez pominięcie wniosku o zobowiązanie pozwanego do przedłożenia wcześniejszych umów kredytowych z aneksami, których zawarcie według pozwanej miało świadczyć o wiedzy powoda o ryzyku kursowym,

f) art. 316 §1 k.p.c. poprzez nieuwzględnienie stanu prawnego istniejącego w chwili zamknięcia rozprawy i niezastosowanie przepisu dyspozytywnego tj. art. 358§2 k.c., pozwalającego utrzymać umowę w mocy, niezastosowanie art. 69 ust. 1 i 2 Prawa bankowego w brzmieniu z chwili orzekania, oraz niezastosowanie art. 358§2 k.c. według brzmienia obowiązującego od dnia 24 stycznia 2009r.

3. Naruszenie prawa materialnego a to:

a) art. 385 ¹§1 w zw. z §3 k.c. poprzez błędną wykładnię art. 385 ¹§1k.c. i niezastosowanie 385 ¹ §3 k.c. i w konsekwencji uznanie, że sporne klauzule nie były indywidualnie uzgadnianej , w sytuacji gdy powód miał wpływ na te postanowienia,

b) art. 385 ¹§1 k.c. poprzez uznanie , ze sporne klauzule spełniają przesłanki abuzywności,

c) art. 385 ¹§1 i §2 k.c. oraz art. 6 ust. 1 Dyrektywy 93/13/EWG poprzez uznanie niedozwolonego charakteru postanowień , które już zostały wyeliminowane ze spornego stosunku,

d) art. 385 ¹§1k.c. poprzez uznanie nieważności , w sytuacji gdy w pozostałej części umowa może nadal obowiązywać,

e) art. 385 ¹§ 2 zd. 1 k.c. w zw. z art. 6 Dyrektywy Rady 93/13/EWG poprzez przyjęcie upadku umowy bez poinformowania powoda o skutkach nieważności,

f) art. 65 § 1i 2 k.c. oraz art. 56 k.c. poprzez ocenę oświadczeń woli na podstawie literalnej treści umowy bez uwzględnienia okoliczności , w których zostały one złożone i zasad współżycia społecznego a także zwyczajów i pominięcie zamiaru stron i celu umowy i w konsekwencji uznanie , że dawała ona podstawy dowolnego ustalania kursów,

g) art. 69Prawa bankowego oraz art. 385 ¹§ 2 zd. 1 k.c. w zw. z art. 58§i 2 k.c. w zw. z art. 358§2 k.c. według aktualnego brzmienia oraz art. 6 ust. 1 2 Dyrektywy Rady 93/13/EWG w zw. z art. 3531k.c., art. 65§1 i2 k.c. w zw. z art. 5 k.c. i art. 4 ustawy antyspreadowej poprzez ustalenie nieważności, w sytuacji gdy :

- bank faktycznie udostępniał kredytobiorcy ustalona kwotę CHF, w CHF było wyrażone saldo kredytu i wysokość rat a jedynie wypłacał jej równowartość, co jest istota kredytu indeksowanego,

- sposób zastosowania mechanizmu indeksacji był uzasadniony ,

- nawet przy najbardziej niekorzystnej dla banku interpretacji istniała możliwość zastąpienia spornych postanowień zapisami prawa dyspozytywnego i zastosowanie kursów rynkowych, ewentualnie średniego NBP,

- dyskrecjonalne uznanie nieważności umowy, bez oceny konsekwencji takiej oceny oznacza przyjęcie jedynie prymatu interesu powoda, co narusza zasadę utrzymania umowy w mocy, zasadę proporcjonalności i zasady współżycia społecznego, a także zasadę słuszności, stabilności systemu bankowego co ma znaczenie dla sytuacji innych kredytobiorców i stanu gospodarki,

h) art. 58 § 1 k.c. w zw. z art. 385 ¹ §1 i2k.c. w zw. z art. 6 ust. 1 Dyrektywy Rady 93/13/EWG poprzez niezasadne stwierdzenie, że Umowa jest nieważna, pomimo braku pouczenia powoda przez Sąd o skutkach abuzywności,

i) art. 65§ 1i2 k.c. w zw. a art. 354 § 1 k.c. poprzez ich niezastosowanie I przyjęcie, że, po ewentualnym stwierdzeniu rzekomej abuzywności spornych klauzul, cała umowa jest nieważna, podczas gdy okoliczności, w których złożone zostały oświadczenia woli stron, zasady współżycia społecznego oraz ustalone zwyczaje pozwalają na wykonanie Umowy również po usunięciu z niej odwołań do Tabeli Kursów Banku - zobowiązania powinny zostać przeliczone po aktualnym na dzień danej operacji finansowej, rynkowym kursie CHF/PLN;

j) art. 56 k.c. poprzez jego niezastosowanie i przyjęcie, że, po ewentualnym stwierdzeniu rzekomej abuzywności spornych klauzul, cała Umowa jest nieważna, podczas gdy sam art. 56 k.c. stanowi właściwy przepis dyspozytywny, przewidując, że czynność prawną wywołuje skutki w niej wyrażony oraz wynikające z ustawy, z zasad współżycia społecznego z ustalonych zwyczajów. Zatem zobowiązanie powinno zostać przeliczone po aktualnym na dzień przeliczenia, rynkowym kursie kupna CHF,

k) art. 69 ust. 2 pkt 4a i ust. 3 Prawa bankowego w zm. z art. 4 ustawy z dnia 29 lipca 2011 r. zmieniająca ustawę Prawo bankowe (D2.U.2011, nr 165, poz. 984, poprzez niezastosowanie | i uznanie, że umowa jest nieważna;

l) art. 65 § 1 i 2 k.c. poprzez jego niezastosowanie i dokonanie błędnej wykładni oświadczeń woli stron, przy pominięciu okoliczności w których oświadczenia zostały złożone i innych postanowień umowy wskazujących , że powód zgodził się na określenie wartości zobowiązania na poziomie 343216,78 CHF,

z ostrożności pozwana zarzuciła także naruszenie:

ł) art. 358§2 k.c. w brzmieniu na dzień zamknięcia rozprawy, poprzez jego niezastosowanie, podczas gdy po wyeliminowaniu odesłania do kursów z Tabeli Banku możliwe jest zastosowanie na tej podstawie do przeliczeń kursu średniego NBP,

m) art. 41 ustawy z dnia 28 kwietnia 1936 r. Prawo wekslowe (t..j. Dz.U. z 2016 r., poz. 160), poprzez jego niezastosowanie przy rozstrzyganiu podczas gdy na tej podstawie stosowanej per analogiam możliwe jest zastosowanie do przeliczeń kursu średniego NBP, po wyeliminowaniu z Umowy odesłania do kursów publikowanych w Tabeli Kursów pozwanego Banku;

n) art. 24 ust. 3 ustawy 2 dnie 29 sierpnia 1997 t. o Narodowym Banku Polskim (t.j. Dz.U. 2020 poz. 2027) poprzez jego niezastosowanie, co również umożliwiało przeliczenie według kursu średniego NBP,

o) art.. 189 k.p.c.. poprzez błędną wykładnię i niewłaściwe zastosowanie i przyjęcie, ze powodowie posiadają interes prawny w ustaleniu,

p) art. 405 k.c. i art. 410 § 2 k.c. przez ich bezpodstawne zastosowanie, ewentualnie art. 409 k.c. przez jego niezastosowanie,

q) art. 118 k.c. w zw. z art. 120 k.c. poprzez ich wadliwą wykładnię i zastosowanie i nieuwzględnienie zarzutu przedawnienia,

r) art. 58§1 1 k.c. w zw. z art. 410 §1i2 k.c. oraz art. 411 pkt. 2 1 4 k.c. poprzez ich niezastosowanie tj. zasądzenie dochodzonego roszczenia o zapłatę w całości, pomimo, że zasądzona kwota powinna zostać pomniejszona o wartość wypłaconego kapitału,

s) art. 481 k.c. w zw. z art. 455 k.c. przez zasądzenie odsetek począwszy od daty wcześniejszej niż dzień wydania prawomocnego wyroku,

t) art. 496 k.c.. w zw. z art. 497 k.c. poprzez ich niezastosowanie bez zastrzeżenia obowiązku wzajemnego zwrotu kapitału.

Strona pozwana wniosła o zmianę wyroku i oddalenie powództwa w całości ewentualnie poprzez zamieszczenie w Wyroku zastrzeżenia uzależniającego zapłatę od jednoczesnego spełnienia świadczenia zwrotnego , ewentualnie o uchylenie Wyroku w całości i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi instancji, w każdym alternatywnym przypadku zasądzenie od Powoda na rzecz Pozwanego kosztów procesu za obie instancje.

W odpowiedzi powodowie wnieśli o oddalenie apelacji, kwestionując zasadność zarzutów procesowych, podtrzymując stanowisko o abuzywności postanowień umowy, braku możliwości jej uzupełnienia i podstawach do zastosowania powołanych przez Sąd Okręgowy przepisów prawa materialnego.

Postanowieniem z dnia 4 października 2023r. Sąd Apelacyjny w Krakowie zawiesił na podstawie art. 174§1 pkt 4 k.p.c. postępowanie wobec ogłoszenia upadłości strony pozwanej.

Postępowanie zostało podjęte w części dotyczącej żądania ustalenia z udziałem syndyka masy upadłości.

Syndyk podtrzymał apelację wnosząc o zawieszenie postępowania w całości wobec ogłoszenia upadłości.

Rozpoznając apelację strony pozwanej w części dotyczącej żądania ustalenia (pkt I zaskarżonego wyroku) Sąd Apelacyjny uznał za własne ustalenia Sądu Okręgowego, szczególnie w zakresie w jakim ustalił on sposób zawarcia umowy i uznał on brak związania powodów abuzywnymi postanowieniami umowy dotyczącymi klauzuli walutowej i ryzyka walutowego oraz brak możliwości utrzymania umowy w mocy i w konsekwencji nieważność i zważył co następuje:

Przepis art. 145 ust. 1 Prawa upadłościowego ogranicza możliwość podjęcia postępowania przeciwko syndykowi jedynie w odniesieniu do postępowań sądowych w sprawie wszczętej przeciwko upadłemu przed dniem ogłoszenia upadłości o wierzytelność. Sprawa o ustalenie ma przesądzić istnienie lub nieistnienie stosunku prawnego lub prawa i nie jest objęta ograniczeniem wskazanym w powołanym wyżej przepisie. W postępowaniu upadłościowym nie zostanie przesądzona w sposób pełny kwestia istnienia lub nieistnienia stosunku prawnego wynikającego z umowy kredytowej. Sam też ewentualny fakt uwzględnienia wierzytelności powodów na liście wierzytelności nie usunie w pełni niepewności prawnej związanej z kwestią ważności umowy kredytowej i istnienia obowiązków powodów na przyszłość. Podzielić bowiem w pełni należy rozważania Sądu Okręgowego w kwestii istnienia interesu prawnego powodów w ustaleniu na podstawie art. 189 k.p.c. Okoliczność, że powodowie posiadają roszczenie o zapłatę nie uchyla ich interesu w ustaleniu nieważności umowy o jakim mowa w art. 189 k.p.c. Uwzględnienie wierzytelności powodów na liście wierzytelności nie wywoła takich konsekwencji prawnych w stosunkach między stronami, w wyniku których ich sytuacja prawna zostanie określona jednoznacznie i nie będzie budziła wątpliwości. Nie zostanie więc usunięta niepewność co do istnienia określonych praw i obowiązków stron oraz ryzyko ich naruszenia w przyszłości (por. postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 13 grudnia 2022 r. I CSK 3808/22 i z dnia 24 listopada 2022 r. I CSK 3425/22). Umieszczenie wierzytelności na liście nie przesądzi wątpliwości z jakiego tytułu ewentualne roszczenia wzajemne może podnieść syndyk. Istnieje więc interes prawny w ustaleniu skoro dopiero uwzględnienie powództwa o ustalenie stworzy stabilną podstawę do dalszych rozliczeń między stronami sporu. Ponadto wyrok ustalający usunie niepewność co do zabezpieczeń kredytu.

Uzasadnienie zaskarżonego orzeczenia jasno wskazuje fakty, które sąd uznał za udowodnione, dowody na których się oparł. Zawiera też wyjaśnienie podstawy prawnej rozstrzygnięcia. Sąd Okręgowy wskazał dlaczego uznał, że istotny jest stan na chwile zawarcia umowy stąd pominięcia dowodów dotyczących sposobu wykonania umowy nie mógł zostać uwzględniony i podnoszony w punkcie 1 lit. c) zarzut naruszenia art. 327 ^{( 1)}§1 k.p.c. jest niezasadny. Wbrew zarzutom strony pozwanej postanowienia umowne z §1 ust. 1 i §10 ust. 3 umowy (k.100-106) nawet w połączeniu z §6 umowy k-103 i §2 i 19 regulaminu Kredytu Hipotecznego Dom (k 138-151) nie zawierało jasnego, zobiektywizowanego mechanizmu określania kursu przeliczenia wysokości świadczeń wypłaconych powodom oraz wysokości rat i wysokości zobowiązania pozostałego do spłaty. Tabela kursów sporządzana była bowiem jednostronnie przez odpowiednią komórkę banku. Nawet jeżeli tabela kursów miała być sporządzana na podstawie kursów obowiązujących na rynku międzybankowym w chwili sporządzenia tabeli i po ogłoszeniu kursów średnich przez NBP, to nie uchyla to oceny, że ostateczny kurs określać miał samodzielnie, jednostronnie (...) Bank SA w K. (...) Oddział w Ł., którego następcą prawnym był upadły pozwany. Przeprowadzenie dowodu z zeznań świadka R. D. na temat zasad powstawania Tabeli Kursowej (k 195) czy tez pominiętego wniosku z opinii biegłego mogłoby być potrzebne gdyby w umowie określono matematyczny wskaźnik obiektywizujący wyliczeniu kursu określonego w tabeli. W sytuacji jednak braku umownego mechanizmu określającego w jaki sposób kurs wskazany w tabeli ma odnosić się do kursu średniego NBP czy też średniorynkowego dowód ten jest bezprzedmiotowy. Także brak było danych w jaki sposób bank miał pozyskiwać dane o kursach obowiązujących na rynku międzybankowym i w jaki sposób miał tę informację wykorzystać przy wyliczeniu, co również nie obiektywizuje sposobu wyliczenia a dodatkowo nie może być jasne dla konsumenta i w konsekwencji pozwala na ocenę abuzywności klauzuli przeliczeniowej do CHF pomimo, że postanowienie do określa świadczenie główne konsumenta. Niewątpliwie w tym przypadku umowa nie dawała takiej możliwości. Powodowie na podstawie umowy i regulaminu nie mogli w sposób pewny określić wysokości zobowiązania. W oczywisty więc sposób treść umowy nie daje podstaw do jasnego określenia kwoty w CHF przeliczenia kwot oddanych do dyspozycji kredytobiorcy na czas oznaczony w umowie i określenia w jakiej wysokości zobowiązany jest do zwrotu. Główne więc świadczenia nie zostały sformowane w umowie w sposób jednoznaczny co pozwala na poddanie postanowień ich dotyczących ocenie z punktu widzenia przesłanej abuzywności wynikających z art. 385 ^{( 1)}§1 k.c. W aktualnym orzecznictwie przyjmuje się, że obowiązek zwrotu kwoty kredytu korygowanej klauzulami przeliczeniowymi do waluty obcej stanowi świadczenie główne w rozumieniu art. 385 ^{( 1 )}§ 1 k.c. (por. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 9 maja 2019r., I CSK 242/18, LEX nr 2690299, z dnia 30 września 2020 r., I CSK 556/18 , z dnia 27 lipca 2021 r. V CSKP 49/21 i z dnia 28 września 2021 r. I CSKP 74/21 ). Niejednoznaczność określenia takiego świadczenia nie wyklucza jednak uznania braku związania takim postanowieniem.

