Portal Orzeczeń Sądu Apelacyjnego w Krakowie

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 10 listopada 2023 r.

Sąd Apelacyjny w Krakowie – I Wydział Cywilny

w składzie:

Przewodniczący: SSA Andrzej Żelazowski

Protokolant: Grzegorz Polak

po rozpoznaniu w dniu 10 listopada 2023 r. w Krakowie na rozprawie

sprawy z powództwa Banku (...) S.A. w W.

przeciwko M. K.

o zapłatę

na skutek apelacji strony powodowej

od wyroku Sądu Okręgowego w Krakowie z dnia 10 grudnia 2021 r. sygn. akt IX GC 515/21

1.  zmienia zaskarżony wyrok w ten sposób, że nadaje mu treść:

„I. zasądza od pozwanego M. K. na rzecz strony powodowej Banku (...) S.A. w W. kwotę 76.999,83 zł (siedemdziesiąt sześć tysięcy dziewięćset dziewięćdziesiąt dziewięć złotych i osiemdziesiąt trzy grosze) wraz z odsetkami umownymi za opóźnienie w wysokości odsetek maksymalnych od kwoty 36.801,66 zł od dnia 15 sierpnia 2020 r. do dnia zapłaty;

II. zasądza od pozwanego M. K. na rzecz strony powodowej Banku (...) S.A. w W. kwotę 9.267 zł (dziewięć tysięcy dwieście sześćdziesiąt siedem złotych) tytułem zwrotu kosztów procesu, wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie za czas od dnia uprawomocnienia się orzeczenia, którym je zasądzono, do dnia zapłaty.”;

2.  zasądza od pozwanego M. K. na rzecz strony powodowej Banku (...) S.A. w W. kwotę 7.900 zł (siedem tysięcy dziewięćset złotych) tytułem kosztów postępowania apelacyjnego wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie za czas od dnia uprawomocnienia się orzeczenia, którym je zasądzono, do dnia zapłaty.

Sygn. akt I Ga 53/22

UZASADNIENIE

wyroku z 10 listopada 2023 r.

W pozwie wniesionym w dniu 15 sierpnia 2020 r. powód Bank (...) S.A. w W., jako następca prawny (...) Bank S.A. wniósł o zasądzenie od pozwanego M. K. kwoty 76.999,83 zł wraz z odsetkami umownymi za opóźnienie od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty, liczonymi od kwoty niespłaconego kapitału, który w dniu wniesienia powództwa wynosił 36.801,66 zł - wg stopy procentowej stanowiącej dwukrotność oprocentowania odsetek ustawowych za opóźnienie wynikającej z art. 481 § 2 ¹ k.c. tytułem spłaty należności z łączącej strony umowy kredytu zawartej w dniu 25 marca 2016 r. pomiędzy (...) Bank S.A. a pozwanym.

Wyrokiem z dnia 10 grudnia 2021 r., sygn. akt IX GC 515/21 Sąd Okręgowy w Krakowie powództwo w całości uwzględnił.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

W dniu 25 marca 2016 r. (...) Bank S.A. zawarł z kredytobiorcą M. K. prowadzącym działalność gospodarczą pod firmą (...).” z siedzibą w K., umowę kredytu „(...)” o numerze (...) (...) na łączną kwotę 95.000,00 zł. Systemem spłaty rat kredytu była równa rata, okres kredytowania wynosił 120 miesięcy, wypłata kredytu następowała na rachunek wskazany przez kredytobiorcę w dyspozycji. Oprocentowanie kredytu było zmienne, stanowiło sumę marży kredytowej i stawki referencyjnej 3M WIBOR i w dniu sporządzenia umowy kredytu wynosiło 9,70 %. Od zadłużenia przeterminowanego Bank uprawniony był do naliczania odsetek w wysokości maksymalnych odsetek za opóźnienie.

Zgodnie z cz. A umowy, V Zabezpieczenia pkt. 2, jednym z zabezpieczeń spłaty kredytu była gwarancja Banku (...) w ramach portfelowej linii gwarancyjnej de minimis do kwoty 57.000,00 zł. Przedmiotowa gwarancja stanowiła do 60% salda kredytu pozostającego do spłaty każdorazowo po upływie okresu rocznego – kwoty gwarancji.

