Portal Orzeczeń Sądu Apelacyjnego w Krakowie

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 16 kwietnia 2024 r.

Sąd Apelacyjny w Krakowie, I Wydział Cywilny

w składzie:

Przewodniczący: SSA Andrzej Żelazowski

po rozpoznaniu w dniu 16 kwietnia 2024 r. w Krakowie

na posiedzeniu niejawnym

sprawy z powództwa (...) sp. z o.o. w K.

przeciwko S. K.

o zapłatę

na skutek apelacji strony powodowej od wyroku Sądu Okręgowego w Krakowie

z dnia 25 stycznia 2022 r., sygn. akt IX GC 326/21

uchyla zaskarżony wyrok i sprawę przekazuje Sądowi Okręgowemu w Krakowie do ponownego rozpoznania i rozstrzygnięcia o kosztach postępowania apelacyjnego.

Sygn. akt I AGa 74/22

UZASADNIENIE

wyroku Sądu Apelacyjnego w Krakowie

z dnia 16 kwietnia 2024 r.

Wyrokiem z 26 kwietnia 2019 r. sygn. akt (...), Sąd Okręgowy w K.oddalił powództwo (...) sp. z o.o. w K. przeciwko S. K. o zapłatę kwoty 154.765,14 zł z odsetkami tytułem należności wynikającej z łączącej strony umowy współpracy oraz orzekł o kosztach procesu i nieuiszczonych kosztach sądowych.

Sąd Okręgowy ustalił, że pozwany jako jeden z wielu przedsiębiorców nawiązał współpracę z powódką z zamiarem osiągania zysku z wprowadzania do obrotu artykułów stolarskich i ciesielskich dla budownictwa, wytwarzanych przez powodową spółkę. Wkładem pozwanego miało być prowadzenie firmowego punktu sprzedaży produktów K. w lokalu
w Galerii (...) we W., który to lokal przedsiębiorstwa wspólnie urządziły. Strony nie uzgodniły ani wysokości zapłat, ani podstaw do ich ustalenia. Do porozumienia nie doszło, gdyż powódka uważała za swoje dyskrecjonalne prawo prowadzenie zawiłych obliczeń i jednostronne wymierzanie na ich podstawie ,,opłat licencyjnych”, które uważała za długi pozwanego.

Sąd Okręgowy uznał, że ustalony stan faktyczny pozwala jedynie na domniemanie, że strony związały się jedną z dwóch umów: umową spółki cywilnej lub umową agencji. Powódce ani jako wspólnikowi, ani jako dającemu zlecenie nie należy się zapłata.

Wyrok powyższy zaskarżyła w całości apelacją strona powodowa, wnosząc o jego zmianę poprzez uwzględnienie powództwa, ewentualnie uchylenie i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi pierwszej instancji.

