Portal Orzeczeń Sądu Apelacyjnego w Krakowie

WYROK CZĘŚCIOWY

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 15 kwietnia 2024 r.

Sąd Apelacyjny w Krakowie – I Wydział Cywilny

w składzie:

Przewodniczący: SSA Sławomir Jamróg

Protokolant: Iwona Mrazek

po rozpoznaniu w dniu 15 kwietnia 2024 r. w Krakowie na rozprawie

sprawy z powództwa S. K. i W. K.

przeciwko Syndykowi Masy Upadłości (...) Bank S.A. w upadłości

w W.

o ustalenie

na skutek apelacji strony pozwanej

od wyroku Sądu Okręgowego w Krakowie

z dnia 16 listopada 2022 r. sygn. akt I C 2971/21

oddala apelację w części w jakiej dotyczy ona rozstrzygnięcia zawartego w punkcie 1 zaskarżonego wyroku.

Sygn. akt I ACa 3039/23

UZASADNIENIE

Wyrokiem z dnia 16 listopada 2022 r. sygn. akt I C 2971/21 Sąd Okręgowy w Krakowie ustalił nieistnienie pomiędzy powodami S. K. i W. K. a pozwaną (...) Bank S.A. w W. stosunku prawnego kredytu wynikającego z umowy kredytu nr (...) z 22-09-2008 r. w związku ze stwierdzeniem nieważności umowy (pkt 1) i zasądził od strony pozwanej (...) Bank S.A. w W. na rzecz: S. K. kwotę 46.148,79 zł oraz 7.395 CHF z odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi od dnia 11 października 2022r. do dnia zapłaty (pkt 2 lit. a), a na rzecz W. K. kwotę 46.148,80 zł oraz 7.395 CHF z odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi od dnia 11 października 2022 r. do dnia zapłaty (pkt 2 lt. B), oddalił powództwo odsetkowe w pozostałej części (pkt 3) i zasądził od strony pozwanej na rzecz powodów S. K. i W. K. kwotę 11.834 zł tytułem zwrotu kosztów postępowania z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia prawomocności wyroku do dnia zapłaty (pkt 4).

Podstawę tego rozstrzygnięcia stanowił następujący stan faktyczny:

Powodowie potrzebowali środków na spłatę innych kredytów i remont mieszkania. Rozmowy w tej sprawie prowadzili u pośrednika, informowano ich o możliwych zmianach kursów ale miały być to niewielkie zmiany, albowiem informowano ich, że waluta CHF jest stabilna.

W dniu 22 września 2008 r. powodowie S. i W. K. zawarli z poprzednikiem prawnym strony pozwanej tj (...) Bank S.A. z siedzibą w K. umowę kredytu hipotecznego nr (...) indeksowanego do CHF. Umowa ta nie była negocjowana. Bank udzielił kredytobiorcom kredytu w kwocie 146493,03 zł indeksowanego kursem CHF. Powodowie oświadczyli, że są świadomi ryzyka kursowego, związanego ze zmianą kursu waluty indeksacyjnej w stosunku do złotego, w całym okresie kredytowania i akceptuje to ryzyko (§ 1). Kredyt był przeznaczony na spłatę innych kredytów, remont nieruchomości, dowolny cel konsumpcyjny. Wszystkie środki miały być wypłacone w PLN (§ 2).

W dniu wypłaty kredytu lub każdej transzy kredytu kwota wypłaconych środków będzie przeliczana do CHF według kursu kupna walut określonego w Tabeli Kursów – obowiązującego w dniu uruchomienia środków (§ 9 ust. 2).

Wysokość zobowiązania będzie ustalana jako równowartość wymaganej spłaty wyrażonej w CHF – po jej przeliczeniu według kursu sprzedaży walut określonego w „Bankowej tabeli kursów walut dla kredytów dewizowych oraz indeksowanych kursem walut obcych” do CHF obowiązującego w dniu spłaty (§ 10 ust. 3).

Umowa była aneksowana w dniu 3-08-2011, 18-12-2014, 29-10-2015, 29-12-2016 . Ani umowa, ani regulamin nie określały sposoby wyliczenia kursów przeliczeniowych.

Powodowie podpisali dokument „oświadczenie kredytobiorcy o wyborze waluty obcej” , w którym wskazano sytuacje modelowe:

- wysokość rat przy aktualnym poziomie CHF i oprocentowania (kredyt w PLN 1339,87 zł. kredyt w CHF 1139,84 zł.) oraz m.in. przy założeniu wzrostu kapitału o 20% i oprocentowania kredytu w CHF jak w PLN 1607,84 zł oraz przy założeniu , że kurs CHF wzrośnie o wartość stanowiącą różnicę między maksymalnym i minimalnym kursem CHF z okresu ostatnich 12 miesięcy o 0,3031 PLN czyli 14,55%. (kredyt w CHF 1306,69 zł.)

Przy zawieraniu aneksu powodowie oświadczenie o ponoszeniu ryzyka walutowego i zmiennej stopie procentowej (oświadczyli, że zostali poinformowani o tym, że w zależności od wahań kursu PLN może nastąpić podwyższenie kwoty kredytu hipotecznego i całkowitego kosztu kredytu.

Kredyt był spłacany przez powodów po zawarciu umowy o rozdzielności majątkowej po połowie. Uiścili łącznie 14.790 CHF i 92.297,59 zł. W dniu 15 czerwca 2012 powodowie zawarli umowę majątkową małżeńską ustanawiając rozdzielność majątkową.

Pismem z dnia 13- stycznia 2022 r. doręczonym powodom w dniu 4 lutego 2022 pozwany złożył powodom oświadczenie o zatrzymaniu.

Sąd Okręgowy uznał, że umowa zawarta przez strony to umowa o kredyt indeksowany, która co do zasady nie była sprzeczna z zasadą walutowości, nie była sprzeczna z prawem tj. z art 69 ustawy prawo bankowe i zasadą swobody umów – art. 353(1) k.c.

Zdaniem Sądu Okręgowego, w świetle konsumenckiego statusu powodów, i treści art. 385 ¹ kc oraz wymogów Dyrektywy Rady 93/13/EWG z dnia 5kwietnia 1993 w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich istnieją jednak w podstawy do stwierdzenia, że klauzule – na podstawie których dochodziło do przeliczenia wypłaconej w złotówkach kwoty kredytu w złotówkach na CHF według kursu z tabeli Banku oraz klauzule waloryzacyjne (w związku z obciążeniem powodów nieograniczonym ryzykiem) – są klauzulami abuzywnymi (§9 i 10 umowy).

Sąd pierwszej instancji zwrócił uwagę, że umowa była tak skonstruowana, że bank w sposób zupełnie arbitralny ustalał wysokość kursu po którym zostanie dokonane przeliczenie. W tym zakresie klient nie mógł negocjować warunków umowy. Algorytm przeliczenia wypłaconego w złotych kredytu i spłaconych złotych rat, odwołujący się do tabeli kursowej banku, rażąco ukształtował prawa i obowiązki konsumenta w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy. Odwołanie do kursów walut zawartych w "Tabeli kursów" banku oznacza naruszenie równorzędności stron umowy przez nierównomierne rozłożenie uprawnień i obowiązków między partnerami stosunku obligacyjnego. Ukształtowane jednostronnie w umowie kredytowej w drodze postanowienia zaczerpniętego z wzorca umowy przez bank uprawnienie do ustalania kursu waluty nie może być dowolne, tj. nie doznawać żadnych ograniczeń w postaci skonkretyzowanych, obiektywnych kryteriów zmian stosowanych kursów walutowych. Poprzez nierównomierny rozkład praw i obowiązków stron umowy kredytowej doszło do naruszenia interesów konsumenta, w tym przede wszystkim interesu ekonomicznego, odpowiadającego wysokości poszczególnych rat kredytu. Nie został spełniony wymógł przejrzystości i jasności postanowienia umownego. W umowie bowiem nie wskazano żadnych jednoznacznych wytycznych w oparciu o które kurs ten miałby zostać wyznaczany.