Pozwany wpłacał raty kredytu w różnych wysokościach i terminach odbiegających od przyjętego przez strony harmonogramu spłaty, co powodowało naliczanie przez powoda odsetek karnych od należności przeterminowanych.

Zadłużenie pozwanego na dzień wniesienia pozwu wynosiło 76.999,83 zł, w tym:

1. Zaległość z tytułu kapitału niespłaconego kredytu – w kwocie 36.801,66 zł, stanowiąca różnicę pomiędzy kwotą udzielonego kredytu w wysokości 95.000,00 zł i sumą wpłat zarachowanych na poczet spłat kapitału kredytu w wysokości 2.457,56 zł, kapitału przeterminowanego w wysokości 538,29 zł oraz wypłaconej gwarancji w kwocie 55.202,49 zł

2. Odsetki w kwocie 39.538,17 zł w tym:

a) odsetki umowne (kapitałowe) w kwocie 3.739,13 zł

b) odsetki od należności przeterminowanych (odsetki karne) w kwocie 35.799,04 zł

3. Koszty w kwocie 660,00 zł obejmujące należności za podejmowane czynności windykacyjne (wysyłanie do pozwanego wezwania do zapłaty (2 x 30,00 zł) oraz przeprowadzenie wizyt terenowych (2 x 300,00 zł).

Wysokość dochodzonego zadłużenia wynikała z wystawionego przez bank wyciągu z ksiąg (...) Bank S.A., podpisanego prze osoby upoważnione do składania oświadczeń w zakresie praw i obowiązków majątkowych banku i opatrzonym pieczęcią banku.

W związku z faktem, iż przedmiotowy kredyt udzielony został w ramach programu „Wspieranie przedsiębiorczości wykorzystaniem poręczeń i gwarancji Banku (...)” Bank (...) wypłacił (...) Bank S.A. w dniu 30 października 2019 r. kwotę gwarancji udzielonej w ramach portfelowej linii gwarancyjnej de minimis za zobowiązanie pozwanego wynikające z przedmiotowej umowy w wysokości 55.202,49 zł.

Na dzień nadania przez (...) Bank S.A. wezwania do zapłaty skierowanego do banku (...), wysokość należności kapitałowej wynosiła 92.004,15 zł. Bank (...) wypłacił kwotę stanowiącą 60% kwoty kapitału zobowiązania na dzień wezwania do zapłaty (...), czyli kwotę 57.000,00 zł. Kwota ta pomniejszyła zobowiązanie pozwanego z tytułu umowy kredytu oraz została zaliczona w całości na poczet spłaty kapitału kredytu (należności głównej).

Bank wzywał pozwanego do zapłaty zadłużenia kierując wezwania w formie papierowej, jak i w postaci wiadomości email.

Tylko w ostatecznym wezwaniu do zapłaty z 28 lutego 2017 r. bank informował pozwanego, że brak spłaty zaległości w wyznaczonym terminie spowoduje wypowiedzenie umowy kredytowej oraz, Że istnieje możliwość ubiegania się restrukturyzację zadłużenia poprzez zmianę określonych w umowie warunków lub terminów spłaty kredytu oraz, że taki wniosek należy złożyć w terminie 14 dni roboczych od daty otrzymania wezwania.

Bank 10 stycznia 2020 r. wysłał pozwanemu ostateczne przedsądowe wezwania do zapłaty, które nie zawierały informacji, że brak spłaty zaległości w wyznaczonym terminie spowoduje wypowiedzenie umowy kredytowej oraz, ze istnieje możliwość ubiegania się restrukturyzację zadłużenia poprzez zmianę określonych w umowie warunków lub terminów spłaty kredytu oraz, że taki wniosek należy złożyć w terminie 14 dni roboczych od daty otrzymania wezwania.