Powodowie nie mieli żadnych praw w procesie określania przelicznika waluty, a prawa te miał wyłącznie kontrahent będący przedsiębiorcą. Tej oceny nie uchyla to, że Bank spełniał obowiązek informacyjny z art. 111 Prawa bankowego i wskazywał w miejscach dostępnych informacje o aktualnych kursach wynikających z tabeli. Tylko bowiem od banku bowiem zależało jak ten kurs określi. Słusznie Sąd Okręgowy uznał, że nie ma znaczenia jak faktycznie bank ten kurs określał w toku wykonywania umowy, stąd nie można podzielić zasadności zarzutu naruszenia art. 233 §1 k.p.c. Okoliczność, że powodowie akceptowali przeliczenie kursu przy wypłacie i nie kwestionowali kursu, który nie odbiegał od stawek rynkowych nie jest istotna skoro wówczas działali oni w przekonaniu stabilności kursów franka i nie mieli jeszcze świadomości abuzywności postanowień, które dopiero w perspektywie czasu okazały się dla nich niekorzystne. Fakt, że nie wykorzystali oni innych instrumentów prawnych nie oznacza nadużywania uprawnień wynikających z przepisów powołanych przez Sąd Okręgowy. Istotne jest, że w tym przypadku sposób określenia kursu przeliczeniowego do waluty obcej powoduje nierównomierne rozłożenie uprawnień i obowiązków między partnerami stosunku obligacyjnego. Należy podkreślić, że mechanizm indeksacji musi być określony w taki sposób, by konsument był w stanie oszacować, w oparciu o jednoznaczne i zrozumiałe kryteria, wypływające dla niego z tej umowy konsekwencje ekonomiczne (zob. podobnie wyrok z dnia 27 stycznia 2021 r., Dexia Nederland, C-229/19 i C-289/19, EU:C:2021:68, pkt 50 i przytoczone tam orzecznictwo). Prawo banku do ustalania kursu waluty nie doznawało w tym przypadku żadnych umownych ograniczeń w postaci skonkretyzowanych, obiektywnych kryteriów zmian stosowanych kursów walutowych. Fakt, że punktem wyjścia miał być ogłaszany kurs średni i wpływ na wyliczenie miały być kursy na rynku międzybankowym nie jest wystarczający do przyjęcia obiektywizacji wyliczenia i oderwania tego wyliczenia od woli przedsiębiorcy. Kształtowanie tego kursu nie doznawało też ograniczeń maksymalnych i nie wprowadzało zabezpieczeń kredytobiorcy przed gwałtownymi zmianami kursów. W orzecznictwie uznawano już takie rozwiązanie za prowadzące do naruszenia interesów konsumenta, w tym przede wszystkim interesu ekonomicznego (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 29 października 2019r. IV CSK 309/18 ). Świadczenie banku było ponadto przeliczane po kursie kupna waluty CHF z dnia uruchomienia kredytu. Spłata zaś była przeliczana według kursy sprzedaży. W orzecznictwie wskazywano, iż tego typu uregulowanie umożliwia uzyskiwanie przez instytucję kredytową dodatkowego dochodu bez świadczenia w zamian za „spread” żadnej rzeczywistej usługi (por. wyrok Trybunału Sprawiedliwości UE z dnia 30 kwietnia 2014 r. w sprawie C-26/13, Kásler przeciwko Jelzálogbank, pkt 5–58). Także w orzecznictwie Sądu Najwyższego uznawano, że jeżeli klauzula indeksacyjna nie zawiera jednoznacznej treści i pozwala na ustalanie kursów waluty w sposób pozostawiający bankowi swobodę, to jest ona w sposób oczywisty sprzeczna z dobrymi obyczajami i rażąco narusza interesy konsumenta (zob. np. wyroki SN z dnia 14 lipca 2017 r. II CSK 803/16 OSNC 2018/7-8/79 i z dnia 27 listopada 2019 r., II CSK 483/18 ).

Nie ma żadnych podstaw do zakwestionowania ustaleń wskazujących, że sporne postanowienia nie podlegały negocjacjom, umowa przewiduje dowolność kształtowania tabeli kursowej, powodowie wpływu na kształtowanie umowy i nie był informowany o ryzyku walutowym;

