Portal Orzeczeń Sądu Apelacyjnego w Krakowie

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 18 maja 2022 r.

Sąd Apelacyjny w Krakowie – I Wydział Cywilny

w składzie:

Przewodniczący:	SSA Jerzy Bess
Protokolant:	Michał Góral

po rozpoznaniu w dniu 6 maja 2022 r. w Krakowie na rozprawie

sprawy z powództwa Syndyka masy upadłości (...) spółki akcyjnej w T. w upadłości

przeciwko (...) spółki akcyjnej w W., następcy prawnego (...) (...) Towarzystwo (...)
i (...) spółki akcyjnej w W.

o zapłatę

na skutek apelacji strony pozwanej

od wyroku Sądu Okręgowego w Krakowie

z dnia 10 listopada 2021 r. sygn. akt IX GC 306/19

1.  oddala apelację;

2.  zasądza od strony pozwanej na rzecz strony powodowej kwotę 8.100 zł (osiem tysięcy sto złotych) tytułem kosztów postępowania apelacyjnego.

SSA Jerzy Bess

Sygn. akt I AGa 25/22

UZASADNIENIE

Pozwem wniesionym w dniu 29.10.2018r. strona powodowa (...) spółka akcyjna w T., w upadłości układowej, za którą następnie wstąpił Syndyk masy jej upadłości, wniosła o zasądzenie od strony pozwanej (...) spółki akcyjnej w W. (dawniej (...) S.A.) kwoty 655.734 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 1.10.2018r. do dnia zapłaty i kosztów procesu, tytułem odszkodowania. Podała, że termin naliczania odsetek określiła od dnia następnego po upływie 30 dni od dnia doręczenia ubezpieczycielowi wezwania do zapłaty, które nastąpiło w dniu 31 sierpnia 2018 roku.

Strona powodowa podniosła, że strona pozwana, jako ubezpieczyciel sprawcy szkody, jest obowiązana do wyrównania dochodzonego odszkodowania. Wyjaśniła, że sprawcą szkody jest były syndyk masy upadłości powodowej spółki, J. O., ubezpieczony od odpowiedzialności cywilnej u pozwanej w okresie czasu, w którym wyrządził szkodę. Odszkodowanie odpowiada wysokości wydatków wykazywanych przez syndyka J. O. w postępowaniu upadłościowym, które to wydatki nie zostały zatwierdzone przez Sędziego Komisarza, a następnie Sąd upadłościowy i podlegały zwrotowi, czego syndyk nie spełnił. Wysokość poniesionej szkody zatem winna być określona w oparciu o postanowienie Sędziego komisarza z dnia 17 grudnia 2015r. następnie zmienione postanowieniem Sądu Rejonowego wT. Wydział V Gospodarczy z dnia 12 lutego 2018 r. w sprawie o sygn. akt (...) ((...), (...)). W tych orzeczeniach Sąd nakazał syndykowi J. O. zwrot do masy upadłości ww. kwoty 655.734zł i ocenił, że syndyk naruszyła określoną w art. 179 ustawy prawo upadłościowe zasadę minimalizacji kosztów, nieprawidłowo gospodarując środkami z masy upadłości.

W odpowiedzi na pozew strona pozwana wniosła o oddalenie powództwa oraz o zasądzenie na jej rzecz kosztów procesu wraz z odsetkami w wysokości odsetek ustawowych za opóźnienie (art. 98 § 11 k.p.c.), w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych oraz opłaty skarbowej od pełnomocnictwa w wysokości 17 zł.

Pozwana zaprzeczyła twierdzeniu powoda, że szkody wyrządzone z winy umyślnej przez syndyka podlegają pokryciu z polisy obowiązkowego ubezpieczenia OC syndyków. Pozwana zakwestionowała swoją odpowiedzialność co do zasady i podniosła zarzut braku legitymacji procesowej biernej. Nadto zaprzeczyła twierdzeniu powoda o szkodzie i jej wysokości. Zdaniem pozwanej, powód nie wykazał nienależytego wykonania obowiązków wynikających z przepisów prawa upadłościowego lub wymaganych celem tego postępowania przez syndyka J. O., jak i adekwatnego związku przyczynowego pomiędzy szkodą a nienależytym wykonaniem obowiązków (art. 160 Prawa upadłościowego i naprawczego w zw. z art. 415 KC)

Wyrokiem z dnia 10 listopada 2021 r. sygn. akt IX GC 1306/19 Sąd Okręgowy Krakowie:

I.  zasądził od strony pozwanej (...) spółki akcyjnej w W. na rzecz powoda Syndyka masy upadłości (...) spółki akcyjnej w T. w upadłości kwotę 655.734 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi od dnia 1.10.2018r. do dnia zapłaty ;

II.  zasądził od strony pozwanej (...) spółki akcyjnej w W. na rzecz powoda Syndyka masy upadłości (...) spółki akcyjnej w T. w upadłości kwotę 43.604 zł tytułem zwrotu kosztów procesu, w tym kwota 10.800 zł wynagrodzenia pełnomocnika procesowego.

Podstawą rozstrzygnięcia były m.in. następujące ustalenia faktyczne:

J. O. pełniła funkcję syndyka masy upadłości (...) S.A. w T. w okresie od dnia 10 sierpnia 2012 roku do dnia 6 marca 2013 roku.