Nie doszło do skutecznego doręczenia pozwanemu wezwań do zapłaty zadłużenia, ponieważ jeszcze przed wysłaniem ww. wezwań pozwany skutecznie poinformował bank o zmianie adresu do korespondencji na (...) (...)-(...) T., a bank w dniu 28 lutego 2017 r. o godzinie 13.18 potwierdził dyspozycję zmiany tych danych, czyli przyjął ten fakt do wiadomości. W oświadczeniu z 21 lutego 2017 r. pozwany wycofał także zgody marketingowe, zgody na kontakt telefoniczny, wypowiedział umowę o rachunek bankowy i umowę o debetową kartę płatniczą.

Pomimo potwierdzenia przez bank dyspozycji informacji zmiany danych adresowych pozwanego, bank w piśmie z 30 kwietnia 2018 r. informował, że wprowadził do swojego systemu adres pozwanego ul. (...) w K..

Pozwany wyrokiem karnym wydanym przez Sąd Rejonowy (...)w K. w dniu 4 grudnia 2019 r., sygn. akt (...), został skazany za przestępstwo wyłudzenia kredytu. Bank nie wykazał, aby w ciągu roku od daty dowiedzenia się o okolicznościach wyłudzenia, a najpóźniej w dniu wydania ww. wyroku, złożył oświadczenie o uchyleniu się od skutków prawnych zawarcia umowy kredytu z pozwanym.

W tak ustalonym stanie faktycznym Sąd zważył, że powództwo podlegało oddaleniu na skutek naruszenia art. 75c ustawy z 29 sierpnia 1997 r. Prawo bankowe – z powodu braku skutecznego doręczenia wezwania pozwanego przez (...) Bank S. A. w W. do zapłaty z terminem 14 dniowym z pouczeniem o restrukturyzacji kredytu.

Zgodnie z art. 75 ust. 1 tej ustawy, w przypadku niedotrzymania przez kredytobiorcę warunków udzielenia kredytu albo w przypadku utraty przez kredytobiorcę zdolności kredytowej bank może obniżyć kwotę przyznanego kredytu albo wypowiedzieć umowę kredytu, o ile ustawa z dnia 15 maja 2015 r. - Prawo restrukturyzacyjne nie stanowi inaczej.

W myśl art. 75c ust. 1-3 prawa bankowego jeżeli kredytobiorca opóźnia się ze spłatą zobowiązania z tytułu udzielonego kredytu, bank wzywa go do dokonania spłaty, wyznaczając termin nie krótszy niż 14 dni roboczych. W ww. wezwaniu bank informuje kredytobiorcę o możliwości złożenia, w terminie 14 dni roboczych od dnia otrzymania wezwania, wniosku o restrukturyzację zadłużenia. Bank powinien, na wniosek kredytobiorcy, umożliwić restrukturyzację zadłużenia poprzez zmianę określonych w umowie warunków lub terminów spłaty kredytu, jeżeli jest uzasadniona dokonaną przez bank oceną sytuacji finansowej i gospodarczej kredytobiorcy.

Sąd wskazał, że zgodnie z powszechnie przyjętym poglądem w orzecznictwie sądów bank nie może swobodnie wypowiedzieć umowy kredytowej, gdy kredytobiorca popadł w opóźnienie ze spłatą kredytu. Najpierw kredytodawca powinien doręczyć kredytobiorcy wezwanie określone w art. 75c ust. 1-2 ustawy prawo bankowe - zawierające w szczególności informację o możliwości złożenia, w terminie 14 dni roboczych od dnia otrzymania wezwania, wniosku o restrukturyzację zadłużenia - oraz odczekać do upływu dodatkowego terminu na spłatę zadłużenia wyznaczonego w wezwaniu (nie krótszego niż 14 dni roboczych). Dopiero po upływie tego terminu bank może złożyć wobec kredytobiorcy oświadczenie woli w sprawie wypowiedzenia umowy kredytowej. W przypadku gdy powyższe przesłanki nie zostały spełnione, czynność prawna banku polegająca na wypowiedzeniu umowy jest nieważna (art. 58 § 1 k.c.). W szczególności nie prowadzi ona do wymagalności wierzytelności banku o spłatę tej części kredytu lub pożyczki, co do której kredytobiorca nie pozostawał w opóźnieniu (zob. np. wyrok SA w Gdańsku z 17.11.2020 r., sygn. akt V ACa 434/20).