Sąd Okręgowy podkreślił, że oceny, czy postanowienie umowne jest niedozwolone (art. 385 ¹ § 1 k.c.), dokonuje się według stanu z chwili zawarcia umowy. Nie ma więc w tym przypadku znaczenia wejście w życie ustawy tzw antyspreadowej z dnia 29 lipca 2011 r. czy też zmiany regulaminów po dacie zawarcia umowy kredytu. Nie ma także z tej przyczyny znaczenia podpisywanie aneksów, szczególnie, że kredytobiorcy podpisując te aneksy nie byli świadomi abuzywności postanowień umowy. Wobec dokonania oceny na chwilę zawarcia umowy nie miały także znaczenia zarzuty, że bank zastosował faktycznie rynkowe kursy. Istotna jest sama możliwość naruszenia interesów konsumenta na skutek zapisu umowy umożliwiającego dowolne (nieograniczone) ustalenie kursu. Zarząd banku mógł więc w każdej chwili podjąć dowolną decyzję co do wyznaczenia kursu waluty i tym samym określenia wysokości zobowiązania kredytobiorców. Postanowienia umowy umożliwiające ustalenie kursu wymiany waluty w sposób arbitralny , a poprzez to ustalenie w sposób arbitralny wysokości zobowiązania należy więc uznać za rażąco naruszające interesy konsumenta i sprzecznie z dobrymi obyczajami.

Sąd Okręgowy uznał, że zakwestionowane klauzule określają przedmiot główny umowy kredytu nie wyklucza to zastosowania art. 385 ¹ § 1 k.c. albowiem nie zostały one wyrażone prostym i zrozumiałym językiem.

Sąd pierwszej instancji ponadto odwołał się do zaleceń Europejskiej Rady ds. Ryzyka Systemowego nr ERRS/2011/1 z dnia 21 września 2011 r. dotyczących kredytów w walutach obcych (Dz.U. 2011, C 342, s. 1) i motywów dyrektywy 93/13 z których wynika, że instytucje finansowe muszą zapewniać kredytobiorcom informacje wystarczające do podejmowania przez kredytobiorców świadomych i rozważnych decyzji oraz powinny wyjaśniać co najmniej, jak na wysokość raty kredytu wpłynęłyby silna deprecjacja środka płatniczego państwa członkowskiego, w którym kredytobiorca ma miejsce zamieszkania lub siedzibę, i wzrost zagranicznej stopy procentowej. Kredytobiorca musi zostać jasno poinformowany, że podpisując umowę kredytu przeliczanego do waluty obcej ponosi pewne ryzyko kursowe, które z ekonomicznego punktu widzenia może okazać się dla niego trudne do udźwignięcia w przypadku spadku wartości waluty, w której otrzymuje wynagrodzenie w stosunku do waluty obcej, w której kredyt został udzielony. Konsument powinien mieć faktycznie możliwość zapoznania się ze wszystkimi warunkami umowy. Dostarczona w stosownym czasie przed zawarciem umowy informacja o warunkach umowy i jej skutkach ma fundamentalne znaczenie dla konsumenta, ponieważ to w szczególności na podstawie tej informacji konsument podejmuje decyzję, czy zamierza związać się w umowie warunkami sformułowanymi uprzednio przez przedsiębiorcę.

Poza treścią umowy i regulaminu Bank nie przedstawił powodom żadnych dodatkowych informacji dotyczących sposobu ustalania kursów walut. Powodowie więc w sposób niewystarczający i niewłaściwy zostali poinformowany o możliwości zmiany tych kursów, wpływu na wysokość zobowiązania oraz ryzyku związanym z zawarciem przedmiotowej umowy. Dla Sądu Okręgowego oczywistym jednak było, że kredytobiorcy mieli świadomość tego, że kursy się zmieniają i będą miały wpływ na wysokość zobowiązania. Pouczenie o ryzyku kursowym ma jednak nie tylko na celu wskazanie zmian kursów, ale ma na celu uzmysłowienie kredytobiorcy niebezpieczeństw, które się wiążą z zaciągnięciem kredytu waloryzowanego walutą obcą i ma umożliwić dokonanie przez kredytobiorcę kalkulacji opłacalności zaciągnięcia takiego kredytu w kontekście prawdopodobieństwa nieograniczonej zmiany kursu waluty obcej.

Odwołując się do powszechnie dostępnej Rekomendacji nr I KNF z 2010r., dotyczącej zarządzania ryzykiem walutowym w bankach oraz zasad dokonywania przez banki operacji obciążonych ryzykiem walutowym, Sąd Okręgowy zwrócił uwagę, że bank jest zabezpieczony przed tym ryzykiem, poprzez chociażby prowadzenie określonej polityki kredytowej. Kredytobiorca natomiast nie jest zabezpieczony w żadnym stopniu, a kredyty hipoteczne mają istotne znacznie dla jego egzystencji. Informacje dotyczące ryzyka kredytowego zawarte w umowie i w oświadczeniach otrzymanych od pracownika banku, nie odpowiadały standardom informacyjnym i nie były było sformułowane niejednoznacznie. Abuzywne są więc zdaniem Sądu Okręgowego także takie ostanowienie umowne, które narażają kredytobiorcę na nieograniczone ryzyko wynikające ze zmiany kursu (nie zawiera żadnego mechanizmu ograniczenia ryzyka). Istotna zmiana kursu waluty obcej prowadzi do stanu gdy wysokość zobowiązania (saldo kredytu/kapitału do spłaty w PLN), po wielu latach spłaty kredytu - wzrasta do wysokości znacznie przekraczającej wysokość udzielonego kredytu ( wysokość kredytu zwiększa się mimo dokonanej spłaty). Przy spadku kursu kredytobiorca będzie w korzystniejszej sytuacji – zarobi na tym (saldo zmniejszy się). Istnieje tu element losowy/hazardowy albowiem kredytobiorcy zostali postawieni w podobnej sytuacji jak osoby nabywające produkty spekulacyjne – będąc nieświadomymi ryzyka wiążącego się z umową. W przypadku kredytów konsumenckich, zawieranych na kilkadziesiąt lat, które miały służyć finansowaniu mieszkań, wysokość zobowiązania stanowiła istotne obciążenie finansowe konsumentów – konsumenci zawierali umowy oczekując bezpiecznego (czyli z dodatkowym zabezpieczeniem wartości PLN), a nie (quasi) spekulacyjnego produktu. Wybór kredytu waloryzowanego CHF był podyktowany niższą ratą i oprocentowaniem oraz (reklamowaną jako) bezpieczną walutą. Skąpe informacje o ryzyku kursowym, sprowadzające się do uświadomienia zmienności kursów (zmiana raty i wysokości zobowiązania), nie były wystarczające do zorientowania się przez konsumentów, że podpisując umowy waloryzowane kursem CHF są narażeni na ryzyko związane z możliwością niczym nieograniczonej zmiany kursu waluty. Sama ewentualna możliwość wnioskowania o zmianę waluty kredytu nie czyni zadość powyższemu postulatowi albowiem takie przewalutowanie dla kredytobiorcy ma sens wyłącznie wtedy gdy kredytobiorca dokona tego przed zmianą kursu, a więc dotyczy to niewielkiej liczby konsumentów, która specjalizuje się w zagadnieniach związanych z rynkiem finansowym.

Powyższa argumentacja wskazuje abuzywność postanowień dotyczących waloryzacji kwoty kredytu.

Sąd Okręgowy uznał więc, że gdyby bank potraktował konsumenta w sposób sprawiedliwy i słuszny, umożliwił negocjacje ww postanowień (oczywiście po przekazaniu pełnej informacji co do ryzyka kursowego skutkującego taką jak obecnie sytuacją), to nie mógłby racjonalnie oczekiwać, iż konsument przyjąłby w drodze negocjacji na siebie takie ryzyko.

Oceniając konsekwencje braku związania powodów zakwestionowanymi postanowieniami umowy Sąd pierwszej instancji opierając się na wynikającej z orzecznictwa TSUE i orzecznictwa krajowego wykładni dyrektywy Rady 93/13/EWG z dnia 5 kwietnia 1993 r. stwierdził, że możliwość zastąpienia klauzul abuzywnych nie dotyczy przepisów o charakterze ogólnym, które nie były przedmiotem szczególnej analizy prawodawcy w celu określenia równowagi między całością praw i obowiązków stron umowy i które nie korzystają w związku z tym z domniemania braku nieuczciwego charakteru. Luka więc nie może być wypełniona postanowieniami wynikającymi z zasad słuszności lub ustalonych zwyczajów. Zdaniem Sądu Okręgowego w chwili zawarcia umowy nie istniały w polskim systemie prawnym przepisy dyspozytywne umożliwiające zastąpienie eliminowanych klauzul przeliczeniowych. Art. 358 k.c. umożliwiający przeliczanie zobowiązania wyrażonego w walucie obcej na PLN wszedł w życie w dniu 24 stycznia 2009 (art. 3 ustawy z dnia 23 października 2008 r. o zmianie ustawy - Kodeks cywilny oraz ustawy - Prawo dewizowe). Mając na uwadze kwestie intertemporalne Sąd Okręgowy wykluczył zastosowanie tego przepisu do przedmiotowej umowy. Zdaniem Sądu Okręgowego możliwości zastąpienia postanowienia umownego nie można również wywieść w drodze analogii do art. 41 ustawy z dnia 28 kwietnia 1936 r. - Prawo wekslowe, jak również z prawa zwyczajowego – art. 56 k.c.