W czasie pełnienia funkcji syndyka masy upadłości (...) S.A. J. O. łączyła z (...) S.A. z siedzibą w W. umowa ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej syndyka, nadzorcy sądowego i zarządcy

Prawomocnym postanowieniem z dnia 17 grudnia 2015 roku, sygn. akt (...) Sędziego Komisarza w Sądzie Rejonowym w T. w postępowaniu upadłościowym (...) S.A. w upadłości układowej w sprawie w przedmiocie zatwierdzenia sprawozdań rachunkowych syndyka masy upadłości J. O. za okres od dnia 01.10.2012 roku do dnia 30.11.2012 roku i za okres od dnia 01.12.2012 roku do dnia 31 stycznia 2013 roku, zmienionym postanowieniem Sądu Rejonowego w T. Wydział V Gospodarczy z dnia 12 lutego 2018 roku, sygn. akt (...), (...), (...) , syndyk J. O. została zobowiązana do zwrotu do masy upadłości łącznie kwoty 655.734,00 zł w terminie 30 dni od doręczenia postanowienia. Dodać należy, że Sąd podjął postanowienie w ramach postępowania zażaleniowego na skutek zażaleń wniesionych przez spółkę (...) i syndyka J. O. na postanowienie Sędziego Komisarza

W związku z brakiem uznania za koszty postępowania upadłościowego w/w kwot 111.609 zł i 544.125 zł, razem 655.734 zł, zostało odmówione co do nich zatwierdzenie sprawozdania rachunkowego syndyka z jednoczesnym zobowiązaniem syndyka do zwrotu do masy upadłości tychże kwot.

W sporządzonych do przedmiotowych postanowień uzasadnieniach pisemnych zarówno Sędzia Komisarz, jak i Sąd upadłościowy, wskazali konkretne uzasadnienia dla braku podstaw do zaliczenia do kosztów postępowania upadłościowego ( art.230 ust.1 p.u.n.) zakwestionowanych wydatków, jednocześnie stwierdzając, że syndyk co do tych wydatków uchybiła obowiązkom syndyka, wynikającym z art. 312 p.u.n., art. 179 p.u.n. Wskazano kategorie wydatków niecelowych, niekoniecznych, nieekonomicznych, czy ekonomicznie nieuzasadnionych, rażąco wygórowanych , a także niewykazanych w sensie braku wykazania świadczenia wzajemnego drugiej strony z którym miał wiązać się dany wydatek.

W szczególności, w uzasadnieniu postanowienia z dnia 12 lutego 2018 r. Sąd powołując się na art. 179 ustawy prawo upadłościowe i naprawcze, wywiódł, że postępowanie syndyka pozostawało w sprzeczności z zasadą minimalizacji kosztów.

Strona pozwana jako ubezpieczyciel syndyka J. O. została zawiadomiona o toczącym się postępowaniu przed Sędzią komisarzem.

Polisy ubezpieczeniowe nr (...) (...) zostały złożone przez syndyka J. O. do akt postępowania upadłościowego (...) S.A.

W zakreślonym terminie syndyk J. O. nie zwróciła do masy upadłości (...) S.A. kwoty objętej w/w postanowieniami.

W dniu 29 sierpnia 2018 roku strona powodowa wystąpiła do ubezpieczyciela J. O. - (...) S.A. z siedzibą w W. z żądaniem zapłaty kwoty 655.734 zł z umowy ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej syndyka. Powyższe wezwanie doręczono dnia 31 sierpnia 2018 r.

Decyzją z dnia 13 września 2018 roku (nr szkody 02.579.680) strona pozwana odmówiła przyznania świadczenia wskazując, że zakresem obowiązkowego ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej syndyków nie są objęte szkody wyrządzone przez syndyka z winy umyślnej i nie podlegają wyrównaniu przez zakład ubezpieczeń. W ocenie ubezpieczyciela - po zapoznaniu się z uzasadnieniami postanowień Sędziego Komisarza i Sądu Rejonowego - źródłem szkody polegającej na powstaniu uszczerbku w majątku masy upadłości było zawinione działanie syndyka J. O., w stopniu uzasadniającym przypisanie jej winy umyślnej, co stanowi podstawę odmowy wypłaty świadczenia.

Strona powodowa odwołała się od w/w decyzji, jednakże pozwany ubezpieczyciel podtrzymał dotychczasowe stanowisko w sprawie.

Do chwili obecnej strona pozwana nie zapłaciła należności objętej niniejszym pozwem.

Postanowieniem z dnia 3 sierpnia 2018 r. Sąd Rejonowy wT. V Wydział Gospodarczy uchylił postanowienie z dnia 8 czerwca 2018 r. w przedmiocie nadania klauzuli wykonalności postanowieniu Sędziego komisarza z dnia 17 grudnia 2017 r., zmienionego postanowieniem Sądu Upadłościowego z dnia 12 lutego 2018 r., w konsekwencji czego Komornik Sądowy przy Sądzie Rejonowym w D. D. J. postanowieniem z dnia 10 sierpnia 2018 r. umorzył postępowanie egzekucyjne na podstawie art. 825 pkt 2 k.p.c. W postępowaniu egzekucyjnym na rzecz wierzyciela wyegzekwowano łącznie kwotę 22.273,32 zł.

W rozważaniach prawnych Sąd Okręgowy przedstawił motywy swego rozstrzygnięcia:

Zgodnie z art. 805 § 1 k.c. przez umowę ubezpieczenia ubezpieczyciel zobowiązuje się, w zakresie działalności swego przedsiębiorstwa, spełnić określone świadczenie w razie zajścia przewidzianego w umowie wypadku, a ubezpieczający zobowiązuje się zapłacić składkę, zaś w myśl § 2 pkt 1 tego artykułu, świadczenie ubezpieczyciela polega w szczególności na zapłacie przy ubezpieczeniu majątkowym - określonego odszkodowania za szkodę powstałą wskutek przewidzianego w umowie wypadku. Z kolei stosownie do art. 415 k.c. kto z winy swojej wyrządził drugiemu szkodę, obowiązany jest do jej naprawienia . Wskazanie na ten przepis w tym miejscu związane jest z tym , że ugruntowany jest pogląd, że on stanowi podstawę odpowiedzialności syndyka. Podkreślić też trzeba, że odpowiedzialność ubezpieczyciela ma charakter akcesoryjny wobec odpowiedzialności samego ubezpieczonego. Istotne zatem jest, czy ubezpieczony, w myśl obowiązujących przepisów prawa ponosi odpowiedzialność z tytułu zgłoszonych ubezpieczycielowi roszczeń, dalej, czy mieszczą się one w zakresie ubezpieczenia.