Art. 75c prawa bankowego ma charakter bezwzględnie obowiązujący, zatem brak jest podstaw do przyjęcia, że wypowiedzenie nie poprzedzone skutecznym wezwaniem było ważne.

Wobec nieważności wypowiedzenia, Sąd uznał, że umowa kredytu z 25 marca 2016 r. „(...)” o numerze (...) (...) nie została dotychczas skutecznie wypowiedziana. Z powyższych względów Sąd powództwo oddalił, rozstrzygając o kosztach procesu na podstawie art. 98 k.p.c.

Powód w apelacji zaskarżył wyrok w całości, zarzucając zaskarżonemu wyrokowi:

l . Naruszenie prawa procesowego mające wpływ na wynik sprawy – art. 227 k.p.c. poprzez pominięcie zaoferowanych w postępowaniu dowodów z dokumentów w postaci aktu oskarżenia i wyroku karnego zapadłego w sprawie (...) ze stwierdzeniem, że określone w nich okoliczności są irrewalentne dla rozpoznania niniejszej sprawy w sytuacji, gdy niniejsze dokumenty miały istotne znaczenie dla rozpoznania sprawy, bowiem wynikało z nich, że pozwany dokonywał wyłudzeń kredytów na dużą skalę, jego działalność w tym zakresie była zorganizowana i skierowana w stosunku do wielu podmiotów na rynku finansowym, zaś w konsekwencji pozwany nie miał ani woli ani chęci następczego dokonania ich spłaty,

2. Naruszenie prawa procesowego mające wpływ na wynik niniejszej sprawy - art. 233 §1 k.p.c., poprzez brak wszechstronnej oceny zebranego materiału dowodowego i:

a) pominięcie przy wydaniu orzeczenia bezspornych (co przyznał zresztą sam Sąd) okoliczności stwierdzonych przy ustaleniu przez Sąd stanu faktycznego w postaci prawomocnego skazania pozwanego za przestępstwo wyłudzenia kredytu dochodzonego w niniejszym postępowaniu w sytuacji, gdy pozwany dokonywał wyłudzeń kredytów na dużą skalę, jego działalność w tym zakresie była zorganizowana i skierowana w stosunku do wielu podmiotów na rynku finansowym, pozwany również nie miał ani woli ani chęci następczego dokonania ich spłaty, w konsekwencji pozwany nie tylko zdawał sobie sprawę z zaległości oraz obowiązku jej spłaty (bowiem miało to miejsce nie tylko w stosunku do powoda w niniejszej sprawie), ale co więcej nie miał ani zamiaru dokonania spłaty zobowiązania, ani też polubownego rozwiązania sporu,

b) pominięcie okoliczności, że powód wielokrotnie wzywał pozwanego do zapłaty, w tym również drogą mailową, co więcej pouczał go o możliwości restrukturyzacji zadłużenia nie tylko w ostatecznym wezwaniu do zapłaty z dnia 28.02.2017 r., ale również w przedsądowym wezwaniu do zapłaty z dnia 10.01.2020 r., w tym więc zakresie pozwany miał wbrew podnoszonym twierdzeniom wiedzę odnośnie możliwości polubownego rozwiązania sporu,

3. Naruszenie przepisów prawa materialnego art. art. 75 ust. I Ustawy Prawo Bankowe w zw. z art. 75c ust. 1 i 2 Ustawy Prawo Bankowe poprzez ich błędną wykładnie i uznanie dokonanego wypowiedzenia umowy za nieważne w sytuacji, gdy:

a)  naruszenie przez bank wymogów z art. 75c pr. nie skutkuje nieważnością wypowiedzenia rozumieniu art. 58 §1 k.c., skoro przepisy prawa bankowego takiej sankcji nie przewidują,