Nie ma żadnych podstaw do uznania naruszenia przez Sąd Okręgowy zasad oceny dowodów w tym zarówno z dokumentów zeznań świadków i powodów. Okoliczność, że istniała teoretyczna możliwość negocjacji umów kredytowych i zawierano w innych przypadkach umowy po dokonanych negocjacjach nie oznacza, że taka możliwość negocjacji istniała w tym przypadku. Jak wynika nawet z zeznań S. K. jej klienci otrzymywali ofertę i wzór umowy. Wniosek kredytowy był więc przygotowany pod konkretny produkt, który zaoferowano powodom jako korzystny z punktu widzenia wysokości rat bez dostatecznych informacji o negatywnych skutkach takiej umowy. Z zasady zaś fakt posłużenia się przez kontrahenta wzorem umowy i regulaminem tworzy domniemanie, że konstrukcję umowy oparto na wzorcu, na którego brzmienie konsument nie miał rzeczywistego wpływu. To pozwana winna więc obalić to domniemanie. Zeznania świadka K. nie są zaś wystarczające do obalenia wiarygodności zeznań powodów, że otrzymali ono ofertę standardowej umowy i zakwestionowania ustaleń, że w tym przypadku postanowienia dotyczące sposobu przeliczania waluty były uzgadniane. Wniosek kredytowy również był złożony na formularzu a oświadczenie z dnia 18 czerwca 2008r. wskazywało, że wybór ograniczał się do wyboru waluty. Zasadnie więc Sąd Okręgowy wskazał, że poza wybraniem kwoty kredytu, waluty jego wypłaty i spłaty oraz terminu spłaty inne postanowienia nie były przedmiotem negocjacji. Ciężar dowodu wynikający z art. 385 ¹§4 k.c. spoczywał zaś na pozwanej. Wyrażenie zgody na zmianę umowy przez wyeliminowanie niedozwolonego postanowienia (zastąpienie go innym, uzupełnienie itp.) - choćby zmiana ta była indywidualnie uzgodniona - nie może być traktowane samo przez się jako wyraz woli sanowania wadliwego postanowienia ze skutkiem ex tunc. Nie wykazano by zawarcie aneksu numer dwa miało na celu sanowanie postanowień umowy ze skutkiem wstecznym, nie było to też odnowienie. Oceny abuzywności dokonuje się na chwile zawarcia umowy, stąd ani sposób wykonywania ani też dowody z dokumentów dotyczących raportów i opracowań dotyczących kredytów frankowych nie zmieniają oceny , że postanowienia zawarte w przedmiotowej umowie miały charakter niedozwolony.

Przedmiotowa umowa określała, że kredyt udzielony jest w walucie polskiej i jest on indeksowany do waluty obcej. Kwota kredytu była podana w walucie krajowej i w tej walucie zostaje wypłacona, ale miała być przeliczona na walutę obcą według klauzuli umownej opartej również na kursie kupna tej waluty obowiązującym w dniu wypłaty środków – odpowiednio ostatniej raty w przypadku wypłaty ratalnej (§1 ust. 1), przy czym spłata kredytu miała nastąpić zgodnie z harmonogramem, jednak zobowiązanie miało być określone jako równowartość wymaganej spłaty wyrażonej w CHF po jej przeliczeniu według kursu sprzedaży określonego : w Bankowej tabeli kursów walut… Spłata więc w walucie krajowej była więc rozliczana po przeliczeniu zobowiązania według kursu sprzedaży CHF ( § 10 ust.3). Był to więc kredyt indeksowany do waluty obcej definiowany w sposób określony w wyroku Sądu Najwyższego z dnia 30 września 2020 r. I CSK 556/18. Zarówno więc wartość kredytu jak i wypłata kredytu oraz kwoty spłacane przez kredytobiorcę miały być więc przeliczane do CHF. Klauzula walutowa, czyli klauzula zawierająca postanowienia przewidujące przeliczenie oddawanej do dyspozycji kwoty kredytu oraz spłacanych rat na inną walutę mieści w sobie ryzyko kursowe, wiążące się z obciążeniem kredytobiorcy-konsumenta ryzykiem zmiany kursu waluty i związanym z tym ryzykiem zwiększenia kosztu kredytu (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 10 maja 2022 r. II CSKP 285/22 LEX nr 3350106 ). Niewątpliwie powodowie oświadczyli, że są świadomi ryzyka kredytowego §1 ust. 1 . Wbrew jednak twierdzeniom strony pozwanej brak jest podstaw do przyjęcia domniemania, że konsument ma świadomość, że to ryzyko jest nieograniczone. Słusznie Sąd Okręgowy uznał, że świadomość , że kursy walut są zmienne nie jest wystarczający dla uznania prawidłowości realizacji obowiązków informacyjnych. Należy podkreślić , że na gruncie Dyrektywy Rady 93/13/EWG z dnia 5 kwietnia 1993 r. w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich istotny jest poziom realizacji obowiązku informacyjnego, który ma fundamentalne znaczenie w obrocie konsumenckim. Nie mogło być w obrocie konsumenckim skuteczne oświadczenie, że powodowie nie będą wywodzić żadnych roszczeń na podstawie przedstawionej tabeli. Sam zaś sposób przedstawienia w tabeli k295 miała charakter wyłącznie poglądowy oderwany od wielkości kwoty kredytu wskazanej we wniosku kredytowym a podany w symulacji możliwy wpływ ruchów kursu i oprocentowania wskazuje raczej na korzyści przy zaciągnięciu kredytu indeksowanego względem kredytu w PLN. Nawet wskazanie możliwości wzrostu kursu o 40% nie jest wystarczające przy jednoczesnym zapewnieniu o stabilności kursów walut (vide zeznania powodów) i korzyściach płynących z zaciągnięcia zobowiązania indeksowanego do waluty obcej. Brak jest więc podstaw do uznania, że powodowie byli rzeczywiście świadomi potencjalnych konsekwencji wystąpienia ryzyka kursowego, a przede wszystkim nie oznacza, że powodowie mieli świadomość, iż ryzyko kursowe ma charakter nieograniczony. Przewalutowanie na PLN, które nie wskazywało maksymalnych granic kursowych sprzedaży CHF również nie chroniło przed ryzykiem walutowym. Ocena dowodów z zeznań powodów nie jest więc sprzeczna ani z zasadami logiki ani też zasadami doświadczenia życiowego. Podkreślić należy, że nie spełnia wymogu przejrzystości przekazywanie konsumentowi przy zawarciu umowy informacji, nawet licznych, jeżeli opierają się one na założeniu, że stosunek wymiany między walutą rozliczeniową a walutą spłaty pozostanie w miarę stabilny przez cały okres obowiązywania tej umowy.