Odnosząc się do odpowiedzialności pozwanego z tytułu zawartej z syndykiem J. O. umowy ubezpieczenia wskazać należy, iż umowę tą zawarto w wykonaniu obowiązków nałożonych przez art. 156 ust. 4 ustawy z dnia 28.02.2003r. - Prawo upadłościowe i naprawcze (Dz. U. Nr 60, poz. 535, z późn. zm.). Przepis nakłada na syndyka obowiązek zawarcia umowy ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej za szkody wyrządzone przy wykonywaniu jego czynności. Jednocześnie w art. 156 tej ustawy ustawodawca zawarł delegację dla Ministra Finansów do wydania rozporządzenia w sprawie tego obowiązkowego ubezpieczenia, które określi szczegółowy zakres ubezpieczenia .

Zatem, zgodnie z obowiązującym w dacie zawarcia przez syndyka umowy ubezpieczeniowej § 2 ust. 1 rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 8.10.2007r. w sprawie obowiązkowego ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej osoby powołanej do wykonywania czynności syndyka, nadzorcy sądowego albo zarządcy (Dz. U. z 2007 r. Nr 185, poz. 1313), ubezpieczeniem OC jest objęta odpowiedzialność cywilna osoby powołanej do wykonywania czynności syndyka, nadzorcy sądowego albo zarządcy, za szkody wyrządzone w następstwie działania lub zaniechania ubezpieczonego lub jego pełnomocnika, w okresie trwania ochrony ubezpieczeniowej, przy wykonywaniu czynności syndyka, nadzorcy sądowego albo zarządcy.

Stosownie do ust. 2 tego paragrafu, ubezpieczenie OC nie obejmuje szkód: 1) polegających na uszkodzeniu, zniszczeniu lub utracie mienia, wyrządzonych przez ubezpieczonego małżonkowi, wstępnemu, zstępnemu, rodzeństwu, a także powinowatemu w tej samej linii lub stopniu, osobie pozostającej w stosunku przysposobienia oraz jej małżonkowi, jak również osobie, z którą ubezpieczony pozostaje we wspólnym pożyciu, lub innemu ubezpieczonemu będącemu wspólnikiem; 2) wyrządzonych przez ubezpieczonego po skreśleniu z listy osób posiadających licencję syndyka, a także w okresie zawieszenia praw wynikających z licencji syndyka, chyba że szkoda jest następstwem wykonywania zawodu przed skreśleniem lub zawieszeniem; 3) polegających na zapłacie kar umownych; 4) powstałych wskutek działań wojennych, stanu wojennego, rozruchów i zamieszek, a także aktów terroru. Jednocześnie zaś w ust. 3 tego paragrafu wskazano, iż ubezpieczenie OC obejmuje wszystkie szkody w zakresie, o którym mowa w ust. 1, z zastrzeżeniem ust. 2, bez możliwości umownego ograniczenia przez zakład ubezpieczeń wypłaty odszkodowań.

W nawiązaniu do tego wywieść należy, że ubezpieczeniem są objęte szkody wyrządzone przez syndyka tak z winy nieumyślnej, jak i z winy umyślnej. Nie przeczy temu ustawa z 22.05.2003 r., o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych. Zakres przedmiotowy tej ustawy ( art.1 ) wyróżnia ubezpieczenia w odniesieniu do których ustawa reguluje zasady zawierania i wykonywania umowy ubezpieczeniowej (są nimi ubezpieczenia OC posiadaczy pojazdów mechanicznych, ubezpieczenia OC rolników z tytułu posiadania gospodarstwa rolnego, ubezpieczenia OC budynków wchodzących w skład gospodarstwa rolnego ) oraz ubezpieczenia co do których określa jedynie podstawowe zasady jakim powinny one odpowiadać ( pkt 1, pkt 3 art.1, art. 4 pkt. 1-3 oraz pkt 4 – ubezpieczenia wynikające z przepisów odrębnych ustaw, nakładających na określone podmioty obowiązek zawarcia umowy ubezpieczenia ). Aczkolwiek należałoby oczekiwać zgodności z tą ustawą innych regulacji prawnych tyczących konkretnych obowiązkowych ubezpieczeń, to jednak nie ma sankcji za dopuszczenie się takiej niezgodności . Wobec tego należy przyjąć, że w odniesieniu do obowiązkowego ubezpieczenia syndyka wiążącym jest wspomniane wyżej Rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 8.10. 2007 r. . Na marginesie, art. 11 pkt 2 ustawy o ubezpieczeniach obowiązkowych (…) mówi o objęciu ubezpieczeniem szkód wyrządzonych w wyniku rażącego niedbalstwa. Jak wiadomo, w niektórych przypadkach różnica między winą umyślną a rażącym niedbalstwem jest nieznaczna .

Już w tym miejscu zaznaczenia wymaga, że poza sporem powinno pozostawać, że w niniejszej sprawie nie zaistniały żadne okoliczności opisane w § 2 ust. 2 Rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 8.10.2007 r., które wyłączałyby odpowiedzialność pozwanego z tytułu przedmiotowej umowy ubezpieczenia.

Rozważając więc odpowiedzialność odszkodowawczą syndyka J. O. a za nim jego ubezpieczyciela trzeba wziąć pod uwagę następujące regulacje.

Art. 160 ustawy z dnia 28.02.2003r. Prawo upadłościowe i naprawcze stanowi, że syndyk odpowiada za szkodę wyrządzoną na skutek nienależytego wykonywania obowiązków.