Apelująca zarzuciła naruszenie: 1) art. 233 §1 k.p.c. - poprzez dowolną, a nie swobodną ocenę dowodów przeprowadzonych w sprawie, a w konsekwencji ustalenie stanu faktycznego wbrew zebranemu materiałowi dowodowemu, polegające na uznaniu, iż strony nie uzgodniły ani wysokości zapłaty, ani podstaw do ich ustalenia i przyjęciu, że pomiędzy stronami brak jest umowy i pozwany nie był obowiązany do zapłaty na rzecz powoda, podczas gdy strony zawarły w dniu 1 czerwca 2013 roku pisemną umowę o współpracy, szczegółowo określającą sposób rozliczeń pomiędzy stronami, a nadto zawarcie umowy nie było kwestionowane przez żadną ze stron; 2) art. 233 §1 k.p.c. - poprzez dowolną, a nie swobodną ocenę dowodów przeprowadzonych w sprawie i uznanie, iż przedłożone przez stronę powodową faktury VAT, uznanie długu przez pozwanego, zeznania świadków i stron oraz pisemna umowa o współpracy z dnia 1 czerwca 2013 roku, nie są wystarczające do stwierdzenia, iż pomiędzy stronami doszło do zawarcia umowy, podczas gdy wskazane wyżej dowody stanowią dostateczny dowód na istnienie takiego stosunku prawnego pomiędzy stronami, a nadto brak było jakichkolwiek dowodów świadczących przeciwnie, a nadto fakt zawarcia umowy nie był kwestionowany przez pozwanego, który uznał swoje zobowiązanie z niej wynikające, poprzez pisemne uznanie długu; 3) art. 227 k.p.c. w zw. z art. 278 §1 k.p.c. - poprzez jego nieprawidłowe zastosowanie w niniejszej sprawie i niedopuszczenie dowodów z faktur VAT innych dokumentów księgowych, a nadto pominięcie dowodów z umowy o współpracy oraz dowodów z przesłuchań świadków i stron w zakresie, w jakim odnosiły się do sposobu rozliczeń i stwierdzenie, że do ich interpretacji konieczna jest opinia biegłego z zakresu ekonomii i rachunkowości, podczas gdy do interpretacji wskazanych wyżej dowód nie była wymagana wiedza specjalna, ponad wiedzę i doświadczenie posiadane przez Sąd I instancji i ww. dowody mogły podlegać samodzielnej ocenie przez Sąd, bowiem stanowią typowe dowody przedstawiane w sprawach gospodarczych; 4) art. 229 k.p.c. - poprzez stwierdzenie, iż strona powodowa nie udowodniła, iż pomiędzy stronami doszło do zawarcia umowy o współpracy, podczas gdy fakt zawarcia umowy został przez stronę pozwaną wyraźnie i wprost przyznany w toku postępowania (m.in. w pismach procesowych) i nie był nigdy kwestionowany, a nadto strona pozwana wysuwając zarzut potrącenia, przyznała, iż jest zobowiązania do świadczenia na rzecz strony powodowej; 5) art. 207 §1 k.p.c. w zw. z art. 207 §7 k.p.c. - poprzez przyjęcie pisma pozwanego, które winno podlegać zwrotowi, jako złożone z przekroczeniem ustawowego terminu do jego przedłożenia; 6) art. 328 §2 k.p.c. w zw. art. 361 k.p.c. - poprzez jego nieprawidłowe zastosowanie w niniejszej sprawie przez brak w uzasadnieniu wyroku wskazania podstawy faktycznej wyroku, wyjaśnienia podstawy prawnej z przytoczeniem przepisów prawa, wskazania dowodów, na podstawie których ustalono stan faktyczny sprawy oraz przyczyn, dla których innym dowodom odmówiono wiarygodności i mocy dowodowej; 7) art 758 §1 k. c. w zw. z art. 353 ¹ k.c. - poprzez ich nieprawidłowe zastosowanie w przedmiotowej sprawie i przyjęcie, iż pomiędzy stronami nie doszło do zawarcia umowy i pozwany nie jest obowiązany do zapłaty na rzecz powoda, podczas gdy z pisemnej umowy i zgodnych ustaleń stron wynikały podstawy ustalenia zapłaty przez pozwanego oraz ich wysokość, a nadto fakt zawarcia umowy nie był kwestionowany przez pozwanego, a sposób rozliczeń i podstawy dochodzonej przez powoda kwoty zostały dostatecznie udowodnione.

Sąd Apelacyjny w K. wyrokiem z dnia 24 marca 2021 r. sygn. akt (...) zaskarżony wyrok uchylił i sprawę przekazał Sądowi Okręgowemu w K.do ponownego rozpoznania i rozstrzygnięcia o kosztach postępowania apelacyjnego.

Sąd Apelacyjny zważył, że apelacja zasługiwała na uwzględnienie gdyż uzasadnienie zaskarżonego wyroku w sposób rażący narusza przepis art. 328 §2 k.p.c. w brzmieniu obowiązującym w dacie wyrokowania przez Sąd pierwszej instancji. Ustalenia faktyczne są szczątkowe, pomijają szereg istotnych dla rozstrzygnięcia okoliczności, jak chociażby zawarcie przez strony w dniu 5 maja 2015 r. porozumienia, w którym pozwany uznał swój dług względem powodowej spółki. Zaniechano również ustalenia wzajemnych praw i obowiązków stron wynikających z umowy o współpracę, którą Sąd Okręgowy w sposób oczywiście błędny uznał za niezawartą, ewentualnie nieważną. Zdawkowa ocena dowodów z rażąco wadliwym pominięciem dowodów z dokumentów prywatnych również narusza art. 328 §2 k.p.c. Wymienione uchybienia są przy tym takiego kalibru, że w istocie uniemożliwiają kontrolę instancyjną zaskarżonego wyroku bez narażenia się na zarzut pozbawienia stron dwuinstancyjnego procesu.