W konsekwencji braku przepisu dyspozytywnego umożliwiającego uzupełnienie umowy i przy uwzględnieniu świadomego stanowiska konsumenta istnieją podstawy do uznania przedmiotowej umowy za nieważną.

Po wyeliminowaniu postanowień dotyczących przeliczenia kursów waluty doszłoby do sytuacji, gdy z uwagi na brak przelicznika, wypłacana kwota nie będzie mogła być skorelowana z kwotą kredytu wskazanego w umowie oraz brak będzie korelacji pomiędzy kwotą zobowiązania a spłatami dokonywanymi w PLN. W takim przypadku umowa będzie po prostu niewykonalna albowiem mechanizm waloryzacji nie będzie mógł być zastosowanym, a tym samym nie zostanie określona wysokość świadczenia. Wszelkie koszty umowy, wynagrodzenie banku , w tym odsetki odnoszą się do kwoty zobowiązania w CHF. Intencją stron było aby oprocentowanie odnosiło się do zobowiązania wyrażonego w CHF. Konstrukcja umowy przewidywała silne związanie postanowień odsetkowych z waloryzacją. Strony nigdy nie zawarłyby umowy kredytowej w złotych przy odsetkach LIBOR. Operacja usunięcia waloryzacji z umowy, przy pozostawieniu odsetek w wysokości LIBOR doprowadzi do przekształcenia przedmiotowej umowy w stopniu wykraczającym ponad uprawnienia wynikające z art. 385 ^{( 1)} par 1 i 2 k.c. Unieważnienie klauzul zakwestionowanych przez kredytobiorców doprowadziłoby nie tylko do zniesienia mechanizmu indeksacji oraz różnic kursów walutowych, ale również - pośrednio - do zaniknięcia ryzyka kursowego, które jest bezpośrednio związane z indeksacją przedmiotowego kredytu do waluty. Dokonanie eliminacji klauzuli waloryzacyjnej, prowadziło by do wyeliminowania postanowień głównych umowy, a w konsekwencji do zmiany charakteru prawnego stosunku obligacyjnego i naruszenia art. 353 ^{( 1)} k.c. wyrażającego zasadę swobody umów. Byłoby sprzeczne z istotą, naturą stosunku zobowiązaniowego, który strony chciały wykreować. Po wyeliminowaniu więc wskazanych klauzul utrzymanie umowy o charakterze zamierzonym przez strony nie jest możliwe, co przemawia za jej całkowitą nieważnością (bezskutecznością).

W przedmiotowej sprawie nie zostały ujawnione żadne okoliczności wskazujące na to, że unieważnienie umowy może być niekorzystne dla powodów, w szczególności gdy wątpliwe jest żądanie zapłaty przez bank wynagrodzenia z tytułu korzystania z kapitału.

Sąd Okręgowy nie wykluczył też podstaw nieważności umowy na podstawie art. 58 par 2 k.c.

Oceniając interes prawny powodów o jakim mowa w art 189 k.p.c. w ustaleniu nieistnienia stosunku prawnego, Sąd pierwszej instancji wskazał, że istnieje niepewność co do ważności umowy i w konsekwencji wysokości jego zobowiązania oraz wymagalności.

Skutkiem nieważności umowy jest konieczność dokonania rozliczeń (zwrotu spełnionych przez strony świadczeń) zgodnie z art. 410 § 1 i 2 k.c. w zw. z art. 405 k.c. a roszczenie o zapłatę nie jest przedawnione i nie pozostaje w kolizji z zasadami współżycia społecznego (art. 5 k.c.). Zasądzono więc kwoty jakie powodowie wpłacili na rzecz banku.

Uzasadniając rozstrzygnięcie w odniesieniu do roszczenia odsetkowego Sąd Okręgowy podzielił wynikające z orzecznictwa stanowisko, iż wymagalność roszczeń związanych z nieważnością kredytu nastąpi dopiero z chwilą podjęcia przez kredytobiorcę wiążącej decyzji co do ewentualnego sanowania niedozwolonej klauzuli i co do zaakceptowania konsekwencji całkowitej nieważności umowy .

Ponieważ w przedmiotowej sprawie wymagalność roszczenia nastąpiła dopiero po pouczeniu kredytobiorców, odebraniu przez nich oświadczenia i doręczeniu pozwanemu, a więc na chwile składania zarzutu roszczenie nie było wymagalne – zarzut zatrzymania był bezskuteczny.

Apelację od tego wyroku złożył (...) Bank S.A. w W. zaskarżając orzeczenie w części uwzględniającej powództwo oraz w zakresie rozstrzygnięcia o kosztach procesu, zarzucając:

1. Naruszenie przepisów postępowania, które miało wpływ na wynika sprawy a to :

a) art. 235 ²§1 i 2 k.p.c. w zw. z art. 227 k.p.c. poprzez pominięcie istotnych dla sprawy zeznań P. S.,

b) art. 233§1 k.p.c. w zw. z art. 299 k.p.c. poprzez oparcie ustaleń na zeznaniach powoda w sytuacji gdy były one niewiarygodne jako sprzeczne z zasadami logiki i doświadczenia życiowego oraz sprzeczne z dowodami z dokumentów , co doprowadziło do wadliwych ustaleń i oceny bezpodstawnego wzbogacenia pozwanej,

c) art.227 k.p.c. w zw. z art. 233§1 k.p.c. i art. 327 ¹§1 k.p.c. poprzez dokonanie wadliwej oceny dowodów z dokumentów powołanych w odpowiedzi na pozew, wskazujących, że bank nie mógł dowolnie kształtować kursów przeliczeniowych i nie doszło do sprzeczności z dobrymi obyczajami i rażącego naruszenia interesów konsumentów,

d) 233 §1 k.p.c. poprzez dokonanie wadliwej oceny dowodów i w konsekwencji dokonanie wadliwych ustaleń, że:

- bank miał możliwość arbitralnego ustalania kursów w sytuacji gdy bank działa na rynku regulowanym nadzorowanym przez NBP , co wyklucza dowodność ustalania kursów, kursy te nie były dowolnie ustalane i nie odbiegały od stosowanych przez inne banki komercyjne, metodologia ustalania kursów przez pozwana nie odbiega od stosowanej przez NBP, a ponadto od 2010r. na podstawie aneksu strony ustaliły wzór matematyczny kursu,

- bank nie pouczył powoda w należyty sposób o związanych z umową ryzykach, w sytuacji gdy informacje były przekazane w druku oświadczenia o wyborze waluty i §1 ust. 1 Umowy oraz w formie rozmów z pośrednikiem i były to informacje wyczerpujące, powód potwierdził udzielenie pouczeń i potwierdził zapoznanie się z występującym ryzykiem kursowym i wynikającym ze zamiennej stopy procentowej, powodowi pokazano na konkretnych wartościach zmiany kursowe, powodowie posiadali świadomość ryzyka kursowego, świadomość zmienności kursów jest ponadto zakorzeniona w polskim społeczeństwie a w dacie zawarcia umowy powód posiadał już kredyt w walucie obcej i informacje odpowiadały prawu i ówczesnym rekomendacjom KNF,

- sporne klauzule nie podlegały indywidualnym negocjacjom , podczas gdy powód zawnioskował o kredyt w PLN wpisując jako walutę CHF co oznacza negocjowanie parametrów kredytu, mógł zaciągnąć kredyt w złotych, strony indywidualnie uzgodniły harmonogram spłat , co oznacza wybór kursu;

- sporne klauzule kształtowały prawa i obowiązki powoda w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, naruszając interes konsumenta, w sytuacji gdy po podpisaniu aneksu postanowienia nie miały już zastosowania do tego stosunku. Zdaniem strony pozwanej Sąd wadliwie ocenił dowód z aneksu u przyjął, że zawarcie aneksu nie miało znaczenia dla oceny spornych klauzul, podczas gdy na mocy aneksu powód dokonywał spłat po kursie ustalanym przez NBP i skorzystał z możliwości wyeliminowania z umowy spornych klauzul,

- sporne klauzule kształtowały prawa i obowiązki powoda w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, naruszając interes konsumenta, w sytuacji gdy powód mógł w każdym czasie przewalutować kredyt. Zdaniem strony pozwanej Sąd wadliwie ocenił dowód z umowy w tym treść §20 umowy i §30 regulaminu umożliwiających przewalutowanie, które kończyło ekspozycję na ryzyko kredytowe, ponadto ostateczne

e) art. 316 §1 k.p.c. poprzez nieuwzględnienie stanu prawnego istniejącego w chwili zamknięcia rozprawy i niezastosowanie przepisu dyspozytywnego tj. art. 358§2 k.c., pozwalającego utrzymać umowę w mocy, niezastosowanie art. 69 ust. 1 i 2 Prawa bankowego w brzmieniu z chwili orzekania, oraz niezastosowanie art. 358§2 k.c. według brzmienia obowiązującego od dnia 24 stycznia 2009r.