Nie budzi wątpliwości, że syndyk odpowiada odszkodowawczo zarówno gdy szkodę wyrządzi z winy umyślnej , jak i nieumyślnej. Wspomniany przepis nie dookreśla wprost wobec kogo syndyk ponosi tą odpowiedzialność. Jednak nie powinno budzić kontrowersji, że ponosi ją także w stosunku do masy upadłości, za szkody wyrządzone masie.

Skoro syndyk odpowiada za szkodę wyrządzoną na skutek nienależytego wykonywania swoich obowiązków wypada wskazać na art. 179 prawa upadłościowego i naprawczego. Przepis ten stanowi , że syndyk jest obowiązany podejmować działania z należytą starannością, w sposób umożliwiający optymalne wykorzystanie majątku upadłego w celu zaspokojenia wierzycieli w jak najwyższym stopniu, w szczególności przez minimalizację kosztów postępowania (koszty postępowania wymienia art. 230 ust.2 p.u.n., art. 185 p.u.n., ich wspólnym mianownikiem jest to, że mają być to wydatki niezbędne do osiągnięcia celów postępowania ). Wskazać również należy na art. 312 p.u.n., który z kolei wskazuje syndykowi, że jeżeli prowadzi on przedsiębiorstwo upadłego , to powinien podjąć wszelkie działania zapewniające zachowanie przedsiębiorstwa co najmniej w niepogorszonym stanie.

Z uwagi na zawodowy charakter działalność syndyka, stawiane mu wymagania kwalifikacyjne, uzasadniony jest wniosek, że syndyka jako profesjonalistę obciąża podwyższony stopień staranności w wykonywaniu obowiązków, czyli jest to staranność wyższa od przeciętnej. Podwyższony jest tu miernik staranności, związany z profesjonalizmem, fachowością, sumiennością. Zawodowe kwalifikacje oznaczają bowiem stosowny zasób wiedzy i praktyczną umiejętność skorzystania z dorobku wiedzy w danej dziedzinie. Zawodowy charakter działalności, czyli wystąpienie w roli specjalisty , w zasadzie wyklucza powoływanie się na brak posiadania właściwej wiedz, umiejętności, czy możliwości organizacyjnych. Od profesjonalisty należy wymagać nie tylko wykazania się stosownymi umiejętnościami w konkretnej dziedzinie, ale także profesjonalizmem w reagowaniu na zjawiska zewnętrzne, odziaływujące na wykonywane przez niego zadanie. Innymi słowy powinien on umieć właściwie oceniać znaczenie podejmowanych działań, ale także umieć przewidzieć skutki swoich działań.

Syndyk zatem powinien prowadzić działalność ze szczególnym uwzględnieniem interesu wierzycieli, przestrzegając zasady ograniczenia ryzyka inwestycyjnego (z czym wiąże się dokładność, a zarazem ostrożność w działaniu, wysoka zawodowa staranność w trosce o zrealizowanie celu). Dodać należy, że obowiązek należytej staranności dotyczy wszystkich etapów wykonywania zadania, tym bardziej takiego jak w sprawie niniejszej, którego efekty następują po pewnym czasie.

W świetle tego co wyżej naprowadzono, w kontekście powołanych przepisów uzasadnionym jest, że niezasadne wydatki syndyka (w znaczeniu przedmiotowym lub co do ich wysokości), obciążające w konsekwencji masę upadłości, stanowią przejaw nienależytego wykonywania przez syndyka obowiązków. Zrozumiałym jest, że stanowią też szkodę (uszczerbek majątkowy) dla masy, bo po prostu ją uszczuplają. Gdyby nie takie wydatki masa miałaby więcej środków, które posłużyłyby na zrealizowanie głównego celu postępowania upadłościowego, jakim jest zaspokojenie wierzycieli upadłego w jak największym stopniu.

W niniejszej sprawie za bezsporne należy uznać, iż syndyk masy upadłości powodowej spółki, J. O., przy wykonywaniu czynności syndyka na skutek podjęcia szeregu czynności- wydatków zakwalifikowanych , zgodnie z kompetencjami Sędziego Komisarza i Sądu upadłościowego jako nieprawidłowe gospodarowanie środkami z masy upadłości w okresie trwania ochrony ubezpieczeniowej wyrządziła szkodę w majątku pozwanej spółki. Szkoda ta równa jest kwotom określonym postanowieniem Sędziego Komisarza z dnia 17.12. 2015 r. oraz postanowieniem Sądu upadłościowego z dnia 12.02.2018 r.. O tym, że wydatki były nieuzasadnione i jako takie nie mogą zaliczać się do kosztów postępowania upadłościowego rozstrzygnięto prawomocnie w przedmiotowym orzeczeniu, którym związany jest syndyk . Nie można przyjąć, że syndyk (a za nim jego ubezpieczyciel ) nie jest związany tym orzeczeniem. Nie uzasadnia tego sam fakt, że li tylko na podstawie wspomnianych orzeczeń nie ma podstawy prawnej do wyegzekwowania (przymusowego ściągnięcia) od syndyka zwrotu niezasadnych wydatków, które poczynił z środków masy upadłości. Czym innym jest kwestia wyegzekwowania, a czym innym kwalifikacja danego wydatku. W tej ostatniej kwestii trzeba tu mieć na uwadze. Według art. 154 p.u.n. Sędzia komisarz ma prawa i obowiązki sądu oraz przewodniczącego. Jego postanowienia traktowane są jako podejmowane przez sąd pierwszej instancji. Zażalenia na nie rozpoznaje sąd upadłościowy, jako sąd drugiej instancji ( art. 222 p.u.n.).Art. 152 p.u.n. stanowi, że sędzia komisarz sprawuje nadzór nad czynnościami syndyka. Z kolei syndyk ( art. 168 p.u.n.) składa sędziemu komisarzowi sprawozdanie, obejmujące, m. in. raport o stanie i składzie masy upadłości, w tym wpływów i wydatków, opis czynności syndyka w okresie sprawozdawczym. Do tego sprawozdania wierzyciele mogą składać zarzuty. Sędzia komisarz w wyniku rozpoznania zarzutów , ale także z urzędu (co warte zaznaczenia może odmówić uznania w całości lub części określonego wydatku oraz orzec o zwrocie do masy upadłości kwoty poniesionej z tytułu wydatku, którego uznania odmówił. Na postanowienie sędziego komisarza służy (także syndykowi) zażalenie, które rozpoznaje sąd upadłościowy jako sąd drugiej instancji.