Sąd Okręgowy właściwie zinterpretował obowiązki przedsiębiorcy w tym zakresie. Dyrektywa Rady 93/13/EWG z dnia 5 kwietnia 1993 r. w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich zakłada, że informacja przed zawarciem umowy o warunkach umownych i skutkach owego zawarcia ma fundamentalne znaczenie dla konsumenta. To na podstawie tej informacji konsument podejmuje decyzję, czy zamierza związać się warunkami sformułowanymi uprzednio przez przedsiębiorcę (zob. wyroki Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości z dnia 30 kwietnia 2014 r. C-26/13 Árpád Kásler, Hajnalka Káslerné Rábai, i z dnia 21 marca 2013 r. C-92/11 RWE Vertrieb). Założeniem ochrony konsumenta jest więc zasada jasnej, pełnej i zrozumiałej informacji handlowej. Symulacje liczbowe, mogą stanowić użyteczną informację, jeżeli są oparte na wystarczających i prawidłowych danych oraz jeśli zawierają obiektywne oceny, które są przekazywane konsumentowi w sposób jasny i zrozumiały. Tylko więc symulacje, które pozwalają zwrócić uwagę konsumenta na ryzyko dotyczące istotnych negatywnych konsekwencji ekonomicznych rozpatrywanych warunków umownych, spełnia wymogi dyrektywy 93/13 w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich. Symulacje liczbowe powinny więc pozwalać konsumentowi zrozumieć rzeczywiste znaczenie długoterminowego ryzyka związanego z możliwymi wahaniami kursów wymiany walut, a tym samym ryzyka związanego z zawarciem umowy kredytu wyrażonego w walucie obcej lub denominowanego do waluty obcej.(por. wyrok Trybunału Sprawiedliwości U.E. z dnia 10 czerwca 2021 r. C-776/19 ,VB i in vs. BNP Paribas Personal Finance SA, Procureur de la République). Strona pozwana więc powinna wykazać, że informacja przedstawiona powodom dawała im jasne podstawy do uświadomienia sobie skutków znacznego osłabienia waluty polskiej względem CHF, tj takiego jakie wystąpiło w rzeczywistości, lub też jakie może jeszcze nastąpić w przyszłości w wypadku nawet dalszego osłabienia waluty polskiej, co w tym przypadku nie zostało wykazane. Sąd Okręgowy słusznie więc uznał, że informacja przedstawiona przez bank nie była wystarczająca. Obciążający przedsiębiorcę brak przejrzystości przy określeniu warunków umowy w zakresie konsekwencji istotnej zmiany kursu walut spowodował, że powodowie zawarli umowę bez świadomości możliwej konsekwencji znacznego zwiększenia kwoty rat ale też wynikającego ze zwiększonego poziomu skutków indeksacji znacznego wzrostu zwaloryzowanej wysokości zadłużenia. Przede wszystkim zaś informacja nie dawała świadomości, że powiązany ze wzrostem kursu wzrost kwoty zadłużenia może mieć charakter nielimitowany, co może mieć jeszcze bardziej negatywne skutki w przypadku dalszej( możliwej przecież) deprecjacji PLN. To, że kurs ten może zmienić się okresowo na korzyść nie oznacza , że w przyszłości nie dojdzie do dalszego załamania kursu. Jest to zaś szczególnie istotne w sytuacji gdy powodowie nie mieli zdolności kredytowej w złotych. Konieczne więc było uświadomienie powodom konsekwencji znacznego zwiększenia nie tylko kwoty rat ale też, wynikającego ze zwiększonego poziomu skutków indeksacji, znacznego wzrostu zwaloryzowanej wysokości zadłużenia, który może być nie do udźwignięcia dla powodów. Ponadto skutek zmian kursów chroni w istocie jedynie interes banku. Przy stosunkowo słabej walucie krajowej bank nie jest narażony na odwrotne, analogiczne, istotne dla strony pozwanej, ruchy kursowe wynikające ze znacznego osłabienia CHF względem złotego. Na istotne ryzyko kursowe w toku wykonywania długotrwałej umowy w nieporównywalny sposób narażeni był powodowe i to nawet gdyby strona powodowa musiała ponosić koszty obsługi takich kredytów. Aktualny stan a nawet stan zaistniały we wrześniu 2023r. może być tylko przejściowy. Postanowienie umowne jest sprzeczne z dobrymi obyczajami, jeżeli może stworzyć podstawy znaczącej nierównowagi kontraktowej na niekorzyść konsumenta w sposób jednostronny, jeżeli przedsiębiorca, który traktuje kontrahenta w sposób słuszny nie mógłby racjonalnie się spodziewać, że konsument zaakceptowałby w ramach negocjacji taką klauzulę gdyby odpowiednio poinformował konsumenta (uchwała Sądu Najwyższego z dnia 20 czerwca 2018 r. III CZP 29/17 OSNC 2019/1/2). Taka sprzeczność z dobrymi obyczajami zachodzi więc w tym przypadku i to nawet jeżeli bank w ramach transakcji (...) ponosił dodatkowe koszty zabezpieczenia o jakich zeznawała świadek D.. Tu jednak trzeba podkreślić, że dla samego wykonania obowiązku wypłaty środków kredytu bank nie musiał zabezpieczyć odpowiedniej ilości waluty CHF.