3. Naruszenie prawa materialnego a to:

a) art. 56 k.c. w zw. z art. 69 ust. 2 pkt 4 a i ust. 3 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997r Prawo Bankowe (Dz.U.2016 poz 1988), w zw. z art. 4 tzw. ustawy „antyspreadowej” poprzez ich niezastosowanie, w sytuacji gdy treść stosunku prawnego eliminuje dowolność banku w ustalaniu kursu średniego a ponadto nowelizacja pozwalała zastosować kurs średni NBP,

b) art. 353 ¹ k.c. i art. 58§2 k.c. poprzez stwierdzenie , że umowa jest nieważna jako sprzeczna z zasadami współżycia społecznego,

c) art. 58§1 k.c. poprzez uznanie umowy za sprzeczną z prawem,

d) art. 58§3 k.c. w zw. z art. 58§1 i 2 k.c. poprzez stwierdzenie, że nieważność części postanowień prowadzi do nieważności w sytuacji możliwości zastosowania art. art. 358§2 k.c. w brzmieniu z chwili orzekania,

e) art. 385 ¹§1 w zw. z art. 3 k.c. poprzez błędną wykładnię art. 385 ¹§1k.c. i niezastosowanie 385 ¹ §3 k.c. i w konsekwencji uznanie, że sporne klauzule nie były indywidualnie uzgadnianej , w sytuacji gdy powód miał wpływ na te postanowienia,

f) art. 385 ¹§1 k.c. poprzez uznanie , ze sporne klauzule spełniają przesłanki abuzywności,

g) art. 385 ¹§1 i §2 k.c. oraz art. 6 ust. 1 Dyrektywy 93/13/EWG poprzez uznanie niedozwolonego charakteru postanowień , które już zostały wyeliminowane ze spornego stosunku na podstawie aneksu,

h) art. 385 ¹§2k.c. poprzez uznanie nieważności , w sytuacji gdy w pozostałej części umowa może nadal obowiązywać,

i) art. 385 ¹§ 2 zd. 1 k.c. w zw. z art. 6 Dyrektywy Rady 93/13/EWG poprzez przyjęcie upadku umowy , w sytuacji gdy było to niekorzystne dla powodów,

f) art. 65 § 1i 2 k.c. oraz art. 56 k.c. poprzez ocenę oświadczeń woli na podstawie literalnej treści umowy bez uwzględnienia okoliczności , w których zostały one złożone i zasad współżycia społecznego a także zwyczajów i pominięcie zamiaru stron i celu umowy i w konsekwencji uznanie , że dawała ona podstawy dowolnego ustalania kursów,

g) art. 69 Prawa bankowego oraz art. 385 ¹§ 2 zd. 1 k.c. w zw. z art. 58§i 2 k.c. w zw. z art. 358§2 k.c. według aktualnego brzmienia oraz art. 6 ust. 1 2 Dyrektywy Rady 93/13/EWG w zw. z art. 3531k.c., art. 65§1 i2 k.c. w zw. z art. 5 k.c. i art. 4 ustawy antyspreadowej poprzez ustalenie nieważności, w sytuacji gdy :

- bank faktycznie udostępniał kredytobiorcy ustalona kwotę CHF, w CHF było wyrażone saldo kredytu i wysokość rat a jedynie wypłacał jej równowartość, co jest istotą kredytu indeksowanego,

- sposób zastosowania mechanizmu indeksacji był uzasadniony ,

- nawet przy najbardziej niekorzystnej dla banku interpretacji istniała możliwość zastąpienia spornych postanowień zapisami prawa dyspozytywnego i zastosowanie kursów rynkowych, ewentualnie średniego NBP,

- dyskrecjonalne uznanie nieważności umowy, bez uwzględnienia ówczesnego zamiaru stron oceny konsekwencji takiej oceny oznacza przyjęcie jedynie prymatu interesu powoda, narusza zasadę utrzymania umowy w mocy, zasadę pewności obrotu, proporcjonalności i zasady współżycia społecznego, a także zasadę słuszności, stabilności systemu bankowego co ma znaczenie dla sytuacji innych kredytobiorców i stanu gospodarki,

h) art. 65§ 1i2 k.c. w zw. a art. 354 § 1 k.c. poprzez ich niezastosowanie, podczas gdy okoliczności, w których oświadczenia stron zostały, zasady współżycia społecznego oraz ustalone zwyczaje pozwalają na wykonanie Umowy również po usunięciu z niej odwołań do Tabeli Kursów Banku - zobowiązania bowiem powinny zostać przeliczone po aktualnym na dzień danej operacji finansowej, rynkowym kursie CHF/PLN;

i) art. 56 k.c. poprzez jego niezastosowanie i przyjęcie, że, po ewentualnym stwierdzeniu rzekomej abuzywności spornych klauzul, cała Umowa jest nieważna, podczas gdy sam art. 56 k.c. stanowi właściwy przepis dyspozytywny, przewidując, że czynność prawną wywołuje skutki w niej wyrażony oraz wynikające z ustawy, 2 zasad współżycia społecznego z ustalonych zwyczajów. Zatem zobowiązanie powinno zostać przeliczone po aktualnym na dzień przeliczenia, rynkowym kursie kupna CHF,

j) art. 69 ust. 2 pkt 4a i ust. 3 Prawa bankowego w zm. z art. 4 ustawy z dnia 29 lipca 2011 r. zmieniająca ustawę Prawo bankowe (D2.U.2011, nr 165, poz. 984, poprzez niezastosowanie i uznanie, że umowa jest nieważna;

k) art. 65 § 1 i 2 k.c. poprzez jego niezastosowanie i dokonanie błędnej wykładni oświadczeń woli stron, przy pominięciu okoliczności w których oświadczenia zostały złożone i innych postanowień umowy wskazujących , że powód zgodził się na określenie wartości zobowiązania na poziomie 74779,49 CHF,

z ostrożności pozwana zarzuciła także naruszenie:

ł) art. 358§2 k.c. w brzmieniu na dzień zamknięcia rozprawy, poprzez jego niezastosowanie, podczas gdy po wyeliminowaniu odesłania do kursów z Tabeli Banku możliwe jest zastosowanie na tej podstawie do przeliczeń kursu średniego NBP,

m) art. 41 ustawy z dnia 28 kwietnia 1936 r. Prawo wekslowe (t..j. Dz.U. z 2016 r., poz. 160), poprzez jego niezastosowanie przy rozstrzyganiu podczas gdy na tej podstawie stosowanej per analogiam możliwe jest zastosowanie do przeliczeń kursu średniego NBP, po wyeliminowaniu z Umowy odesłania do kursów publikowanych w Tabeli Kursów pozwanego Banku;

n) art. 24 ust. 3 ustawy 2 dnie 29 sierpnia 1997 t. o Narodowym Banku Polskim (t.j. Dz.U. 2020 poz. 2027) poprzez jego niezastosowanie, co również umożliwiało przeliczenie według kursu średniego NBP,

o) art.. 189 k.p.c.. poprzez błędną wykładnię i niewłaściwe zastosowanie i przyjęcie, ze powodowie posiadają interes prawny w ustaleniu,

p) art. 405 k.c. i art. 410 § 2 k.c. przez ich bezpodstawne zastosowanie, ewentualnie art. 409 k.c. przez jego niezastosowanie,

q) art. 118 k.c. w zw. z art. 120 k.c. poprzez ich wadliwą wykładnię i zastosowanie i nieuwzględnienie zarzutu przedawnienia,

r) art. 58§1 1 k.c. w zw. z art. 410 §1i2 k.c. oraz art. 411 pkt. 2 1 4 k.c. poprzez ich niezastosowanie tj. zasądzenie dochodzonego roszczenia o zapłatę w całości, pomimo, że zasądzona kwota powinna zostać pomniejszona o wartość wypłaconego kapitału,

s) art. 481 k.c. w zw. z art. 455 k.c. przez zasądzenie odsetek począwszy od daty wcześniejszej niż dzień wydania prawomocnego wyroku,

t) art. 496 k.c.. w zw. z art. 497 k.c. poprzez ich niezastosowanie bez zastrzeżenia obowiązku wzajemnego zwrotu kapitału.