W świetle tych uregulowań nie można przyjąć, że kwalifikacja wydatków syndyka, szerzej jego czynności, dokonana czy to przez Sędziego komisarza, czy Sąd upadłościowy nie wiąże.

Przeciwnie definitywnie wiąże. Gdyby odmówić wiążącej mocy tych orzeczeń zupełnie kolidowałoby to z prerogatywami nadzorczymi Sędziego komisarza, dalej sądu upadłościowego. Nieuprawnionym jest zatem, aby przyjmować, że w innym postępowaniu syndyk a za nim jego ubezpieczyciel , mogą wykazywać okoliczności przeciwne, że wydatki były uzasadnione jak chodzi o ich przedmiot, czy wysokość, co uprawnia zaliczenie ich do kosztów postępowania upadłościowego, w konsekwencji, że nie stanowią one uszczerbku (szkody) masy. Do tego wydaje się zmierzała strona pozwana w niniejszym procesie . Strona pozwana w swojej argumentacji pomijała, że syndyka, którego ubezpieczyła wiąże orzeczenie Sądu. To orzeczenie zaś, przypomnieć należy, jednoznacznie wskazywało, że syndyk swoimi wydatkami dopuścił się nienależytego wykonania obowiązków.

W nawiązaniu do stanowiska pozwanej podniesienia jeszcze wymaga, że oceny wydatków syndyka w kontekście nienależytego wykonania przez niego obowiązku, nie może zmienić fakt, że Sędzia komisarz w ramach nadzoru nie „usterkował” wydatków wcześniej, w ramach badania preliminarza wydatków. Trzeba mieć na uwadze, że preliminarz wydatków jest pewnym planem wydatkowania, który nie musi być zrealizowany. Natomiast o zasadności konkretnego wydatku stanowi bieżąca usprawiedliwiona potrzeba jego poniesienia (oczywiście z perspektywy wydatków niezbędnych do osiągnięcia celów postępowania upadłościowego, zarazem minimalnych, w znaczeniu optymalnych jak chodzi o ich wysokość). Poza tym nie można pominąć okoliczności, że w znacznym stopniu działania syndyka są podejmowanie samodzielnie. W niniejszej sprawie nic na to nie wskazuje, że syndyk przed decyzją o wydatku następnie zakwestionowanym konsultował wydatek z Sędzią komisarzem.

Ważąc powyższe w przekonaniu Sądu, pozwany ubezpieczyciel nie może uchylać się od odpowiedzialności wynikającej z umowy ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej zawartej z syndykiem na tej zasadzie, że ubezpieczyciel nie był uczestnikiem postępowania w przedmiocie zatwierdzenia sprawozdania syndyka, a zatem że orzeczenie w tej kwestii dla niego nie waży. Takie rozumowanie, w ocenie Sądu, stoi w sprzeczności z istotą umowy ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej. Stosownie bowiem do art. 822 § 1 k.c., przez umowę ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej ubezpieczyciel zobowiązuje się do zapłacenia określonego w umowie odszkodowania za szkody wyrządzone osobom trzecim, wobec których odpowiedzialność za szkodę ponosi ubezpieczający albo ubezpieczony. Stosownie do § 2 ww. przepisu, jeżeli strony nie umówiły się inaczej, umowa ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej obejmuje szkody, o jakich mowa w § 1, będące następstwem przewidzianego w umowie zdarzenia, które miało miejsce w okresie ubezpieczenia. Z kolei w oparciu o art. 822 § 4 k.c., uprawniony do odszkodowania w związku ze zdarzeniem objętym umową ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej może dochodzić roszczenia bezpośrednio od ubezpieczyciela.

W odniesieniu do wysokości szkody. Jak już o tym była mowa jest ona równa niezatwierdzonym wydatkom, które syndyk ma obowiązek zwrócić do masy upadłości. Składową tych wydatków był podatek VAT. Można by przyjąć , że masa upadłości nie poniosła szkody w odniesieniu do tego podatku , gdyby wykazać, że służy jej zwrot podatku. Strona pozwana tego nie wykazała. Natomiast strona powodowa przekonywująco wytłumaczyła, że nie może już ubiegać się o zwrot VAT-u (nie ma możliwości korekty VAT-u ). Nie można podzielić, że strona powodowa została zaspokojona w odszkodowaniu w części przez samego syndyka . Ściągnięte w ramach postępowania egzekucyjnego środki , kwota 22.273,32zł, nie można poczytywać za zaspokojenie .Trzeba bowiem uwzględnić, że chociaż zostały ściągnięte to podlegają zwróceniu, bowiem została uchylona przez Sąd klauzula wykonalności nadana tytułowi egzekucyjnemu w oparciu o który prowadzono egzekucję. Nic nie wskazuje na to, że J. O. zgodziła się je pozostawić stronie powodowej na zaspokojenie obowiązku zwrotu wydatków.