b)  w brzmieniu obowiązującym od dnia 01 stycznia 2016 r. art. 75 prawa bankowego nie wiąże skuteczności wypowiedzenia z okolicznościami przedstawionymi w art. 75c prawa bankowego

c)  założenie i cel wprowadzenia przepisu art. 75c miał na celu ochronę rzetelnych ale, z różnych okoliczności nie spłacających w terminie kredytobiorców, przed wypowiedzeniem umowy w sposób nagły i nie dający im czasu na reakcję, a nie osób, które celowo i z premedytacją wprowadzają w błąd Bank oraz inne podmioty finansowe celem niesprawiedliwego i przestępczego uzyskania korzyści majątkowej, w tym zakresie wykładnia przepisu powinna uwzględniać nie tylko dosłowne brzmienie przepisu, ale również cel, w jakim został on wprowadzony do obrotu, jak również okoliczności faktyczne sprawy,

4. art. 5 k.c. poprzez jego błędną wykładnię i uznanie zasadności zarzutu pozwanego w postaci nieważności wypowiedzenia umowy kredytu wobec niespełnienia przez Bank wymogów przewidzianych w art. 7 ustawy Prawo bankowe w sytuacji, gdy z okoliczności sprawy wynika wprost, że pozwany wyłudził od Banku dochodzony w niniejszym postępowaniu kredyt, co więcej dokonywał wyłudzeń kredytów na dużą skalę, jego działalność w tym zakresie była zorganizowana i skierowana w stosunku do wielu podmiotów na rynku finansowym, ponadto pozwany nie miał ani woli ani chęci następczego dokonania ich spłaty, zachowywał się też lekceważąco wobec obowiązujących go warunków i terminów spłaty zobowiązań (ostatnia spłata została przez pozwanego dokonana w 2016 r.), w tym więc zakresie powoływanie się powyższe przez pozwanego stanowiło wprost nadużycie przysługującego mu prawa podmiotowego i nie zasługiwało na ochronę Sądu w niniejszym postępowaniu,

Powód wniósł o:

l. na podstawie art. 368 §1 pkt 5 k.p.c. w związku z art. 386 §1 k.p.c. , o zmianę wyroku w całości i zasądzenie zgodnie z żądaniem pozwu oraz przyznanie od pozwanego na rzecz powoda kosztów procesu w I i II instancji w pełnej wysokości, w tym kosztów zastępstwa procesowego w I i II instancji według norm przepisany ewentualnie

2. na podstawie art. 368 §1 pkt 5 k.p.c. w związku z art. 386 §4 k.p.c., o uwzględnienie apelacji i uchylenie wyroku w zaskarżonej części i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania przez sąd pierwszej instancji 3. o rozpoznanie niniejszej apelacji na rozprawie.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja zasługuje na uwzględnienie.

Zasługują na uwzględnienie zarzuty apelacji naruszenia przez Sąd Okręgowy art. 233 §1 k.p.c poprzez brak wszechstronnego rozważenia zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego wobec pominięcia przy wydaniu orzeczenia bezspornych okolicznościstwierdzonych prawomocnym wyrokiem skazującym pozwanego za przestępstwo wyłudzenia kredytu dochodzonego w niniejszym postępowaniu oraz okoliczności, iż pozwany dokonywał wyłudzeń kredytów na dużą skalę, jego działalność w tym zakresie była zorganizowana i skierowana w stosunku do wielu podmiotów na rynku finansowym, pozwany jednoznacznie również nie miał ani woli ani chęci następczego dokonania ich spłaty, zdając sobie doskonale sobie sprawę z zaległości oraz obowiązku jej spłaty; niewątpliwie nie miał w związku tym także woli polubownego rozwiązania sporu.