Strona pozwana wniosła o zmianę wyroku i oddalenie powództwa w całości ewentualnie poprzez zamieszczenie w Wyroku zastrzeżenia uzależniającego zapłatę od jednoczesnego spełnienia świadczenia zwrotnego , ewentualnie o uchylenie Wyroku w całości i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi instancji, w każdym alternatywnym przypadku zasądzenie od Powoda na rzecz Pozwanego kosztów procesu za obie instancje.

W odpowiedzi powodowie wnieśli o oddalenie apelacji, kwestionując zasadność zarzutów procesowych, podtrzymując stanowisko o abuzywności postanowień umowy, braku możliwości jej uzupełnienia i podstawach do zastosowania powołanych przez Sąd Okręgowy przepisów prawa materialnego.

Postanowieniem z dnia 25 października 2023r. Sąd Apelacyjny w Krakowie zawiesił na podstawie art. 174§1 pkt 4 k.p.c. postepowanie wobec ogłoszenia upadłości strony pozwanej.

Postępowanie zostało podjęte w części dotyczącej żądania ustalenia z udziałem syndyka masy upadłości.

Syndyk podtrzymał apelację wnosząc o zawieszenie postępowania w całości wobec ogłoszenia upadłości.

Rozpoznając apelację strony pozwanej w części dotyczącej żądania ustalenia (pkt I zaskarżonego wyroku) Sąd Apelacyjny uznał za własne ustalenia Sądu Okręgowego, szczególnie w zakresie w jakim ustalił on sposób zawarcia umowy i uznał on brak związania powodów abuzywnymi postanowieniami umowy dotyczącymi klauzuli walutowej i ryzyka walutowego oraz brak możliwości utrzymania umowy w mocy i w konsekwencji nieważność i zważył co następuje:

Przepis art. 145 ust. 1 Prawa upadłościowego ogranicza możliwość podjęcia postępowania przeciwko syndykowi jedynie w odniesieniu do postępowań sądowych w sprawie wszczętej przeciwko upadłemu przed dniem ogłoszenia upadłości o wierzytelność. Sprawa o ustalenie ma przesądzić istnienie lub nieistnienie stosunku prawnego lub prawa i nie jest objęta ograniczeniem wskazanym w powołanym wyżej przepisie. W postępowaniu upadłościowym nie zostanie przesądzona w sposób pełny kwestia istnienia lub nieistnienia stosunku prawnego wynikającego z umowy kredytowej. Sam też ewentualny fakt uwzględnienia wierzytelności powodów na liście wierzytelności nie usunie w pełni niepewności prawnej związanej z kwestią ważności umowy kredytowej i istnienia obowiązków powodów na przyszłość. Okoliczność, że wynik postępowania może mieć wpływ na stan masy upadłości nie jest wystarczająca do uznania braku możliwości prowadzenia procesu o ustalenie. Zwrócić trzeba uwagę, że nie ma przeszkód do prowadzenia postępowania z powództwa syndyka o zapłatę rat kredytowych, w którym również możliwe jest przesłankowe ustalenie nieistnienia stosunku prawnego, co również może mieć wpływ na masę upadłości.

Podzielić w pełni należy rozważania Sądu Okręgowego w kwestii istnienia interesu prawnego powodów w ustaleniu na podstawie art. 189 k.p.c. Okoliczność, że powodowie posiadają roszczenie o zapłatę nie uchyla ich interesu w ustaleniu nieważności umowy o jakim mowa w art. 189 k.p.c. Uwzględnienie wierzytelności powodów na liście wierzytelności nie wywoła takich konsekwencji prawnych w stosunkach między stronami, w wyniku których ich sytuacja prawna zostanie określona jednoznacznie i nie będzie budziła wątpliwości. Nie zostanie więc usunięta niepewność co do istnienia określonych praw i obowiązków stron oraz ryzyko ich naruszenia w przyszłości (por. postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 13 grudnia 2022 r. I CSK 3808/22 i z dnia 24 listopada 2022 r. I CSK 3425/22). Umieszczenie wierzytelności na liście nie przesądzi wątpliwości z jakiego tytułu ewentualne roszczenia wzajemne może podnieść syndyk. Istnieje więc interes prawny w ustaleniu skoro dopiero uwzględnienie powództwa o ustalenie stworzy stabilną podstawę do dalszych rozliczeń między stronami sporu. Ponadto wyrok ustalający usunie niepewność co do zabezpieczeń kredytu.

Uzasadnienie zaskarżonego orzeczenia jasno wskazuje fakty, które sąd uznał za udowodnione, dowody na których się oparł. Zawiera też wyjaśnienie podstawy prawnej rozstrzygnięcia. Sąd Okręgowy wskazał dlaczego uznał, że istotny jest stan na chwile zawarcia umowy stąd pominięcia dowodów dotyczących sposobu wykonania umowy nie mógł zostać uwzględniony i zarzut naruszenia art. 327 ^{( 1)}§1 k.p.c. jest niezasadny. Wbrew zarzutom strony pozwanej postanowienia umowne z §6 umowy (k.31), nawet w połączeniu z §2 regulaminu Kredytu Hipotecznego Dom (k 42) nie zawierało jasnego, zobiektywizowanego mechanizmu określania kursu przeliczenia wysokości świadczeń wypłaconych powodom oraz wysokości rat i wysokości zobowiązania pozostałego do spłaty. Tabela kursów sporządzana była bowiem jednostronnie przez odpowiednią komórkę banku. . Nawet jeżeli tabela kursów miała być sporządzana na podstawie kursów obowiązujących na rynku międzybankowym w chwili sporządzenia tabeli i po ogłoszeniu kursów średnich przez NBP, to nie uchyla to oceny, że ostateczny kurs określać miał samodzielnie, jednostronnie (...) Bank SA (...)w K. Oddział w Ł., którego następcą prawnym był upadły pozwany. Przeprowadzenie dowodu z zeznań świadka P. S. na okoliczności wskazane w odpowiedzi na pozew w tym zasad określania kursów w Tabeli Kursowej (k 340) czy też z opinii biegłego mogłoby być potrzebne gdyby w umowie określono matematyczny wskaźnik obiektywizujący wyliczeniu kursu określonego w tabeli. W sytuacji jednak braku umownego mechanizmu określającego w jaki sposób kurs wskazany w tabeli ma odnosić się do kursu średniego NBP czy też średniorynkowego dowód ten jest bezprzedmiotowy. Także brak było danych w jaki sposób bank miał pozyskiwać dane o kursach obowiązujących na rynku międzybankowym i w jaki sposób miał tę informację wykorzystać przy wyliczeniu, co również nie obiektywizuje sposobu wyliczenia a dodatkowo nie może być jasne dla konsumenta i w konsekwencji pozwala na ocenę abuzywności klauzuli przeliczeniowej do CHF pomimo, że postanowienie do określa świadczenie główne konsumenta. Niewątpliwie w tym przypadku umowa nie dawała takiej możliwości. Powodowie na podstawie umowy i regulaminu nie mogli w sposób pewny określić wysokości zobowiązania. W oczywisty więc sposób treść umowy nie daje podstaw do jasnego określenia kwoty w CHF przeliczenia kwot oddanych do dyspozycji kredytobiorcy na czas oznaczony w umowie i określenia w jakiej wysokości zobowiązany jest do zwrotu. Główne więc świadczenia nie zostały sformowane w umowie w sposób jednoznaczny co pozwala na poddanie postanowień ich dotyczących ocenie z punktu widzenia przesłanej abuzywności wynikających z art. 385 ^{( 1)}§1 k.c. W aktualnym orzecznictwie przyjmuje się, że obowiązek zwrotu kwoty kredytu korygowanej klauzulami przeliczeniowymi do waluty obcej stanowi świadczenie główne w rozumieniu art. 385 ^{( 1 )}§ 1 k.c. (por. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 9 maja 2019r., I CSK 242/18, LEX nr 2690299, z dnia 30 września 2020 r., I CSK 556/18 , z dnia 27 lipca 2021 r. V CSKP 49/21 i z dnia 28 września 2021 r. I CSKP 74/21 ). Niejednoznaczność określenia takiego świadczenia nie wyklucza jednak uznania braku związania takim postanowieniem.