Mając powyższe na uwadze na podstawie wyżej wskazanych przepisów i art. 481 k.c. Sąd orzekł jak w sentencji wyroku. Odsetki zostały zasądzone na podstawie art. 481 § 1 k.c., od dnia 1 października 2018 r. do dnia zapłaty. Datę wymagalności roszczenia o wypłatę kwoty objętej gwarancją Sąd ustalił w oparciu o art. 14 ust. 1 ustawy z dnia 22 maja 2003 r. o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych, to jest od dnia następnego po upływie 30 dni od dnia doręczenia ubezpieczycielowi wezwania do zapłaty. Skoro wezwanie do zapłaty doręczono pozwanemu towarzystwu ubezpieczeń dnia 31 sierpnia 2018 r., to zgłoszone w tym wezwaniu roszczenia wymagalne stało się dnia 1 października 2018 r.

O kosztach procesu orzeczono na podstawie art. 98 § 1 i 3 k.p.c.

Pozwana apelacją zaskarżyła niniejszy wyrok w całości zarzucając:

I. naruszenie przepisów postępowania w stopniu mającym istotny wpływ na wynik sprawy, tj.

1)  art. 365 § 1 k.p.c. - poprzez jego błędną wykładnię i przyjęcie, że orzeczenia Sędziego-komisarza i Sądu upadłościowego w przedmiocie sprostowania sprawozdania rachunkowego syndyka i nakazania zwrotu do masy upadłości kwoty niezatwierdzonej. wydane w postępowaniu upadłościowym, są wiążące w postępowaniu o odszkodowanie skierowanym przeciwko ubezpieczycielowi OC syndyka;

2)  art. 233 § 1 k.p.c. - poprzez niedokonanie wszechstronnej oceny dowodów przeprowadzonych przez Sąd Okręgowy na skutek pominięcia części dokumentów włączonych do materiału dowodowego sprawy , nie stanowiących uzasadnienia dla wniosków Sądu Okręgowego, gdyż wskazujących na brak odpowiedzialności Pozwanego;

3)  art. 229 k.p.c. - poprzez przyjęcie, że Pozwany nie wykazał, iż. masie upadłości służy zwrot podatku VAT. w sytuacji, w której Powód przyznał, że podatek VAT odliczył i wskazał, w jakiej wysokości z prawa tego skorzystał;

4)  art. 248 § 1 k.p.c. w zw. z art. 227 i art. 245 k.p.c. oraz 244 § 1k.p.c. w zw. z art. 205 ¹² § 2 k.p.c. i art. 235 ² § 1 pkt. 5 k.p.c. - poprzez pominięcie dowodu z akt śledztwa prowadzonego przez Prokuraturę Okręgową w Krakowie pod sygn. (...), o których dołączenie wnosił Pozwany w pkt. 3 pisma z dnia 24 kwietnia 2021 r.;

5)  art. 227 k.p.c. w zw. z 205 ¹² § 2 k.p.c. i art. 235 ² § 1 pkt. 5 k.p.c. - poprzez pominięcie dowodu z zeznań świadków' wskazanych w pkt. 6) lit. a)-h) pisma z dnia 24 kwietnia 2021 r.;

6)  art. 316 § 1 k.p.c. - w zakresie, w jakim Sąd Okręgowy nie uwzględnił faktu, że na dzień zamknięcia rozprawy w majątku Powoda nie istniał uszczerbek odpowiadający wysokości podatku VAT. który Powód odliczył na podstawie faktur dokumentujących wydatki zakwestionowane przez Sędziego-komisarza i Sąd upadłościowy', a także w zakresie, w jakim Sąd Okręgowy nie uwzględnił, że Powód wyegzekwował od J. O. kwotę 22 273.32 zł stanowiącą część wydatków poniesionych przez syndyk J. O. i zakwestionowanych w postanowieniu Sędziego-komisarza i Sądu upadłościowego;

7)  art. 327 ¹ § 1 k.p.c. - poprzez niedoniesienie się przez Sąd Okręgowy do wszystkich przeprowadzonych dowodów i nie wskazanie przyczyn, dla których niektórym dowodom odmówił wiarygodności i mocy dowodowej, a także z uwagi na braki w zakresie relewantnej oceny prawnej żądań Powoda;

8)  art. 128 § 1 k.p.c. w zw. z art. 130 § 2 k.p.c. - poprzez niedokonanie zwrotu pisma Powoda z dnia 17 kwietnia 2020 roku mimo nieuzupełnienia braku formalnego tego pisma w postaci złożenia brakujący ich załączników, co wprost wynika z pisma Powoda z dnia 4 listopada 2020 roku i dotyczy załączników nr (...)i (...);

II. niewłaściwe ustalenie stanu faktycznego - polegające na nieustaleniu przez Sąd Okręgowy faktu istotnego dla rozstrzygnięcia sprawy, że Powód skorzystał z prawa do odliczenia podatku VAT w łącznej kwocie 117.185 zł (18.400 zł + 98.785 zł) i w tym zakresie w jego majątku brak jest uszczerbku;

III. naruszenie przepisów prawa materialnego, tj.:

1)  § 2 ust. 1 Rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 8.10.2007 roku w sprawie obowiązkowego ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej osoby powołanej do wykonywania czynności syndyka, nadzorcy sądowego albo zarządcy (Dz. U. z 2007 r. Nr 185. poz. 1313. "Rozporządzenie") w zw. z art. 11 ust. 1 i 2 i art. 4 pkt. 4 ustawy z dnia 22 maja 2003 roku o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych (tj. z dnia 18 października 2019 roku. Dz. U. z 2019 r. poz. 2214. ze zm.. "ustawa o ubezpieczenia obowiązkowych") i art. 178 ust. 1 Konstytucji RP - poprzez uczynienie podstawą Wyroku wyłącznie przepisów Rozporządzenia, zinterpretowanego w sposób sprzeczny z ustawą o ubezpieczeniach obowiązkowych i skutkiem tego przyjęcie, że obowiązkowym ubezpieczeniem odpowiedzialności cywilnej są objęte szkody wyrządzone przez syndyka zarówno z winy nieumyślnej, jak i umyślnej;