Rażące naruszenie interesów konsumenta oznacza nieusprawiedliwioną dysproporcję praw i obowiązków wynikających z umowy na jego niekorzyść, skutkującą niekorzystnym ukształtowaniem sytuacji ekonomicznej konsumenta oraz jego nierzetelnym traktowaniem (por. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 3 lutego 2006 r., I CK 297/05, nie publ., z dnia 15 stycznia 2016 r., I CSK 125/15, OSNC - ZD 2017). Zgodnie z art. 3 ust. 3 Dyrektywy Rady 93/13/EWG z dnia 5 kwietnia 1993 r. w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich, uznaje się za nieuczciwe te warunki umowy, które nie były indywidualnie negocjowane, jeśli stojąc w sprzeczności z wymogami dobrej wiary, powodują znaczącą nierównowagę wynikających z umowy praw i obowiązków stron ze szkodą dla konsumenta (por. także wyrok Trybunału Sprawiedliwości U.E. z dnia 10 czerwca 2021 r. C-609/19 BNP Paribas Personal Finance SA przeciwko VE). Taka nierównowaga i niekorzystne ukształtowanie sytuacji ekonomicznej powodów nastąpiła.

Sąd pierwszej instancji prawidłowo więc ocenił postanowienia umowy dotyczące możliwości swobodnego kształtowania przez bank kursów przeliczania świadczeń jak i wpływające na charakter umowy postanowienia obciążające powodów skutkami nieograniczonego ryzyka wahań kursów. Możliwość przewalutowania ani nie zapewniała równowagi kontraktowej a tym bardziej nie mogła przywrócić tej równowagi kontaktowej z mocą wsteczną .

Niewątpliwie zawarcie umowy kredytu bankowego w złotych indeksowanego do waluty obcej było na gruncie w art. 353 ¹ k.c. co do zasady dopuszczalne. Przepis art. 69 ust. 2 pkt 4a i ust. 3 prawa bankowego nie zakazywał tego typu umów . Wprowadzenie art. 75b prawa bankowego, na podstawie nowelizacji tej ustawy, które to zmiany weszły w życie z dniem 26 sierpnia 2011r. wskazywało, że konstrukcja umowy kredytu indeksowanego nie była sprzeczna z prawem, tym bardziej, że z przepisu art. 353 ¹ k.c. wynika, że strony zawierające umowę mogą ułożyć stosunek prawny według swego uznania, byleby jego treść lub cel nie sprzeciwiały się właściwości (naturze) stosunku, ustawie ani zasadom współżycia społecznego. Sama idea indeksacji, a także związana z nim zasada oprocentowania, nie jest sprzeczna z naturą stosunku. Do tej nieważności może prowadzić jednak wprowadzenie do umowy postanowień niedozwolonych i brak potwierdzenia przez konsumenta abuzywnych postanowień umownych.

Abuzywne klauzule są od początku, z mocy samego prawa, dotknięte bezskutecznością na korzyść kredytobiorcy, chyba że następczo udzieli on świadomej i wolnej zgody na te klauzule i w ten sposób przywróci ich skuteczność z mocą wsteczną. Niedozwolone postanowienie umowne (art. 385 ^{( 1)} § 1 KC.) są więc od początku, z mocy samego prawa, dotknięte bezskutecznością na korzyść konsumenta, który może udzielić następczo świadomej i wolnej zgody na to postanowienie i w ten sposób przywrócić mu skuteczność z mocą wsteczną (por. Wyroki Sądu Najwyższego z dnia 27 lipca 2021 r. V CSKP 49/21 LEX nr 3207798 i z dnia 2 czerwca 2021 r., I CSKP 55/21). Powodowie nie przywrócili tej skuteczności.

Powodowie świadomi, że przedmiotowe postanowienia umowne nie wiążą ich, jak i pouczeni, że przedmiotowe postanowienia umowne odnoszą się do istotnych elementów umowy nie potwierdzili postanowień, stąd w konsekwencji umowa kredytu nie może z przyczyn wyżej podanych wiązać.

Sąd nie jest uprawniony do uzupełniania umowy kredytu w walucie obcej treścią nieuzgodnioną przez strony, choćby zmierzała do wyrównania ich pozycji na gruncie łączącego je stosunku prawnego. Nie jest też uprawniony do tego, by umowę tę przekształcić w inny rodzaj umowy (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 20 maja 2022r. II CSKP 943/22). Tu można zauważyć, że powodowie nie mieli zdolności zaciągnięcia kredytu standardowego w PLN i nie uzgadniano warunków takiego kredytu, trudno więc podzielić stanowisko strony pozwanej o możliwości przekształcenia kredytu indeksowanego w kredyt złotowy.