Powodowie nie mieli żadnych praw w procesie określania przelicznika waluty, a prawa te miał wyłącznie kontrahent będący przedsiębiorcą. Tej oceny nie uchyla to, że Bank spełniał obowiązek informacyjny z art. 111 Prawa bankowego i wskazywał w miejscach dostępnych informacje o aktualnych kursach wynikających z tabeli. Tylko bowiem od banku bowiem zależało jak ten kurs określi. Słusznie Sąd Okręgowy uznał, że nie ma znaczenia jak faktycznie bank ten kurs określał w toku wykonywania umowy, stąd bezprzedmiotowy był dowód z zeznań świadka i nie można podzielić zasadności zarzutu naruszenia art. 233 §1 k.p.c. Okoliczność, że powodowie akceptowali przeliczenie kursu przy wypłacie i nie kwestionowali kursu, który nie odbiegał od stawek rynkowych nie jest istotna skoro wówczas działali oni w przekonaniu stabilności kursów franka i nie mieli jeszcze świadomości abuzywności postanowień, które dopiero w perspektywie czasu okazały się dla nich niekorzystne. Fakt, że nie wykorzystali oni innych instrumentów prawnych nie oznacza nadużywania uprawnień wynikających z przepisów powołanych przez Sąd Okręgowy. Istotne jest, że w tym przypadku sposób określenia kursu przeliczeniowego do waluty obcej powoduje nierównomierne rozłożenie uprawnień i obowiązków między partnerami stosunku obligacyjnego. Należy podkreślić, że mechanizm indeksacji musi być określony w taki sposób, by konsument był w stanie oszacować, w oparciu o jednoznaczne i zrozumiałe kryteria, wypływające dla niego z tej umowy konsekwencje ekonomiczne (zob. podobnie wyrok z dnia 27 stycznia 2021 r., Dexia Nederland, C-229/19 i C-289/19, EU:C:2021:68, pkt 50 i przytoczone tam orzecznictwo). Prawo banku do ustalania kursu waluty nie doznawało w tym przypadku żadnych umownych ograniczeń w postaci skonkretyzowanych, obiektywnych kryteriów zmian stosowanych kursów walutowych. Fakt, że punktem wyjścia miał być ogłaszany kurs średni i wpływ na wyliczenie miały być kursy na rynku międzybankowym nie jest wystarczający do przyjęcia obiektywizacji wyliczenia i oderwania tego wyliczenia od woli przedsiębiorcy. Kształtowanie tego kursu nie doznawało też ograniczeń maksymalnych i nie wprowadzało zabezpieczeń kredytobiorcy przed gwałtownymi zmianami kursów. W orzecznictwie uznawano już takie rozwiązanie za prowadzące do naruszenia interesów konsumenta, w tym przede wszystkim interesu ekonomicznego (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 29 października 2019r. IV CSK 309/18 ). Świadczenie banku było ponadto przeliczane po kursie kupna waluty CHF z dnia uruchomienia kredytu. Spłata zaś była przeliczana według kursy sprzedaży. W orzecznictwie wskazywano, iż tego typu uregulowanie umożliwia uzyskiwanie przez instytucję kredytową dodatkowego dochodu bez świadczenia w zamian za „spread” żadnej rzeczywistej usługi (por. wyrok Trybunału Sprawiedliwości UE z dnia 30 kwietnia 2014 r. w sprawie C-26/13, Kásler przeciwko Jelzálogbank, pkt 5–58). Także w orzecznictwie Sądu Najwyższego uznawano, że jeżeli klauzula indeksacyjna nie zawiera jednoznacznej treści i pozwala na ustalanie kursów waluty w sposób pozostawiający bankowi swobodę, to jest ona w sposób oczywisty sprzeczna z dobrymi obyczajami i rażąco narusza interesy konsumenta (zob. np. wyroki SN z dnia 14 lipca 2017 r. II CSK 803/16 OSNC 2018/7-8/79 i z dnia 27 listopada 2019 r., II CSK 483/18 ).

Nie ma żadnych podstaw do zakwestionowania ustaleń wskazujących, że sporne postanowienia nie podlegały negocjacjom, umowa przewiduje dowolność kształtowania tabeli kursowej, powodowie wpływu na kształtowanie umowy i nie był informowany o ryzyku walutowym;

Nie ma żadnych podstaw do uznania naruszenia przez Sąd Okręgowy zasad oceny dowodów w tym zarówno z dokumentów zeznań świadków i powodów. Okoliczność, że istniała teoretyczna możliwość negocjacji umów kredytowych i zawierano w innych przypadkach umowy po dokonanych negocjacjach nie oznacza, że taka możliwość negocjacji istniała w tym przypadku. Jak wynika nawet z zeznań G. D. klient podejmował decyzje w jakiej walucie zaciągnąć kredyt. Istotne zaś dane wynikały z oferty i dostępne były wzory i regulaminy. Oznacza to, że klienci otrzymywali ofertę i wzór umowy. Wniosek kredytowy był więc przygotowany pod konkretny produkt, który zaoferowano powodom jako korzystny z punktu widzenia wysokości rat bez dostatecznych informacji o negatywnych skutkach takiej umowy. Z zasady zaś fakt posłużenia się przez kontrahenta wzorem umowy i regulaminem tworzy domniemanie, że konstrukcję umowy oparto na wzorcu, na którego brzmienie konsument nie miał rzeczywistego wpływu. To pozwana winna więc obalić to domniemanie. Wniosek kredytowy również był złożony na formularzu k.399. Wniosek i oświadczenie z dnia 30 sierpnia 2008r, k.410-411 wskazywały, że wybór ograniczał się do wyboru waluty, do której miał nastąpić przeliczenie. Postanowienia dotyczące zasad przeliczania nie były przedmiotem negocjacji. Ciężar dowodu wynikający z art. 385 ¹§4 k.c. spoczywał zaś na pozwanej. Wyrażenie zgody na zmianę umowy przez wyeliminowanie niedozwolonego postanowienia (zastąpienie go innym, uzupełnienie itp.) - choćby zmiana ta była indywidualnie uzgodniona - nie może być traktowane samo przez się jako wyraz woli sanowania wadliwego postanowienia ze skutkiem ex tunc. Nie wykazano by zawarcie aneksu z 2010r. miało na celu sanowanie postanowień umowy ze skutkiem wstecznym, nie było to też odnowienie. Oceny abuzywności dokonuje się na chwile zawarcia umowy, stąd ani sposób wykonywania ani też dowody z dokumentów dotyczących raportów i opracowań dotyczących kredytów frankowych nie zmieniają oceny , że postanowienia zawarte w przedmiotowej umowie miały charakter niedozwolony.

Przedmiotowa umowa określała, że kredyt udzielony jest w walucie polskiej i jest on indeksowany do waluty obcej. Kwota kredytu była podana w walucie krajowej i w tej walucie zostaje wypłacona, ale miała być przeliczona na walutę obcą według klauzuli umownej opartej również na kursie kupna tej waluty obowiązującym w dniu wypłaty środków (§1 ust. 1 i §9), przy czym spłata kredytu miała nastąpić zgodnie z harmonogramem, jednak zobowiązanie miało być określone jako równowartość wymaganej spłaty wyrażonej w CHF po jej przeliczeniu według kursu sprzedaży określonego : w Bankowej tabeli kursów walut. Spłata więc w walucie krajowej była więc rozliczana po przeliczeniu zobowiązania według kursu sprzedaży CHF ( § 10 ust.3). Był to więc kredyt indeksowany do waluty obcej definiowany w sposób określony w wyroku Sądu Najwyższego z dnia 30 września 2020 r. I CSK 556/18. Zarówno więc wartość kredytu jak i wypłata kredytu oraz kwoty spłacane przez kredytobiorcę miały być więc przeliczane do CHF. Klauzula walutowa, czyli klauzula zawierająca postanowienia przewidujące przeliczenie oddawanej do dyspozycji kwoty kredytu oraz spłacanych rat na inną walutę mieści w sobie ryzyko kursowe, wiążące się z obciążeniem kredytobiorcy-konsumenta ryzykiem zmiany kursu waluty i związanym z tym ryzykiem zwiększenia kosztu kredytu (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 10 maja 2022 r. II CSKP 285/22 LEX nr 3350106 ).