Brak stosownych ustaleń i rozważań nie pozwala na ocenę trafności zarzutu pominięcia niektórych dowodów. Niewątpliwie nie można zgodzić się z Sądem Okręgowym, który wydaje się przyjmować, że dowód z faktur VAT jest w procesie cywilnym w ogóle niedopuszczalny. Zakazu takiego ustawa procesowa nie przewiduje, co oznacza, że podlegają one badaniu jak każdy inny dokument prywatny (art. 245 k.p.c.).

Sąd apelacyjny wskazał, że łącząca strony umowa o współpracy z 1 czerwca 2013 r. w znakomitej części odpowiada zdefiniowanej ustawowo umowie agencyjnej (art. 758 i nast. k.c.). Pozwany zobowiązał się bowiem w ramach działalności swojego przedsiębiorstwa do stałego pośredniczeniaw zawieraniu umów z klientami w zakresie sprzedaży produktów i usług znajdujących sięw ofercie powódki. Nawet jeżeli essentialia negotii wykraczały poza ramy umowy agencyjnej, podstawę do kontraktowania stanowił art. 353 ¹ k.c. Strony ustaliły w §4 i 5 umowy sposób rozliczeń. Gdyby tak się nie stało, zastosować należałoby art. 758 ¹ k.c.

Sąd pierwszej instancji całkowicie pominął fakt zawarcia przez strony porozumienia w dniu 5 maja 2015 r., w którym pozwany uznał w całości wierzytelności powódki tożsame z tymi dochodzonymi pozwem. Sąd Okręgowy nie odniósł się w ogóle do zarzutów pozwanego skierowanych przeciwko temu porozumieniu, a to błędu, nadużycia prawa podmiotowego, wadliwego wyliczenia wierzytelności. Nierozpoznany pozostał też zarzut potrącenia. Oczywiście część z tych zarzutów wyklucza się wzajemnie, co nie zmienia faktu konieczności ich oceny.

W konkluzji stwierdzić należało, że Sąd pierwszej instancji nie rozpoznał istoty sprawy, albowiem wadliwie przyjął, że strony nie zawarły ważnej umowy, a w konsekwencji zaniechał oceny zasadności twierdzeń powódki co do wysokości żądania oraz zarzutów pozwanego w tym przedmiocie. Biorąc pod uwagę powyższe okoliczności, Sąd Apelacyjny na podstawie art. 386 §4 k.p.c. orzekł jak w sentencji wskazując, że przy ponownym rozpoznaniu sprawy Sąd Okręgowy winien ponownie ocenić żądanie pozwu przy założeniu, że strony zawarły ważną umowę o współpracę w dniu 1 czerwca 2016 r., wyjaśnić cel i charakter porozumienia z 5 maja 2015 r., a następnie odnieść się do zarzutów pozwanego.

Po ponownym rozpoznaniu sprawy Sad Okręgowy wyrokiem z dnia 25 stycznia 2022 r. sygn. akt IX GC 326/21 oddalił powództwo i zasądził od powoda na rzecz pozwanego kwotę 14867,00 zł tytułem zwrotu kosztów procesu.

Uzasadnienie powołanego wyroku powiela co do konstrukcji i treści uzasadnienie wyroku z dnia 26 kwietnia 2019 r. sygn. akt (...). Zawiera nadto dodatkowo polemikę z rozważaniami i wskazaniami Sądu Apelacyjnego wK.zawartymi w uzasadnieniu wyroku z dnia 24 marca 2021 r. sygn. akt (...). W szczególności Sąd Okręgowy powielił ustalenia i rozważania, z których wynika, że do porozumienia stron nie doszło, gdyż powódka uważała za swoje dyskrecjonalne prawo prowadzenie zawiłych obliczeń i jednostronne wymierzanie na ich podstawie ,,opłat licencyjnych”, które uważała za długi pozwanego oraz, że ustalony stan faktyczny pozwala jedynie na domniemanie, że strony związały się jedną z dwóch umów: umową spółki cywilnej lub umową agencji. Powódce ani jako wspólnikowi, ani jako dającemu zlecenie nie należy się zapłata.