2)  art. 805 § 1 k.c. - poprzez jego błędną wykładnie skutkująca przyjęciem, że wypadkiem ubezpieczeniowym przewidzianym w umowie obowiązkowego ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej syndyków jest działanie lub zaniechanie syndyka skutkujące wyrządzeniem szkody z winy urny sinej;

3)  art. 822 § 1 k.c. - poprzez jego błędną wykładnię polegająca na przyjęciu, że ubezpieczyciel jest związany postanowieniami Sędziego-komisarza i Sądu upadłościowego wydanymi w stosunku do ubezpieczonego, a także w zakresie przyjęcia, że zakres odpowiedzialności ubezpieczyciela i ubezpieczonego jest jednakowy;

4)  art. 361 § 2 k.c. w zw. z art. 6 k.c. i art. 160 ust. 3 ustawy z. dnia 28 lutego 2003 roku - Prawo upadłościowe i naprawcze (tj. z dnia 28 czerwca 2012 roku. Dz.U. z 2012 r. poz. 1112 ze zm.. "p.u.n.") i art. 415 k.c. - poprzez jego błędną wykładnię, skutkującą zasądzeniem dochodzonej pozwem kwoty odszkodowania w wysokości odpowiadającej zakwestionowanym przez Sędziego-komisarza i Sąd upadłościowy wydatkom syndyka, mimo niedokonania przez Sąd Okręgowy oceny istnienia i wysokości szkód);

5)  art. 160 ust. 3 p.u.n. w zw. z art. 415 k.c. i art. 6 k.c. - poprzez niedokonanie przez Sąd Okręgowy oceny skutków niesprostania przez Powoda ciężarowi dowodu, rozumianego, jako obowiązek powołania twierdzeń i dowodów dla wykazania taktów, z których Powód wywodzi roszczenie;

6)  art. 361 § 2 k.c. w zw. z art. 415 KC i art. 160 ust. 3 p.u.n. i art. 822 § 1 k.c. - co polegało na zasądzeniu odszkodowania uwzględniającego wartość podatku VAT. mimo skorzystania przez Powoda z prawa do odliczenia tego podatku, a także poprzez nieuwzględnienie w Wyroku kwoty ściągniętej przez Powoda od J.) O. w toku zainicjowanego przez Powoda postępowania egzekucyjnego, w obu przypadkach - zasądzenie odszkodowania mimo braku szkód) w majątku Powoda w tym zakresie.

Mając na uwadze powyższe pozwany wniósł o:

1)  przeprowadzeń rozprawy;

2)  rozpoznanie postanowienia dowodowego Sądu Okręgowego wydanego na rozprawie w dniu 10 czerwca 2021 roku w przedmiocie pominięcia wniosków dowodowych zgłoszonych w pkt. 3 i 6 pisma z dnia 24 kwietnia 2021 r. i dołączenie akt śledztwa prowadzonego przez Prokuraturę Okręgową w Krakowie pod sygn. (...) oraz udzielenie Pozwanemu terminu na zapoznanie się ze zgromadzonymi tam dokumentami i sprecyzowanie wniosków dowodowych, celem wykazania faktycznych kosztów obsługi prawnej Powoda przed ogłoszeniem upadłości, wykonania czynności archiwizacyjnych przez (...) sp. z o.o., braku podstaw do zapłaty wynagrodzenia za sporządzenie ustnej opinii przez L. K., potrzeby korzystania przez Syndyk J. O. z pomieszczeń w W. i artykułów biurowych, zasadności poniesienia wy datków na sporządzenie raportu przez (...) sp. z o.o., a także dopuszczenie dowodu z zeznań świadków celem wykazania faktów sprecyzowanych w pkt. 6 list. a)-h) pisma Pozwanego / dnia 24 kwietnia 2021 r.;

3)  rozpoznanie postanowienia Sądu Okręgowego wydanego na rozprawie w dniu 7 stycznia 2021 roku w przedmiocie oddalenia wniosku Pozwanego o zwrot pisma Powoda z dnia 17 kwietnia 2020 r. i dokonanie zwrotu tego pisma;

4)  uchylenie wyroku w całości i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania z uwagi na nierozpoznanie przez Sąd Okręgowy istoty sprawy

ewentualnie

zmianę Wyroku i oddalenie powództwa w całości;

5)  zasądzenie od Powoda na rzecz Pozwanego kosztów postępowania za obie instancje, w tym kosztów zastępstwa procesowego, według norm przepisanych oraz opłaty skarbowej od pełnomocnictwa w wysokości 17 zł.

6) 

W odpowiedzi na apelację powód wniósł o:

1. oddalenie apelacji pozwanego;

2. zasądzenie od pozwanego na rzecz powoda kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa prawnego według norm przepisanych.

Sąd Apelacyjny zważył co następuje:

Dla oceny zasadności apelacji celowym jest poprzedzenia jej uwagami natury teoretycznej, porządkującej kolejność analizy poszczególnych zagadnień.

W pierwszej kolejności należy odnieść się do charakteru zarzutów naruszenia prawa materialnego w zakresie jego błędnej wykładni, bądź błędnego zastosowania, albo błędnego niezastosowania.

Przez wykładnią prawa należy rozumieć ustalenie znaczenia przepisów prawa (zob. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 23 października 2002 r., II CKN 860/00, niepubl.). Wykładnia prawa to ogół czynności poznawczych zmierzających do ustalenia właściwego sensu przepisów prawnych. Z kolei stosowanie prawa poprzedza ustalenie obowiązujących przepisów i ich sensu, ustalenie faktów, które mają znaczenie dla określenia konsekwencji prawnych oraz porównanie treści norm z ustalonymi faktami i stwierdzenie ich odpowiedniości (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 26 maja 2021 r. sygn. akt III CSKP 92/21).