Ponad wszelką wątpliwość, jak wskazał Sąd Okręgowy, zgodnie z powszechnie przyjętym poglądem w orzecznictwie sądów bank nie może swobodnie wypowiedzieć umowy kredytowej, gdy kredytobiorca popadł w opóźnienie ze spłatą kredytu. W pierwszej kolejności kredytodawca powinien doręczyć kredytobiorcy wezwanie określone w art. 75c ust. 1-2 ustawy prawo bankowe - zawierające w szczególności informację o możliwości złożenia, w terminie 14 dni roboczych od dnia otrzymania wezwania, wniosku o restrukturyzację zadłużenia - oraz odczekać do upływu dodatkowego terminu na spłatę zadłużenia wyznaczonego w wezwaniu (nie krótszego niż 14 dni roboczych). Dopiero po upływie tego terminu bank może złożyć wobec kredytobiorcy oświadczenie woli w sprawie wypowiedzenia umowy kredytowej. Jakkolwiek art. 75c Prawa bankowego nie statuuje wprost sankcji, w przypadku gdy powyższe przesłanki nie zostały spełnione, jednakże czynność prawna banku polegająca na wypowiedzeniu umowy winna zostać uznana za bezskuteczną (por. np. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 20 czerwca 2023 r., I CSK 5548/22), a wypowiedzenie dokonane na jej podstawie nie prowadzi do wymagalności wierzytelności banku o spłatę tej części kredytu lub pożyczki, co do której kredytobiorca nie pozostawał w opóźnieniu.

Na uwzględnienie jednakże zasługuje podniesiony w apelacji zarzut naruszenia przez Sąd Okręgowy powołanego przepisu, jak również w konsekwencji przepisu art. 5 k.c. Jak zasadnie wywodzi powód w apelacji celem regulacji zawartej w art. 75c Prawa bankowego jest ochrona kredytobiorców, którzy z powodu różnych okoliczności nie spłacają w terminie należności przed wypowiedzeniem umowy w sposób nagły i nie dający im czasu na reakcję, a nie osób, które celowo i z premedytacją wprowadzają w błąd Bank oraz inne podmioty finansowe celem nieuzasadnionego i przestępczego uzyskania korzyści majątkowej. Zasadnie wywodzi powód, że w takim wypadku wykładnia przepisu powinna uwzględniać nie tylko dosłowne brzmienie przepisu, ale również cel, w jakim został on wprowadzony do obrotu, jak również okoliczności faktyczne sprawy.

Okoliczności te zaś są tego rodzaju, że wobec faktycznego zamiaru pozwanego wyłudzenia kredytu zachowanie wobec niego procedury wypowiedzenia kredytu określonej w art. 75c Prawa bankowego zmierzającej do ugodowego rozwiązania sporu i restrukturyzacji zadłużenia było całkowicie niecelowe i irrelewantne co oznacza, że uznać należy, że doszło do skutecznego wypowiedzenia umowy dokonanego przez powoda pismem z dnia 06 kwietnia 2017 r., odebranym przez pozwanego w dniu 12 kwietnia 2017 r. (k. 76-77) pod wskazanym przez niego adresem dla doręczeń.

Uznanie wypowiedzenia umowy za skuteczne skutkuje uznaniem dochodzonej przez powoda należności (niekwestionowanej co do wysokości) za zasadną wraz z kosztami procesu stosownie do art. 98 §1, §1 ¹ i §3 i art. 99 k.p.c., na które składa się poniesiona przez powoda opłata od pozwu w kwocie 3.850,00 zł oraz koszty zastępstwa procesowego przez pełnomocnika będącego radcą prawnym w kwocie 5.400,00 zł stosownie do §2 pkt 6 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (t. jednol. Dz. U. z 2023 r., poz. 1935) i opłata skarbowa od udzielonego pełnomocnictwa w kwocie 17,00 zł .

Z tych przyczyn Sąd Apelacyjny, na zasadzie art. 386 §1 k.p.c., orzekł jak w punkcie 1. sentencji.

O kosztach postępowania apelacyjnego orzekł Sąd Apelacyjny na zasadzie art. art. 98 §1, §1 ¹ i §3 i art. 99 k.p.c. Składają się na nie poniesiona przez powoda opłata od apelacji w kwocie 3.850,00 zł oraz koszty zastępstwa procesowego przez pełnomocnika będącego radcą prawnym w kwocie 4.050,00 zł stosownie do §2 pkt 6 i §10 ust. 1 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (t. jednol. Dz. U. z 2023 r., poz. 1935).