Powyższy wyrok zaskarżyła w całości apelacją strona powodowa, wnosząc o jego zmianę poprzez uwzględnienie powództwa, ewentualnie uchylenie i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi pierwszej instancji.

Strona powodowa zarzuciła Sądowi Okręgowemu naruszenie art. 386 §6 k.p.c. poprzez nieuwzględnienie oceny prawnej wyrażonej w uzasadnieniu wyroku Sądu Apelacyjnego w K. z dnia 24 marca 2021 r. sygn. akt (...) co do charakteru i ważności zawartej przez strony umowy oraz porozumienia stron z dnia 05 maja 2015 r. oraz art. 328 §2 k.p.c. poprzez ponowny brak wskazania w uzasadnieniu wyroku podstawy faktycznej, wyjaśnienia podstawy prawnej rozstrzygnięcia z przytoczeniem przepisów prawa, wskazania dowodów, na podstawie których ustalono stan faktyczny sprawy oraz przyczyn, dla których innym dowodom odmówiono wiarygodności i mocy dowodowej, co uniemożliwia kontrole instancyjną wydanego orzeczenia. Powód podtrzymał nadto zarzuty naruszenia przez Sąd Okręgowy art. 233 §1, art. 278 §1 i art. 229 k.p.c. podnoszone w apelacji od wyroku z dnia 26 kwietnia 2019 r. sygn. akt (...).

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja zasługuje na uwzględnienie.

Na uwzględnienie zasługuje w szczególności zarzut naruszenia przez Sąd Okręgowy art. 386 §6 k.p.c. poprzez nieuwzględnienie oceny prawnej wyrażonej w uzasadnieniu wyroku Sądu Apelacyjnego w K. z dnia 24 marca 2021 r. sygn. akt (...) co do charakteru i ważności zawartej przez strony umowy oraz porozumienia stron z dnia 05 maja 2015 r.

Uzasadnienie zaskarżonego wyroku w sposób rażący narusza przepis art. 3271 § ¹ k.p.c. (a uprzednio art. 328 §2 k.p.c.), powielając co do konstrukcji i treści uzasadnienie wyroku z dnia 26 kwietnia 2019 r. sygn. akt (...). Ustalenia faktyczne ponownie są szczątkowe, pomijają szereg istotnych dla rozstrzygnięcia okoliczności i zarzutów. Ponownie zaniechano ustalenia wzajemnych praw i obowiązków stron wynikających z umowy o współpracę. Także zdawkowa ocena dowodów z rażąco wadliwym pominięciem dowodów z dokumentów prywatnych również narusza powołane przepisy. Po raz kolejny uchybienia są tego rodzaju, że w istocie uniemożliwiają kontrolę instancyjną zaskarżonego wyroku bez narażenia się na zarzut pozbawienia stron dwuinstancyjnego procesu.

Po raz kolejny brak stosownych ustaleń i rozważań nie pozwala na ocenę trafności zarzutu pominięcia niektórych dowodów. Powtórzyć należy, że niewątpliwie nie można zgodzić się z Sądem Okręgowym, który wydaje się przyjmować, że dowód z faktur VAT jest w procesie cywilnym w ogóle niedopuszczalny. Zakazu takiego ustawa procesowa nie przewiduje, co oznacza, że podlegają one badaniu jak każdy inny dokument prywatny (art. 245 k.p.c.).

W pełnej rozciągłości pozostają aktualne zapatrywania prawne i ocena wyrażona w uzasadnieniu wyroku Sądu Apelacyjnego wK. z dnia z dnia 24 marca 2021 r. sygn. akt (...), których szersze przytaczanie jest zbędne.

Z tych przyczyn stwierdzić należało, że Sąd pierwszej instancji po raz kolejny nie rozpoznał istoty sprawy. Biorąc pod uwagę powyższe Sąd Apelacyjny na podstawie art. 386 §4 k.p.c. orzekł jak w sentencji. Przy ponownym rozpoznaniu sprawy Sąd Okręgowy winien ocenić zasadność żądania pozwu przy uwzględnieniu wskazań zawartych w uzasadnieniu wyroku Sądu Apelacyjnego w K. z dnia 24 marca 2021 r. sygn. akt (...).