W związku z czym wykładnia prawa poprzedza jego stosowanie. Natomiast stosowanie prawa poprzedzone jest ustaleniem stanu faktycznego. W tym kontekście należy rozumieć dyspozycje zawarta w normie art. 227 k.p.c., zgodnie z którą przedmiotem dowodu są fakty mające dla rozstrzygnięcia sprawy istotne znaczenie.

Tak więc, cofając się w tym wywodzie, wykładnia prawa określa granice ustalenia faktów mających istotnych znaczenie dla sprawy i determinuje kierunek postępowania dowodowego w sprawie.

Druga uwagą porządkującą postępowanie apelacyjne w niniejszej sprawie jest fakt, że w istocie argumentacja prawna zawarta w zarzutach apelacji, była przedstawiona przez pozwanego w toku postępowania przed Sądem I instancji i do argumentacji tej odniósł się Sąd I instancji w motywach swego rozstrzygnięcia.

Przechodząc zatem do oceny zarzutów apelacji po pierwsze wskazać i podkreślić należy, że podkreślić Sąd II instancji podziela wykładnię przepisów prawnych przedstawiona przez Sąd I instancji i uznaje ja za własną. Odnosząc się jedynie do charakteru orzeczeń wydawanych przez Sędziego Komisarza należy przytoczyć dodatkowo, przykładowo, pogląd prawny wyrażony przez Sąd Najwyższy w uzasadnieniu uchwały z dnia z dnia 22 maja 2009 r., sygn.. akt III CZP 24/09, zgodni z którym: „Postanowienia sędziego-komisarza na podstawie art. 154 Pr.u.n. należy traktować jako orzeczenie sądu w rozumieniu art. 777 § 1 pkt 1 k.p.c., które - jeżeli nadaje się do wykonania - może być zaopatrzone w klauzulę wykonalności i przymusowo zrealizowane. Nie ma zatem normatywnych przeszkód, aby uznać takie postanowienia za tytuł egzekucyjny”.

Konsekwencją tego było właściwe ukierunkowanie postępowania dowodowego w celu ustalenia stanu faktycznego relewantnego pod kątem przesłanek przepisów prawa materialnego, które przy ich właściwej wykładni, maja zastosowanie w niniejszej sprawie.

Tym samym trudno zakwestionować stanowisko Sądu I instancji, który w uzasadnieniu podejmowanych przez siebie decyzji procesowych stwierdził, że stan faktyczny został ustalony na podstawie bezspornej między stronami treści powołanych wyżej dokumentów urzędowych i prywatnych, których autentyczność nie była kwestionowana . Strony wywodziły z nich tylko różne skutki prawne. Dopuszczone w sprawie dowody obrazowały sekwencję zdarzeń i tworzyły logiczną całość, a nadto okazały się przydatne do ustalenia stanu faktycznego, będącego podstawą rozstrzygnięcia i stanowiły w ocenie Sądu wystarczający materiał dowodowy do rozstrzygnięcia sprawy. Sąd pominął wnioski dowodowe zgłoszone przez stronę pozwaną, o przeprowadzenie dowodu z zeznań świadków. W ocenie Sądu dowody te zostały powołane dla wykazania faktów, które w oparciu o twierdzenia stron w pismach procesowych są bezsporne . Sąd wziął pod uwagę , że w świetle pisma pełnomocnika strony pozwanej datowanego na 24.04.2021 r. (k. 300-324) dowody z zeznań świadków miały nie tyle na celu ustalenie faktów poczynienia przez syndyka oznaczonych wydatków (co było poza sporem, że syndyk wydatkował) ile wykazania zasadności tychże wydatków, wbrew ich ocenie dokonanej przez Sędziego Komisarza a następnie przez Sąd upadłościowy. Innymi słowy, miały na celu podważenie ustaleń Sądu upadłościowego, które, należy dodać wiązały syndyka J. O..

Sąd II instancji także podziela tą argumentację, a poczynione przez Sąd I instancji ustalenia stanu faktycznego uznaje za własne, uznając brak podstaw do uwzględnienia zarzutów naruszenia prawa procesowego.

Konsekwencją tego jest brak podstaw do uwzględnienia zarzutów pomięcia wniosków dowodowych zgłoszonych przez pozwanego zarówno przed Sądem I instancji, jaki i w toku postępowania apelacyjnego.

W efekcie w Sąd I instancji, w wyniku prawidłowej wykładni prawa, a następnie prawidłowo ukierunkowanego postępowania na ustalenie stanu faktycznego, podejmując uzasadnione decyzje w zakresie zgłuszanych wniosków dowodowych, bądź czyniąc ustalenia z urzędu oceniając dokumentacje przedstawioną przez strony, prawidłowo zastosował normy prawa materialnego, pozwalające dokonać prawidłowej oceny zasadności roszczenia pozwu.

Podsumowując zatem, brak jest podstaw do uwzględnienia wszystkich zarzutów naruszenia prawa procesowego, jaki materialnego podniesionych w apelacji, z przyczyn wskazanych w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku, które Sąd Apelacyjny podziela, uznając je za własne.

Dlatego też Sąd Apelacyjny, uznając apelację pozwanego za bezzasadną, orzekł jak w pkt 1 sentencji na mocy art. 385 k.p.c.

O kosztach postępowania apelacyjnego orzeczono według zasady odpowiedzialności za wynik postępowania określonej w art. 98 § 1 k.p.c., a co do wysokości odnośnie zwrotu kosztów zastępstwa, zgodnie z stawkami określonym w § 2 pkt 7 oraz § 10 ust. 1 pkt 2 rozporządzenia ministra sprawiedliwości 3 października 2016 r. zmieniającego rozporządzenie w sprawie opłat za czynności adwokackie (Dz. U. z 2016 r. poz. 1668).

SSA Jerzy Bess