Niewątpliwie powodowie oświadczyli, że są świadomi ryzyka kredytowego (§1 ust.1). Wbrew jednak twierdzeniom strony pozwanej brak jest podstaw do przyjęcia domniemania, że konsument ma świadomość, że to ryzyko jest nieograniczone. Słusznie Sąd Okręgowy uznał, że informacje były skąpe i przyjął brak prawidłowości realizacji obowiązków informacyjnych. Należy podkreślić , że na gruncie Dyrektywy Rady 93/13/EWG z dnia 5 kwietnia 1993 r. w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich istotny jest poziom realizacji obowiązku informacyjnego, który ma fundamentalne znaczenie w obrocie konsumenckim. Nie mogło być w obrocie konsumenckim skuteczne oświadczenie, że powodowie nie będą wywodzić żadnych roszczeń na podstawie przedstawionej tabeli (k.410-411). Sam zaś sposób przedstawienia w tabeli zmian kursowych miał charakter wyłącznie poglądowy oderwany od wielkości kwoty kredytu wskazanej we wniosku kredytowym a podany w symulacji możliwy wpływ ruchów kursu i oprocentowania wskazuje raczej na korzyści przy zaciągnięciu kredytu indeksowanego względem kredytu w PLN. Ponadto oświadczenia z dnia 17 sierpnia 2011r wskazują, że dopiero później bank poszerzył informacje przekazywane powodom (k.412-412). Wskazanie możliwości wzrostu raty o 41% nie jest wystarczające, przy jednoczesnym zapewnieniu o stabilności kursów walut (vide zeznania powodów) i korzyściach płynących z zaciągnięcia zobowiązania indeksowanego do waluty obcej. Zeznania świadka G. D., która zasłaniała się niepamięcią nie mogły obalić wiarygodności zeznań powodów. Brak jest więc podstaw do uznania, że powodowie byli rzeczywiście świadomi potencjalnych konsekwencji wystąpienia ryzyka kursowego, a przede wszystkim nie oznacza, że powodowie mieli świadomość, iż ryzyko kursowe ma charakter nieograniczony. Przewalutowanie na PLN, które nie wskazywało maksymalnych granic kursowych sprzedaży CHF również nie chroniło przed ryzykiem walutowym. Ocena dowodów z zeznań powodów nie jest więc sprzeczna ani z zasadami logiki ani też zasadami doświadczenia życiowego. Podkreślić należy, że nie spełnia wymogu przejrzystości przekazywanie konsumentowi przy zawarciu umowy informacji, nawet licznych, jeżeli opierają się one na założeniu, że stosunek wymiany między walutą rozliczeniową a walutą spłaty pozostanie w miarę stabilny przez cały okres obowiązywania tej umowy.

Sąd Okręgowy właściwie zinterpretował obowiązki przedsiębiorcy w tym zakresie. Dyrektywa Rady 93/13/EWG z dnia 5 kwietnia 1993 r. w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich zakłada, że informacja przed zawarciem umowy o warunkach umownych i skutkach owego zawarcia ma fundamentalne znaczenie dla konsumenta. To na podstawie tej informacji konsument podejmuje decyzję, czy zamierza związać się warunkami sformułowanymi uprzednio przez przedsiębiorcę (zob. wyroki Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości z dnia 30 kwietnia 2014 r. C-26/13 Árpád Kásler, Hajnalka Káslerné Rábai, i z dnia 21 marca 2013 r. C-92/11 RWE Vertrieb). Założeniem ochrony konsumenta jest więc zasada jasnej, pełnej i zrozumiałej informacji handlowej. Symulacje liczbowe, mogą stanowić użyteczną informację, jeżeli są oparte na wystarczających i prawidłowych danych oraz jeśli zawierają obiektywne oceny, które są przekazywane konsumentowi w sposób jasny i zrozumiały. Tylko więc symulacje, które pozwalają zwrócić uwagę konsumenta na ryzyko dotyczące istotnych negatywnych konsekwencji ekonomicznych rozpatrywanych warunków umownych, spełnia wymogi dyrektywy 93/13 w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich. Symulacje liczbowe powinny więc pozwalać konsumentowi zrozumieć rzeczywiste znaczenie długoterminowego ryzyka związanego z możliwymi wahaniami kursów wymiany walut, a tym samym ryzyka związanego z zawarciem umowy kredytu wyrażonego w walucie obcej lub denominowanego do waluty obcej.(por. wyrok Trybunału Sprawiedliwości U.E. z dnia 10 czerwca 2021 r. C-776/19 ,VB i in vs. BNP Paribas Personal Finance SA, Procureur de la République). Strona pozwana więc powinna wykazać, że informacja przedstawiona powodom dawała im jasne podstawy do uświadomienia sobie skutków znacznego osłabienia waluty polskiej względem CHF, tj takiego jakie wystąpiło w rzeczywistości, lub też jakie może jeszcze nastąpić w przyszłości (w wypadku nawet dalszego osłabienia waluty polskiej), co w tym przypadku nie zostało wykazane. Sąd Okręgowy słusznie więc uznał, że informacja przedstawiona przez bank nie była wystarczająca.

Obciążający przedsiębiorcę brak przejrzystości przy określeniu warunków umowy w zakresie konsekwencji istotnej zmiany kursu walut spowodował, że powodowie zawarli umowę bez świadomości możliwej konsekwencji znacznego zwiększenia kwoty rat ale też wynikającego ze zwiększonego poziomu skutków indeksacji znacznego wzrostu zwaloryzowanej wysokości zadłużenia. Przede wszystkim zaś informacja nie dawała świadomości, że powiązany ze wzrostem kursu wzrost kwoty zadłużenia może mieć charakter nielimitowany, co może mieć jeszcze bardziej negatywne skutki w przypadku dalszej( możliwej przecież) deprecjacji PLN. To, że kurs ten może zmienić się okresowo na korzyść nie oznacza , że w przyszłości nie dojdzie do dalszego załamania kursu. Konieczne więc było uświadomienie powodom konsekwencji znacznego zwiększenia nie tylko kwoty rat ale też, wynikającego ze zwiększonego poziomu skutków indeksacji, znacznego wzrostu zwaloryzowanej wysokości zadłużenia, który może być nie do udźwignięcia dla powodów. Ponadto skutek zmian kursów chroni w istocie jedynie interes banku. Przy stosunkowo słabej walucie krajowej bank nie jest narażony na odwrotne, analogiczne, istotne dla strony pozwanej, ruchy kursowe wynikające ze znacznego osłabienia CHF względem złotego. Na istotne ryzyko kursowe w toku wykonywania długotrwałej umowy w nieporównywalny sposób narażeni był powodowe i to nawet gdyby strona powodowa musiała ponosić koszty obsługi takich kredytów. Aktualny stan a nawet stan zaistniały we wrześniu 2023r. może być tylko przejściowy. Postanowienie umowne jest sprzeczne z dobrymi obyczajami, jeżeli może stworzyć podstawy znaczącej nierównowagi kontraktowej na niekorzyść konsumenta w sposób jednostronny, jeżeli przedsiębiorca, który traktuje kontrahenta w sposób słuszny nie mógłby racjonalnie się spodziewać, że konsument zaakceptowałby w ramach negocjacji taką klauzulę gdyby odpowiednio poinformował konsumenta (uchwała Sądu Najwyższego z dnia 20 czerwca 2018 r. III CZP 29/17 OSNC 2019/1/2). Taka sprzeczność z dobrymi obyczajami zachodzi więc w tym przypadku i to nawet jeżeli bank w ramach transakcji FX SWAP ponosił dodatkowe koszty zabezpieczenia. Tu jednak trzeba podkreślić, że dla samego wykonania obowiązku wypłaty środków kredytu bank nie musiał zabezpieczyć odpowiedniej ilości waluty CHF.

Rażące naruszenie interesów konsumenta oznacza nieusprawiedliwioną dysproporcję praw i obowiązków wynikających z umowy na jego niekorzyść, skutkującą niekorzystnym ukształtowaniem sytuacji ekonomicznej konsumenta oraz jego nierzetelnym traktowaniem (por. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 3 lutego 2006 r., I CK 297/05, nie publ., z dnia 15 stycznia 2016 r., I CSK 125/15, OSNC - ZD 2017). Zgodnie z art. 3 ust. 3 Dyrektywy Rady 93/13/EWG z dnia 5 kwietnia 1993 r. w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich, uznaje się za nieuczciwe te warunki umowy, które nie były indywidualnie negocjowane, jeśli stojąc w sprzeczności z wymogami dobrej wiary, powodują znaczącą nierównowagę wynikających z umowy praw i obowiązków stron ze szkodą dla konsumenta (por. także wyrok Trybunału Sprawiedliwości U.E. z dnia 10 czerwca 2021 r. C-609/19 BNP Paribas Personal Finance SA przeciwko VE). Taka nierównowaga i niekorzystne ukształtowanie sytuacji ekonomicznej powodów nastąpiła.