Konsekwencją stwierdzenia abuzywności klauzuli umownej spełniającej wymagania art. 385 ^{( 1)}§ 1 k.c. jest działająca ex lege sankcja bezskuteczności niedozwolonego postanowienia, połączona z przewidzianą w art. 385 ^{( 1)} § 2 k.c. zasadą związania stron umową w pozostałym zakresie (por. także wyrok Sądu Najwyższego z dnia 24 października 2018 r. II CSK 632/17). Ta zasada jednak nie ma charakteru bezwzględnego. W wyroku TSUE z 8 września 2022r. C-81/21, dotyczącym Deutsche Bank Polska i Bank Millennium wskazano, że art. 6 ust. 1 i art. 7 ust. 1 dyrektywy 93/13 należy interpretować w ten sposób, iż stoją one na przeszkodzie orzecznictwu krajowemu, zgodnie z którym sąd krajowy może stwierdzić nieuczciwy charakter nie całości warunku umowy zawartej między konsumentem a przedsiębiorcą, lecz jedynie elementów tego warunku, które nadają mu nieuczciwy charakter. Nie można więc dzielić takiego warunku.

Nie ma w tym przypadku możliwości wypełnienia luki co do określenia przeliczenia wartości zobowiązania ani też sposobu spełnienia świadczenia przez obie strony.

Nie ma podstaw do odwołania do tabeli kursów sprzedaży NBP. W chwili zawierania umowy nie obowiązywał jeszcze art. 358§2 k.c., ponadto przepis ten ma znaczenie dla umów określających świadczenie w walucie obcej i nie odnosi się do klauzul waloryzacyjnych (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 19 maja 2022 r II CSKP 797/22 ). Ponadto nowelizacja z dnia 23 października 2008 r., która określa sposób przeliczania nie wiązała się ze skutkami wstecznymi. Tut. Sąd w wyroku z dnia 22 czerwca 2020 r. I ACa 1684/17 uznał, że art. 24 ustawy o NBP to norma, która w połączeniu z art. 32 ustawy o NBP, oraz art. 356 § 2 k.c., daje podstawy do wypełnienia luki dotyczącej sposobu przeliczenia spłat na walutę obcą i przyjęcia, że miarodajny jest w tym przypadku kurs średni waluty ustalany przez NBP. Wsparciem dla tej koncepcji była także treść art. 137 a Prawa bankowego, jednakże w aspekcie treści wykładni art. 6 ust. 1 Dyrektywy Rady 93/13/EWG w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich, prezentowanej w orzecznictwie TSUE, nie można przyjąć, że są to normy dyspozytywne, które mają na celu wypełnienia luki w sytuacji nieuczciwych postanowień umowy zawartej z konsumentem. Ani art. 358§2, jak też art. 41 ustawy z dnia 28 kwietnia 1936 r. prawo wekslowe również nie stanowią norm dyspozytywnych dla określenia obiektywnych mechanizmów indeksacji wprowadzonej na wypadek braku związania stron mechanizmem określonym w umowie. Także strony nie przewidziały też w umowie klauzul salwacyjnych.

W sytuacji więc wyeliminowania w oparciu o art. 385 ^{( 1)}§1k.c. skutku związania powodów wskazanymi postanowieniami abuzywnymi dotyczącymi klauzul przeliczeniowych brak jest umownego określenia mechanizmu przeliczania wysokości wypłaty świadczenia jak i określenia zobowiązania powodów. Trudno zaś przyjąć by wolą stron było zawarcie kredytu bez takiego mechanizmu szczególnie, że oprocentowanie kredytu powiązano ze zmienną stopy referencyjnej Libor (§13 umowy i14 regulaminu) właściwą dla kredytów indeksowanych i denominowanych. Wyeliminowanie ryzyka kursowego, charakterystycznego dla umowy kredytu indeksowanego do waluty obcej i uzasadniającego powiązanie stawki oprocentowania ze stawką LIBOR, jest równoznaczne z tak daleko idącym przekształceniem umowy, że należy ją uznać za umowę o odmiennej istocie i charakterze, choćby nadal chodziło tu tylko o inny podtyp czy wariant umowy kredytu. Powyższe oznacza z kolei, że po wyeliminowaniu tego rodzaju klauzul utrzymanie umowy o charakterze zamierzonym przez strony nie jest możliwe, co przemawia za jej całkowitą nieważnością (por. wyrok Sądu Najwyższego z 13 maja 2022 r., II CSKP 293/22 i postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 24 listopada 2022 r. I CSK 3200/22).

Prawidłowo więc oceniono skutki abuzywności prowadzące do stwierdzenia nieważności umowy z zastrzeżeniem, że nie chodzi o nieważność o jakiej mowa w art. 58§1 k.c. lecz o brak możliwości uznania, że tak okrojona umowa, która nie odpowiada rzeczywistej woli stron spełnia wymogi z art. 353 ¹§1 k.c.

Wobec powyższego Sąd Apelacyjny oddalił na podstawie art. 385 k.p.c. w zw. z art. 367 ¹§1 k.p.c. oraz w zw. z art. 317§1 k.p.c. i art. 391§1 k.p.c. apelację pozwanego w części w jakiej dotyczy ona ustalenia zawartego w punkcie I zaskarżonego orzeczenia.