Sąd pierwszej instancji prawidłowo więc ocenił postanowienia umowy dotyczące możliwości swobodnego kształtowania przez bank kursów przeliczania świadczeń jak i wpływające na charakter umowy postanowienia obciążające powodów skutkami nieograniczonego ryzyka wahań kursów. Możliwość przewalutowania ani nie zapewniała równowagi kontraktowej a tym bardziej nie mogła przywrócić tej równowagi kontaktowej z mocą wsteczną .

Niewątpliwie zawarcie umowy kredytu bankowego w złotych- indeksowanego do waluty obcej, było na gruncie w art. 353 ¹ k.c. co do zasady dopuszczalne. Przepis art. 69 ust. 2 pkt 4a i ust. 3 prawa bankowego nie zakazywał tego typu umów . Wprowadzenie art. 75b prawa bankowego, na podstawie nowelizacji tej ustawy, które to zmiany weszły w życie z dniem 26 sierpnia 2011r. wskazywało, że konstrukcja umowy kredytu indeksowanego nie była sprzeczna z prawem, tym bardziej, że z przepisu art. 353 ¹ k.c. wynika, że strony zawierające umowę mogą ułożyć stosunek prawny według swego uznania, byleby jego treść lub cel nie sprzeciwiały się właściwości (naturze) stosunku, ustawie ani zasadom współżycia społecznego. Sama idea indeksacji, a także związana z nim zasada oprocentowania, nie jest sprzeczna z naturą stosunku. Do tej nieważności może prowadzić jednak wprowadzenie do umowy postanowień niedozwolonych i brak potwierdzenia przez konsumenta abuzywnych postanowień umownych.

Abuzywne klauzule są od początku, z mocy samego prawa, dotknięte bezskutecznością na korzyść kredytobiorcy, chyba że następczo udzieli on świadomej i wolnej zgody na te klauzule i w ten sposób przywróci ich skuteczność z mocą wsteczną. Niedozwolone postanowienie umowne (art. 385 ^{( 1)} § 1 KC.) są więc od początku, z mocy samego prawa, dotknięte bezskutecznością na korzyść konsumenta, który może udzielić następczo świadomej i wolnej zgody na to postanowienie i w ten sposób przywrócić mu skuteczność z mocą wsteczną (por. Wyroki Sądu Najwyższego z dnia 27 lipca 2021 r. V CSKP 49/21 LEX nr 3207798 i z dnia 2 czerwca 2021 r., I CSKP 55/21). Powodowie nie przywrócili tej skuteczności.

Powodowie świadomi, że przedmiotowe postanowienia umowne nie wiążą ich, jak i pouczeni, że przedmiotowe postanowienia umowne odnoszą się do istotnych elementów umowy nie potwierdzili postanowień, stąd w konsekwencji umowa kredytu nie może z przyczyn wyżej podanych wiązać.

Sąd nie jest uprawniony do uzupełniania umowy kredytu w walucie obcej treścią nieuzgodnioną przez strony, choćby zmierzała do wyrównania ich pozycji na gruncie łączącego je stosunku prawnego. Nie jest też uprawniony do tego, by umowę tę przekształcić w inny rodzaj umowy (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 20 maja 2022r. II CSKP 943/22). Nie uzgadniano warunków takiego kredytu, trudno więc podzielić stanowisko strony pozwanej o możliwości przekształcenia kredytu indeksowanego w kredyt złotowy.

Konsekwencją stwierdzenia abuzywności klauzuli umownej spełniającej wymagania art. 385 ^{( 1)}§ 1 k.c. jest działająca ex lege sankcja bezskuteczności niedozwolonego postanowienia, połączona z przewidzianą w art. 385 ^{( 1)} § 2 k.c. zasadą związania stron umową w pozostałym zakresie (por. także wyrok Sądu Najwyższego z dnia 24 października 2018 r. II CSK 632/17). Ta zasada jednak nie ma charakteru bezwzględnego. W wyroku TSUE z 8 września 2022r. C-81/21, dotyczącym Deutsche Bank Polska i Bank Millennium wskazano, że art. 6 ust. 1 i art. 7 ust. 1 dyrektywy 93/13 należy interpretować w ten sposób, iż stoją one na przeszkodzie orzecznictwu krajowemu, zgodnie z którym sąd krajowy może stwierdzić nieuczciwy charakter nie całości warunku umowy zawartej między konsumentem a przedsiębiorcą, lecz jedynie elementów tego warunku, które nadają mu nieuczciwy charakter. Nie można więc dzielić takiego warunku.

Nie ma w tym przypadku możliwości wypełnienia luki co do określenia przeliczenia wartości zobowiązania ani też sposobu spełnienia świadczenia przez obie strony.

Nie ma podstaw do odwołania do tabeli kursów sprzedaży NBP. W chwili zawierania umowy nie obowiązywał jeszcze art. 358§2 k.c., ponadto przepis ten ma znaczenie dla umów określających świadczenie w walucie obcej i nie odnosi się do klauzul waloryzacyjnych (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 19 maja 2022 r II CSKP 797/22 ). Ponadto nowelizacja z dnia 23 października 2008 r., która określa sposób przeliczania nie wiązała się ze skutkami wstecznymi. Tut. Sąd w wyroku z dnia 22 czerwca 2020 r. I ACa 1684/17 uznał, że art. 24 ustawy o NBP to norma, która w połączeniu z art. 32 ustawy o NBP, oraz art. 356 § 2 k.c., daje podstawy do wypełnienia luki dotyczącej sposobu przeliczenia spłat na walutę obcą i przyjęcia, że miarodajny jest w tym przypadku kurs średni waluty ustalany przez NBP. Wsparciem dla tej koncepcji była także treść art. 137 a Prawa bankowego, jednakże w aspekcie treści wykładni art. 6 ust. 1 Dyrektywy Rady 93/13/EWG w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich, prezentowanej w orzecznictwie TSUE, nie można przyjąć, że są to normy dyspozytywne, które mają na celu wypełnienia luki w sytuacji nieuczciwych postanowień umowy zawartej z konsumentem. Ani art. 358§2 k.c., jak też art. 41 ustawy z dnia 28 kwietnia 1936 r. prawo wekslowe również nie stanowią norm dyspozytywnych dla określenia obiektywnych mechanizmów indeksacji wprowadzonej na wypadek braku związania stron mechanizmem określonym w umowie. Także strony nie przewidziały też w umowie klauzul salwacyjnych.

W sytuacji więc wyeliminowania w oparciu o art. 385 ^{( 1)}§1k.c. skutku związania powodów wskazanymi postanowieniami abuzywnymi dotyczącymi klauzul przeliczeniowych brak jest umownego określenia mechanizmu przeliczania wysokości wypłaty świadczenia jak i określenia zobowiązania powodów. Trudno zaś przyjąć by wolą stron było zawarcie kredytu bez takiego mechanizmu szczególnie, że oprocentowanie kredytu powiązano ze zmienną stopy referencyjnej Libor (§13 umowy i14 regulaminu) właściwą dla kredytów indeksowanych i denominowanych. Wyeliminowanie ryzyka kursowego, charakterystycznego dla umowy kredytu indeksowanego do waluty obcej i uzasadniającego powiązanie stawki oprocentowania ze stawką LIBOR, jest równoznaczne z tak daleko idącym przekształceniem umowy, że należy ją uznać za umowę o odmiennej istocie i charakterze, choćby nadal chodziło tu tylko o inny podtyp czy wariant umowy kredytu. Powyższe oznacza z kolei, że po wyeliminowaniu tego rodzaju klauzul utrzymanie umowy o charakterze zamierzonym przez strony nie jest możliwe, co przemawia za jej całkowitą nieważnością (por. wyrok Sądu Najwyższego z 13 maja 2022 r., II CSKP 293/22 i postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 24 listopada 2022 r. I CSK 3200/22).

Prawidłowo więc oceniono skutki abuzywności prowadzące do stwierdzenia nieważności umowy z zastrzeżeniem, że nie chodzi o nieważność o jakiej mowa w art. 58§1 k.c. lecz o brak możliwości uznania, że tak okrojona umowa, która nie odpowiada rzeczywistej woli stron spełnia wymogi z art. 353 ¹§1 k.c.

Wobec powyższego, nie podzielając także zarzutów naruszenia prawa materialnego Sąd Apelacyjny oddalił na podstawie art. 385 k.p.c. w zw. z art. 367 ¹§1 k.p.c. oraz w zw. z art. 317§1 k.p.c. i art. 391§1 k.p.c. apelację pozwanego, w części w jakiej dotyczy ona ustalenia zawartego w punkcie 1 zaskarżonego orzeczenia.